Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 174, 17 ʻApelila 1891 — Page 2
This text was transcribed by: | Lani Fukunaga |
This work is dedicated to: | Dwayne Steele |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
I kulike ai me ka Pauku ko ka Mokana XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoohoi ae anoi keia la i kahi o ka Pa Aupuni ma Honokaa a ma ka aina i kapa ia "Aina o Junker," ma kahi e pili ala i ke alanaui hele mai Honokaa a hiki i ke Awapae o Paauhau, he hapalua mile mai Honokaa aku, Apana o Hamakua, Hawaii
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Apriil 9, '91. 170-d3ts
Ke kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoo kohu aku au i keia la ia H.S. Overend, i Luna Pa Aupuni no ka pa Aupuni ae la maluna Apana o Hamakua, Hawaii.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 9, '91. 170-3d3ts
Ua hookohu ia o PHILLIP M. DAVIS i keia la, i luna e hopu i na holoholona auwana wale ma na alanui aupuni mai Kamoiliili. Uwapo ma Kapiolani Paka, a e komo pu ana ke alanui Puowaina a me na Aina Aupuni hoi kekahi ma Manea a me Kawela, Honolulu Oahu.
C.N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 9, 1891, d6t
NA APANA AINA HOME, KAU HAWAII
Ke hoolaha ia aku nei ma keia:
Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Home ma Ninole a me Wailau, no ka hoolilo ana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina home e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi paha o J.H.S. Martina, ma Waiohinu, Kau.
3 Na J.H.S. Martin e kuhikuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e ake i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia he hokahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ana i na apana aina, e kakau mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa'i hakahaka me ka uku ole mai ia J.H.S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho ona aina ana.
6 O ka poe oo wale no ka i kupono e nonoi mai.
7 E haawi ia no iloko o 10 makahiki e uku ai no ka aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.
8 E kukulu hoi oia iloko o hookahi makahiki i kekahi hale noho, a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoo mau aku no ke koena o ua mau makahiki la he umi.
9 E hoopaa hoi oia a puni me ka pa paapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10 E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa-haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke uku hapi i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko ia.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai i mea ole ke kuai ana o ka aina.
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10, '91. 170-d4ts
KA LEO O KA LAHUI
JNO, E, BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku
POALIMA, APERILA 17, 1891.
NA POE KEIKI OPIOPIO MA KALIHI
Aia ma ia wahi kekahi mau keiki opiopio nona na makahiki mawaena o ka 10 a me 13. Ua loaa ia me na hoailona o ka ma'i lepera; aka ma ka hoomaopopo aku, aole paha lakou i loaa kuonoono ia e ka ma'i, a me he mea la o ka hoomaka ana iho no paha ia, eia nae, ua hoopaaia lakou, me he mau holoholona la iloko o ka pa; a ua kaili ia aku hoi mai ka ike ana mai i ko lakou mau makua aloha, a ke Akua i haawi mai ai i mau makua no lakou, a e kali ana no ka manawa hope loa.
Ma ka hoomaopopo ana i kela mau keiki liilii, a hemahema hoi i hiki ole ia lakou e malama ia lakou iho; Auwe! he mea e ka nui o ke aloha, i ka ike ana aku i ko lakou mau waimaka e helelei mai ana mai ko lakou mau papalina mai, e au ana maloko mai na pa laau hakahaka, e ake ana i ike iki mai i na helehelena o ko lakou mau makua aloha! -aka, aole hoi e hiki, ua hooholoia lakou e kiola ia aku no ka make amu loa ma Kalawao, me ka hoao ole ia e laapau iho ma Kalihi nei!
He mea pololei paha, ua ili mai ia haawina o ka ehaeha maluna o kela poe keiki liilii; aka, ke manao nei makou, o ke kiola ana aku no ka make, me ka hoao ole e loaa na lapaau ana e hiki ai paha ke loaa ke ola ia poe keiki, ke olelo nei makou me ka wiwo ole, he pepehi kanaka maoli no ia.
