Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 202, 27 May 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

            Ua hookohuia o Thos. C. Forsyth i keia la i Agena no ka lawe ana i na Hooia i na Palapala Aelike hana no ka Apana o Lahaina, Mokupuni o Maui.

            C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891.          3ts-d.

            I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXXV o na kanawai o ke kau o 1888.  Ua hookaawale au i keia la i kekahi pa no ka hoopaa ana i na ho'oholona hele@owa, ma Hookena, Kona Hema, Hawaii, ma kekani apana aina e waiho kokoke la maiuna koke aku o ka pa hale o Kaulunalo, o he aneane he 183 kapuai mai ke Alanui Aupuni ma Kealia, Kona Hema Hawaii.

            I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na kahawai o ke kau o 1888 na hookohu aku au i keia la ia Mr. W. N. Kapunawai, i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Hookena, Kona Hema, Hawaii.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891.          4ts-d.

NA KOHO I SILAIA A PAA.

            E lawe ia no ma ke Keena o ka Oihana Kalaiain a hiki ka Poalua, la 30 o Iune, 1891, no ka hoopau ana i ka hana o ke koena aku i koe o ke Alanui Luapele.

            Ua hiki no ke ike ia ke kii, ka moe ana, a me ka olelo hoakaka ana, ma ke Keena o ka Luna Nui o na Hana Aupuni, a na hiki no hoi ke ike ia ke kope o ka olelo hoakaka ma ke noi ana aku ia Peter Lee ma ka Hale (Hookipa) Luapele a ia C. E. Richardson ma Hilo.

            Aole nae i hoopae ke Kuhina Kalaiaina e lawe aku i ke koho haahaa loa, a i kekahi koho e ae paha.

            E hoailona moakaka ia hoi na koho a pau "Koho no ka hoopau ana i ke Alanui Luapele," a e ukali pu ia mai hoi me kekahi bona ma ka huina o $5000 me na hoopaa poho maikai a lawa pono no ka hana hooko pau pono ia o ka olelo aelike.

C. N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891.          3ts-d.

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU, MEI 27, 1891.

Ko Kakou mau Luna Aupuni ma na Aina E.

            Me he la. o Hawaii ke Aupuni hookahi e ikea nei ma ka poepoe honua, e noho ana malalo o ke ano e a like ole me na aupuni e ae.  Ua nui ko kakou mahalo ia ma kekahi mau ano; aka. ma ka hoouna ana nae i na luna aupuni ma na aina e na lilo kakou i lahui kamailio nui ia.  O ke kumu o keia, he malihini, aole he keiki papa ka mea e hoouna ia nei e kiai i ko Hawaii pono ma na aupuni.  Ua ike ia na kanaka ponoi o kela lahui keia lahui imua o na alo aupuni a pau, koe o Hawaii.  O Hawaii kaulana, liki, haanui, e hapai memeue ia ana ma ke ano hoopunipuni, hookamani e na kahu ekalesia, nana oia i a'o a hoonanea maluna o ka noho'na hoo kamani.  Ua ike ia keia mea.  Aia na haua aupuni ma ka lima o na haole, he kii wale ino no ka Moiwahine.  Ua mana na haole.  Aole e hiki ia Hawaii a me kona Poo Aupuni ke oni, no ka mea, ua puni i  ka apu hoonanea a na kumu.

            Aka, ke heleloi nei ko waho ike i ko kakou kulana, i olelo ia aku ma ka waha o na haole luna aupuni a me na leta hoopunipuni a na misionari, he nani a he maikai o Hawaii, a eia ka lahui iloko o na kukona o ka malamalama e noho nei, a ua lakou no e hookele hoi i ko lakou aupuni.  Oia anei ka oiaio maoli ?  Ua hewa anei makou ke olelo ae, he hoopunipuni ia olelo ?  Aole makou i hewa, oiaio, ua oiaio ka makou hooiaio ana.

