Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 254, 7 August 1891 — Page 4
This text was transcribed by: | Melissa Eskaran |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO
John E. Bush
Luna Hooponopono a me Puuku.
POALIMA AUGATE 7, 1891
He Moolelo
No
KAMAPUAA
KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA – KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO – KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.
O oe ia e Haumuu, e Haulani
E Haalokuloku
Ka Mano e ka I’a nui
E ui, e Uilani
Ko inoa Puaa ia e-o mai.
A ehia ka nui o ka oukou i’a i makemake ai?
I aku la o Kamapuaa he nui ko makou ohana e noho mai la i koa uka, ke noho mai la i ka makapehu a ka i’a, nolaila hoi makou i manao ai e noi aku ia oe i i’a na makou a nui.
Ehia a oukou lau i’a i makemake ai, no ka mea, ke manao kuhihewa nei o Kapuaahiwa o kahi i’a la hoi ka lakou nei a lohe i ke ao, eia ka o ke noi no o ka i’a o ka pono ole, he noi no a ke aiwaiwa a ka launa ole mai.
Nohea au’a ole ia no hoi o ka i’a, aohe na Kapuaahiwa ka i’a he kanaka lawai’a oia na ua mau alii la a ua hoole mai la no laua i keia noi ia a Kamapuaa ma, he oki loa aku paha hoi keia kanaka, no ka mea, he kauwa lawelawe aku oia no na alii.
I ka manawa a Kamapuaa i hoike aku ai i ka lakou i’a i makemake ai, he umi waa i piha i ka i’a ka makou i makemake ai e haawi mai oe na makou, au’a aku no make, a haawi mai no hoi ola, nolaila, o ka lohe no kou e Kapuaahiwa.
Ia manawa i pane mai ai o Kapuaahiwa, kai no o ke noi o ke kupono ka oukou, eia ka aole o ke noi o ka pono.
He noi kaloha ka oukou a pela auanei @ e hoi nele aku ai, ina he noi ka makou o kahi i’a o ke kupono, aole mea nana e au’a ka i’a, a e like me ke noi o keia a oukou e noi mai nei, aole au e ae ana no ka mea, aole na’u ka i’a, he kanaka hana au malalo aku o na alii a oukou no i hele ae la.
Oia no ke kumu o na alii o makou i hoole mai la i ka oukou noi he noi kupono ole.
Aole oukou makemake i mau lau i’a pakohi no hoi ka oukou e hoi ai a oia i’a no hoi ka oukou e hoolawa ai i ko oukou mau ohana.
A kahi wa aku no hoi oukou hele hou mai no koi i ke noi ia.
I aku la o Kamapuaa aole oe e ae ana i keia noi a makou i noi aku nei ia oe i keia wa.
I aku la o Kapuaahiwa, pela ko’u manao, no ka mea hoi, i ka wa paha a’u e haawi aku ai i keia mau waa i’a he umi na oukou, a i lohe aku ko’u mau haku alii, ua haawi nei au e like me ko oukou makemake, he oi aku paha ka huhu o na alii ia’u ua hoole laua i ka oukou noi i’a ia laua, a ia’u paha hoi keia ae ia au nei, nolaila, e hoi nele ana oukou i keia wa.
Ia manawa i olelo aku ai o Kamapuaa, heaha la hoi kana, ua nele ae la no hoi makou i ka i’a mai ia oe mai, e hele no hoi makou i ko hoahanau lawai’a, a i nele no hoi iaia, alaila no hoi huli hoi makou i ko makou i ko makou mau ohana.
Nolaila, ua hele aku la lakou no Waikiki, i kahi o Kapuaaolomea e noho mai ana.
Ua hoopuni i’a iho la no o Kapuaaolomea i kela wa, a ua puni ka i’a he umi mau waa i’a i komo.
Ad ua hele aku la lakou nei a hiki i Waikiki a halawai pu me Kapuaaolomea, a haawi aku la lakou nei i ko lakou aloha i kamaaina o ka hale, e pela pu no hoi na kamaaina i panai pu mai ai i ke aloha ia lakou nei.
