Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 275, 8 September 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Joann Tsark |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, no ka Apana o Koloa, Mokupuni o Kauai.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena kalaiaina, Aug. 31, ’91. 271-d3t.
I keia la ua hookoku ia aku o W. Von Gravemeyer Esq., i hoa no ka Papa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P. M., Rooney i waiho mai.
Eaia na hoa o na Papa la.
DAVID CENTER—Luna Hoomalu.
OSCAR W. VON. GRAVEMEYER.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 28, 1891. 3tsw-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI O MANUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Separtmaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, na makaukau e hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoolimalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna, iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 26,000 eka oi, e emi mai paha.
Ka manawa hoolimalima 10 makahiki
Uku koho mua, $100, a ma ka hapa makahiki ka uku ana.
Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi was iloko o ka Manawa o ka hoolimalima, ke komo aku a ke lawe nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina nei, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu ana o ke aupuni i na hoemi kupono mai ka uku hoolimalima aku.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Aug. 27 ’91. 269 4t-d.
KA RULA NO NA KAA.
Mamuli o ka mana i ili mai maluna o’u ma o kekahi kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimalima o na Kaa, Kaahuilalua, Kaaukana, Kaakikane, a me na ano @@a e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hou aku nei ma keia i na Rula Hou iho ma hope nei e pili ana i ke ku ana o na Kaa ohua, e heluhelu ia Rula 12A., pene:
12. A—O ke Kaa ohua laikini ia e kali ana ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Kaamahu Oahu, e hoolaina ia la kou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke alanui Moi, o kahi e Kipoho Manienie ia la, a ke alanui kapae makai a ma ia ala aku a ke alakapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaamahu.
A ma ka lihi makai o ke Kipoho Manienie Waena, e huli la ma Ewa.
A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanui Moi aku e huli la makai.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina. 262—3ts-d.
HOOLAHA OIHANA WAI.
Honolulu, June 22, 1891
I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.
O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo is aku nei, o na uku wa no ka Manawa e apu ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a na kupono e hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai, ma ka la 1 o Iulai, 1891.
O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho o ia wa, e paku’i ia aku ana no he umi pa haneri keneta.
O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko lakou auhau wai e hoike pu mai i ko lakou likiki hope i uku ai.
Ma ka Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na auhau.
JOHN C. WHITE.
Luna Hooponopono Oihana Wai
223-24ts.
----------
Ma keia hope aku, aole e hoouna ia kekahi pepa ma ka owili pakahi ke ole e uku mua ia mai, ke ola o ka pepa, ae hoolohe e na makamaka i keia no ka Oiaio, a me ka Leo, nele no ka uku ana mea mele no oukou i ke kukui ole.
Ma ke kauoha
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
Poalua, Sepatemaba 8, 1891.
UA HANAHEWA NA KUHINA.
___
Ua lohe mai makou, ua hooponopono ia ka hihia o ke Alii kue ia Reubens. Ua hopu ia hoi keia mea no ka hoopae ana i na mea gula a me na pohaku daimana, nona ke Kumuwaiwai huina i hiki aku ma waena o $13,000 me $30,000. Ma ka makou hoomaopopo ana, ua hooponopono ke Kuhina i keia hewa me ke kue i ke Kanawai, aole makou i ike, he kuieana ko kekahi mea e hooponopono i kekahi hihia i hiki mai imua o ka Aha Hookolokolo, ma ke Kanawai, ua hiki i ka Loio Kuhina ke nonoi aku e hoopau wale i kekahi hihia no na kumu kupono, aole nae i lawe i ka mana hooponopono a me hoopai o na Aha Hookolokolo.
