Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 179, 24 April 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Mary Mitsuda |
| This work is dedicated to: | Ayame Kawanishi Mitsuda |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
I kulike ai me ka Pauku i1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o ke Kau o 1888, e hoonee i, ana ka Pa Aupuni no ka hoopaa ana i na helehewa ma ka Apana e Honolulu, ma ka la 30 o Ape rila 1891, a kekahi pa ma ka huina o Alanui Penesekola a me Alanui Puowaina a ma kekahi aoao mai o ka Ilina ma Makiki, Honolulu, Oahu.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kaliaina, Apr. 22 191. 3ts-d.
Ua hookohuia o Mr. Kalei i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni i oleioia ae la, e ka ania ai kona Komisina mai ka la @ Aperila, 1891.
Ua hookohuia a MR. JAMES COWAN i hoa no ka Papa Alanui o Koolau-loa. Mokupuni o Oahu, ma kahi o J. You g Jr. H@aleie mai:
Sam;l Kapu, Luna Hoomalu.
S. Kahele.
James Cowan.
C.N. SPENCER,
Kahina Kalaiana.
Keena Kaliaina, Apr. 20, '91. 177-d3t.
NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII.
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Hoipe ma Ninoie a me Wailau, no ka hooliloana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina lome e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kaaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J.H.S. Mart na, ina Waiohinu, Kau.
3 Na J.H.S. Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e ike i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hookahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ia i na apana aina, e kakau mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa'i hakahaka me ka uku ole mai ia J.H.S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho ona aina ana.
6 O ka poe oo wale no ka i kupono e nonoi mai.
7 E haawi ia no iloko o 10 makal@ki e aka ai no ke aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhan.
8 E kukulu oi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoo mau aku no ke koena o ua mau makahiki la he umi.
9 E hoopaa hoi oia a puni me ka pa paapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10 E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta @-haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka aina kuai ke uku a pau a ke uku hapa i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuaia ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai i mea ole ke kuai ana o ka aina.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10, '91. 170- d4ts.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, APERILA 24, 1891.
KA HUAKAI ALOHA.
Mamuli o ka hooikaika ana a ke Kuhina Nui. His Ex. Samuel Parker, ua makaukau ka huakai Alee i holo no Molokai, e ike i na ma'i lepera. Pomaikai ka huakai a ke Alii i ke ohohie ia ina o ke lahui. Aka, aole makou e manaolana ana e hookipa oluolu mai ana na ma'i, oiai ua kipaku mua ia aku la na lepera mai nei aku, a aole e nele ana ko lakou enaena. O ka hoao naeka ike maka.
E holo pu ana kekahi mau Alii a me Lunamakaainana o ka Hale Ahaolelo, e ike waka no lakou, a he hoa o ka Papapai ka LEO.
I ke ahiahi Sabati e holo ai ka moku e lawe ana i ka huakai Alii.
UA HOOMOE IA.
Ua lohe mai makou.=, ua hoomoe ia ka Palapala Hoopii a na Maka ainaha ponoi o ke Alii, e no@ na ana e hookohu ia o Kauka Lutz no ka halemai ma Kalhi. He oiaio, na nui na kumu o ke kupono o ka hoo koia o keia nonoi a ka Lahui, a he kumu ole no hoi ka makaewaewa ana o na wahi haole manao ino e imihala kumu ole nei ia Kauka Lutz. Ina paha hoi he Kauka Hawaii, ku la hoi ka hoole ana a Keo Kaaka, me ka pili wale aku hoi o ka Peresidena, i kona alakai kue i ka pono o ka lahui. Eia no hoi, he lahui Hawaii ka mea i poino, aole he poe haole, eia nae, ua lilo iho la ka hoopaakiki a me ka hoole i ka mea a ka lahui a me na mai lepera i ike ai, he kauka e pono ai. He uuku wale no keia hana, aka, no ka hopohopo wale a me ka huli wale o ke Kuhina ma keia mea, ua hiki ke hoopehu'a ia ko ka lahui makemake. Aka, ina e hoole ia ana ke noi na maopopo, o ka puko'a iho la no keia e nahoahoa ai ka waa aupuni, a e lilo ai keia mau hookele i mea ole, a au aku iluna o ke'kai lipo me kahi hou ole e ku ai o na keehina wawae iloko o ko ka lahui noonoo ana no lakou. A na lakou hoi ka hohe, poino wale ke Alii a me ka lahui.
