Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 192, 13 Mei 1891 — Page 3
| This text was transcribed by: | Nancy Houlding |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
He Kahea i na pili o Kahookano.
Ua loaa mai ka hoike i ke Keena o ka Ilamuku, e pili ana i ka make ana o kekahi kanaka o Kahookano kona inoa, ma ka la 11 o Maraki, 1891 ma kona lilo ana iloko o ke kai mai ke kuna “Equator” i ka latitu 31 o ak, lonitu 180 o kom.
I kona wa i poino ai, he wahi koena uku kona, a ua waiho ia joi keia wahi koena o kona uku, ua waiho ia i ka Aha Kaapuni o Amerika Huipuia, a e haawi ia no hoi i ka mea kuleana i pili iaia ina e loaa ana. Ina ke ola nei, @ oluolu ia poe e hele mai i ke keena nei o KA LEO O KA LAHUI, a na makou e alakai aku i kahi e loaa ai o keia koena uku.
He Moolelo
NO
KUALUNUIAOLA.
KE KEIKIKOA O KA MOKUPUNI O MANOKALANIPO, - KA HI’APAIOLE O KE KOA I NA LA O KA NOHOALII ANA O OLA, KE ALII O WAIMEA, KAUAI.
Nolaila makemake au ia oe e kuu makuakane, e hoouna aku oe i na elele e hele e ha’i i ka lohe a puni na moku o Kauai nei, oia hoi no’u nei po, kapu aohe kanaka a maalo mawaho o ka hale mahope iho o ka nap@o ana o ka la, maalo no ke kanaka a ike ia he make kona hoopai.
Eia kekahi e kuu makuakane, aohe e kani ka moa a ka poe mea moa, moa no a kani a lohe au he make ko ia moa, o ka ilio kekahi a ka poe ilio, aole e maalo ma kuu wahi e hana ai, maalo no make aohe e ola, oia ko’u manao la e kuu makuakane a na@ ia e noonoo mai ina he pono.
Mahope iho o ko ke ‘lii noonoo ana a liuliu, ua a@ mai la oia i ka manao o ke keiki, a mamuli oia apono ana, ua hoouna ia kekahi mau elele no ka hele ana e kuahaua ma @ a maanei o na moku o Kauai ma ia la, hele no hoi a aui ka la i ua mau elele nei o ke kukala hele ana, puka no hoi i ka hala ua puni o Kauai i ka lohe.
I ko laua puka ana mai, ua ninau koke aku la ke ‘lii, pehea mai nei ka olua huakai i hele aku nei?
Ua puni o Kauai nei i ka lohe aku nei ia maua, ua lohe mai k@ kanaka nui a ke kanaka iki, a ua lohe pu hoi me na wahine mai ke nui a ka liilii.
A pehea, aohe he hoohuoi mai ia olua i ke kumu o keia kapu ana? wahi hou a k@ ‘lii i ninau aku ai i kana mau elele.
Aole, ko@ wale no ko maua lohe aku ia lakou e ninau ana a ninau mai, aohe nae he mea nana i hoopau a@ i ko lakou pohihihi.
Ua pono, na lakou no ia @ ui aku ui mai, nune aku a nune mai, n@ ka mea ua ike au e lilo ana keia hana i hana nui na lakou e noonoo ai, aka nae aole o’u makemake e lohe kahi mea o lakou i ka mea e hana ia ana i keia po.
Mahope iho o ko ke ‘lii ike ana ua holopono na mea a pau, noho iho la lakou kakali i ka napoo aku o ka la e kau nei.
Hala ae la kekahi mau hora o ke kakali ana, uhi mai la na eheu @ ka po maluna o ka aina, a i ko la kou ike ana ua malu ke kula aohe lele pueo, a aohe no hoi kanaka ma alo mawaho o ka hale mahope iho o ka napoo ana o ka la.
Ua like o Kauai ma ua po la me kekahi waoakua kanaka ole, no ka mea aole he mau leo hamumu i lohe ia, aohe hoi he maalo kanaka, a he ole loa no, aka o ka meha anoano a ano eehia ka i pulo’u iho maluna o Kauai ma ia po hookahi.
I ko Pi ike ana ua meha na mea a pau, ua kakali iki iho la oia a hiki i ka hano ana o na manu a me na mea ola, ua liuliu iho la oia iaia iho no ka hele ana i kana apana hana.