He mau hana kupanaha no keia, he mau hana e hiki ai ke kuhihewa aku ko wago, eia ke aupuni ke launa pu nei i ka hewa, a e olelo ia’i, ua popopo na hana. Heaha ka waiwai o ka oihana makai, ina na hana o ia oihana e hoopio ana i na hana hewa e hoolilo ia i mea ole e na Kuhina e like ae la me keia? Heaha aku la koe a na mana aupuni e hana ai, e hoopahua ai i ke kanawai, a e hoolilo ai i ka mana o ka lahui maka Ahaolelo i hana ai i mea ole? Aole hou aku. Eia ke hahaki ia nei a Kanawai o ka aina, no ka hoopakele ana i na hana hewa nui e hana ia nei e na haole e like me ka hoopae opiuma, ka hoopae malu i na mea e ae, na pilo waiwai; aka hoi, ina he kanaka kekahi e loaa ana me kekahi apana pepa ma kona lima, e like me ka mea i hoopa’i ia he $400 e ka aha no kekahi apana pepa ma kona lima i kakau ia “Kuumanu.” Nui na ino a me na hana haukae e ikea nei i keia wa, ane like no me ko na kula nakauhala o Sodoma a me Gomora, a e like ana no na hoopai mamao ole mai ia kakou aku e like me ia i luku ai ia mau kulanakauhale. E hoomaemae a e mihi me ka oiaio.
______
HE HANA USO OLE
Ua lohe mai makou i keia mau po aku nei ma ka Hale Moi, he nui na hana lealea a na ‘Lii o ke alo Moi. Mawaho ae o ka ai ia ana o na mea ai i hoomakaukau ia no ka papa aina ahaaina ahi no ka la hanau o ka Moiwahine, he mau hana lealea iho la kekahi mau hana a na kane a me na wahine. Ua nui na hana lapuwale i hana ia, i mea hoolaulea i na waihine. O keia mau hana, he mau hana hoonanea mamua o ke komo ana aku o keia poe i kahi o ke kikii a me ka huailua.
Ua hele aku kekahi mau ‘Lii, mau Kuhina, a me kekahi mau wahine o ke aloalii a o ka lakou hana, o ka hele e hu’ehu’e i ka uhihuna a me ka aahu o ka poe e hooluolu ana i ka wa hiamoe. O kekahi kaikamahine, puoho ae oia e kau ana ma kona maka na hila kamaa, a ma na papalina na peleleu kmaa, he hana ku i ka hookano a me ka hookeikei i ka ha’i keiki. Ua lohe mai makou, o na Alii opio ke paipai ia e hana, a o ke Kuhina Nui kamalii o ka Moiwahine, me kekahi mau waihine hapahaole o ke aloalii, na mea hele pu e paipai a akaaka i keia mau hana. He ane like keia mau hana,--a me he la no paha, ua oi aku kekahi mau hana o ka pelapela mawaena o lakou ponoi iho—e like me ke ‘lii Mose Kapuaiwa, ka hookukuli i kana mau keiki e like me he poe ilio la, aole he lole, ua hoopoai ia a poepoe a o ka ihu o kekahi, a o ka hana a ke Alii, o ka ninini i ka malakeke ma ke kowa o na papakole, alaila, ma ke a-na a ke ‘lii, hoomaka aku la na keiki e palu i ka mea momoua e kahe iho ana ma ua kowa la.
O keia ano iho la paha kea no like o na hana lealea o keia mau po iho nei, koe wale no, ua Hana o Moke i kana i ka wa ala o na mea a pau, a o keia hoi, ua hana ia iloko o ka wa moe o kekahi poe. He mea maopopo, aole keia poe e lealea ke kau ia ke kamaa i hehi i kahi hooleina.
He kohu kamalii loa no keia mau hana a na ‘lii a me ke kanaka kane a me na alualu luahine iho hoi o kea lo alii. E noho hoohaahaa e pono ai, mai hehi wale i ko ha, i kapu, he ili ala no kela a me keia e noho hoohaahaa mai ana.
He Ike Alii ko Nehinei
Ma ke kakahiaka onehinei, ua ike ai aku kekahi poe e kiomo ae ana e ike i ka Moiwahine me na manaka i loaa ia lakou.
O ka poe mua loa, o na haumana kaikamahine o ke kula Enelani o Koleaka, a i ka mehana iki ana ae hoi, o na ohua o kea lo alii a me ko ka Moiwahine kane make Kapiolani, na Hui Kinaiahi o Honolulu a me kekahi poe e ae.
O ke ano nui o keia hookupu, oia keia, e haalele iho ana ka Moiwahine Liliu i kona Hale Alii, a e hoomaha aku ana oia ma na kua aku nei o kakou.