Ke liuliu ia nei kekahi halawai nui no keia mea, a ina io ana e hoo lilo ia ana ko ka lahui manao i mea ole, alaila, e kahea ia aku ana no i halawai makaainana, ma keia mea koke iho, e hoike ana i na hoowaha waha i keia Papa Ola, a me ko lakou kanalua i ke Kuhina e noho pu la, koe aku o Keoni ena, ka mea makaala no ka lahui i na wa a pau.
"Ke Hea mai nei ka Leo o ke Koko o Kou Kaikaina Ia'u mai ka lepo mai." Kin.
4:10
O keia ka hoike maopopo e ike ai kakou, ua lilo maoli ke koko o ke kapaka a ke Akua i hana ai, i mea hoike ano nui, e lele mai ana mailoko mai o ka lua, kahi i waiho ia ai ke kino o ka mea i make a e ku hoike ana iloko o ke aouli o na lani kie kahi a Iehova e noho ai, i mea hoike no ka pono o ka pokii Abela, a i hoike e hoahewa ai i ke kaikuaana lokoino Kaina.
Ma keia hoi e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo iho, ke hoolohe mau mai nei no ke akua i na leo uwe na leo kaniuha, na leo pule a me na leo ulono a pau o na keiki liilii makua ole, na wahine kane make, na palupalu, na ilihune a me na poe a pau i komoia iloko o na popilikia o keia noho ana.
Ua ike maka iho nei kakou, ua hookuu ia he eono o na poe i hoopaa ia ma ka halepaahao o Kawa, no ko lakou hana ana i na karaima pepehikanaka, aihue a apuka paha. Ua hoolohe ia ka pule a kela poe e ka Moiwahine a me Kona Aha kukamalu.
Aka, o na leo ulono no ke noi i waiho ia aku e kekahi mea, no ka hookaulua ana i no mai'i lepera (hana hewa ole) ma Kalihi e hoao ai no ka lapaau ana, ua hoole ia mai la ia e ka Papa Ola, . e hahai ana mamuli o na hoike a na kauka hiki ole ke hoola i ka mai lepera.
O na leo ulono e kahea mai ana mailoko mai o ke awawa malu o ka make ma Kalihi. o kela keiki liihi Keohokii, o kela kaikamahine opiopio hoi no hana Maui mai a me na poe e ae, e ake ana e hoao ia lakou e lapaau maanei nei, ua hoole ia ia; aka, o na pule o ka poe i loaa i ka mai lepera, a ua inoino loa na helehelna i ka nana aku, ua hookuu ia mai la lakou, eia ke noho pu nei me na makamaka iloko o ke kulanakauhale o Honolulu nei.
O na leo noi o ka lahui, e hoihoi ia Kauka Lutz ma ka halemai ma ka halemai ma Kalihi, ua hoole ia me ka hookananuha o ka Papa Ola i hoonohoia e ku Moiwahine.
O na kauka (aole lakou he mau akua) i kiola ai ia Mrs. Kualaku e make ma Kalawao (eia nae, aole ona moi lepera wahi a kauka Swift) o lakou kai hoomauia i mau kauka no ka Papa.
Aka, na lakou no nae i hookuu i na poe lepera ino e noho mai e kuhina ia kakou.
HE MA'I AAI ANEI KA LEPERA, A LAHA PAHA?
O keia ka ninau koikoi i pili i ka mai'i e hookaumahu nui ia nei ka Lahui Hawaii aloha. Ua pane pihaia keia ninau e ke Kauka Farani, me ka moakaka loa; a eia kana pane ke waiho nei he hoike no ka lahui e nana aku ai a kilohi pu aku hoi i ka lakou mau hana no kakou i keia wa, a penei ua pane la "@ olelo aku no au me ka wiwo ole aole. ua kokua ia mai ia manao o'u e na kauka a pau o ke ao holookoa, a ma ka hoao paka ana hoi."
