Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 195, 18 Mei 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Karen Mah-hing |
| This work is dedicated to: | For my hula sister, Nancy Wang, lady of leisure |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia o Mr. S.K. Kamaka i keia la, luna e hopu i na holoholona helehewa ma na Alanui Aupuni ma ke kulanakauhale o Honolulu, Oahu, mai ke Alanui Puowaina i ke kahawai o Nuuanu.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 13, 1891. 4ts-d.
Ua hookhuia i keia la o Messrs. Holstein a me P. Kamauoha i mau hoa no ka Papa o na Komisina Palena Pa no ka Apana o Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii.
A penei iho ka Papa i keia wa—
ROBT HIND, gv.
H.L. HOLSTEIN
G.P. KAMAUOHA
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 14, 1891. 4ts.-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI O KAUPAKUEA, HILO HAWAII
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o Aliiolani Hale, a kuai kudala ia aku ai ka hoolimalima o ka lihi mauka o ka Aina Aupuni o Kaupakuea, Hilo, Hawaii, nona ka ili o 210 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa—he 10 makahiki.
Ka uku hookumu $500 no ka makahiki e uku ia ma ka hapa makahiki mamua.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 11, 1891. 4t-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA AINA AUPUNI O KANAIO, HONUAULA MAUI
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai ka hoolimalima o ka Aina Aupuni o Kanaio, Honuaula, Maui, nona ka ili o 7680 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa—he 10 makahiki.
Ka uku hookumu $150 no ka makahiki, e uku ia ma ka hapa makahiki mua.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 11, 1891. 4ts-d.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O NA KOENA O NA AINA AUPUNI O NINOLE A ME WAILAU, MALUNA AKU O NA APANA AINA HOME, KAU, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai kudala ia aku ai na hoolimalima o na koena o na Aina Aupuni ma Ninole a me Wailau, mauka aku o na Apana Aina Home, ma Kau, Hawaii, nona ka ili he 6500 eka oi aku a emi mai paha.
Ka manawa—no 15 makahiki.
Ka uku hookumu -- $150 no ka makahiki, e ukuia ma ka hapa makahiki mamua.
E hoolilo ia aku keia mau hoolimalima malalo o ka pono a me na kuleana i ae ia malalo o ka Mokuna, XXXIV, Pauku 1477 Kanawai Kivila.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei, 12, 1891. 4ts-d.
KUAI O KE KOENA O KA AINA AUPUNI O AAPUEO, KULA, MAUI.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo ma ke alo o aliiolani Hale, e kuai kudala ia ai ke koena o ka aina Aupuni o Aapueo, Kula, Maui, nona ka ili aina o 376.49 eka oi aku a emi mai paha. Kumu koho $500.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 9, 1891. 4ts.d.
KUALO NA AINA AUPUNI MA KALUAOPALENA, KALIHI, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iune 17, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke ala komo mamua o Aliiolani Hale, e kuai ia ai ma ke kulala, keia mau apana aina @.
@ 2. Nona ka @ 768 eka, e hoomaka aku ma ke koho mua he $160.
Ap @. Nona ka ili he 80 eka, e hoomaka aku ma ke koho mua he $160.
Ap. 18. Nona ka ili he .99, e hoomaka aku ma ke koho mua he $198.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mei. 11 1891. 4ts-d.
KUAI O NA APANA AINA AUPUNI MA HONUAKAHA, HONOLULU, OAHU.
Ma ka Poakolu, Iune 10, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke komo ana ma ke alo o Aliiolani Hale, e kuai ia ana he umi (10) apana aina aupuni, aia ma Honuakaha, Honolulu, Oahu, nona ka nui mai ka 38 a ka 98 kapuai a ke 63x118 kapuai.
KUMU KUAI HOOKUMU—E like no me ke ano o ka aina, mai ka $200 a ka $250, no ka apana hopkahi. O ke kumu a me ke ano o ka hookaa ana ma ke dala kuike, a i ole ma ka manao o ka mea kuai, he uku hapaha o ke dala, a o ke koena ma ka uku mahele like e uku ia ana i ka hookahi, elua a me ekolu makahiki, me ka uku panee o ehiku keneta o ka makahiki ma ka uku hapa makahiki.
E kukulu hoi ka mea kuai i ka aina ana i kuai ai i kekahi pa kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana, a e hookomo hoi i ka wai mai na ha mai o ke aupuni.
E hoopuka ia ana na Palapala Sila Nui no ka aina ma ka pau pono ana o ke kumukuai i ke kaa.
E ike ia no ka palapala kii o na apana aina a e lohe ia no hoi na mea a pau e pili ana ma ke Keena Aina.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mei 6, 1891. tf-d.