            A heaha ka mea maikai e hana ia ?  E like me ka hana a Enelani a me Amerika, Geremania a me na aupuni e, pela kakou e hana ai.  He Enelani anei ko Amerika mau luna aupuni e noho nei me kakou ?  Aolo.  Ua hoopuka o Blaine, aole e ae ia kekahi mea i hanau ole ia i kekahi aina e hele aku imua o ia aupuni ma ke ano he luna aupuni.  Aka, eia ke noonoo ia nei e hoonoho aku i kekahi haole malihini, kuleana ole a waiwai ole iloko nei o ka aina Hawaii, i Kanikela nui no Hawaii, kekahi hana hiki wale no i na Hawaii he lehulehu wale.  Pela no ma Wasinetona.  Mai puni kakou, e like ana ke aloha o haole no Hawaii e like me ko ka Hawaii ponoi.  He hookamani, he hoopunipuni, a he hoopilimeaai, ke kanaka Hawaii a haole paha e olelo mai ana, he oi ko ka malihini aloha ia kakou mamua o ko kakou aloha ia kakou iho.

            Nolaila, i mea e mahalo ia ai kakou e na aupuni e, hookahi wale no mea kupono a ke aupuni e hana ai, oia hoi ka hoonoho ana i na kanaka Hawaii ma na aina e.  Ma ia ano e paa ai a e mau ai ko kakou aupuni ia kakou.

            Ina aole, alaila, e huli aku ana no he Repubalika, e like me ka makemake o na mea a pau ke mau ke mau hana hoowahawaha ia o ka Hawaii iloko o kona aina ponoi a i kona kuleana hoi.

EIA KA MA'I KE LUKU NEI.

Nowai ka Hewa?

            E na hoa heluhelu, ua ike oukou i keia mau la i hala aku nei i ka hapai ia mai o ka maikai a me ka makaukau o na hana a keia Papa Ola.  O ka nupepa "Hawaii Holomua," kai pai i ka maikai me na kumu ano ole, a haku wale.  O makou hoi ka i hoole malalo o na kumu i ikemaka ia.  Ano, ke hoomau aku nei makou e hooia i ko makou kulana ma ia hoele ana i keia Papa Ola.  Aia a hoomaka mai ka make mamuli o keia ma'i hou, a pakike ia iho e makou, alaila, hoolaha ae nei i ka rula e hana ai ke loaa i keia ma'i hou e luku nei.

            He hupo paha a he uele paha i ka ike.  Ua hoopuka makou i keia olelo, no ka mea, o Keo Kaaka maoli no ka i hoole i ka ike a me ka hiki i ke kanaka Hawaii ke malama i na hana no kona aupuni, lahui a nona iho paha.  Aka, me he la, oia a me kona ike nui, a kakou i lohe ole ai a i hoonaueue ole ia ai o Hawaii nei, eia ke ku nei a ke alakai nei i na hana a ka Papa Ola, a ke ike nei ka lehulehu i ka poino ma kana alakai ana.  Eia ka Lahui ke make nei no kona hoohemahemaia, a no ka ike ole maoli no hoi o keia Papa Ola, hui pu aku hoi me ka piliwale o na Hawaii e noho nei ma ka Papa.  Nolaila, mamuli o ka manao ino hookamani o kekahi mau hoa a me ka piliwale hoi o Lualii laua o Kuakii, eia ka lahui ke komo nei i ke kanikau i keia mau la, a'o ka mea pilikia, o ka lapu ia iho o na Hawaii e ka poe i make, no ka mea, he poe puni wale i kahuna.

Aloha ka Mahae o ka Pili.

