Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 173, 16 ʻApelila 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Julia Ann P Kaupu |
| This work is dedicated to: | Charles Kauhi Kaupu, Jr. |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
I kulike ai me ka Poauku 1 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hoololi ae au i keia la i kahi o ka Pa Aupuni ma Honokaa a ma ka aina i kapa ia "Aina o Junker," ma kahi e pili ala i ke alanui hele mai Honokaa a hiki i ke Awapae o Paauhau, he hapalua mile mai Honokaa aku, Apana o Hamakua, Hawaii.
C. N SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 9, '91. 170-d3ts
I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV o na Kanawai o 1888, ua hookohu aku au i keia la ia H. S. Overend, i Luna Pa Aupuni no ka pa Aupuni ae la maluna. Apana o Hamakua, Hawaii.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 9, '91. 170-d3ts
Ua hookohu ia o PHILLIP M. DAVIS i keia la, i luna e hopu i na holoholona Kamoiliili, Uwapo ma Kapiolani Paka, a e komo pu ana ke alanui Puowaina a me na Aina Aupuni hoi kekahi ma Manoa a me Kawelo, Honolulu Oahu.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 9, 1891. d6ts
NA APANA AINA HOE, KAU HAWAII.
Ke hoolahaia aku nei ma keia: Ua hookaawale ia he 55 Apana Aina Home ma Ninole a me Wailau, no ka hoolilo ana aku i ka poe e makemake ana e loaa na aina home e noho iho ai.
2 E hiki no ke nana ia na palapala kii o keia mau apana aina ma k Keena Aina, Oihana Kalaiaina, Honolulu, a ma kahi aha o J. H. S. Martina, ma Waiohinu, Kau.
3 Na J. H. S. Martin e kulukuhi i na apana aina i kekahi mea e makemake ana e ike i ua mau aina la, a no ia hana e uku ia oia e hookahi dala ($1.00) e ka mea e hele aku ana e makaikai.
4 O na mea e makemake ana i na apan aina,a e kakau mai no lakou i ko lakou makemake i ke Kuhina Kalaiaina maluna o kekahi pepa pa'i hakahaka, a e loaa no na kope o ia pa'i hakahaka, me ka uku ole mai ia J. H. S. Martin.
5 Aole e hoomaopopo ia na noi mai ka poe e noho ona aina ana.
6 O ka poe oo wale no ka i kupono e nonoi mai.
7 E haawi ia no iloko o 10 makahiki e uku ai no ka aina, a iloko o ia wa ua hookuu ia mai na auhau.
8 E kukulu hoi oia iloko o hookahi akahiki i kekahi hale noho, a e hoomaka aku hoi e noho ma ia hale a e hoomau aku no ke koena o ua mau makahiki la he umi.
9 E hoopaa hoi oia a pani me ka pa paapono i ua aina la iloko o ekolu makahiki.
10 E uku hoi oia mamua ma ka hapaha makahiki i ka ukupanee maluna o ke kumukuai ma ka uku pa-elima keneta pa-haneri o ka makahiki. Ua hiki no i ka mea kuai ke uku a pau a ke uku hape i ke kumukuai i na manawa a pau, a e pau no hoi ka ukupanee.
11 O na olelo hoolilo mua aole e hoolilo hou ia aku ia ha'i, a aole e hiki i ka aina ke kuai ia aia a pau na olelo kuai a pau i ka hooko@a.
12 O ka haule ana o ka hooko ia o na olelo aelike, he mea ia e hoolilo wale ai @ ea ole ke kuai ana o ka aina.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, April 10, '91 170-d4ts
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAHA, APERILA 16, 1891
Ka Poe Ma'i Lepera.
Ma na aina e, ua hoopaa ia ka poe ma'i ma kahi kupono. Ma Auseteralia, ma Victoria, ma Amerika, a ma Europa, ua hookaawale ia no, aole nae e like me ka hana hoomaewaena lokoino a ka poe misionari e hana nei. Me he la, he poe keia i piha i na manao daimonie, e ake ana e ale i ke ola o na mea a pau, a koe iho no lakou wale no ke ka honua.
