Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 165, 6 ʻApelila 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

 

KUAI O KA AINA AUPUNI E KOKOKE ANA MA UWAPO HAALILIAMANU.

            Ma ka Poakolu. Mei 6 1891, ma ke ko mo ana alo o Ahiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ai ma ke kudala ke kahi apana aina aupuni (aina wai) ma ka aoao Ewa makai o ka nwapo Haalilia manu, Alanui Moi, nona ka ili he 67,100 eka oi iki a emi mai paha.

            He $300 ke koho hookumu aku ai.

C.N. SPENCER,

Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina, Apr. 3 1891. 3ts-d

 

            @a Heokohu ia i k@ia la o Mr. J Nei@ @llamuku no ka Oihana Kinaiahi o Holulu nei, ma kahi o J. C. White i waihomai.

C.N. SPENCER

Kuhina Kalaiaina.

K@ena Kalaiaina. Apr. 2 1891. 3ts.--d.

 

            Ua oluolu i ke Alii ka Moiwahine e kauoha e hoopukaia na Palapala He@ia malalo o ka Sila Nui o ke Aupuni e haawi ana i Kona Kane ka Mea Mahaloia ka Hon John Ove@ Dominis, ma ka papa a ma ke kulana o ke Alii ka Mea Kiekie ke Lii Kane me ke kulana mamua o na kupa e ae a pau.

Aliiolani Hale, Honolulu, Mar. 28, 1891.

 

$500 UKU MAKANA. $500

            E ukaia no ka makana o $500 i ka mea e noike mai ana i ka mea e alakai ai a loaa aku a me ka hoopai ia ana o ka mea a mau mea paha nana i puhi ka hale o HON. A. ROSA i ke ahi ma ke kakahia ka o ka la 10 o keia malama.

CHAS B. WILSON,

Ilainuku.

Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. 3ws--d.

 

$230 UKU MAKANA. $250

            E uku ia no kekahi makana o $250 i kekahi mea, e haawi ana i na hoike e alakai ai i ka hopu ia a me ka hoopai ana o ke kanaka a mau kanaka paha nana i hana na aihue iloko o ekolu pule i kaa hope iho ia.

C. B. WILSON.

Ilamuku

Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. d3ws.

 

$100 UKU MAKANA. $100

            E haawi ia no ka uku makana he $100 i ka mea e lawe mai ana i na olelo e hiki ai ke alakai a hopu ia a hoopai ia ka mea a mau mea paha i ai@ue mai kahi aku o Geo L. Dall, ma Alaeui Kula a me Liliha, he eha mau moakane hakaka, ma ka po o ka la @@ o Mar. 1891.

C.B.WILSON

Ilamuku.

Honolulu, Mar. 12, 1891. 154 d--15ts.

 

 

POAKAHI, APERILA 6, 1891

 

NA HOA'LOHA

 

            I mea e ike pono iho ai ko kakou mau Alii i ke ano o na hoaloha haole o lakou, oia hoi ka poe kalepa i hilinai nuiia, nona na makemake i noonoo nui ia a i hookoia e ko kakou Moiwahine ma o Kona Aha Kahina, he kupono e ike ia ka lakou mau olelo hoohilahila Iaia.

            O keia olelo malalo iho, ua heolaha ia aku ia e kekahi haole kalepa i holo aku mai nei aku maluna o ka moku abi no Kapalakiko ma ka la 4 aku nei o Maraki. Okekahi keia o na olelo e hoiuo ana i ka inoa o ko kakou Moiwahine, a oiai, aole kakou ka poe e noho pu ana me Ia, i ike he keiki kekahi a ka Moiwahine, ua maopopo, aole he oiaio, a he mau imihala kumu ole keia, a he mau hoinoino i ka inoa maikai o ke Alii.

            Ma keia kakou e ike ai i ke kupono loa i ka Moiwahine. e hookaawale i na kane a me na wahine e noho huikau nei imua o Kona alo, no ka mea. oia no kekahi kumu o ka poe maikai e hiki ole ai ke hoolauna aku i ke alo Alii. a i kamai@o hoino ia ai.

            He K@hu holona ke ano o kekahi poe, aka, o ke ano makemake ia nae ia.

            O keia itamu malalo iho, ua hool@ha ia ma ka nupepa "Ka Manawa Puka Pule o Ladana," ka oi kelakela hoi o na nupepa ma keia ao, a n@ heluhelu ia a puni ka honua, me ka hilinai ia he oiaio na @ea a paa i hoolaha ia ma kona mau ko lamu:

           

            "Ua oleloia, e hoole ana ka Moi wahine aole e koolilo ia Liliu-Kilan (Kaiulani) i Hooilina no ka Noho Moi, oiai, ua makemake oia o waiho aku no i Kana Keiki, * * * oia hoi kona hope."

