Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 273, 4 September 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

        I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, ne ka Apana o Koloa, Mokupuni @ Kauai.

C.N SPENCER

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Aug 31, '91. 271-d3t.

 

        I keia la ua hookohu ia aku o W. Von Gravemeyer Esq., i hoa no ka Papa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P. M. Rooney i waiho mai.

        Eia na hoa o ua Papa la:

                DAVID CENTER--Luna Hoomalu.

                OSCAR

                W. VON GRAVEMEYER.

C.N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Aug. 28, 1891. 3ts-d.

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MANUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.

        Ma ka Poakolu, Separtmaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau e hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoo limalima o na Aina Aupuni o Maau-ka a me Kaulanamauna, iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ko laua ili, he 26,000 eka oi, a emi mai paha.

        Ke manawa hoolimalima 10 makahiki

        Uku koho mua, $100, a ma ka hapa makahiki ka uku ana.

        Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi wa iloko o ke manawa o ka hoolimalima, ke komo aku a ke lawe nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina nei, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu ana o ke aupuni i na hoemi kupono mai ka uku hoolimalima aku.

C.N. SPENCER

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Aug. 27' 91. 269 4t-d.

KA RULA NO NA KAA.

        Mamuli o ka mana i ili mai maluna @u ma o kekahi kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimali ma o na Kaa, Kaahuilalua, Kaaukana, Kaakikane, a me na ano kaa e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hou aku nei ma keia i na Rula Hou iho ma hope nei e pili ana i ke ku ana o na Kaa @hua, e heluhelu ia Rula 12 A., pene:

        12. A-O ke Kaa ohua laikini ia e kali @a ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Kaamahu Oahu, e hoolaina ia la kou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke Alanui Moi, o kahi e Kipoho Manienie ia la, a ke alanui ka pae makai a ma ia ala aku a ke alakapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaamahu.

        A ma ka lihi makai o ke Kipoho Ma nienie Waena, e huli la ma Ewa.

        A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanui Moi aku e huli la makai.

C.N. SPENCER

Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina. 262-3ts-d.

HOOLAHA OIHANA WAI.

Honolulu, June 22, 1891.

        I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886.

        O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo ia aku nei, o na uku wa no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia ma ke Keena o ka Oihana Wai, @@ ka la 1 o Iulai, 1891.

        O n@ auhou wai a pau e waiho uku ole ana ke umikumamalima la mahope iho @ la wa, e paku'i ia aku ana no he umi @a haneri keneta.

        O ka poe a pau e hookaa mai ana i ko @@kea auhau wai e hoike po @@i i ke la@ou likiki hope i uku ai.

        Ma ke Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ie na auhau.

JOHN  C. WHITE.

Lana Hooponopono Oihana Wai

323-24ts.

        Me keia hope aku, aole e hoouna ia kekahi pepa ma ke owili pakahi ke ole e uku mua ia mai, ke @@ o ka pepa, ae hoolohe e na makau@aka i keia no ka OIAIO, a me ka LEO, nele no ka uku aua @ea @@l@ no oukou i ke kukui ola.

Me ke kauoha.

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALIMA, SEPATEMABA 4, 1891.

KA LA HANAU O KA MOIWAHINE LILIU.

        Ua hele aku no kekahi poe e ike i ka Moiwahine. a hoomaikai aku iaia, i ka piha ana o kona mau makahiki a loaa he la hanau hou. He nui na ano makana i hoomanao ia aku, e holke aua he aloha no ko ka lahui i ke 'Lii ma kona ano Alii, iloko o ko lakou hoowahawaha i kana mau paweo ia lakou. Ua nui no ka luuluu o ke Alii iloko o kona la hanau. He mau mahina ko ke kanikau ana no ka Haku hale, a hiki hou mai la keia kaumaha. O ka hauoli aku hoi keia, haule o ke kane. Me he la, e anoninoni ana ka ai Alii ana a ko kakou Moi i ka pono i eha ai ka ili o na kupuna, a pela wale iho la no e hooluhi ia ai e na hana a me na hoehaeha, a ohumu o keia ao. Hookahi wale no makana a KA LEO e pahola aku nei i ke "Lii, e aloha mai ke Akua, a e hoomau aku i ka Moi maluna o ka Noho Moi o Hawaii maluna o ka pono, a e lilo kona la hanau i la e hookumu ia aku ai ko ke Akua hoopono, a e bapetizo ia ai oia ma o ka mihi, a no ka malama ana i ka ke Akua mau olelo hoomalamalama a pau.