O kekahi o na hana ino, lokomo, hoomaewaewa, oia ka hookaawale ia ana o na keiki opio i kahi e hiki ole ai i na makua ke ike aku ia lakou. He hiko no, a he kupono maoli no, e waiho ia na keiki ma kekahi Halema'i ma Kalihi a wahi kokoke e ae i ke kulanakauhale, me na paa kiekie i palua ia maloko a mawaho aku ma kahi mamm@ ki mai i launa kino ole ai. A he mea kupono no hoi e ae ia na makua e ike aku ia lakou i ka wa hope oa o ke keiki e ola ana. Aka, aole pela e hana ia nei. No ke aha? No ka mea, ina e pilikia na haole a me na keiki a lakou, ua holo lakou ma Amerika, ma kahi e hana ia mai ai me ka manao aloha No ka hiki ia lakou, nolaila, hiki ole i ka Hawaii; ua ikaika ka lakou hana ino a Karistiano ole maluna o ka lahui Hawaii, me ke koua nana maka no nae o ka Moiwahine i na haole e hana ana i ko lakou manao ino maluna o Kona lahui ponoi. Ua lohe pono mai makou, ua hoele ka Moiwahine, i ke kupono ana o kekeahi o na kanaka oluolu, naauao a puuwai naloha, a kupono maoli no e hookohu ia i Peresidena no ka Papa Ola, oia ke keiki a ke 'Lii Kanehoa, Mr. J. G. Hoapili o Kona me ka olelo iho aole au i ike i keia mau kanaka. He mau olelo makonakona keia. Aole makou i ike he mau hiona oi ae ko ka Moiwahine e hoopuka ai oia i na olelo hoowahawaha i na 'lii o ka aina, i like ke kulana alii me Kona, koe wale no ka ulia a ke koho balota ana a ka Hale Ahaolelo i nahoahoa ai ka lae o ka poe nana i hookuleana aku i ke kumu o Kona noho Moi ana, a puka ai kela olelo hookano. He io a he koko oia e like me na mea e ae, a he kuleana oia ma kona wahi e kiai a e kaaha pono i kana mau hana maluna o ko ka lahui pono, me ka ewaewa ole, oiai o ka lahui iho la no ke aupuni. He mea maopopo ina paha o kana ke lawe ia ana i Molokai, e like me ka nupepa e olelo nei he keiki io kana, e lealea ana no anei oia? Aole, ae pela no ka ehaeha, a lealea ole o kela a me keia mea i hanau ia e like me ka Moi.
Ka Opiuma.
No ka opiuma, loaa ai ke kumu imi hala hahaki Kumukanawai a na mamo a Levi i na la i hala aku nei; eia hoi ka opiuma ke hele mai nei, mai n a hoa haole diabolo o lakou, me ko lakou nana maka aku. Heaha hoi ka mea i makakakaa ai o na luna ike hoopono o lakou, a hooulu hou ae i na puali kaua e kinai i ka enei o ka pone?
E ka mamo ai laau a ka Parisaio, ua hawahawa ko hoopono i ka lepo-uli o ka opiuma, a ua kuko oe i ka waiwai o hai, a eia oe ke hoiliili nei, no na la hope, e hoike ia nei e na bana powa a oukou, ua hiki mai.
KE KAUA MAWAENA O POLAPOLA A ME PALANI.
Eia ka manawa kupono nou ke Aupuni Hawaii e hoouna ai i kekahi kanaka Hawaii oiaio, i lawa ka makaukau ma na olelo elua, e komo koke aku e keakea i kela hookahe koko ana, oiai ua olelo ae ka lahui Polapola, ina aole e loaa ia lakou ka miaha, alaila, e ku ana lakou a haalele i ka aina. Nolaila, he mea pono loa i ke aupuni Hawaii e komo aku a e keakea i keia hana, a ina no ka hiki ole ke pau, alaila, e lawe ia mai kela lahui a e hoonoho ia maluna ou e Hawaii, oiai, he mea maikai ole ka hookuu ana aku ia lahui e luku ia mai e ke Aupuni o Palani, oiai, he Aupuni oia, a he mau aumoku kaua ikaika hoi kona, a e noho hoomau ana maluna o ka ili hualala o na wai akea. Aka, nou e Hawaii Ponoi, aole ou mau aumoku kaua, aka, he mana kou i oi aku i ko ka pahikaua, a e ka pu-kuniahi.
E hoomanao i keia, oiai o Hawaii i kona mau la opio wale, ua lawe ia aku kona hae aloha e Lokeoki, a oia ka wa i komo ai ke aupuni Hawaii iloko o ka poino.
Aka, o ka mana mai ka lani mai, oia ka mea nana i hoihoi mai, mao ke Keikialii Haalilio la, aole me ka pahi, aole no hoi me ka pu, aka, e ka pule a na haipule.
IKE I KE KANAKA NUI A ME KA IKI.
