Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 213, 11 June 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

  Ua hookohuia o George H. Holt i keia la i. Luna e hopu ai i na helehewa ma na Alanui o ke Aupuni mai Moanalua a Alanui Liliha, mai laila aku a ka Uwapo Haoliliamanu, a ma na aina Aupuni ma Kalihi, Honolulu, Oahu, he pani no W. Kaapa i haalele mai.

  C.N. Spencer,

  Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Iune 3, 1891,  3ts-d.

 

 O ka Poaha, ka la 11 o Iune, oiai, he la hoomanao o ka La Hanau o Kamehameha I. e malama ia no he La Kulaia no na maa a pau, a e pani ia no hoi na Keena hana Aupuni ma na wahi a pau o ka Paeaina ma ia la.

  C. N. SPENCER,

  Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 3, 1891.  3ts-d.

 

  Oihana Waiwai

Honolulu, H.I., Iune 4, 1891.

 Ke hoolahaia aku nei ma keia i ka poe i waiho dala iloko o ka Baneko Honluula@ Dala, mai a mahope aku o lulai 1. 1891, e hoonohonohoia ana keia mau aku penei:

Ma na Waihona aole e oi i $509 ... 4 1/2

 " " " maluna o $509 a $2000   4

 " " " i oi i ka $2000 ... 3 1/2

 Malalo o ke Kanawai i aponoia Augate 6, 1890.  Oa hiki no ke hoololi ia keia waihona aole e oi ana i ka $2500 i ka Waihona Aupuni, e loaa ana ma kahi o ka Buke Hoopaa Dala, no na Bona Aupuni, e ku ana i ka elima keneta ukupanee, i ku i ka ukuia aole i emi mai i ka elima makahiki a aole hoi e oi alu i ka mai makahiki mai ka hoopuka ia ana.  Ua kaawale ka bona mai na auhau aupuni, a e uku ia ka ukupanoe i ka hapa makahiki.

  H. A. WIDEMANN,

 Kuhina Waiwai.

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAHA, IUNE 11, 1891.

 

Nawai e Hookele Nei ke Aupuni?

 

 E ka lahui Hawaii aloha, keninau nei makou: Nawai e hookele nei ke aupuni?  Eia ka puana aka moe: na ka aoao hoomaemae e hookele nei.

 E i ia mai auanei paha, na ka aoao lahui, ke hoike hou aku nei makou me ka oiaio, o na hookele o ke aupuni e noho nei i keia wa, he poe aka wale no lakou o ka aoao lahui, a o no kuhikuhi ana, na hoonohonoho@ oihana ana, a peia aku, na ka aoao hoomaemae no ia.

 Penei e maopopo ai, i ka i hoonoho ia aku ai o Mr. Hill i Luna Leta Nui, ua ake oia e hooko i kakana i olelo ai a i hooia ai hoi imua o ka Moiwahine, e kaiehu aku ana oia i na ii@kea a pau mailoko aku o o kona keena.

 Aka, aole loa i ko, oiai, ua kalele koke mai la kekahi o na Kuhina ia Mr. Hill, me ka olelo mai aole loa oe e hoopau, o keia mau aio ana i ua Kuhina la, mai ka a@o hoomaemae mai, no ia, aole hoi no keia manao penei@.

 Nolaila ma keia kumu, aole lea e holo@ono na hooponopono aupuni mua, no ka mea, no hai mai ka iko, aole no ka oiwi, a he nui aku na hooia kupono e ike ia nei, a mamali o na ulia a keia ano, i@oneie ia ai na hana hoo@au@ a me na hana hoowaiwai e ae.

 Nolaila, ua loaa no na kumu kupono a ka lahui e nema ai i na hooponopono aupuni o keia ano,oiai @ole loa he hana i hana ia ahiki i keia la.

 

He Lono Lauahea.

 

 Ua lohe mai mako@, na hoi aku nei ka Ua'u a no@ i ka @ oiai na maka @ ka opaa i ka @ kia manu a ke keiki o ka uka i Oiaa.  Ea, heaha hoi ka mea o ka pee ana ua ike no paha aohe i helu kauna ia hoonahoa keia i ka la ino.

 Ino luna ke lele ino nei ke ao wahi a Keoua, aka o ka la o ka make, ua pouli pu ka ike e ke kanaka, kau na iwi iluna o Puukohola, a pela paha auanei o lakou ma, pau pulu, aohe lau kanu ole, nolaila, e heluhelu me ke akahele, e noii i ke kaena a ka moe.  Nalo ole ka puana a ka moe, ua ike o Mo'i i Molokai.