 

            Nolaila, aole ke Alii i hoinoia e ha'i, aka, i hoino ia no e na kalepa a me na punahele ana e hoomoamoa mai nei, a ma ia wahi, aole e hiki @a kakou ke kaeo aku. ke ole oia e hoolohe i ka leo aloha oiaio, e hoike ana i na mea hewa a me na hana hewa. Ua lohe makou he uli ko makou inoa ke hoopuka ia ae i ke alo Alii, a he hoopunipuni ko makou ano hoopono, aka, mako makou ano aloha mai mua maki ka lahui o ko makou lahui a me na Alii o ka aina, e hoomanawanui no kakou i na kuhihewa o ka Moiwahine, a na na hana o keia mua aku, e noike ae i ka hoopono o ka poe hoopono, a me ka poe i aloha @o a hoopilimeaai paha no kahi @apaa barena, e nee wela ole la ka hope i na @oho bolu o ka rumi hookipa o Iolani Hale.

 

 

NA LUNA AUPUNI I HELE I NA AINA E.

 

            He mea i maaa ia kakou e ka lahui Hawaii, ka ike ana i kekahi o ko kakou mau Luna Aupuni, e holo mau ana i na Aina e, no ka imiola kino ka, a no ka hooluolu, hoomaha, makaikai, a ike i na makamaka a pela aku. Aole no paha ia he mea hewa, he mea maikai no ia.

            Aka, o ka makou i makemake ole ai, a i manao ai no hoi me ke kuihe ole ke olelo ae, oia keia; "Aole pono e ukuia na Luna Aupuni oia ano, oiai lakou i kaawale aku mai keia aupuni aku."

            Aole no ko makou kue pilikino i na Luna Aupuni oia ano, ko makou hoole ana i ko lakou uku ia e ke dala o ka lehul@hu; aka, no ke kupono ole maoli no oia uku ana. No ka mea, o ka Luna Aupuni e nobo ana, a hana i ka hana o ka lehulehu, ua kupono oia e ohi mau i ka uku o ka oihana. aohe mea haohewa, a hoohalahala mal@ila. Aka, i ka haawiia ana o ke dala o ka le@ulehu no kekahi Luna Aupuni Hawaii e hele makaikai la i na Aina e, he ahewa loa makou ia mau ano hana. he ku i ka hoolilo kolohe a me ka haakei ia mauhana; a he hana kaulike ole maopopo.

            E ka lahui Hawaii, pehea la ko oukou mau noonoo maikai ana no keia mau dala i lu wale ia i ka makani, ua makepono anei ua make poho a poino l@a paha? Ua akaka ko makou manao ma keia mea, a o ka makou ia e hooikaika ai ma keia mua aku, ke hooloihiia mai ko mau la o ke ola ana.

            Ma ka M. H, 1874, ua hiki mai iloko o ka Ahaolelo, he mau palapala hoopii e noi ana. e kauia i ka nawai, aole e ukuia aku kekahi Luna Aupuni, oiai oia i holo aku i ka aina e mai Hawaii nei aku. Ua manao makou, he manao pono a pololei kela, no ka mea, mamua aku oia manawa, ua nui wale na @ausani da@a o ka waihona o ka la hui i kiloi wale ia aku i kahi Luna Aupuni Hawaii, no kana mau manawa i noho palaualelo wale ai i na aina e, me ka waiho wale o ka oihana i Hawaii nei, eia nao, haawiwale ia aku la no ke dala o ke aupuni i kela lalau wale, e hele hookano la i na aina e. Pahea, he ma kepono iho la ia o ke dala o ka l@hulehu peia e hana ia ai? Aole lea.

            he mea mau mea ia kakou pakahi, ina ua lawe mai kakou i kana ka a mau kanaka @ana paha no kakou, e hana i ko kakou mau hana ponoi; eia ka mea i ike mau ia, he hoohalahala kakou, ke hana kapulu ua mau kanaka @ana nei, a i kahi manawa; hoemiia ka uku no ka maikai ole o ka hana ana; he okipau loa aku hoi, ina he molowa ka hana, o ka hoonele maoli ia aku no ia i ka uku, a kipaku maoli ia aku no, aole makemakeia oia ano kanaka hana.

            A pela no hoi keia. Haalele iho i ka hana a ka lehulehu i Hawaii nei, ku a@ a holo aku i ka aina e, he mau tausani mile ke kaawale. ilaila e noho mai ai, a o ka ohi dala ana kai Hawaii nei.

