Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 170, 13 ʻApelila 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Leialii Megino-chow |
This work is dedicated to: | Naoneala`a |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
KA LEO O KA LAHUI.
“ E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”
Buke II. HONOLULU. APERILA 13, 1891. Helu 170
HE MOOLELO KAAO
NO
LILIA ULAULA.
Ka mea nana i hoonaueue i na pani hao he 35 o ke aupen Wanedela i noho haku ia hoi e ke kupua Maselana.
I ka lohe ana o ka elele lawe kauoha: ua hana koke aku la oia i na mea a pau i kauoha ia aku ai iaia e hana.
Oiai ka adimarala i lohe aku ai i ke kauoha a ka hope moi Ninewa, oia no kona manawa i kauoha aku ai i kona mau alii moku e hoomakaukau i ka moku.
Ha Manawa ole mahope iho o ka ka adimarala, ua makaukau na mea a pau, a hoomaka koke aku la no oia e motio i kona alahele no Inia, iloko o na la helo he 3 pule; ua ku aku la oia i ke aupuni o Inia.
I ka pili ana aku o ka moku i ka uwapo, ua hoomakaukau iho la ka adimarala a me kona mau ukali no ka lele ana iuka o ka aina, a i ka holopono ana ua lele aku la ka adimarala a me kona mau ukaii mahope ona.
Hele aku la lakou nei a kau aku la maluna o kekahi mau kaa, a motio loa aku la ko lakou nei alahele no ka hale kula alii o Inia ka pahu hopu.
I ko lakou nei hiki ana aku, ua lele iho la lakou nei ilalo a nele aku la ma ka puka o ka hale kula a ku ana lakou nei ma ka puka o ka hale kula, a ike koke mai la no ke kumu ia lakou nei e ku aku ana ua hele koke mai la oia a haawi mai la i kona aloha awakea ia lakou nei, a ua panai aku la no hoi lakou nei i ke aloha i ke kumu.
Ua ninau koke mai la ke kumu kula i ke kumu o ko lakou nei kuleana o ka hiki ana aku, ua pane aku la ka adimarala i ke kumu kula i ka i ana aku penei:
Mamuli o ke kauoha a ke aupuni o Helene e lawe mai i ka leka a ke keiki alii Lilia Ulaula, ina eia ola maloko nei o kou hale kula, alaila e kuhikuhi mai ia`u i hele aku wau e hui me ia ko`u haku opio, ka mea maluna o`u, wahi a ka adimarala.
Aole ia ma ko`u rumi kula nei i keia wa, aia oia i ka rumi hele 1 i keia wa oiaia, ua puka aku ia mai ko`u hale kula aku, nolaila e kali oukou no hookahi hora, alaila pau mai kana kula ana, alaila hui oe me ia, ina he mea oluolu ia oukou e ukali mahope o`e, a na`u e lawe aku ia oukou no ka rumi hookipa a hiki i ka wa e pau ai ke kula, wahi a ke kumu kula, ua me aku la no hoi ka adimarala, a hahai aku la lakou no ka rumi hookipa.
I ko lakou hiki ana aku ma ka rumi, ua hoonoho iho la ke kumu kula i ka adimarala a me kona mau ukali maloko o ka rumi hookipa a huli aku la ke kumu hele no kahi o ke kumu nui ka mea, nana e ao ana.
I ka hui ana o ke kumu helu 8 me ke kumu nui o ke kula alii o Inia, ua hoike aku la oia i ka hiki ana mai o ka Adimarala o ke aupuni o Helene, a me ke kumu o kona hiki ana mai.
I ka pau ana o na hoike ana a ke kumu o ka rumi helu 8 i ke kumu nui, ua huli mai la no oia hoi no kona rumi kula.
I ka hai ana mai o ke kumu o ka rumi 8, ua hele aku la no hoi ke kumu nui a ku iho la ma ka aoao o ka noho @ ka kakou koa opio, a pane iho la oia ia Lilia Ulaula i ka i ana iho:
E ka mea a`u i kapa aku ai, ka moi o na mea pohihihi iloko o na h@ina auoli, ka nani e hoomalule ia ai na paawai uahoa, ka mea nana i hoopahaohao aku i ka ohana alii o Inia nei, no kou nani, ke kui mateneti nana e hoonaueue aku i na hale kula a pau, ma na aupuni a pau o ka honua nei, ka ipukukui awila e pio ole ai o ko`u inoa, ka mea nana i ao ia oe ma na mea akeakamai a pau loa, no`u iho i na wa a pau loa, ua nui ko`u mahalo ia oe, a oia ka`u e nei aku nei ia oe i kou olaolu e hoolohe mai i ka`u olelo ia oe i keia wa, ina he mea i ae ia e oe e hoolohe mai no i elima minute, wahi a ke kumu.