 

Ke Lei Mai la Kaula i ke Kai e, Ka Malamalama o Niihau ua Malie.

 

 O keia poo e kau ae la maluna, he lalani mele ia na ko kakou Na'i aupuni kaulana, ka mea @ hoi nona keia la a kakou e haaneo nei, a e hoomanao nei no kona hoomanawanui pauaho ole ana.

 Oiai ua Na'i aupuni kaluna nei i hiki mai ai i Maui o Kama, no ke kaua ana me Keliiokahekili, oia ka wa a Kealiiokahekili i ua Na'i aupuni kaulana ala:  E, auhea oe e ke alii o Hawaii, o hoi, a lohe mai oe ua kau ka hulu puaa i ka nuku, alaila kii mai i ka aina a lawe aku, aole hoi e eha ka ili.

 O keia mau olelo a Keliiokahekili i pane aku ai imua o ka mea nona keia la, oia kana i kulou iho ai ilalo, a kulu iho la kona mau waimaka, a i ke ea ana ae o kona poo iluna, na pane mai la oia ma ke oli, penei:  "Ke lei mai la Kaula i ke kai e, ka malamalama o Niihau ua malie."

 O keia mau lalani mele, he ano ko laua, oia hoi, e olelo aku ana ka mea nona keia la ia Kealiiokahekili ke alii hoi o Maui:  He keiki oia na lakou, a he makuakane hoi oia nona, na hoopau oia i kona manao kaua.

 Ua hooko ka mea nona keia la i ke kauoha a ke alii o Maui, ka mea nana kela olelo, "aia a kau ka hulu puaa i ka nuku, alaila kii mai i ka aina."

 Nolaila, e na makaainana o ke alii ka Moiwahine Liliuokalani, eia kakou a pau ke hauoli nei, no ko kakou Na'i aupuni, a e like me kana mau hana aloha, pela kakou a pae e hana ai.

 

Mamala-hoe Kanawai.

 

 "Mamala-hoe kanawai," o keia ke kumukanawai o ka Na'i aupuni kauiana, a me kona mau kanawai.  O ke kahua o keia kumukanawai i loaa ai, aia ma Papai. Puna, Hawaii, oiai, ma ia wahi i hana ia ai ke pao o @a Na'i aina nei i ka hoe e Pa'ikaka kekahi hoi o na koa k@iana oia mau la.

 A o kahi o Kamehameha i kukala ai i ua kumukanawai ala o na, ma Kaipalaoa Hilo iloko o ka Haleioleole.

 E hele ka elemakule a moe i ke ala, pela hoi ka luahine, a me ke keiki, aole hoi he kana i koe, aole luku wale ana.

 Na keia kumu kanawai i hoike mai, o ka moa@ nona keia la, oia kekahi o na 'lii kaulana loa, a naauao oi kelakela hoi, i oi aku i ke keia au e ike ia nei.  He kumukanawai kona o ka manao i kakau oie ia, aka he ma a nae.

 

Alii @ Koolau ua Ahiahi, He Lau Pala Wale ka Awapuhi.

 

 O kekahi keia o na olelo kaulana o ko kakou aina makuahine nei, ia hoopuka ia e ka mea nona keia la a kakou e lumaha'i nei.

 Oiai oia ake ai e make o Namakeha, ma ka Haleioleole ma Kaipaloa, Hilo.  Nolaila mai ke kaona o kela poo e kau ae ia maluna, o ka mea nana i hooko i keia kaona, oia o Kealaikahiki, kekahi alii o Waiohinu Hilo.

 He maikai, a wailohia kela mau mapuna olelo, aka, aia ilaila he mea e pono ai, a na ia mau huaolelo i kaili aku ke ola oia alii o Hawaii nei.  A o keia ke alii i ike ole ia kona wahi i waiho ai, aka, ke hoike aku nei makou, aia i Iko'a na iwi o keia alii a hiki i keia la.

 

OWEN JONES HOLT, UA HALA MA KELA AO.

 

 Ma ka hora 11:5 o ka la inehinei i nalohia aku ai ka hanu ola mai ka hale kino aku o Mr. Owen Jones Holt, (Owene Holo).  O ka nui o kona mau la ma keia ao mauleule, he 49 makahiki a oi, ua hoea mai oia mai ka puhaka mai o Kauwaki w. a me Holo k. ko lakou mau luaui.

 He ola kino maikai no kona, a ma ka Poalua nei i hoomaka mai ai kona loaa ana i kekahi ma'i ikaika loa: he luaiakoko, a ua kauoha koke ia na kauka e hele aku ma kahi o ka mea pilikia.