E ka Lahui Hawaii, a me ko makou Moiwahine, aia ka olelo hooia a keia kauka la, aole ka he mai'i laha ka lepera e like me ke koleila a me kekahi mau ma'i like e ae; aole hoi he ma'i aai, wahi a ua kauka ike a naauao nei. A no keaha la ka hoi e hao lima nui ia nei na keiki, kane ka wahine, a kiloi aku no ka make? He mea ehaeha keia no makou; he ku maoli no ika pepehi kanaka na hana e hana mau ia nei imua o ko kakou mau maka. Heaha ka ka lahui hana i koe no keia mea i keia wa?
HE LETA.
MR. LUNAHOOPONOPONO:
Aloha oe: --
Ma ka nupepa puka la o "Ko Hawaii Paeaipa," Aperila 16 o keia mahina, ua hoolaha ae ka hapa-pake Kale Aiki no na mea e pili ana i ka mea hanohano C.N. Spencer, malalo o keia mau kumu:
Akahi. No ka hana ole ia o ke alanui mai ka uwapo o Makaho a hiki i ko alanui Vine Yard, Peleula.
Elua. No ka uhauha ia i ka waihona o ka lehulehu ma na alanui hikina a me komohana o Kalihi.
Pane. Ma na helehelena o ua leta ia, he ano kuaki o Kale Aki i ke Kuhina Kalaiaina, no ka hana ole ia o ua alanui nei, no ka pomaikai o na hale he 20 a oi, ka hapa nui oia mau hale no kela Aki. Aole ae ke Kuhina e alakai ia oia no ka pomaikai o kekahi mea hookahi a elua paha, aka no ka pomaikai o ka lehulehu holookoa.
Na alanui hikina a me komohana o Kalihi; na hoolaha ae o Kale Aki i ka uhauha ia i ka waihona o ke lehulehu. Ke hoike aku nei au iaia, aole he alanui e ae mawaho o Honolulu kaona e like me keia mau alanui e hana ia nei me na lako e loaa ai me na hoolilo haahaa loa. Na dala e hoolilo ia nei ma keia mau alanui, aole ia he kumu e alakai ia ai ke Kuhina me ka pahaohao e hoopau, aka, e alakai ia no oia e like me kona limaikehana, no ka pomaikai o na mea a pau.
O ka nui o na Limahana mai ka hoomaka ia ana o keia mau alanui mawaena o 25 a me 15 a e hoomau ia nei i keia mau la. Ua ano lili o na kaa lio ona, e hiki ai oia ke amo i ka waihona o keia mau alanui, Ke nana aku, aole hoihoi o ke Kuhina ia Kale Aki no kana mau hana ekaeka, eia no kekahi mau kumu e hana ia nei o keia mau alanui; aole oawaawa mawaho ae o Kalihi e uku nei i ka auhau maluna o na waiwai paa a me lewa mai ke alanui Moi a hiki i Kilohana ma waena o $75,000 a me $100,000. Na loaa o keia oawaawa, mai ka nanahu, wahie, kalo, laiki, maia a me na mea e ae he aneane $30,000 ka loaa i kela a me keia makahiki.
He mau alanui hanohano keia malalo o na alakai ana a na luna malalo o ka mea hanohano Kuhina Kalaiaina C.N. Spencer.
Owau no Uku Auhau.
Kalihi-uka, April 21, 1891.
NU HOU KULOKO.
E halawai ana ka Hui Kipu pololei International ma ka Brito Hall i keia ahiahi hora 7:30 p.m. Ua kono ia na lala a pau e aokoakoa ae.
Ma ke Kauoha.
O "Ka Oiaio" a me "Ka Leo" na ulua pakuikui o keia kakahiaka.
Ma ka ninaninau ia ana o ka poe noi laikini loio inehinei, ua ike ia ke ano puahemo o na poe ala.
Mai poina e na kinai ahi o Hono lulu nei, o ka auina la apopo, hora 4:30, he wa paikau kiki wai ia no oukou.
Aweawe no hoi ka ili o ke kai i ke Kinau i ka la inehinei, iaia e niau ana no kona mau awa ma ka hibina.
I ka po o ka la apopo, he mea maopopo, na na lie holo poniuniu ana ka elha, oiai, aia ilaila ka uheohene ana.
Ma ke Kinau o ka la inehinei i kau aku ai kekahi mea kakau o keia pepa Mr. E. Kekoa, no Kauanilehua o Hilo Bay.
Heaha ana la ka olelo hooholo a ka Papa Ola e hoopuka mai ai, no kela palapala hoopii i kakau inou ia e ka lahui Hawaii.