Mamua nae o kona hele ana i ua po la, ua hele mua aku la oia e halawai me kona makuakane, a imua ona i luai aku ai oia i keia mau huaole:
Eia au ke hele nei e hana i ka auwai a kaua: nolaila mai ha’oha’o a hoohuoi oe no’u, a oki loa aku hoi kekahi o kou mau kanaka ponoi e kuu makuakane, a i makemake kuu hoahanau ia’u, e pane aku oe e like me kau i manao ai he pono.
Ae mai la no hoi ka makuakane i keia mau olelo a Pi. a ike iho la oia ua maikai ka moe ana o na mea a pau aole i maua’e kekahi maluna o kekahi, ia manawa ku ae la oia a puka mai la mai ka hale mai no loko o ka ipu inika o ka pouli, a aole hoi kekahi mea i ukali mai mahope ona.
Ma keia puka ana a Pi mai ka hale mai aole he mea i maopopo i kana wahi o ka hele ana, aka nae ua ike hope loa ia oia e ke ‘lii e holo ana mai ka hale aku no ka auwai o Kikiaola.
He nui na mana o keia moolelo e pili ana ma keia wahi i paa i ka poe kahiko, ma kekahi mana ua hele pololei no oia no kahi o ka auwai a ka makuakane, a ma kekahi mana hoi ua holo loa oia e kii i ka menehune ma kekahi aoao o Kauai.
Aka nae ua lilo keia mau mana elua i kue kahi i kekahi i mea pohihihi, no ka mea aole he mea i hiki ke hooiaio mai o kela a i ole o keia paha ka pololei, oiai aohe he wahi huaolelo hookahi i lohe ia ma ia hope iho mai a Pi mai e pili ana no kana wahi i hele ai mahope iho o ka haalele ana aku i ka hale e like me ka kaua i ike mua ae nei.
Nolaila aole i lilo i mea hewa no ka mea kakau ka hoike ana ae nei i na mana elua o keia moolelo i paa i ka poe kahiko, oiai he mea ia nou e ka mea heluhelu e makaukau ai ma na mea elua.
Aka nae, no’u iho e ka mea heluhelu, ua kii o Pi i ka menehune ma ia po, a pela i loaa ai ka olelo kahiko, na ka menehune i hana ka auwai o Kikiaola.
O ka menehune he kanaka peke ia a oehaa, a he nui hoi na moolelo paha@hao e pili ana i na hana kupanaha a keia ano kanaka hookalakupua o Hawaii nei, a me he mea la o ka auwai paha kekahi o Kikiaola i helu ia ma ka papa ekahi o kana mau mea i hana ai e waiho nei a hiki i keia la, a ua ike hoi ka mea e kakou nei i ua auwai kamahao la.
Ua lawa ae la paha ka kaua hoohali kamailio ana no ka mea e pili ana i ko Pi hele ana e hana i ka auwai a laua me ka makuakane, nolaila e nana hou ae kaua i ke ‘lii.
Ke lohea mai nei e hoi hou ana ke ‘lii e launa me na mai ma Kalawao.
Kauka Pake Akamai!
DR. LEONG KANG TONG.
MAKAUKAU OIA E LAPAAU I NA
MA’I A PAU O KELA A ME KEIA
ANO, ME KA ELEU A ME KA
HOLOMUA.
HE OLUOLU KA AUHAU.
KEENA OIHANA: - Aia ma ka aoao ma Ewa iho o ka halekuai Puaa, e ku nei ma ke kihi o na Alanui Kamika me Hotele.
HE PALAPALA HOOIA.
Honolulu, April 29, 1891.
Owau o Chn Sam Lan, no ke kulanakauhale o Honolulu, Mokupuni o Oahu Ko Haawaii Pae Aina. Ke hooia, a ke hooiaio aku nei au imua o ke ak@a, ua ike au a ua maopopo ia’u a ke haawi nei au i ko’u mahalo piha ia Kauka Leong Kang Tong e noho nei ma Alanui Hotele Honolulu, no ka mea, ua lapaau oia ia’u a ua ola au mamuli o kana mau lawelawe akahele ana, oiai o ko’u ma’i he akepau, a he popo hoi ma ka olelo kahiko. Ke noi aku nei au i ka poe a pau i loohia me kela ano ma’i, e hele ae iaia, a e loaa no ke ola. Ua loaa au i keia ma’i mai ko’u wa opio loa mai, a ua aneane he 4 makahiki o ka hoomailo ana a keia ma’i i ko’u kino, aka, ma keia wa ua loaa ia’u ke ola maikai loa. E hele ae e ka poe i luuluu a kaumaha.