NA AINA PA-HALE NO KE KUAI MA KA HULI HEMA O PUOWAINA, A MA KE KIHI O ALANUI WAILA A ME PENESECOLA HONOLULU, OAHU.
He elima mau Apana aina hou i hoolala ia ma ke kamoe hema o Puowaina, maluna aku o Alanui Prospect, a he umikumamakolu pa-hale hoi i hoolalaia ma ke kihi o Alanui Waila a me Penesecola, i like ole ka nunui mai ka 158x200 kapuai a ka 81x160 kapuai a ua makaukau no ke kuai i keia manawa.
E waihoia ae na nonoi ana, no keia mau apana aina ma ke kumukuai hookumu aku o $500 a $400, no kela a me keia apana, e like me ke ano o ka nunui o na apana a me ke kulana e waiho la, i hiki ke ike ia maloko o ke Keena aina, i ke Keena Kalaiaina.
O na nonoi ana no keia mau Apana Aina e hoike ia mai ka manao kuai a me ka hooponopono ia ana o ka aina.
O ke ano a me ke kumu o ke kuai ana ma ke dala, a i ele e like me ko ka mea kuai makemake, he hookahi-hapaha e ukuia, a o ke koena ma na uku mahele like ana iloko o hookahi, elua a me ekolua makahiki, ma ka hapa makahiki, ma ka ehiku pa-keneta ukupanee no ka makahiki.
E kukulu ka mea kuai i kekahi pa maikai kupono iloko o hookahi makahiki mai ke kuai ana a e hoomoe hoi ia ka wai mai ka paipu wai o ke aupuni.
E hoopuka ia aku no ka Palapala Sila Nui i ka pau pono ana mai o ka uku kuai o ka aina.
E ike ia no ke kii o ka aina a me na wehewehe ana maloko o ke Keena Aina.
Ua hoomoeia na alanui a hooponoponoia, a ua hoomoeia no hoi ka wai a pili kokoke ana i keia mau apana aina.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Mei 7, 1891. 4ts-d.
KA LEO O KA LAHUI
--
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKAHI, MEI 18, 1891.
KA PAPA HANA OIAIO
--
E like me ka makou i olelo a@o ka Lahui ke Apuni. Ina aole he kanaka aole a lahui, a ina aole e lahui, aole hoi e ku ke Aupuni. No ka lahui ke aupuni, a o ke aupuni mai ka lahui aku no ia. Maluna o keia kahua, i ae ia e ko ke ao, e ku nei na auponi holomua a pau, a o keia no hoi ke kahua oiaio o na aupuni a pau e pono ai. O ke aupuni, oia ka poe na lakou e hooko aku na hana e pili ana i ka pono o ka lahui, mamuli o ka makemake o ka mea hookahi a mau mea uuku paha. He aupuni anei ia no ka lahui? Aole. He aupuni ia mai ka mea hookahi mai me ke a’o ia mai e kekahi poe uuku e hookae ana i ka lahui, e like me ke ano o keia aupuni e ku nei i keia wa. O keia ka mea i hoole ia, aole he aupuni kuokoa, aka he aupuni mana-kani a lima nui. O ka makou aupuni e makemake nei, oia ke aupuni e hiki ai i ka leo o ka lahui ke hookoia, a oia aupuni aole me kakou i keia wa. Ma ka waha wale no.
Aka, ma ka ike maka, ua hoopunipuni ka nupepa e aa ana e pane mai, he huokoa kakou e noho nei. Eia ko ke kanaka kuokoa ke lawe wale ia nei a hoopaa ia ma kahi e hookaihi ana iaia me he holoholona ala no ka ulia mai; eia ka kanaka ke hoopaahao ia nei no ka aie a me kekahi mau hana e ae, e kue ana i ke kulana kuokoa o ke kanaka. Ua lawe ia ko ke kanaka kuokoa ma ke Kumukanawai e haawi ana i kekahi i ka mana oi ae mamua o kekahi kanaka. Aole kela he kuokoa. Aole pela ma Amerika, ua noa ke koho ana i na mea a pau, he kuleana like ko na mea a pau. Ma ka makaukau a me ka hoopono e lilo ai ke kanaka i kanaka no ka lahui, aole no ka pili, aole no ke aikane ana a pili iwi aoao ana. He lapuwale ia. Nolaila, ua pono ia kakou e hoololi ae i ke kulana o ka hooko ia ana o na hana o ko kakou aupuni, i loaa ai ko kakou kuleana e haawi wale ia nei ma ka lima o ka poe kue a hoowahawaha ia kakou.
No ka pono makou e hoomaikeike aku nei i ka lahui i keia mau mea, aka, aia wale no ka mana me ka lahui, no ka mea. No ka lahui ke aupuni, no na mea a pau, aole no ka mea hookahi a aole no ka mea waiwai.