O keia ko makou lohe, a oia ka makou e hoike nei; nolaila, ua maikai no, aka, hookah wanl no mea nui, oia keia, aole loa he wa i haawe akea ia mai ai no na makaainana mamua aku nei, no ke komo ana aku e halawai a lulu lima pu hoi me ka makuahine o ka lahui.
Oiai hoi, o ka makou i ike ai, o na malihini main a aina e mai, o lakou kai ae ia, a o na kupa hoi nona ka aina, aole loa i ike ia lakou.
Nolaila, mahalo o keia kumu i kuhau ai ka lahui, oiai, wahi no a lakou ua no’ano’a ia kakou, a e like no me ia ano ae la, pela i emi hope ai. Nolaila, e na hoa makaainana, e laki, maki’a paha o aui ae hoi ike ia aku o loko o ka umauma ua hamama. Aloha Lahui.
____
Heaha ke Ano o Keia Mau Hana.
Ma ka po lapule iho nei a ao ae Poakahi, ua ike ia he eha hale i komo ia e Bila Kamaa-ole, a hue ae la i na ume o kela a me keia ano, a ahu a lala kukui ae la na ukana o na holowaa iwaho; oiai, o na hale a Bila Kamaa-ole i komo ai, oia no kekahi o na hale pohaku nunui o ke alanui Papu, a hookah ma ke alanui Moi, a hookah hoi ma ke alanui Nuuanu.
Ma ko makou makaikai pono ana i kea no o keia Bila Kamaa-ole e hana mau nei, ua ike ia kona ano, a me na hiohioua, oia hoi keia; o kea no maoli o keia aihue, ola iho keia:
He aihue ake kulana @@ ke ake nei oia a me kena poai, ka poe hoi nana e kakoo nei i keia mau hana ekaeka loa, e kulai ae i ke kulana o ka Ilamuku, a oia ma ia wahi, a o kena poai hoi, eia ma kahi e na kapena makai, a hala aku ilalo. Ma kahi e noho ia ana e ke kanaka Hawaii, o lakou malaila; oia maoli no ke ake a keia pohai o na manu hulu like, oiai, he mau la kupilikii loa keia o ka aina nei i ka hana ola, no laila, ke ake nei keia poe kolea e amu i na opihi e loaa ana ia lakou.
Nolaila, ina io pela na manao nonohua o keia poai e ako nei, a e hana mau nei i keia hana, alaila, ke olelo nei makou, aole loa e Pakele ana keia Bila puuwai eleele, oiai, aia oia i ka malu e noho nei, he hoea ae koe i ke akea.
E ka Ilamuku o ke Aupuni, eia keia Bila Kamaa-ole la a me kona poai ke ake nei e kulai ia oe a me kou poai; nolaila, e haawi oi i kau kauoha paa maluna o kou mau hope a me na makai, e hooikaika lakou ehopu ia keia poe, e makaala hoi ma na ano a pau; a he mea pono no hoi ia oe e Mr. Ilamuku e hakilo pono i na maka keleawe e pohai la iloko o kou poai, oiai, oia no ka mea i make ai o Pamano, aole mawaho mai.
___
HE KUAI MAKEPONO
Ke poloai ia aku na mea a pau e naue ma kahi o Barenaba ma kela halekuai nani loa ma ke alanui Papu, o na lako lole kumukuai pipii, ke hooemi ia mai nei ke kumkuai, no ka manao wale ia e hiki mai ana kekahi kaua nui ma ke. @@@poepoe honua, a e hiki pu mai ana hoi ka hopena o kea o. Apopo lahi aku ka olelo hoolahe.
_____
NUHOU KULOKO
He wahi kilihune ua kai hoopuehu iki iho ma ke ahiahi onehinei.
He 7 pake @ hoopii @a i ka la onehinei no ka pepehi a hoeha i ke kino o kekahi wahine i hele laula.
He nui na kanaka o luna o ka puu o Puowaina i ka Lapule iho nei i ka wa o ka huikai hoolewa e pane malie ana.
He hoopii poho ka Mr. J. A. Cartwright i ke aupuni no kekahi pono wai e pili ana i kekahi aina kalo ma Nuuanu.
He hoopii ka John Prenderegast ia Mr. Stephen Mahaulu no $56.36 dala a ua hooholo ka Aha e uku ka mea i hoohii ia i keia mau dala.