HE OLELO WALE IHO NO.

        Ua lohe mai makou, ua pau aku ka lunakanawai apana o Ewa, a ua hamama ia kulana i keia la. I ka lohe ia ana ae nei o ka pau, ua komo aku nei na palapala nonoi he lehulehu wale. He mea maopopo, e nui ana ke apuepue ia o keia oihana, e hooikaika ana kela mea keia mea i kana moho i makemake ai. E iho mai ana ka Aha Kiekie a e hoomoe mai ana i kana mea i makemake ai, a pela ae ka Aha Ku hina.

        Ua like ole ke kumu o ke noi ana a ka mea e noi ana i ka oihana, a me ka mea e haoai mai ana i ka inoa o kekahi mea. E ake ana ka mua i wahi e pono ai oia, e ake mai ana ka lua i pono kalele nona, a ia lima kokua ma na mea e pili ana i ka mana aupuni, ka holo balota ana a pela aku.

        Iloko o keia mau ano e ake ana a upu ana, e lilo ana ka noonoo ia ke kupono o ka mea e noho ana ma ka oihana he mea ole. Aole e noonoo ia ana ka pono o ka lahui, he mea uuku wale no ia. O ka pono o ka poe e apuepue ana i ka mana a me ko ka poe waiwai, o ko lakou kuleana ke malama ia. A o ke kanaka pepeiao lohe a maliu i na a'o ana, a e hoopili ana mahope o keia mau kumu ae la, oia iho la ka mea e hoopomaikai ia. Nolaila, e palu oukou ia mea ma, a e huhunu hoi ia mea ma ae, alaila, e loaa ana ka oihana; o ka mea no nae e loihi ana ke aho i ka palu, oia aku ana no ka mea e laki ana. Aole kakou e manao aku ana ma ka ike, @rkaukau a hoopono o ke kanaka e loaa ai ho kuhihewa ia. He kumukuai ko na mea a pau, a o ke kumukuai o keia ea, aole he ike a he naanao, aole; he wale a he palu, oia iho la na haawiua o ke kanaka o ke kanaka e loaa ai ka hana.

        Eia iho no hoi o Bila Uwona, kakauolelo o ka Aha Hoomalu o Honolulu, in a ia he ho@le, kale kahiko i hoopii ia aku la iluna i ka Aha Kiekie, aohe hoi e hihi, e ka ike ia iho no, he kanaka Hawaii ili ulaula nolaila, nele no.

        He kanaka makaukau keia i na olelo a elua, a he kamaaina a hoopono hoi ma kana mau hau; aole he aihue e like me ka olelo ia o ka lahui Hawaii; aka, aole loa e loaa a e nana ia iho hoi. Hoi iho, he enemi loa ia na hapa haole e na lunakanawai, no ka wahawaha a me ka maka'u ole e owaka ua waha la e olelo no na hana paee a me na hana hookamani.

        He kanaka naauao o Bila Uwona a he Hawaii, oia iho la kona poino. Ina he mea kolo la, ina naha ua ike ia a aloha ia.

        Nolaila, mai naauae loa oukou; e naaupo iki, o lilo auanei he mea lili ia e lakou. Mai kuokoa a hookanaka, o ia hewa no ia; e kukuli a palu me ka imo aku o na maka, alaila, loaa mai.

        Eia ka kakou i ke au hoopilimea ai a me ka moe kolohe; a o ka "hoopono" ea, ua waiho ia iloko o ka opeope, a aia paha i Laie kahi i waiho ai.

Eia hou ua Lono.

        Ua lohe mai makou, ina nae he oiaio ia, oia iho keia: E malama ia aku ana na lealea kulaia o ka la hanau o ko kakou Moiwahine i ka malama ae nei o Kaelo, oiai, o kona malama ia i hanau ai, i ka la i o Hoku, oia hoi ka po e piha ai ka mahina, a oia ka po le'a o Halalii, a ma o kona la hanau la, e hoau ia ai ka malumalu ahaaina e ku nei ma ka Pa Alii.

        O keia kekahi, o na lono i loaa mai ia makou, a ke hoopu-a nei makou i keia e like me na anoai o ka la. Ina io e malama ia ana na lealea kulaia aupuni ma ia la, ua hiki no. Aka, aia wale no ia i ko ka Moiwahine hoohelo ana a me kona aha kuka.