A o ke kuleana o ke koho ana i ke ano o ko kakou aupuni e noho ai, aia no ia ma ka lima o ka lahui malalo o ke kanawai, aole hoi e like me ka ka mea hoopuka o ka “Hawaii Holomua” i hoao ai, me ka hana hoohaunaele, pepehikanaka me ke kue pu ana i na kanawai wai o ka aina.
Ina he aupuni i hookele ia no ka pono o ka lahui maluna o ke kahua Democarata a Repubalika paha, aole ia ha’i ia wahi aia wale no ia i ka lahui nona ke kuleana a me ka waiwai.
Malalo o keia kulana, ua makaukau KA LEO O KA LAHUI e paio no ka pono a me ka pomaikai o ka lahui a hoi hou mai ke kuleana o kela a me keia kanaka o ua lahui la, a o ka oi ma ia mea, oia no ka Lahui Hawaii, ka mea nona ke kulana aupuni e ku nei.
--
KA HOOHUI AINA.
--
No makou iho ua aho ke kuokoa oiaio ana, mamuli o ka loaa ana o ka inoa kuokoa malalo o ka hookamani, me ka nele i ka noho ana kuokoa oiaio. He olelo hoopunipuni wale no ka @: Hawaii Holomua,” oiai o na kumu ona e noho kuokoa ole ia nona iho mamuli no ia o ka hoopili@ o ka poe o ka @ hui @. Ua makaukau mau oia o mele i na mea a kona mau haku e kauoha ai iaia, a oia poe e ake ana e lilo oia a me kona lahui i poe kauwa no lakou.
No ke kuokoa anei ona a me kona mau hoa i uku ai oia i ka hoopai kipi? Aole. No ka nele, a no ka ikiiki i ka noho holona ana nolaila, hookomo ai oia i ke kani a-i ona iloko e ke kaula li-kanaka a e ole ke Kuokoa wiwo ole o ka LEO O KA LAHUI, mai nana kahiko ka puai o ka “Hawaii Holomua.”
Aia makou mahope o ka pono o ka lahui Hawaii, ko makou lahui, ano a ina wa a pau, aole hoi e like me ke ano o na kaula puni loaa, o ke alelo maalea, aia nae na lima iloko o ka ipukai a ka poe waiwai kahi i hapapa haukae ai.
No ko makeu kuokoa, nolaila, makou e ahewa aku la ia oe e “Hawaii Holomua” ia ka apono ana i ka Papa Ola, e hoouna pau la i na ma’i a pau i ka lua kupapau o Kalawao. Ua oi aku, ooe a me ka Papa Ola ke hoihoi ia i Kalawae, ao na ma’i ke hoihoi ia a hiki i kahi e hiki ai ke lapaau ia, me ko ka lahui ike aku i ka malama pono ia o na palapu o ka aina.
Mai manao oe i ka ma’i ana o ko’u hoa Hawaii a hana ino ia e ka Papa Ola haole, he mea ia no makou e lahui aku ai me oe e kane ola ia lakou. Ua oi aku ka mae mae o ka lepera ulia mai, mamua o kou manao lepera, au e apono la i ka hana ino ia o kou io ponoi.
--
Pau Ana n Mai’i no Kalawao.
--
Ua lohe mai makou a ku mai ka moku, alaila pau loa ana ua ma’i lepera i ka hoouna ia i Kalawao. O keia iho la ka mea a ka Papa Ola e hana nei, e mahalo ia nei e ka nupepa “Hawaii Holomua.” Ma keia makou e puana ae ai, aia ka “Hawaii Holomua” iloko o ka lima o kekahi mau hoa o ka Papa Ola, oiai o Kamuela Paka a me Keoni Ina, kekahi o na mea kuleana iloko o keia nupepa.
Eia ke waiho nei ka olelo hoike a ke Kauka o Kalawao aole he mai kai oia wahi, a eia no hoi O Kauka Luka ke hoole nei i ke kupono oia wahi no ka poe ma’i, aka, ke mahalo aku nei nae hoi ka “Hawaii Holomua.” He kokua keia i na hana makenakona a ka Papa Ola, a oiai makou aole i hikii ia ma ka ihu e like me ka puaa, nolaila, aole e hiki ia makou ke apono i keia mau hana pepehikanaka, hoomainoino a ka papa. I ka nana aku ua opapu ia mai la kahi kuokoa o na hoa Hawaii a na pepe mamuli o na olelo @aalea a ka mahesa a ua piliwale, e like me ke ano o ka poe i loaa iki kahi-waiwai.
--
He Wahi ua Hamana.