            Ua hoehaeha ia ko makou naau i ka lohe ana i ka moolelo, o pili ana i ka mokuahana o ka noho ana o kekahi kane a me kekahi wahine, oiai laua ua kanimoopuna.  Aole makou e wehe akea ae i keia moolelo ma ka hoolaha ana i ka inoa o keia mau makua.  He ohana kuonoeno nae.  He waiwai ka makuakane, a he waiwai no hoi ka makuahine, i kona mare ana i kana kane, he kanaha makahiki a oi.  Ua hookaawale laua i keia manawa, a ua mahae na noonoo o na keiki ame na moopuna.  O ke kumu o keia mokuahana, no na moopuna, a ua ulupuni ia ke aloha o Kuku a oi aku a hiki ole ke kaohi mai, a aia malaila, ke ala ana mai o ka haunaele.  He like ke aloha ke hiki iho me he wai welawela i oi aku i ka mapunapuna maalili o ke aloha makua.  He kohu akua lapu.  Aka wahi a ka olelo, e ili ana ka hewa o ka makua maluna o ke kuakahi a hiki i ke kuaha, o ka poe i haalele i ko ke Akua kanawai.  A he oiaio maoli no, a eia hoi la ke hu wale mai nei.  Heaha aku la koe.  Ka hopena wale.

NA MEA HOU O MAUI.

Hon. J. E. Bush;

Aloha oe:--

            Ma kou oluolu a me na keiki oniu hua metala o kou Papapa'i, e hoomaikeike ae ma kekahi mau kolamu, o ka waha olelo e nei nakolokolo paapaaina nei i na Mokupuni o Hawaii, oia hoi ka nupepa koa wiwo ole KA LEO O KA LAHUI a me KA OIAIO, a oia iho keia mau hunahuna mea hou malalo iho:

Na Hunahuna wai o Keanae.

            O na kaikamahine o keia mau aina i kaulana, o Keanae a me Wailua.  Ke holomoku nei ka mare ana i na Pake o na Hui Mahi Laiki, a he kakaikahi loa i na Hawaii ponoi, a ma ko'u hoomanao ana e like ana keia mau apana aina me ko Hilo i ka laha nui o na hapa Pake, ina e hanau mai na keiki ma keia mua aku a e haule ana ke kaulana o Hilo ma ke mele--

"Aia i Hilo-one ka pua o Kina I lokua e ka Uakanilehua."

            Me he mea la e lawe lilo ia mai ana no kela mau aina i hai ia ae la maluna.

            Ke Kulana o keia mau Aina.

            I ka wa mamua, ua loaa he mau pomaikai i na kanaka ma o ka ai, aka, i keia mau la, ua nele ka loaa, iahona i ka hanai wahi bipi--O ka poe nae i loaa na wahi kumulau bipi, o kekahi poe he neoneo loa; ina e loaa mai oua pa'i-ai o ka Papa Ola ma o Kahanu ma, alaila, loaa ka pono.

            Na uwapo kahawai 2 ua paa.

            O na uwapo o Laalaau a me Kukuipuka, ua paa ma o ka lawe ia ana mai o na hemahema i koe e ka mokuahi Kalaudina ma ka la 15 o Aperila i hala; a ma ka pule hope no oia malama i hoopau ai na hana maluna o ko laua mau kahua hanohano e ku nei.  I ka nana aku ua nani, ua hele a eleele Hilo @ ka ua mea he hinuhinu i ke Ka.  O keia mau kahawai i paa iho la i ka uwapo oia na kahawai e lilo mau ai kekahi poe a pakele mai ke ola kanaka, o ka lio a me ka hoki e lilo loa ana, a o ke kai ka palena:  aka, i keia mau la ua pau ia pilikia.  O na kahawai no keia e noi mau ia ai i na Kau Ahaolelo a pau, aole no hoi he wa a pau ae keia Keneturia, paa e hoi i keia 1891.  E mahalo aku nae i ke Kuhina Kalaiaina i kona eleu ana mai.

            He mau kahawai poino nui no koe, oia o Paohokamoa a Waikamoi e kokoke ana i ka nahele o Oopuola.  Ua lono ia mai e hele mai ana ka Luna Alanui o ka Apana o Hana nei e nana ina he hiki e paa i ka uwapo, ma kekahi o na la hope o keia malama.