HE OIAIO ANEI?

        Ua loaa mai ia makou ka lono, ua hoopanee ia ka la hanau o ka Moiwahine a hiki i ka la 2 o Novemaba ae nei, oia ka la a me ka manawa i hooholo ia ai, e malama i na lealea i na kulaia aupuni e pili ana no Kona la. Ke hoike nei makou i keia mamuli o na puana a ka moe, i kulike ai me ka makou i hoike mua aku ai. Ina o ka oiaio keia, alaila, ua maikai loa, oiai hoi, e malama ia ka aahu eleele o ke kanikau e na makaainana iloko o na pule eono, a pela pu hei me ka alo Alii.

        Nolaila, eia ka la kulaia o ko kakou Moiwahine i ka malama o Kaulua, ma ka helu Hawaii, i ka lai i o Hoaka. Eia pu no hoi iloko o keia malama ka la Kuokoa o Hawaii nei, a he mea ehaeha pu hoi no makou ka hoomanao ana ae i ka la hanau o ko kakou Moi aloha i hala e aku, oia hoi ka la 16 o ia malama no; aka, ua hala ia, ua pau, ua moe, ua moe i ka moe i ka moe-kau-a-hooilo; aka. o kana mau hana hoolaupai i ka aina, aole loa ia e hiki ke hoopoina ia, iloko o ka puuwai oiaio o kela a me keia kanaka Hawaii oiaio.

        Aka, e kali aku nae kakou i ka hoolaha a ka Puuku o ke alo Alii, oiai, he mea hiki wale no ke ho@leli ia i na we a pau, oiai hoi, he mau auwai hei ka manao o na 'Lii e hao kahe ana e like me ko lakou makemake, wahi a Solomona ka ne@au.

        E lilo ana o Iosepa i Kinaina, no ka mea, ke liki o nei no ka hele luhe ana a ua kaaka l@.

NUHOU KULOKO.

        Ua makemake ia na lala a pau o ka Hui Hoonaauao Liliuokalani Mahele Elua, e akoakoa ae i ka hora 2 o keia auina la, ma kahi noho o Mrs. Kabuila Wilcox ma Alanui Moiwahine, no ka noonoo ana i kekahi kumuhana ano nui. Ua makemake na lala a paul

273-1td*  Ma ke Kauoha.

        Koaniani makani no ko keia mau la.

        I kani no ka hoi ka Alae i ka wai, wahi a ka poe kahiko, i keia wa ua maloo ka wai.

        Ua ike ia aku kekahi moku kiaha, e kalewa ana i waho ae nei o ka kou, i kela mau la aku nei.

        Ma ka Mlalulani i ku mai nei i loaa mai ai, he 60 pena ramie, na Mr. W.C. Achi mai kona mai.

        Aole i ku mai ka mokukaua Penesecola; malia ei aku i ka moana kahi i eku mai ai no keia awa.

        He $14,000 ka lilo no ka malama ana i na elumakule, a me na luahine o Lunalilo Home. Ma kahi o $400 o ka mea hookahi.

        Ua kono mai o Mr. J. J. Williams i ka lehulehu, e kipa aku ma kona Keena Hale Pai Kii hou e makaimakai ai i kana mau kii nani.

        Ua huli hoi mai nei o Mr Alika Dowsett, me kona kaikuahine Mrs. R. B. Brenham, mai Kaleponi mai, a he maikai no ko laua mau ola kino.

        I ka Poalua nei i wehe ia ae ai kekahi o na ipuhao nunui o ke Kinau, a me he ala, e lawe ia ana a hookomo hou ia iho i pani ma kona wahi.

        Ua haawi mai ka moku kaua Kaletona, he kipu hoomano no ka la hanau o ka Moiwahine Liliuokalani a ua panai aku no hoi ka papu o ke Aupuni

        E malama ana ka Hui Malu, he anaina haipule maluna e ke kino o ke Alii J. O. Dominis i keia lapule ae, no ka mea, he lala kahiko oia no ia Hui.

        O kekahi keia o na kau la maloo i ike ia i o kakou nei, ke hele ala a aneane e nele i kahi waiainu ole, a ke emi pu mai nei no hoi ka wai o na lua wai aniani.