 Ua hoea aku na kauka ekolu me ka haawi ana i ko lakou ike piha o ka oihana lapaau, aka, aole i loaa iki ka maha a hiki wale i kona moe ana alu la i ka moe kapu o Niolopua.

 E na kini o Kailua, a me na mano o Kaneohe, na pali hauliuli o Koolaupoko, eia ka puolo luuluu la a ka waimaka e hoohanini nei, o Owene Holo ua hala, i hiikua i hiialo, i ke ao popolohua mea a Kane nei la e, luuluu wale.  Ua wehe i Puna na hoa'loha, pau ka ike ana i ka maka o ka wahine, na kaikuaana, na keiki, na moopuna a me na hoaloha.

 Nolaila, e na pilikana o ka mea i hala. ma ka Lapule ae nei e manele ia aku ai kona kino lepo no kona hale lua, ka home hope loa o na mea a pau.

 Ua luoluu paumako KA LEO i na haawe a ka ehaeha o keia mau la e nee nei oiai, eono la wale no ke kaawale mai ka make ana o ka makuahine a hiki i kona huli ana aku la ma ia ala hookahi.

 Nolaila, ke kemo pu aku nei makou a pau e auamo pu me oukou i ka haawe a ke aloha.  Auwe, walohia wale oia i hele kohana aku la.

 

NU HOU KULOKO.

 

  I na Luna Lawe Pepa e KA LEO O KA LAHUI, ke ha'i ia 'ku nei ka lohe ia oukou, ina he mau helu koe o ka la 3, 10, 20 o Aperila, a me ka la 5 o Mei nei, o ka nupepa KA LEO, ke kauoha ia aku nei e hoiho mai ma ke keena nei.

    Ma ke kauoha.

  He leo kauoha, ke hai ia aku nei i na mea a pau e lawe ana i ka LEO a me ka OIAIO, e hookaa koke mai i ko@nakou mau koena i koe.  E hoolohe i keia leo, o i mai auanei no hoike mua oio ia aku ka hewa.

    Ma ke kauoha.

 

  He mau puaa opio no ke kuai aku, oia@ ma ka aina o Kapohulu@, ma ke alanui mawaena o Waikiki a me Kamoiliili, e loaa ai, ina e makemake kekahi e hele malaila.

 

 Ua make mai nei Sir. John Makenola, kekahi o na kanaka waiwai loa o Canada.

 

 Aole e heihei waapa ana i keia kakahiaka, no ka loaa i ka ma'i o kekahi o na lala o na hui heihei waapa.

 

 Eia ma KA LEO me na kuhhia@ mikolohua o ka la o ko kakou Imihale, ke Puleio aku la me he ahi lele ala o Kamaile.

 

 E hoomanao, o na keiki kekahi o ka Bana Hawaii e houhene ae ana ma ke kahua heihei lio o Kapiolani Paka i keia la.

 

 I kela pule aku nei, na huli iho la kekahi waapa o ke Kinau ma ke awa o Maalaea, Maui, a hoolana ana i ka auwae na ohua.

 

 Ua olelo ia, e holo aku ana ka ke Kuhina Kalaiaina no Lahaina, e hoomoe ai i ke paipu wai.  Pela paha, Kale Mahope!

 

  Ina aole e pahola ia aku e KA LEO O KA LAHUI, na leo ikuwa e na manu, ina la ua ikea hou ia ka ahailono a ke aloha ole.

 

 Ke hoomaamaa mau mai nei na koa kiai o ka Moiwahine i keia mau kakahiaka i ke kiki pu ana.  Oia ka nani a me ka eleu!

 

 O ke Kuhina Waiwai keia e lohelohea ia mai nei, e waiho aku ana ka i kona kulana Kuhina, no ka iliwai ole ka o ka honua.

 

 He la hauoli keia nou e Hawaii Ponoi, oiai, o kou mau kupuna ka i eha ka ili i ka ihe lau meki, i ka na'i ana i keia mea he aina.

 

 Ua lawe hele ia ae na palapala kuhikuhi o na heihei i ka la inehinei iloko o ke kaona nei, no ke kuai ana, he .25 keneta o ka pena hoo kahi.

 

 Ua hala aku i ka make o Mr. O. J. Holt, kekahi o na keiki lalawai o na pali hauliuli o Koolaupoko, i ke kakahiaka o ka la inehinei.  Aloha wale!

 

 Ma ka auina la iho la o nehinei, i manele ia aku ai ke kino lepo o ke aliiwahine Kaleikuikapooloku Apikaila no kona hale lua, ma ka ilina o Koula.

