Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 254, 7 August 1891 — Page 4

Page PDF (1.08 MB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO

 

John E. Bush

 

Luna Hooponopono a me Puuku.

 

POALIMA AUGATE 7, 1891

 

He Moolelo

No

KAMAPUAA

 

            KE KEIKI PUAA A KAHIKIULA ME HINA – KA MOOPUNA PUAA A KAMAUNUANIHO – KA HOA PAIO HOI O PELE, KA WAHINE O KA LUA I KILAUEA, A HALA LOA AKU I NA KUPUNA O KUKULU O KAHIKI.

           

O oe ia e Haumuu, e Haulani

            E Haalokuloku

            Ka Mano e ka I’a nui

            E ui, e Uilani

            Ko inoa Puaa ia e-o mai.

 

            A ehia ka nui o ka oukou i’a i makemake ai?

            I aku la o Kamapuaa he nui ko makou ohana e noho mai la i koa uka, ke noho mai la i ka makapehu a ka i’a, nolaila hoi makou i manao ai e noi aku ia oe i i’a na makou a nui.

            Ehia a oukou lau i’a i makemake ai, no ka mea, ke manao kuhihewa nei o Kapuaahiwa o kahi i’a la hoi ka lakou nei a lohe i ke ao, eia ka o ke noi no o ka i’a o ka pono ole, he noi no a ke aiwaiwa a ka launa ole mai.

            Nohea au’a ole ia no hoi o ka i’a, aohe na Kapuaahiwa ka i’a he kanaka lawai’a oia na ua mau alii la a ua hoole mai la no laua i keia noi ia a Kamapuaa ma, he oki loa aku paha hoi keia kanaka, no ka mea, he kauwa lawelawe aku oia no na alii.

            I ka manawa a Kamapuaa i hoike aku ai i ka lakou i’a i makemake ai, he umi waa i piha i ka i’a ka makou i makemake ai e haawi mai oe na makou, au’a aku no make, a haawi mai no hoi ola, nolaila, o ka lohe no kou e Kapuaahiwa.

            Ia manawa i pane mai ai o Kapuaahiwa, kai no o ke noi o ke kupono ka oukou, eia ka aole o ke noi o ka pono.

            He noi kaloha ka oukou a pela auanei @ e hoi nele aku ai, ina he noi ka makou o kahi i’a o ke kupono, aole mea nana e au’a ka i’a, a e like me ke noi o keia a oukou e noi mai nei, aole au e ae ana no ka mea, aole na’u ka i’a, he kanaka hana au malalo aku o na alii a oukou no i hele ae la.

            Oia no ke kumu o na alii o makou i hoole mai la i ka oukou noi he noi kupono ole.

            Aole oukou makemake i mau lau i’a pakohi no hoi ka oukou e hoi ai a oia i’a no hoi ka oukou e hoolawa ai i ko oukou mau ohana.

            A kahi wa aku no hoi oukou hele hou mai no koi i ke noi ia.

            I aku la o Kamapuaa aole oe e ae ana i keia noi a makou i noi aku nei ia oe i keia wa.

            I aku la o Kapuaahiwa, pela ko’u manao, no ka mea hoi, i ka wa paha a’u e haawi aku ai i keia mau waa i’a he umi na oukou, a i lohe aku ko’u mau haku alii, ua haawi nei au e like me ko oukou makemake, he oi aku paha ka huhu o na alii ia’u ua hoole laua i ka oukou noi i’a ia laua, a ia’u paha hoi keia ae ia au nei, nolaila, e hoi nele ana oukou i keia wa.

            Ia manawa i olelo aku ai o Kamapuaa, heaha la hoi kana, ua nele ae la no hoi makou i ka i’a mai ia oe mai, e hele no hoi makou i ko hoahanau lawai’a, a i nele no hoi iaia, alaila no hoi huli hoi makou i ko makou i ko makou mau ohana.

            Nolaila, ua hele aku la lakou no Waikiki, i kahi o Kapuaaolomea e noho mai ana.

            Ua hoopuni i’a iho la no o Kapuaaolomea i kela wa, a ua puni ka i’a he umi mau waa i’a i komo.

            Ad ua hele aku la lakou nei a hiki i Waikiki a halawai pu me Kapuaaolomea, a haawi aku la lakou nei i ko lakou aloha i kamaaina o ka hale, e pela pu no hoi na kamaaina i panai pu mai ai i ke aloha ia lakou nei.