O ka poe kauka nana i hooholo e kiola i kela poe keiki liilii no ka make ma Kalawai a e hookuu wale hoi i keia mau wahine kepera maopopo e noho nei ma na aekai o Waikiki, a malalo mai hoi o Puoina, he poe kanaka lakou i aloha ole maoli i keia lahui a he paewaewa maoli ka lakou mau hana; oiai, e laweia na keiki liilii e make me ka haoa ole e lapaau ia; a e hookuuia na wahine lepera e kuhinu mai i ke kulanakauhale nolookoa mai Moanalua a Maunalua.
HE LONO LAUAHEA
Ua lohe mai makou, eia o Kee Kaaka ke oloio mau nei i mua o ke alo o ka Bihopa o Oloba, ka makua Halemano, me na olelo waimeli o ka hookamanai me he mea la, mana hiona i hauli mai i o makou nei, he ake e huli aku kapoe hoahanau o ka hooma Katolika mahope o lakou, i loaa ko lakou ikaika koho ba lota no keia kau ae e hiki mai ana. Nolaila, e ka makua o ka hoomana, a me na hoahanau mai puni mai oukou a kaia nei pahele, oiai, o keiapoai kamea nana i kaihi aku ko kakou mau pono mai o kakou aku a lilo hei ia imea nana e hoinoino i ke kakou nono ana i keia mau la e ike ia nei.
Nolaila, e na Levi-i-livei ia, mai hoohui kau i ka aihana laa a ka Haku, me na eke kopaa o keia ao, oiai he mea hoopailua ia imu o Iehova:
Ina he oiaio ko makou lohe, alaila mai hoomahui hou aku a ka hoi a heahe wale, alaila, ma ka hua eike ia ai.
Aaole nohoi na ka poai eae i kue ia oe e Katolika. aka. na lakou nei no, nolaila, mai lawe i kanaao ana, kapae loa, hele peia; aole kakouli aloha ia nolaila mai puai.
O KA HOOMANA O MAMENA, AIA MA WAHIKIKI-KAI
He lone kai loaa mai ia makou aia ke kahi uhane lapu o ka po, ke holapu la i nakau hale o Waikiki-kai, oia o Mamena Anekaliko o Kohala mai, he wahi taata wiki pilalahi oia, e noho ana ma ka hale o Lahapa (w). E pule ana i ke Akua o Mamena, me ka hookamani ma ka inoa o Iehova.
I ka wa e pau ai kana mau kuhahekahe ana, o ka wa koke noia e napoo aku ai iloko o kau wahi rumi nuku, paa kapu ka makini loko kaele-awaa nopa i kaua; u-we alala i ka nahele o mahiki, kikii kapi, i ke anae o Hoehila pau pono na opilua ka makemake. Lea ihola kaena a ke kini o Mana.
O na hoahanau hoi keia o ua o Mamena la, oi kali aku a-u-i-ha, a ku a uluhua maoli, a pau nui aku la i ka hoi.
Hoi luuluu i ke one o Hnakahi
Na ohia u-we anu o Haili.
E ke la e epa nui o ke au i a liolio kahiko, e pono oe e hoopau i kau hana oiai ke pua mai nei ka Wiliwili, nanahu aua nei kaia waha nuiia oe, pua mai hoi ke kanaka ui nanahu hoi ke kanawai. O ka leo keia o ke ola, hoolohe ia mai, mai hoo oolea i kou a'i wahi a Solomona.
HE OKI PAHI
He oki pahi kai hana ia ma ke ahiahi Poakolu nei, malalo ae nei o Kaumakapili e kokoke ana i ke kihi o ke alanui Konia a me Beritania, e Jose Bepe lahui o Marina, malona o ke kino o Hee Chi pake, e kahi i poino o keia poke aia noia ma ka aoao hema o kona kanipuu a hiki mamua o kona waha, o ka loihi, ua aneane e 9 inaha, na hopu ia ka lima koko, aua paa i Kalakau Hale. O ke kumu o keia o'kipahi, mamuli noia o ka manao o kela marina ua kukala ia la keia aina nui palahala, ua lilo la na ka mea koho haahaa; oia ka hoi aole. huhewa kaikaika i kula, alaa ka poino la; e-a, Haunaele aua nei paha Ewa i ka Moae, ua ohi hewa i kaia hamau leo o ka aina.
O na nanaina o ka mea lima koka, he ano like ia me na ohia uwe anu o Haili.