 

Hui ae la Aliiwahine

 

I ke kakahiaka Poalima aku nei, a kuabaua ia ae la na Aliiwahine ke alo Alii, e akoakoa ae ma ka Aha Kukamalu a lakou, a e imi ia ka hoa nana i hoolaha ae ka ike ia ana o ka puaa olala ai limu o Hamohamo, e kau ana iluna o ka ponaha one kapu o Kawehewehe, i ulupuni ia ae la e ka lipoa kapu.

            Ma keia halawai ana, ua noho ae la ka Peresidena o ke 'Lii Keoho. Kakauolelo Naahienaena, Haaheo Makua, Eleele, Kauahoa, Ilamuku o ka Hale, Haaheo opio, kakauolelo, a pela aku. Mahope o ka pule Kukuli ana a ke kahunapule, ua hoike mai la ka Peresidena i ke kumu o ka hea ia ana o ka halawai penei:

 

            "E na 'Lii a me na hoa o keia Aha, ua ike no hoi oukou o na hana o keia Aha he hamau, aka, aole, nae i hamau. Ua ha ia aku nei a eia ke hohono mai nei, a ua mau i Ka Leo o KA LAHUI. ua wa ia ae nei ka moolelo huna o Kamapuaa laua o Pele, a ua aneane e pio o Kilauea, ke punahou nei ka uwahi o ka lua. Ina oukou e lohe a e ike paha i ka puaa a ke 'Lii e holo pu-a-a ana, a ua ano-e no ka puali o ka wawae i ka paa i ke kaula a ua pehu hoi, he kupono no ia ka-kou e hoike mai ia mea imua o ka Aha ma o ka Peresidena, a na kakou no ia e makala ae a e lapaau iho.

            "He hiki wale no ke hoola ia keia mea ke hemo ae ka hipuu kaula mai ka wawae ae, a hooma'u ia iho me kahi aila mahu."

            Ia wa na hoa i ninau ia ai,--Nau Anei? Aole! Pela a pau na hoa. Nolaila, ua hoomaka na luna-kahi-ko o keia Aha, e kuhikuhi i ka hewa maluna o ka mea hala ole, kuhikuhi ia aku nei ka hewa malun@ o Haaheo o@io, ka mea hewa ole me na olelo, he pono e mohai ia i hookahi i ola ai ke koena o na hoa. I mea e pau ai ke kuhihewa o na 'liiwahine o ka Aha Kukamalu, ke ha'i aku nei makou i ka mea nana i hoolaha ae, o Kahalehili kona inoa, a aia oia ma ka halepaahao o na lepera ma Kalihi kahi i noho ai, a me he la, ua mahu'i ia aku iaia mai kekahi kuleana iloko o ka Rumi Bolu.

 

NU HOU KULOKO.

Ua haiia mai ia makou, ua hoole maoli iho @o ka Makai Nui o Hawaii E.G. Hikikoki, aole e hanaia kela hihia pepehi kauaka ia Kalaniwahine ma Hamakua, Hawaii. Eia hei ka makou e koi nei, e pau oe e kela makai nui e pono ai, no ka mea, he hoop@meaaai.

            O Mauli keia, e mauliawa auanei paha kela poe peuehi kanaka o Hamakua, oiai, ma ka makou ike aku ua lilo i ke kua na maka.

            Nui no na Loio ma Honolulu nei aka, iloko no nae oia nui, aole no i loaa he Loio holoku, he mau Loio lale-wawae wale no. o Hilo no ka oi aku ma ia mea.

            E malamaia ana he halawai ma ka po o ka la apopo ma ke Hale Kaawai Helu 1, na na lala o ke Kaawai Ili, ma ka hora 7:30. E makaala ae e na opio.

            Mauka o Nuuanu, ua hanau mai la he keikikane hou mai ka puhaka mai o Mrs. Ana Kaulukou, i kela mahina aku nei; he mahalo ko makou i ka ulu mai o ka lahui. Homai hou iho.

            Nui no hoi na Kauka ma honolulu nei, he mau Kauka papale piva wale no; aohe hoi he kauka papale ooma. O Hilo aku no ka heke. He mau Kauka papale piva, a he-Kanka papale ooma.

            Eia i Honolulu nei o R. A. Lyman, ka hope makai nui o Hamakua, Hawaii, nana i hoohemahema kela hihia pepehi kanaka iloko o ua Apana la, maluna mai oia o ka mokuahi Likelike.