--
Ma kekahi leta a kona mau hoa hui, ua hoike ia mai ia makou, ua haalele mai ka Hon. C.R. Bishop, i kona noho Peresidena ana no ka Papa Hoonaauao, a eia ia palapala ma ka lima o ka Moiwahine, kahi i waiho ai. No ko makou pane ana, ma ka olelo haole, ma ka aoao eha o KA LEO, no ke kupono ole o keia noho haalele ia o ka hana o ka lehulehu ma ka lima o kekahi hope ana i hoomana kue kanawai iho ai, me ka apono ole ia e ka Mana Hooke ma o Kona Aha Kuhina ua puka mai hoi keia wahi lono. O keia mau ano hana, oia no na mea ahewa nui, a ka aoao o Biho@a ma, aka he hiki no nae i keia aoao ke ao ia hai a ke hana he mea ekoa. Nolaila, he mea maikai e lohe pono kakou a pau i na mea i hana ia, e na ‘lii a me na makaainana, a me na haole, a na ka la nui hookolokolo e hoike mai i ka olelo hooholo.
--
HE OIAIO ANEI.
--
He lone kai hoea mai io makou nei, e kaiehu ia aku ana ka, kahi makai Nui o Hawaii, a e pani ia aku ana ma kona hakahaka o Mr. F. Pahia, ina pela i’o ka pololei, maemae wale.
Oiai, he loea oia ma ke kanawai, a he kanaka Hawaii oiaio hoi mailoko a waho, a he hopo ole i ka paio ana ma na ano a pau oia hana.
A oia auanei kekahi koo ikaika ma ka aoao o ka noho alii, a me na Kuhina, a me ka Ilamuku. A oia auanei ka wa e hoemi ia ai no hapuku wale ana a ka poe manao ino ia oe e Hawaii ponoi. Oiai, ma ka Apana o Hilo, ke ohi hapuku wale ia mai nei kela a me keia mea i hoohuei ia he ma’i lepera, a hoohuoi ole ia hoi; oiai, ma ke Kinau o ka Poalima nei, i huli hoi aku ai no Hilo one kekahi poe, i manao ia he lepera, a ua Makai Nui la, a me kona mau hope i kaiehu mai nei no Kalihi, a mai Kalihi aku no Kalaupapa a me Kalawao.
Aka, aole oia i moe uhane mua. e hookuu ana ka Papa Oia i kahi poe o lakou, aka, ma ka la iho la i nehinei, i ike mai ai kona mau kii onohi i kekahi o ua poe la e ku aku ana imua ona, ma ke ano he kanaka lanakila.
Nolaila, ina he oiaio ko makou lohe, no Mr. F. Pahia, alaila, e kui lima pu auanei ka LEO me oe e Mr. Wilikini, ka Ilamuku eleu o ke aupuni Hawaii. Aka, aole makou e hookikina wale aku ana, aka, na kou noonoo no e wae i kou mau hope kupono ma na Mokupuni, oiai o kou kuleana ia.
Olelo Hoolaha.
O ka mea nona ka inoa malalo ae nei, ke papa a ke hookapu loa aku nei oia i na mea a pau loa, aole e hele a lawaia ma kuu Loko o Apili a me ka muliwai, e waiho la ma Kalihi-kai; ua kapu no hoi me na holoholona, aole e hele wale maluna o ka aina, oiai ua lilo mai ia Loko a me ka muliwai a me ka aina pu ia@ ma ka hoolimalima, mai a Kale Luka mai, no na makahiki he umikumakahi i koe mai keia la aku. A ua hoonoho aku au ia S.F. Hookano, i Luna Nui, a nana no e malama, a hoopii i ka poe a pau e kue ana i keia Olelo Hoolaha.
AH TIKA (Pake)
Ap@li, Kalihi-kai, Oahu, Apr 8 1md.
H.P.K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la’i o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiehio.
Nov 8, 90. d-ly
OLELO HOOLAHA
Ua nalowale aku kau Lio (w) hulupala lae kea loihi a @ mau wawae keokeo a pau kona eha, i kuni ole ia i ka hao, a e loaa no ka uku makana o $5.00. E loaa no au ma ka@ o T.C. Polikapa.
JNO H. POLIHALE.
Anwaiolimu, Honolulu, Apr. 30. 3ts-d.
HOOLAHA KAI KONOHIKI.
Ke pa leo aka nei ke Konohiki o Waialae, i kona mau hoaloha a me na hoaaina o kepa Aina. ua hoolimalima aku oia i ke kai i keia manawa, a ua hookapu iho oia i ka hee nona iho, a nolaila, ke poloai aku nei oia e ike a hoomaopopo i keia leo la.
Owau no.
3m@-d. PAU@ SENBERG