A ma ka la iho la i nehinei i noo noo ia ai kona hewa imua o ka Aha Hoomalu a mai ilaila mai no ka Aha Jiure.
O keia Jose Bepe, oia ke kahi haumana o na ipu makani a Laamaomao, [keiki puhi ohe] aka, ua poino oia ma keia hana, oiai, o ka hewa ana i hana ai. oia ke kahi o na hewa koikoi loa he Hoeha me ka mea ku i ka make.
NU HOU KULOKO
Apopo, Hawaii me Honolulu no Piikoi ka pahu hopu.
I keia auwina la e ku mai ai ka mahimahi o na Kona, Malulani.
Hoomaha o Kualunuiaola i keia la, a Poakahi no oia olali aku.
Aneane o Saribano e luu iloko o ka punawai kapu a Uwila, ke ole nae e ke'u ia e na manu.
Nui ke aloha ke ike aku oe i na kamalii liilii e hoopaa ia ala ma ka Halema'i ma Kalihi.
He aha himeni ka kamaliiwahine o ke Kula Hanai o Kawaiahao e haawi ana ma ka luakini o Kawaiahao i ka po o ka la apopo. Auwe, lealea wale.
Kalae maikai ka la inehinei, ahu wale na kualono, ke hele ala a papa pono ka la i Papaenaena.
Aloha wale ka la e kau nei, o ka hana iho la ka ia o ka noho paa ana ke uwe no ko iala hoolalae no nae paha kahi.
Puiwa mai ana kahi apana aleuleu o ka hui Palaama i ka Poakolu iho nei; heaha la he ana paha ua puua i ka hua-ale a ke Koa.
E ao oukou e na hoahanau, o ka poolelo o keia Lakapule iho o oukou ahi mai hoi a Pinaau" "O ko'u makemake ka oukou e hooko ai."
Ina ua aihue kekahi mea ke kui pine, a o kekahi hoi he $100; ua pili ka hewa aihue ia laua a ielua,
nolaila, o ka hewa u@ku, ua like no a like me ka hewa nui. O ka hoopono a me ka hana pono ka mea i makemake ia aele o ka hookiekie a me ka hana hewa. Pehea ia i kaa puunaue ana iho?
I ka la hoomalolo ae nei, e noonoo ia ai ka hihia o ka Lunakanawai o Ewa me Waianae, imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu nei.
He pili ka makou o Hawaii no ka oi, elike me kona moto, nolaila, e na loea kaili ulua o Kakuihewa nei, imua me ka hopo ole e Hawaii imi loa.
Ma ka Malulani o keia la e hoea mai ai ka elele o ka alo alii, i hoouna ia aku nei i Kailua, e huli ina waiwai o ke aupuni, e waiho i Keakealani Hale, ma Kailua, Kona, Hawaii.
He oki pahi kai hana ia ma ka auina Poakolu nei, e Jose Bepa maluna o ke kino o Hee Chi Pake, malalo ae nei o Kaumakapili; ua hopu ia oia a hoopaa ia i Kalakaua Hale, a o ka hopena koe, aole i maopopo.
Mai poina oukou e na poe holo poniuniu i ka hoonaue ae ma kahi oia ano hana, aia maanei iho e ka Nekina kekahi, a aia kekahi maanei iki mai o ka huina a Kale, o ka oi aku ia o ka lealea; i ka po o ka la apopo, malaila ka naue.
Lehulehu wale ka hoi na iole lapaki o ke kula o Kaiwiula e lalama ana iluna o ka hale, he ai manako ka hana, a he nounou no hoi kekahi hana i kamaliiwahi o ka hale kula hanai o Kawaiaheo. holo no paha ko oukou ike e a'o ia mai nei.
Ma ka Poakolu nei, ua hopu ia iho la o Lui Self he hapahaole e noho hana nei no ka Pacific Hardware Co., no ka hewa aihue kui kakia hale he 11 pahu, ua loaa keia i kekahi kakauolelo o ua hui ala, a ua paa oia i Kalakaua Hale a o kona hopena koe, pehea ana la oia.
Ua lohe mai makou, ua puhee nui na hanaiahuhu o ke alo alii, oiai, ua kaohi mai la o Makalii i kaua, ua paa i ka Lani Aia no a hoi mai ke kumu kukui, alaila, oia ka wa e ulu hou ai ka pilali; a oia ka makou e hoomanao ae nei i keia wahi hooheno malalo iho.