Mama hoi ka oukou huakai hele i hele mai nei?
Ae, ua mama ka makou huakai i hele mai nei.
Ina paha i loaa mua mai nei ka makou mea i makemake ai, ina la hoi ua huli hoi aku la.
A no ka loaa ole oia ke kumu i hiki mai nei imua ou e Kapuaaolomea.
Heaha ka huakai a oukou o ka hele ana mai nei?
He huakai noi i’a, ua koi mai nei i na alii aohe he loaa, ua hoole ia mai nei me ka kupaku pu ia mai no hoi.
A hele mai nei hoi a hiki i o Kapuaahiwa ala, i noi aku nei hoi ka hana aole no he loaa mai, nolaila, hele loa mai nei imua ou, a i nele ae ho hoi, o ko makou hoi no hoi ia i ko makou wahi.
Heaha hoi ka mea e nele ai o ka oukou huakai i hiki mai nei imua o’u nei.
E loaa ana no ko oukou makemake ia’u, ke haupu ae la iloko ona na olelo kauoha a ko laua makuakane i kauoha mai ai ia laua mamua.
A i hele mai aua nei kekahi kanaka e noi i’a ia olua, e noi mai ana i hookahi waa i’a a hiki i ka umi, mai au’a olua, haawi aku aohe ia he kanaka e, aka o ka haku no o olua.
E haawi aku olua mai au’a olua au’a no make, a ina e haawi aku olua i ka i’a e like me kona makemake, alaila, ka@hoi pomaikai olua a elua.
Ke kiekie ala ia mau olelo ao a ko laua makuakane iloko ona, a ninau mai la ola ia lakou nei.
Ehia ka nui o ka oukou ia i makemake ai?
He umi waa i’a oia ka makou i makemake ai, pehea la ia i kou manao e Kapuaaolomea, i ka ae mai a me kou hoole mai no hoi.
I aku la o Kapuaaolomea ia lakou nei, ke ae aku nei au, ei ae na waa i’a ke lana mai la iloko o ke kai he umi no waa i komo i ka i’a a na oukou ia mau waa i’a.
I ka lohe ana o Kamapuaa ma i keia haawi lokomaikai a Kapuaaolomea, ua hili ae la o Kamapuaa a pane aku la ia Alewa i ka olelo ana ae:
Aole i pau.
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa; hookahi lio k. ulaula, elua wawae keokeo ma ka hema hao kuni. A E ma ka hema, kiko keokeo ma ka lae; lio w. hulupala lae kea, elua wawae keokeo hope, hookahi wawae keokeo mua, hao-kuni N O ma ka aoao hema o ka a-i. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai o hala auanei na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la 22 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.
D. KAOAO
282-3tsd Luna Pa Aupuni.
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio elua. Keokeo eha wawae paa i kapuai hao, hao kuni ano e. Lio k ulaula, elua wawae keokeo ma ka hema, hao AE, lio k ahinahina elua wawae keokeo hope, hao kuni ano e hema. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii kkoke mai o hala na la he 13, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la 1 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.
David Kaoao.
Luna Pa Aupuni
Iulai 22, 1891 242 3td
Kauka Pake Akamai!
DR. LEONG KANG TONG
MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA
MA’I A PAU O KELA A ME KEIA
ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA
HE OLUOLU KA AUHAU.
KEENA OIHANA – Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.
HE PALAPALA HOOIA
Honolulu, April 29, 1891
Owau o Chu Sam Lan, no ke kulana kauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawali Pae Aina. Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imua o ke akea, ua ike au a ua maopopo ia’u a ke haawi nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia’u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u ma’i he ahepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko. Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma’i, e hele ae iaia a e loaa no ke ola. Ua loaa au i keia ma’i mai ko’u wa opio loa mai, a ua aneane he 4 makahiki o ka hoomailo ana a keia ma’i i ko’u kino, aka, ma keia wa na loaa ia’u ke ola maikai loa@. E hele ae e ka poe i luuluu a kaumaha.
Mei 12, 1891 1m-d