Ae, ua oluolu wau no kau ninau i na wa a pau, wahi a Lilia Ulaula ka nani.
Mamuli o ka hiki ana mai o kekahi kanaka koikoi o kou aupuni i Inia nei, ua manao wau he hana nui kana, nolaila, malalo oia kumu ke hookuu aku nei wau ia oe mai keia hora aku a hiki i ka hora 9 kakahiaka o ka la apopo; e he`e oe e hui me ia, a malia he hana nui kana i hiki mai ai, aohe ou manawa e hui kupono ai me ia, nolaila ko`u kumu i hookuu aku nei ia oe i keia mau hora a hiki i ka la apopo alaila lawa pono.
Aole i pau.
HE MOOLELO HAWAII
NO
KUALUNUIAOLA.
KE KEIKIKOA O KA MOKUPUNI O MANOKALANIPO. – KA HUAPAIOLE O KE KOA I NA LA O KA NOUOALII ANA O OLA, KE ALII O WAIMEA, KAUAI.
Eia na helehelena mua o ka hooko ia o keia wanana a`u, a @au ia e ke alii e ike iho ke hoea ma@ ua ma nawa ala.
Akahi, oia no ke komo ia ana e kekahi kaua nui oiai no oe e a`o ana.
A o ka lua, he make e nou mamua o ka pau pono ana o @a ike o kau kumu ia oe.
A he hookahi wale no mea e manalo ai o keia make ou e ke alii, he make e no ke kumu mamua, alaila, pakele oe; a ua like no hoi ia me kou noho wale ana iho no, he mea makehewa wale no ke a`o hau ana aku i ka ikaika, oiai, aole loa e loaa hou ia oe he ikaika hou a@, ina aoie oe e hoolohe ana e like me ka`u mau kuhikuhi.
Oiai no nae ke kahuna e hooiloilo e nei no i olahonua, aole he manaoio a hoolohe mai hoi o Kualunuiaola, aka nae, na ke au o ka ma nawa e kuailo mai i ka puana a ka moe.
A no keia hoole ana no hoi o Ku alunuiaola i neia mau olelo a ke ka huna, ua lilo ia he mea e nalu nui ana mawaena o ka oihana-kahuna o ke alii o Ola, a e kuka ana hoi lakou no ka mea pono a lakou e hae hana ai, ke hoea io mai kekahi o na poino i hoakaka ia ae nei, aka, wahi a ua papa kahuna nei o ke alii, e ko io ana no kekahi o ia mau mea i wanana ia.
E waiho iho kaua ia lakou e nune aku ana a nune mai, a e nana aku kaua i ke alii ia Ola a me na kahu.
Oia ka la o ua la nei e ano iho loa aku ana malalo o ka ili o ke kai, hoi nui mai la o Ola me na ka hu mai ka nahele mai a lakou i hele aku ai i ke kanu pohali.
I ke kakahiaka ana ae o kekahi la, hoomaka ia iho la ke a`o ia ana o Kualunuiaola i ke ko@.
O ke kumu nana i a`o ua opio la, he kanaka po@hina o Kaiolani kona inoa, a he koko alii no hoi oia ma ka aoao o kona makuahine, a he kuamoo oiaio hoi.
Hala ae nei kekahi mau anahulu o ke a`o ia ana o @a opio nei i k@ koa, oia no ka wa i @ii pu ae ai me kona makaukau ma na ano a pau, aohe hoi he olelo ana no ka ikaika, oiai, he mea ia i hana la a lawa iloko o kona aa-huki, a ua lawa hoi no ke ka-make loa, a no ka hoolana paha i ka wai.
Aole i pau.
MA MILILANI HALE.
E malama ia ana he haiolelo maloko o Mililani Hale ma ka auina la o ka Lapule Apr. 12, hora 2 me hapa no na Hawaii, a ma ka hora 7:30 P. M. oia la no, no na haole, e kekahi aoao o ka hoomana o Iesu ka poe hoano, o like me ka hana maa mau.
KA HOOMANAO O IESU KARISTO.