He Aha Mele Himeni.

            Ma Keanae nei Poaono, Mei 16--Ua wehe ia he Aha Mele Himeni na kekahi mau kaikamahine 4 a me 3 keikikane no ka Ehu-kai mai o Paia, Maui, i noho alakai ia e Mrs. P. N. Kahokuoluna, ko'u mau makamaka maikai oia kaha.

            Ma ka la i hoike mua ia a ma ka hiki pono ana i ka manawa o ka hora 7:30 p. m., ua piha o loko o ka luakini i na makaikai mai Wailua mai a me ko Keanae nei, e ake ana e ike a lohe i na leo kohaihai o ua mau opuu pua Rose la.  I ka hiki pono ana i ka manawa a lakou i makaukau ai e hookuu mai i na leo mele i haku noeau ia e lakou, he wa ia no ke anaina e pihoihoi mau ana.  Ua hoike mai o Mr. Napihaa e hoomalu ka aha a wehe ia na hana me ka pule a Rev. S. Kamakahiki, a mahope ua mele ia mai ka himeni me ka leo o ke tika a me ka vaiolina; ua nani maoli no.

            Ua haku ia e lakou na himeni e pili ana i ka Waikau o Keanae, a he ku i ka honehone i ke kumu o ka hana, a ma ka hiki pono ana i ka hapalua o ka lakou mau mele, ua okomo ia aku ko makou keiki kileo hone, a nanahe ma ia oihana, oia o M. K. Benjamin.  O kana me le himene, oia iho keia--

"O kekee hau o Maalo He ahi ka mea e pololei ai."

            I ka hookuu ana iho o kana, ua nui ka pa'ipa'i o na lima a me ka hehihehi o na wawae, i ka ua mea o ka hauoli; a mahope oia ua ku kou mai na malihini a hiki i ka pau ana o na hana.

            Ma ka hora 11 p. m., ua hookuu ia na hana, a hoi kela a me keia no ko lakou mau home iho.

            Ua lohe au i hele mai keia Aha Mele Himeni e huli i mau kenikeni e hoopau ai i ka pilikia o ko lakou Luakini e ku la ma Paia, a ua loaa no he 33 dala a oi.

            I keia mau la akahi no a hoi iki mai ka malie, aole hoi pela i na malama mua, mai kela hapa makahiki hope i pau, a me ko keia hapa mua no hoi o keia makahiki, e noho mau ana ka ua a me ke kai koo; a no ke Koolau nei no kela mele a Hiiaka i kau ai--

            "Aikena i ka ua o ke Koolau."

            Kou oiaio,

            J. K. Hueu.

Keanae Koolau. Maui. Mei 20, 8911.

NUHOU O NA AINA E.

            Ua hoao kekahi Iapana opulepule e lawe i ke ola o ka hooilina o ka Eneginia o Rusia, iaia e makaikai ana ma ka Lokowai o Baumi, eono mile mai Kioto.

            Ua alualu aku ka manuwa Kaletona i kekahi moku mahu kaua o ka poe kipi o Chile, ka Itata no ka hahaki ana i ka rula o ka noho ana aupuni.

            Aneane hoi ka Emepera o Potugala e haalele i kona noho aupuni.

            Ha hoao ia e kipaku aku i ka Moiwahine Natalie o Bulegaria mai ia aina aku.  Na Rusia keia mau hana.

            Ua kauoha ae ke aupuni o Rusia e hana ia he 3,000,000 pu kau@oohiwi ano hou.

            Ua paa iho la na hana ino kipaku a ka poe Rusia i na Iudaio mamuli o ka olelo ana a ka Baneko o na Rothschilds.

            E hoao ana ka Barona Rothschilds a me Barona Hir@ch o hookomo hou i na Iudaio ma Palesetine.

NU HOU KULOKO.