            Mama hoi ka oukou huakai hele i hele mai nei?
            Ae, ua mama ka makou huakai i hele mai nei.

            Ina paha i loaa mua mai nei ka makou mea i makemake ai, ina la hoi ua huli hoi aku la.

            A no ka loaa ole oia ke kumu i hiki mai nei imua ou e Kapuaaolomea.

            Heaha ka huakai a oukou o ka hele ana mai nei?

            He huakai noi i’a, ua koi mai nei i na alii aohe he loaa, ua hoole ia mai nei me ka kupaku pu ia mai no hoi.

            A hele mai nei hoi a hiki i o Kapuaahiwa ala, i noi aku nei hoi ka hana aole no he loaa mai, nolaila, hele loa mai nei imua ou, a i nele ae ho hoi, o ko makou hoi no hoi ia i ko makou wahi.

            Heaha hoi ka mea e nele ai o ka oukou huakai i hiki mai nei imua o’u nei.

            E loaa ana no ko oukou makemake ia’u, ke haupu ae la iloko ona na olelo kauoha a ko laua makuakane i kauoha mai ai ia laua mamua.

            A i hele mai aua nei kekahi kanaka e noi i’a ia olua, e noi mai ana i hookahi waa i’a a hiki i ka umi, mai au’a olua, haawi aku aohe ia he kanaka e, aka o ka haku no o olua.

            E haawi aku olua mai au’a olua au’a no make, a ina e haawi aku olua i ka i’a e like me kona makemake, alaila, ka@hoi pomaikai olua a elua.

            Ke kiekie ala ia mau olelo ao a ko laua makuakane iloko ona, a ninau mai la ola ia lakou nei.

            Ehia ka nui o ka oukou ia i makemake ai?

            He umi waa i’a oia ka makou i makemake ai, pehea la ia i kou manao e Kapuaaolomea, i ka ae mai a me kou hoole mai no hoi.

            I aku la o Kapuaaolomea ia lakou nei, ke ae aku nei au, ei ae na waa i’a ke lana mai la iloko o ke kai he umi no waa i komo i ka i’a a na oukou ia mau waa i’a.

            I ka lohe ana o Kamapuaa ma i keia haawi lokomaikai a Kapuaaolomea, ua hili ae la o Kamapuaa a pane aku la ia Alewa i ka olelo ana ae:

Aole i pau.

 

OLELO HOOLAHA

E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa; hookahi lio k. ulaula, elua wawae keokeo ma ka hema hao kuni.  A E ma ka hema, kiko keokeo ma ka lae; lio w. hulupala lae kea, elua wawae keokeo hope, hookahi wawae keokeo mua, hao-kuni N O ma ka aoao hema o ka a-i.  O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio e pono e kii koke mai o hala auanei na la he 15, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la 22 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.

D. KAOAO

282-3tsd                                                          Luna Pa Aupuni.

 

OLELO HOOLAHA

            E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki, kekahi mau lio elua.  Keokeo eha wawae paa i kapuai hao, hao kuni ano e.  Lio k ulaula, elua wawae keokeo ma ka hema, hao AE, lio k ahinahina elua wawae keokeo hope, hao kuni ano e hema.  O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii kkoke mai o hala na la he 13, alaila, e kuai kudala aku no au ma ka la 1 o Augate, 1891, hora 12 awakea Poaono.

David Kaoao.

Luna Pa Aupuni

Iulai 22, 1891   242 3td

 

Kauka Pake Akamai!

 

DR. LEONG KANG TONG

 

MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA

MA’I A PAU O KELA A ME KEIA

ANO, ME KA ELEU A ME KA HOLOMUA

 

HE OLUOLU KA AUHAU.

 

            KEENA OIHANA – Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.

 

HE PALAPALA HOOIA

Honolulu, April 29, 1891

            Owau o Chu Sam Lan, no ke kulana kauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawali Pae Aina.  Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imua o ke akea, ua ike au a ua maopopo ia’u a ke haawi nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia’u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u ma’i he ahepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko.  Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma’i, e hele ae iaia a e loaa no ke ola.  Ua loaa au i keia ma’i mai ko’u wa opio loa mai, a ua aneane he 4 makahiki o ka hoomailo ana a keia ma’i i ko’u kino, aka, ma keia wa na loaa ia’u ke ola maikai loa@.  E hele ae e ka poe i luuluu a kaumaha.

Mei 12, 1891                           1m-d