Ua mahalo makou i ka ike ana iho o ke alii aimoku i kon iwi kuamoo ponoi mai ka po mai, oia hoi o E. K. Lilikalani, a haawi aku hoi i wahi hoino no ia alii hanau o ka aina, aka, aole no oia i kupono ma kahi ana e noho nei, hookahi no wahi kupono, i ke alo ponoi iho no ou e ka lani, i ko poli pumehana, alaila hanohano ke alo alii, aole hoi o ke alo hakahaka o ka waa pae, ka poe nana e hehiku i ke kapu o oukou e na alii.
Eia iho no ia kanaka, o J. G. Hoapili he i'o he iwi, he koko oiaio mai ka po mai, he lii hanau hoi mai lalo mai o ka lalani kapu o na kupuna o oukou; oia ke kanaka kupono i makua no kou lahui, ma ke kulana malama ola, he ole hoi ka ilikea, he kunou kohu kolea ka loaa.
NU HOU KULOKO.
Ua hanau mai no Kawahinenohokula he keiki nui nepunepu. Nani kla.
Haukawewe lua ka hoi kamalii o ka lewa ia lakou i iho nui mai ai i ka po Poalua iho nei.
Aole na Pelelula i kii mai ia Kawaiahae, aka, na Kawaiahao no ka hoololohe i ka nani o na pepeiao o Aipo.
He aloha no ka hoi la, hoole, e hoole ai;-O! aole au e manao hou aku iaia ma keia hope aku; aka, o ka mea nae i ike ia i keia mau la, aia no ilaila kahi i eku ai.
He puaa uhauha ko keia mau la e hokae mai nei, a mamuli o kekahi ana ulia, ua pakele mai poomuku ka huelo i Hanauma; no ke ano okaikai mai ka ke kumu o keia.
O na hui Honolulu a me Hawaii ke ulele ana i keia Poaono iho ma ke kahua maa mau i ka olohu popo ma Piikoi. He mau lae oo like no laua ma ia hana, o ka makou e kalokalo ae nei; i nui ke aho e na opio Hawaii a kau i ka pua aneane.
He mea kupanaha ko makou lohe ana i ka leo o ka Peresidena o ka Papa Ola i ka i ana: O kela Tell e loaa hou ana no iaia he uku hou, sweet mahope, (ono mahope); No ka mea, o kela Evena, ua uku ia oia no ka ono mamua, (sweet mamua).
No hea la ka poe i kaulana ma kela hana kaulana loa he "pepeiao pulu aha poho ulaula?" I ia mai hoi e na hulupala-mimino o Hamohamokua; o Waimea ka, Nui no ka epa o na hana a Aeprila ia kakou. Ahoho--Hu ana ka puaa kolo la hu!
O ka opiuma ane ka laau make hope loa, a na haole kalepa i manao ai e luku i keia lahui, oiai, ua haule ko lakou ouli ike i muliwaa, a ke mau nei no ka lahui Hawaii, a nolaila i manao ai, o keia kupu ino ka mea nana e omo koke i keia lahui, mailuna aku o ka lepo aloha ou e Hawaii, na ke Akua e kiai mai ia oe e Hawaii.
Pela i'o paha, no ka like ole o na koko, pela ka like ole o na olokaa, oiai o kela Tell hele i ka Honua, a o Evena, oia ke pii ana i ka Lani, a o ke aloha mau no kou e David, no kou haawi ana iaia $3,000 dala ma ka helu keokeo; a hookahi haneri keneta i koe, o ka loaa no ia o ka uku o na Lunakanawai Kiekie, aka, o ke-kanaka hiki ke kokua i kona hoahanau, oia no kai kokua ia.
Ua lohe mai makou o ka nou popo o ka hui kinipopo Hawaii i keia kau o Mr. Geo. Allen, a ua hooia pu ia mai no hoi ia mkou, he naseha maopopo maoli no oia me na hana maalea o ka hoowalewale e palahe ai ka palu o kona mau hoa paio, he wela ke kai o ka niuhi i kana popo ke hiu mai; e ao e na hui e kue mai ana ia Hawaii i keia kau, oiai, he ahi pio ole ia i ka wai kahe.
Uheuhene.
Haunaele Ewa i ka Moa'e
Uheuhene,
I ka peni kaulele a Lona
Uheuhene,
Pa iho i ka Lala hee i ka muku
Oi hoi ha---
Pae i ke one o Kalama i nuu
Oi hoi ha,
Hoonuu ana me Kawelohea
Hu ana ke kaiko e,
I ka i'a miliapo i ka lima
Hu ana e ka makai e,
O oe me i ala e naue hele
Hu ana ka makani e,
Alakai na kiai o ke aupuni
Hu ana ka makani e,
Lawe na rula a
amara
Auwe-e-hene,
Ke kiina wawae me ka palanehe
Auwehehene.