Apopo, a Hawaii me Kamehameha ko ke kahua kinipopo ma Piikoi. Auwehehene E naue nui ae i ike maka i na mea oelea o laua.
Ua hookuu ia o Mahelona a me Lala, i ka la inehinei e ka Lunakanawai Foster o ka Aha Hoomalu no ka hewa moe anuunuu. oia iho la no.
Mamuli o kekahi kumu i maopopo ole ia makou, ua pakele iho la kekahi hale mauka ae nei o Waikahalulu mai lilo i luahi na ke ahi i ka hora 1 a oi iki o ka po Peakolu iho nei; ua nui no kahi a ke ahi i a hamu ai, aka mamuli naeo ka eleu o na lima kokua ua pio iho la. Aole i kani ka bele o ke toweru.
Eia iho na inoa i hoike ia mai ia makou o ka poe i komo i kela heihei kukini wawae no hookahi hora e holo ai, e malama ia ana ina ka hale Hooikaika Kino ma Manamaae nei i ka po o ka la apopo Aperila 25, Jas. L. Torbet; Geo. Rosa; Jas, Spencer a me Akoni. He poe e ae kekahi, aole i loaa mai ko lakou mau inoa ia makou.
Eia kekahi poe ke hele hoohalua nei ma na alanui o keia kulanakauhale, me ka hoopuaa ana i na wakine e heie ana ma ke alanui peiano i ka po Poakolu iho nei, ua hoao ia kekahi o keia ano hana ma alanui Ema. maluna o kekahi lede, aka, aole nae i ko. e ao o pokopoko na iwa i ka pauku laau.
@
nei? Kahaha! na kekahi popoki no ia popoki.
Aneane wale no na kukuna o ka la e hopu ia e kekahi makai i kela la aku nei, no hewa, "he nali i ke kumu pepeiao, me ka iniiniki i ka papalina." Pakele maoli kakou mai pouli.
Minamina makou i ka oihana laa a ka Haku. oia hoi ka Lokou, i ka haihai ia ana iloko e ka pa holoholona o ke kahu o ke kipi, a ua like keia me ka hana a na Parisaio i ka wa kahiko.
Mamuli o ka paki ana o kekahi wahine i ka omole wai momona me ka manao paha e pa kana kane, ua pa aku la nae ka omole i ka paia o ka hale a naha ae la, ua lele aku la kekahi apana omole a moku aka la ka wawae o kekahi kamaiki opio, a moku iho la. Ea, e kela wahine hana naaupo, he kanawai ia hana au, mai hookiekie o wi ananei ka niho. Ma Kaopuoua ae nei kani o keia hana i ka Poakolu iho nei.
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a makee Kuekoa/Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela no e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke Komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; w.H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii, Kapalama; Itaia Kukaulalii, Kapuukoko; A. Palekaluhi, Waikahalulu; J. Kaheleluhe, Waikiki, Waialae.
Na komite waena no Honolulu:
W.H. Cummings, R.W. Wilcox; J. Bipikane; Kamaile; Pua.
Ma ke Kauoha
Jno. E. bush
Kakauolelo a me Puuku.
OLELO HOOLAHA.
Mai keia la a mau loa aku, aole loa au e hookaa i kekahi aie i hoopaa ia ma ko'u inoa, ke ole e loaa kekahi ae ana i kakau ia e a'u. JAMES H. KAPAHU.
Aleamai, Hilo, March 9, 1891. 43 w3ts.
Olelo Hoolaha.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nanahu kie we maikai a makepono no hoi ke kumukuai, o loaa na au ma Haimoeipo, Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ko'u home paha.
MRS. C. I. HAIRAM.
Haimoeipo, Honolulu, Oct. 8, 1890.
3ms-d
OLELO HOOLAHA.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o kela ano, keia ano, ua kapu na ko'a HEE o Koaiki a me Kaaiape iloko o kai Oneuli, aole e hoio ka waa me ke kanaka a o i ka Hee, o ka mea kue i keia olelo hoolaha, a loaa ia'u, e hoopii no au ma ke kanawai o ka aina.
M. KALEOIKAIKA.
Waikane, Maraki 31, 1891. 2ts-w
H.P.K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no an mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoeno ana me ipo ia, a Hamakua au i ka la'i o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohia.
Nov 8 '91, 8-ly.