 

 I keia kakahiaka nui, i ka pilina o ke ao, i kapalulu mai ai ka lei lehua o Hilo Hanakahi i ka uwapo o Aina Hou: i auau mai nei e hauoli pu i na lealea o keia la.

 

 Ke haawi aku nei KA LEO O KA LAHU UI kona aloha kakahiaka, i kona pae heluhelu, ma o ka loaa hou ana ia kakou o keia la ka mahao o ko kakou Na'i Aupuni.

 

 Ma ka po Poakahi nei i hoea mai ai no keia ao malamalama, kekahi keiki kane nui nepunepu, mai ka puhaka mai o Mrs. O. K. Kapule o Apua ae nei, no ka hoolaupa'i ana i ka aina, i ke au o ka Moiwahine Liliuokalani.

 

 I ka auwina la o neli nei, ua hoea mai la ke kaiko i o makou nei no ka hooka ana i kana hana, oiai, ua hoopii heu ia no ka Hon. J. E. Bush, no ka hewa he laibila hou ne, a na ke au o ka manawa o hoike mai i na hiona o ka la e hiki mai ani.

 

"E Kaikilanialiiwahini o Pune'e@ I a'a mai nei ko ipo o Heakekoa ia oe

O ka pili kela

O ka holo keia

Mau ka-wa

Ninole ka lua

Hapala ke ke'a

Nakele ka ai."

 

HA ANAINA HOOMANA MA ARIONA HALE.

 

 Ma na Lapule a pau, e hoomaka ana ke anaina haipule i ka hora 9 a  hiki i ka hora 10:30 a.m., no na kanaka Hawaii, a ma ke ahiahi hora 7:30 p.m. no na haole, a me ka poe e makemake ana e hele.

 Lu@kahiko A. Haws.

 

OLELO HOOLAHA.

 

 Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau, eia ma kahi noho o ka mea nona ka inoa malalo iho, kekahi lio kane lae kea umauma keokeo me ka hao kuni H@.  O ka mea nona keia lio, a mau mae paha, e pono e kii koke mai, me ka uku pu mai i ko'u mau lilo a pau, a me ka uku o keia hoolaha ana.  E au, o hala auanei na la he 15, o ka lilo no ia o keia lio ia'u.

  J. ALAPAI.

Kapalama, Honolulu, Iune 8, 3tsd*

 

AUWANA A AIHUE IA PAHA.

 

 Ua nalowale aku mai kahi o ke Kanikela Iapana, alanui Nuuanu, kekahi lio ano hulupala hauliuli, he 8 makahiki, he 15 ana peahi lima ke kiekie, a he kiko keokeo mawena o na maka, paa eha wawae a pau i ke kapuai hao.  O kekahi mea e hoihoi mai ana, a e hoike mai ana i kahi e loaa ai, e uku ia no me ka maikai kupono, ma ka hele ana aku ma ke keena kanikela Iapana.   Mei 18, d5ts.

 

OLELO HOOLAHA.

 

 E ike auanei na mea a pau, eia ma ka Pa Aupuni lio o Makiki kekahi mau lio; hookahi lio kane, hao kuni [P] O F, akau, lae kea wawae keokeo 4; hookahi lio wahine, lae kea ulaula wawae keokeo hope hema kiko keokeo akau, hao kuni JK.  Ua komo mai keia mau lio i ka la 11 o Mei, makahiki 1891, a ina aole e kii mai ka poe nona keia poe lio alaila e kuai kudala ia aku no keia mau lio ma ka la 23 o Mei.

  J. KALEI,

Mei 19,  3 ts-d  Luna Pa Aupuni.

 

Kauka Yong Kam Pung,

 (APANA.)

 

Helu 53, Alanui Maunakea.

Ke Kauka Loea o ka

Aina Pua!

 

 Ua hiki ke hoola ia kela a me ke ia ano ma'i, mai ko na kane, wahine a me na keiki liilii.  O na ma'i ha-no ua hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi.  A o na ma'i e pili ana i ka maka pau pa ia i ke ola.  Ke hoike ia aku nei, eia ke ola ia nei, me ka oluolu pu o kahi auhau.  Ka poe pilikia hanau keiki a hele nui paha o ke koko, a paa a lohi paha ka hanau ana, paa paha o ka waiu, e hele nui mai @ o'a nei.

 

  E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na naawina pilihua a ka ma @, a na'u oukou e hooluolu aku.

  KAUKA YONG KAM PUNG.

Honolulu Iune 2, 1891.  @-d3m*