"Verdict."
E Kokua Aloha mai.
Ke poloai aku nei makou i ka Lahui Hawaii ponoi, no lakou na puuwai hamama, a me na umauma i piha i ke aoha hoa kanaka, e haawi mai i na kokua aloha ana no ka hapai ana aku i kela hihia nui loa e waiho hoohemahema wale ia mai nei no e ka poe ia lakou ia hana, oia hoi kela kanaka o Kalaniwahi ne ka inoa, i pepehi maoli ia ai no ma Hamakua Hawaii, a makou i hoolaha aku ai. A i mea e hiki ai ke hoolimalima aku i ka loio nana e lawelawe ia hana ma ka aoao o ka lahui, oi a ka makou e poloai aku nei ia oukou e pahola mai i na kokua ana e like me ka mea i pono i kela a me keia; a e lawe mai a hooili mai paha a loaa i ka Hon. J. E. Bush, ka puuku nana e malama a makaukau, o ka hapai koke aku no ia e hana i ua hana la. Ua loaa mai la i keia la 2 o Aperila, na W. H. Daniela mai o Wailuku, $5.00; na ka LEO, $5.00; Hon. J. Nawahi, $2.00, D. M. Punini Jr., $1.00.
Hookahi no manao nui iloko o keia hapai ana, o ke aloha i ke kanaka i pepehi maoli ia, a o ke aloha ka mea i oi ae mamua o na mea a pau.
KA LEO O KA LAHUI.
APERILA 2, '91. Alanui Pa'i Palapala.
Olelo Hoolaha.
Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau eke paakai maikai a me ona nanahu kie we maikai a makepono no hoi ke kumukuai, e loaa no au ma Haimoeipo, Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ko'u home paha.
MRS. C. I HAIRAM.
Haimoeipo, Honolulu, Oct 8, 1890.
3ms--d
H. P. K. Malulani.
He Loio a he hookapeka olelo ma ke Kanawai. e loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hamakua au i ka la'i o Kukuau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka paahiehie. Nov 8, '90, d-1y.
Na Komite La Ku@
O na Komite o ka la 8 o Novemaba 1891, e hoolaha i a nei ma ka nuepepa KA LEO O KA LAHUI, ke pooai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pii ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa o makou ma kahi pa'i o KA LEO i na la a pau, koe ka la Sabati. (Poaono).
HOOLAHA I KA POE MAKEMAKE I "KA LEO."
Ma keia hope aku ke hoolaha ia aku nei, e kii aku ka po makemake i ka nupepa KA LEO i na Luna e lawe nei i ka nupepa, oia hoi o
J. Kahaleluhi J. Kaneaiakala John Samoa Parao T. Kapualei
Jno. E. Bush
Luna Hooponopono.
$5.00 MAKANA.
E loaa no ka Makana maluna ae i ka mea nana e hoihoi pololei mai i kuu Lio kane hulupala, lae kea, he keokeo kona mau kapuai a pau i hoailona ia ma ka uha hope akau H. E loaa no au ma ke Alanui Liliha.
Wm. KAAUWAI.
Honolulu, Mar. 26, 1891 5ts.-d.
Ka Kui Uwati Kaleponi.
Na uwai ula o waho, hoopiha ia, me na mea hana o loko, o ka hana uwati kaulana WALTHAM, no $30 o ka uwati hookahi, ma ka uku palua dala o ka pule hookahi. E kipa ae io-
A. J. SCHREIBER - Agena
Alanui Hotele, malaloiho o ka Hotele Alonetona.
Hoolaha Hookapu.
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Puuoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hou ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakouo e hele mai e hui pu me Mrs. C.I.HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.
Owau no me ka haahaa.
MRS. C. I. HIRAM.
Honolulu, Oahu, Oct. 8, 1890. 3ms-d.
Olelo Hoolaha.
Ua makaukau ka mea nona ka inoa malale iho, e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia-hoomanae. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina
J. BOWLER.
Sepdt. 22, '90, d-1y
PAPA KUHIKUHI
O
KA HUI ALAHAO A ME AINA O OAHU.
E HOOMAKA ANA MA KA LA
25 OKATOBA, 1890.
MANAWA HOLO:
A.M. A.M. P.M. P.M.
Haalele ia Honolulu *6:15 *8:45 1:45 4:30+
Hoea ma Honouliuli *7:15 *9:49 2:49 5:28+
Haalele ia *7:45 10:51 3:51 5:50+
Hoea i Honolulu *8:40 11:55 4:55 6:45+
* Lapule wale no.
+ Poaono wale no.
Oct. 21, 1890 tf-d.