        Noho mai nei o Liliilehua i Mana i Kaleponi, a ke helelei na huaohelo ana i ke pili. No ka uso ole loa no hoi paha kekahi o ua keiki hoa paio nei o Pele.

        Ma ka nupepe P. C. Advertiser o nehinei, i ike iho ai makou i ka olelo hoolaha a Joe Aea, e hai ana aole e aie kekahi mea ma kona moa me kona ike mua ole.

        Ma ka la o neihinei, i kuai kudala ae ai o J. Mogan i na pono hale o Mr. J. A. Hassingar, ma kona wahi noho ma alanui Penesecola a he nui na mea nani i kuai ia mai.

        Ma ka la hanau nei o ke Alii, ua maluhia na mea a pau, ua paa na hale oihana aupuni, me ka hapa nui o na hale kalepa, a ua oi aku ke ane@@ mamua o ka la kapule.

        Ua make hikiwawe iho la o Mr. Frank E. Leete, ma kena wahi noho, mai Waikapu, Maui. He kumu kula oia no ko laila kula, a he 30 ka nui o kone mau makahiki, he ma'i puuwai ke kumu o kona make ana aku la.

        Ua loaa mai kekahi leta mai Samoa e hoike mai ana, ke ano hoohaunaele ala o Mataafa me kona poe kanaka, o kona ake loa, o @ke kau ma ka noho naoi, a e hoopau ia Malietoa.

        O ka mea aka hookahi ia e ike ia mai nei i keia mau la, oia no o Ki@o, oiai oia ua aahu i ka mahiole a a me na pilali ona, me ka ukali ia e ka Moiwahine a me na Keiki Alii. Hu ka aka o kamalii.

        Ua lohe mai makou e hookohuia aku ana o Mr. Kekipi i Lunakauawai no Ewa ae nei. He lunakanawai mua no keia kanaka, a he mahalo no ka Moiwahine iaia, koe wale no ka pule loihi o laua o Kalana o Hilo.

        Ua palakai a ua haukae iho na buke o ka oihana Hoonaauao, i ka punahele a Kamuela i hoonoho ai ma ka oihana. A ua kii hou ia ka mea ka oihane. A ua kii hou ia ka mea i hoopau ia mamua aku ona, e hoi hou ae e hoopololei, oiai ke Kakauolelo nui e ma'imai ana.

        Aia ma kela aoao o Leahi kekahi wahi makemake nui loa ia e kekahi poe haiole o keia kulanakauhale, a mamua pono o laila, kekahi lua mano nui, a mai laila mai e loaa ai i na waa kiakahi o ua poe nei kekahi ano ia i hookomo ia iloko o ke kini, he a-a paha no ka Aina Pua mai. A he ia kumukuai nui.

OLELO HOOLAHA.

        E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi lio k hele hewa, hulu ulaula, lae-keokeo, 3 wawae eleele, @ wawae keokeo hope hema, 2 wawae mua paa i ka hao; hao kuni anoe, o ka lua o ka hao kuni oia like no; o keia poe hao kuni a pau aia ma ka uha hope akau. O ka mea a mau mea nono keia lio e pono e kii koke mai o hala na la he 12, ku ai kudala ia aku e a'u i ka la 12 o Sepatemaba Poaono.

D. KAOAO.

270--1w-e*     Luna Pa Aupuni.

Kauka Yong Kam Pung.

(APANA.)

Helu 53, Alanui Maunakea.

Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

 

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia an@

ma'i, mai ko na kane, wahine a me

na keiki liilii. O na ma'i ha-no

ua hiki loa ia ke hoola ia me

ka maalahi. A o na ma'i

e pili ana i ka maka

pau puia i ke

ola. Ke ho-

ike ia aku nei.

eia ke ola ia nei, me

ka oluolu pu o kahi au-

hau. Ka poe pilikia hanau

keiki a hele nui paha o ke koko.

a pea a lohi paha ka hanau ana, paa

paha o ka wain, e hele nui mai i o'u nei.

 

        E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihea a ka ma'i, a na'u oukou e hooluolu aku.

KAUKA YONG KAM PUNG.

Honolulu Sept. 2, 1891. 273-@@@@

I KA LEHULEHU HAII

        Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoola@a ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopea, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka aneane loa ana'e make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka me'i a hiki i keia la, aole i hoea heu mai na pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka @ah@. Mai kanalua me na ano elua--oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana.

Me ka oiaio,

P.M. AEA