Hilahila wale ka nohona
O ka hale hoopili wale
Aole ka loaa @a ke kino
Lawe ae no au ai hookano
E Kokua Aloha mai.
Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama, a me na umauma i piha i ke aloha hoa kanaka, e haawi mai i na kokua aloha ana no ka hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemahema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahine ka inoa, i pepehi maoli ia ai no ma Hamakua Hawaii, a makou i hoolaha aku ai. A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio ana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oia ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kokua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush, ka puuku nana e malama a makaukau, o ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la. Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, na W. H. Daniela mai o Wailuku, $5.00; na ka LEO, $5.00; Hon, J. Nawahi, $2.00, D.M. Punini Jr., $1.00.
Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia, a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.
KA LEO O KA LAHUI
Aperila 2, '91, Alanui Pa'i Palapala.
I ka Poe Lawe Nupepa
Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala ami i ka hookaa ana i ka uku e ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na luna aku nonoa na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa. No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o ne luna ae, alaila, no na luna ka hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole io maoli no na luna ka hewa, alaila, e kaia ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.
J.E. BUSH.
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na mea a pau, owau o Mr. Wiwim ka mae nana i ka ka upena a Mr. Kaulahea. Ua kali au iaia i na pule eha i hala aku, mai ka paa ana a hiki i keia la. Ke kauoha aku nei au e kii koke mai i keia upena, iloko o na la he 15 mai keia la aku. A ina e hala ka manawa i haiia maluna ae, alaila, e lilo loa ia'u keia waiwai ma ke ano he uku no ko'u hana ana. O na lilo hoolaha nupepa a pau, maluna no ia o ka mea nana ka upena, ke kii mai i ka la i ha'i ia ae la maluna. me ka oiaio.
MR. WIWI
Honolulu Iwilei 30, '91. 160-d3t
Olelo Hoolaha
O ka mea nona ka inoa malalo ae nei, ke papa a ke hookapu loa aku nei oia i na mea a pau loa, aole e hele a lawaia ma kuu Loko o Apili a me ka muliwai, e waiho la ma Kalihi-kai; ua kapu no hoi me na holoholona, aole e hele wale maluna o ka aina oiai ua li@i mai ia Loko a me ka muliwai a me ka aina pu ia'u ma ka hoolima ima, mai a Kale Luka mai, no na makahiki he umikumakahi i koe mai keia la aku. A ua hoonoho aku au ia S.K. Hookano, i Luna Nui, a nana no e malama, a hoopii i ka poe a pau e kue ana i keia Olelo Hoolaha.
ALII TIKA (Pake)
Apili, Kalihi-kai, Oahu, Apr. 9. @md
PAPA KUHIKUHI
.....O.....
KA HUI ALAHAO A ME AINA O OAHU.
E HOOMAKA ANA MA KA LA
25 O OKATOBA, 1890.
MANAWA HOLO:
A.M. A.M. P.M. P.M.
Haalele ia Honolulu *6:15 8:45 1:56 4:30+
Hoea ma Honouliuli *7:15 9:49 2:49 5:28+
Haalele ia " *7:45 10:51 3:51 5:50+
Hoea i Honolulu *8:40 11:55 4:55 6:45+
* Lapule wale no.
+ Poaono wale no.
Oct. 21, 1890 tf-d
NO KA POE MAKAIKAI
MA KA
O.R. & L.CO.
MA KA I'A HAMAULEO O EWA
O EA POAONO KA LA KUPONO no ka hele ana, oiai e haalele ana ke kaa i kahi hoolulu ma Kuwili, Honolulu, i ka hora 1:45 P.M. o na Poaono a pau.
No ka auhau, aohe olelo ana, he hookahi wai o ka like, mai ka liko a ka laele.
OIA HOI, HE - 50 keneta, hiki i
Manana a hoi hou mai - 7b keneta, hiki i Honouliuli a hoi mai.
O keia ka manawa pono la'i ai ka holoholo hoohala manawa me ka hana ana i na ea oluolu maikai, no elua wahi keneta wale no e ka mile.
lm-d Oct. 8, 1890.