            @  I na Luna Lawe Pepa o KA LEO O KA LAHUI, ke ha'i ia'ku nei ka lohe ia oukou, ina he mau helu koe o ka la 3, 10, 20 o Aperila, a me ka la 5 o Mei nei, o ka nupepa KA LEO, ke kauoha ia aku nei e hoihoi mai ma ke keena nei.

Ma ke kauoha.

            Ua huli hoi mai nei ka Hon. Kikila Balaunu, me ke ola kino maikai, ma keia Auseteralia mai nei.

            I ke kakahiaka nui o nehinei i ku mai ai ka mokuahi Auseteralia mai ka ipuka gula mai o Kaleponi aina anu.

            Ka Aha Kuhina lola o ke au o ka Moiwahine Liliuokalani, ka poe hoi ia lakou ka pono o ka lehulehu eia la, aohe ikea, a hea la eueu mai.

            Kahuhu, puiwa ka hoi KA LEO i ke keiki o ka ua Apuakea o Hana, Mr. F. Wittoock i ka hoolele ana mai elima ala paa o Keawaula, no kona ola.

            Ua puua ia ka waha o Hawaii holokee i ka i'o ilio o Kalaepohaku, nolaila puka ai ka olelo e kue ana ka ia i na hana a ka Papa Ola.  Ea, hewa ka i'a e Umiamaka, ua olohaka o loko.

            O ka hua o ke aloha o ka Papa Ola, oia keia :  E kapae loa ia ka na lawelawe lapaau ana i na poe i manaoia ua loaa i ka mai lepera.  Ea, ina io pela ka manao o ka Papa, aohe, i kana mai, o ke koli ola ia mai koe o kakou.

            Ua lohe mai makou, ua hele kino aku kekahi luna aupuni o Hilo imua o ka Moiwahine, a nonoi aku la e ae ia mai oia e lilo i Luna Helu Nui, no ka mokupuni o Hawaii; oioi no hoi a oioi, o ka @miki ana aku a e noi oihana.

            Ke uwe ia mai nei na mahiko i ka poino, no ka emi o ke kumukuai o ke kopaa, ea heaha iho la ka mea o ka aa ia ana, oiai aole o Ioba i uwe a aia i ka nui o kona poino, ua hoomaikai aku oia i na mea a pau, aole e like me keia.

            Ma kekahi itamu o ka Holomua o ka Poakahi iho nei, ua olelo ae oia i ka nuku o Buki i ka Aha Kuhina, a aohe Aha Kuhina nuku ole ia, me ka olelo ana mai, ina o Buki ma na Kuhina alaila ka maikai.  Ea, ke hoike mai la ka puana a ka moe--o Hawaii Holokee, ke ake nei e lilo i Kuhina.

            Ma ke kakahiaka nui o nehinei, i kaili ia aku ai ke ola makamae o kekahi opuu pua rose hou o keia au, oia hoi ka hua mai ka puhaka mai o Mr. a me Mrs. Frank J. Waiau, Lutanela Ekahi o ka puali koa ku mau, o ka nui o kona mau makahiki, he 5 a oi.  Aoha wale oia, a ke komo pu aku nei makou me na makua a me ka ohana ma ka u pu ana.   Lii@hliha wale.

OLELO HOOLAHA.

            E iku auanei na mea a pau, eia ma@ka Pa Aupuni lio o Makiki kekahi mau lio; hookahi lio kane, hao kuni [@] Q F, akau, lae kea wawae keokeo 4; hookahi lio wahihe, lae kea ulaula wawae keokeo hope hema kiko keokeo hope akau, hao ku ni J K.  Ua komo mai keia mau lio i ka la 11 o Mei, makahiki 1891, a ina aole e kii mai ka poe nona keia poe lio alaila e kuai kudala ia aku no keia mau lio ma ka la 23 o Mei.

J. KALEI,

Mei 19, 3ts-d.              Luna Pa Aupuni.