E akahele ka hahao ana i na kohi kelekele a ka puukolu, o nanea auanei oe ma ia mau hana, poina hoi oe i na pauku haawina a’u i haawi aku ai ia oe e hoopaahau, wahi a kekahi keonimana i ao aku ai i kana keiki.
Ua huli hoi mai o Capt. Makai Hapakini mai Kohala mai me ke kuke haole o ka moku Amelia no ka hooke ona i ke kanawai maluna ona; o ka haole keia i hana ai i kekahi hana ino maluna o kekahi kaikamahine o 14 makahiki.
O ka po o ka lapule nei a ao ae Poakahi oia kekahi po a na hana hoopahaohao i ike ia me ka hoopouli pu ia ana no hoi o ka maka o na kiai o ka lehulehu ke hele la ka nana o ke kolohe a kokoke e pau pono na halekuai i ke komo ia ma kaupokue komo ia iho ai a puka aku la malale a pela aku, he keu keia o ka piko pau iole loaa ole, ano like keia me Jack the Ripper, ka mea e hoopahaohao ia i ke kalauakauhale o Ladana ma ka pepehi ana i na wahine; a o keia hoi he aihue.
Ma ka po o ka Poaono mei na komoaihue ia ae la kekahi hale aina pake ma ke alanui Nuuanu a ua wahi ia ka pahu ume a lilo aku la he $5.50. Ola aku la ka paina kakahiaka o ke kolohe.
Ua nui na opio i Pakele main a hana pupuahulu a na kalaiwa kaa i ka wa i hulu hoi mai ai ka huakai mai ka pa kupapau mai, no ka auwana no hoi kahi o kamalii i ke alanui.
Maikai ke kani ana a ka bana ma ka Ema Huina-ha i ka ponei, a nui no hoi ka poe puni mea kani i akoa koa ae, no ka bana no hoi ka hele ana a kahi poe hoi mai ana nae me na ulua nunui, o ka hana ana ia. Ono ino ka hoi.
Aole i hele ka nui o na wahine e ka hui holo lio, a holo kaa Liliuoka lani i ka hoolewa i ka la kapule iho nei, i uka kahi i hoonaona maka mai ai, i na ia no hai aku la, ko kakani ala ka waha o ua poe wahine ala, aia he la paina no ke alii hookahi ka hoe like ana, i ka Manawa hoi i makemake ia ai na lala a pau e komo pu, o ka wa ia e pipika ai, kohu aweawe hee.
Oiai kekeahi hehena e ake ana e komo aku kona kaa mahope iho o ke kaa o na ‘Lii i ka wa a ka hoolewa e nee ana, ua kipaku ia aku la a haule ma ka huelo loa, e like me ka olelo o ka mea hookiekie e hoohaahaa ia, a o ka oiei imua, ua hoohaahaa ia a hope loa, hilahila maoli i na pela ko’u wahi kaa e kipuku paku hele ia ai. O ka nani no mahope iho no kou kaa o ko papa ma kaa.
__________
Kauka Yong Kam Pung.
(APANA.)
Helu 53, Alanui Maunakea.
Ke Kauka Loea o ka
Aina Pua!
Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano ma’i, mai ko na kane, wahine a me na keiki liilii. O na mai’i ha-no ua hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi. A o na mai’i e pili ana i ka maka pau pu ia i ke ola. Ke hoike ia aku nei, eia ke ola ia nei, me ka oluolu pu o kahi auhau. Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui paha o ke koko a paa a lohi paha ka hanau ana, paa paha o ka waiu, e hele nui mai i o’u nei.
E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihuaa ka ma’i a na’u oukou e hooluolu aku.
KAUKA YONG KAM PUNG.
Honolulu Sept. 2, 1891. 272-dSm
_______
1. KA LEHULEHU HAWAII
Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka’u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma’i kokopaa, ka’u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana e make i ka ma’i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma’i a hiki i keia la, aole i ho@@ hou mai na pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o’u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kam Pung) a e loaa no ka maha. Mai kanalua ma na ano elua—oia ke oluolu e na pilikia ma’i a me ka haahaa o na auhau ana.
Me ka oiaio,
P. M. A@A.