I na makamaka a me na hoalau na a pau ma ko Hawaii Paeaina, aloha nui oukou:
Ua makaukau ka hale o keia Hoomana; no ka hoakoakoa ana e hoomana aku i ka Haku ke Akua, e like me kana @uhi maloko o kana olelo Hemolele; a ke kono ia aku nei na mea a pau i makemake i ka pololei a me ka oiaio, o na nana e hana aku ai imua o ke Akua, oiai keia ola ana; e hele mai no maauei, ma na manawa i hai ia ma lalo iho nei. Aia ma Alanui Pa`i palapala ka Halepule, e kokoke ana me ka pa o ka hale kula kaikamahine o Kawaiahao. Na Manawa halawai; Poaono (Poalima ka helu hoololi) ma ka hora 7:30 A. M. La Sabati (Poaono o ka helu hoolo@i) hora 10:30 A. M. He wehewehe a me na ninau Baibala, hoomaopopo ana i na wanana, pule, himeni.
NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.
Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a make Kuokoa Hawaii.
O keia mau inoa kai loaa i keia Manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela no e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia Manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.
Eia ka papa inoa o ke Komite:
Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi; W. H. Kamaki, Kalihi; Helalione Makalii, Kapalama; Itaia Kukaulala, Kapuukolo; A. Palekaluhi, Waikahalulu; J. Kaheleluhe, Waikiki, Waialae.
Na komite waena no Honolulu:
W. H. Cummins, R. W. Wilcox; J. Bipikane; Kamaile; Pua.
Ma ke Kauoha
Jno. E. Bush
Kakauolelo a me Pauku.
He Ohohia Nui,
O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi
O ka hookuee ana oia kona enemi.
Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima @ @a Luna:
Ian. 1 Princess Lilia Haimoeipo 1
C. W. Ashford Merchant St @
Chas. Hopkins
Chas. Gulick 1
W. C. Aehi 1
Wm. Kamana Kawaiahao @
Jas. Quinn King St. 1
Wm. Rice Merchant S@. 1
M. L. Wailele School St. 1
@. Kahiapo Leleo 1
Puakinamu Kakaako 1
J. W. Okuu Kawaiahao 1
Kaauwai Liliha St. 1
Wahinelili Kunawai 1
Ma o George Kauikau ka Luna el@u.
Mar. 1@ Mrs. C. I. Hiram 5
Makanoe 1
Mahi 1
@akalaau @
Kalehua Puukolo @
Lahapa 1
C. Spencer 1
Mio Kulaokahua 1
Kahiwelani 1
Moku Pauahi 1
La@na Kikinale 1
Halekala Auwaiolimu 1
Nakanealoha Panoa 1
Palikopu Auwaiolimu 1
Kapika Panahi 1
Piipii Kauluwela 1
Kaneaiak@la, Ka Luna Elen.
Mar. 1 A. S. Cleghorn 1
Kaulili 1
Kaua 1
Poni 1
Kekula 1
Hopoe 1
John Samoa ka Luna.
I ka Poe Lawe Nupepa.
Ka poloai aku nei ma@ i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka u@u o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na @ aku nona na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa. No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana mai i k@ keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hookaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me ke@i hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina @ hookua me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka n@le o ka mea heluhelu, ke ohiia aku ka nupepa no ke kaa ol@ ma o na luna ae, alaila, no na luna @ hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole io maoli no na luna ka hewa, alaila, @ kala ia makou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.
J. E. BUSH.
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na mea a pau, owau o Mr. Wiwi, ka mea nana i ka ka upena a Mr. Kaulahea. Ua ka@i au i@ia i na pule eha i hala aku, mai ka paa ana a hiki i keia la. Ke kauoha aku nei au e kii koke mai i keia upena, iloko o na la he 15 mai keia la aku. A ina e h@la ka Manawa i haiia maluna ae, alaila, e lilo loa ia`u keia waiwai ma ke ano he uku no ko`u hana ana O na lilo hoolaha nupepa a pau, maluna no ia o ka mea nana ka upena, ke kii mai i ka la i ha`i ia ae la maluna. Me ka oiaio.
Mr. Wiwi.
Honolulu Iwilei 30, `91. 160-dSt
Olelo Hoolaha.
O ka mea nona ka inoa malalo ae nei, ke pa@a a ke hook@p@ loa aku nei oia i na mea a pau loa, aole e hele a lawaia, ma kuu Loko o Apili a me ka muliwai, e waiho la ma Kalihi-kai: na kapu no hoi me na holoholo@a, aole e hele wale maluna o ka aina, oiai na liio mai ia Loko a me ka muliwai a me ka aina pu ia`u ma ka hoolima i@a, @ ai a Kale Luka mai, no na makahiki he umikumakahi i koe mai keia la aku. A ua hoonoho aku au ia S. K. Hookano, i Luna Nui, a nana no e @lauia, a hoopii i ka poe a pau e k@e ana i keia Olelo Hoolaha.
AH TAKA (Pake.)
Apili, Kalihi-kai, Oahu, Apr 8. l@d