Mei 12, 1891. 1m@d.
Papale! Papale!
Papale!!
E loaa no maanei na PAPALE maikai o na ano a pau
Na Papale i Hoonaniia a Hoonani ola ia.
I loaa ole ka lua ma keia Paeaina, a no na la hoomanao Kulaia, e loaa no ia oe ma na kumukuai haahaa.
Ina oukou e kuai i na PAPLE ma ko makou halekuai nei, alaila e loaa no ia oe ke kaulike.
C. J. Fishel.
Hale Kuai Wati Nui
HELU 1
No C. Ah Kau.
Ka oi o na mea Gula, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makamae loa, na WATI GULA, na WATI DALA & C., na omau o kela a me keia ano, na lako wehi GULA a me DAIMANA, na KOMOLIMA GULA a me DAIMANA, na WATI nunui ano hou loa o kela a me ke ia ano, na PUPANAPANA a me na lako e ae e pili ana.
E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea nana i hana na WATI a me na lako GULA oi loa o keia Aupuni, a i kamaaina ma kona hale mua i noho ai ma Alanui Nuuanu Helu 87 mamua, a oiai ua hoolilo aku oia i kona kuleana malaila, ua wehe ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Elele, a oia no hoi ke Keena oihana mua o ka Hui Alahao Hawaii. E loaa no na mea a pau e pili ana i keia oihan me ka emi loa, a e hana hou ia na wa@ u me na lako kula me ka hikiwawe a me ke et@ loa. E hoouna mai i na kanoha ma ka lahu Leta Helu @68
E naue nui mai, a e ike n@ oukou iho. O na u@ea hoa loa wale no i ike mua ole ia me Hawaii nie
C. Ah Kau.
Kuai no ka Manawa!
HE ELUA PULA WLE NO.
HE WAIWAINUI!
HE WAIWAINUI!
Na Kalak@a, --- mamua 10 i-a no $1.00, i keia wa 16 no $1.00.
“ Kawele ---- “ .25 ken. pakahi, “ 3 no .50.
“ Vikolia ---- He .75 keneta no ka apana hookahi.
“ Kakini wahine eleele “ .40 keneta paa, “ .25.
A HE LEHULEHU WALE AKU O NA MEA KUAI I HOOEMI IA
KE KUMUKUAI A HAULE ILALO LOA, A NA OUKOU HOI IA E NA
MAKAMAKA E WAE NO OUKOU IHO.
Iloko keia kuai ana a makou, e hoolilo aku ana makou i ko makou mau waiwai no ne kumukuai hoemi. E hoomaka aku ana keia kuai ana mai ka POAKAHI aku, ka la 4 a ka la 18 aku o MEI nei.
S. ERLICH.
Kihi o na alanui Papu a me Hotele. Mei 6, 2w d.
KUAI HOOPAU NUI.
Mai keia manawa aku a hiki i ko Makou hoonee ana aku iloko o ko makou
HALEKUAI HOU
Ma ke Alanui Papu, - (NA HALE BURUA.
E hoolilo aku ana Makou i ko Makou waiwai@a pau o na ano Lole:
NA LOLE NANI,
NA LOLE I HUMUIA,
KAPU A ME PAPALE
PAHU-LOLE, a pela aku
No na Uku Hooemi Loa Nae.
Egan & Gunn.
ALANUI MOI kokoke i ke ALANUI PAPU. tf-d.
HOOLAHA HOU!
B. F. Ehlers & Co., - PAINAPA.
HELU 99, Alanul Papu.
IA OUKOU E NA MAKAMAKA A ME NA HOALOHA, OIAI HOI, UA
makaukau makou i ke kuai ana aku ia oukou i na lako l@l@ wahine o na ano Staila o pau; oia @
Na Silika hou Na Sateen hou
Na Mikilima hou Na Lihilihi hou
Na Lihilihi keokeo hou Na Lihilihi kau lole hou
Na ano Mamalu hou loa Na Paku Pukaaniani
Na lole hou o na wahine Na lole o na keiki liilii.
Na lole o kela a me keia ano e loaa no ia oukou no na kumukuai haahaa loa.
E kipa mai e na makamaka, i hoop@@ ia ai @ oukou kanalua no ka makou kuai hoop@ho aku ia oukou. Owau me ka oiai@,
tf – Daily. B. F. EHLERS & Co.