            "O--, Mahiko no mea nui malu na o ke kanawai." Pela ka i puana hookano ae ai kekahi hapa-haole Lanakanawai hoopilimeaai lapuwale. oiai na Loio e koi ana e hoopukaia i palapala hopu no ka poe i hoomaopopoia ua pili i ka pepehi ana ia Kalaniwahine o Hamakua.

            Ua hala aku no kaua Kanilehua o Hilo ke Kahi hapuu a ka ona o ka Leo ame ka Oiaio, oia Miss Malaea Bush ma ke Kinau o ka Poalima nei; aua huli hoi pu aku o Mr. Z. Paakiki, a me J. Bright o ka ua Kipuupuu o Waimea.

            Ma ka po Hoomalolo nei, oia ka po io Kane, ma ka helu Hawaii, he po ia a na po'iwai o Kalanihako'i, i ninini mai ai maluna o ke Kapitala nei, ma ke ano e hooma-u ana i na ala loa, a i ka hoea ana mai io Lono, ua kalae na kuahiwi a ua nani na pae puu.

            Ma ka wanaao Poaono nei (le Ehiku) oia paha ka hora ekolu; ua hoao ia e puhi i ke ahi, ka hale puhi palaoa, o Sam Lam pake, e kekahi puuwai eleele, aka, malalo o ka ulia laki, ua ike e ia keia kupuino, a ua kinai e ia. E na kiai o ka po, e makaala ma na ano a pau, i ka pono o ko oukou mau haku.

            ua lohe mai makou, ua kau leo hou ia aku na makai i pau iho nei, e hoi hou mai i ka hana, a ua hoole mai lakou. E ka Ilamuku o ke aupuni e, eia ka leo o ko ola, hoolohe ia mae. e hookuu aku oe ia Hapakini e hoomaha, oia ka makua o na uinihapa kupaianaha, mai pulama, he iho iho kena, eia la he la he ilio nahu maka na Kakuiewa, kepa no la, moku oe, nolaila, kapae ia aku.

            Ua'halawai kino ko makou mea kakau itamu hapope me ka Makalealea papu, ka mea a keia nupepa i pahola ae ai ma ke akea, e kalahea ana iaia, e kipa mai io makou nei, eia ka @uuwai hamama o keia nupepa ke kali aku nei o kona hoea mai; a ma ka nlnaninau ia ana iaia, ua pane mai oia, he oiaio, ua hopu ia oia me ke kanawai ele, ma lalo o ka @a@a o ka agena o ka Papa Ola

            I keia mau la e nee aku nei, e nana ia ai ke kino o na makai o keia kulanakauhale, malalo o ke kauoha a ke aupuni, a o ka uku ana i na lilo o keia hana, na ka ma kai no e uku $1. Ma keia mea, ke niau nei makou, ua kapono anei ko ka makai uku ana i ko hai makemake; aole, wahi a ka lahui.

            I keia mau la i hala iho la. @a kii aku kekahi loio i laikini hou nona oi@ ua aneane e pau ka manawa o ka laikini mua. He mau olelo kahoahoa mua kai hoonee mua ia mai i ka mea kii laikini, e pilo ana no kela pepehi kanaka o Hamakua a makou e hapai aku nei. A mamuli o ka maopopo i ua mea kii laikini nei na mea pili ilaila, pakele ai oia mai upepe pu.

            He luna kanawai kue kanawai ko Hamakua, Hawaii, oiai kekahi palapala hopu i hiki aku ai imua ona, no ka hewa hoeha, mai ia J. W. Moanauli aku, oia ke kapena makai, a ua hoakaka pu ia ka bela ma ua palapala hopu la he $12; aka, i ka lunakanawai mai hoi keia he $2.50 wale no, oia ka ke koina. A ua hoopau wale ia ka hihia, e hoike piha aku ana makou i keia mea.

            I ke kakahiaka Lapule nei, e hakaka ana kekahi mau keikikani ma Kamanuwai, ma ka lanai o ka halekuai pake; he mau keiki o ka 10 a oi iki na makahiki, a e nanamaka wale aku ana no kekahi poe me ka uwao ole aku. He ehu kekahi keiki, me ke ie bipi, a he ahi pokii uuku kona; a o kekahi keiki hoi, he uli, a ano paioa ke kulana. Ua piha like laua a elua i ka ina ina e ake ana e hooiliia ke kaua a hiki i ka hanu hope loa. Ua ke'ake'a ia, a oki iho la; aka, e pii mau ana ka enaena; he wa pokole, ulele hou no, a ua ke'ake'a hou ia; a kau oha ia laua e hoi koke, o haawiia la ua i ka makai no ka hoopaakiki i ka hakaka.

 

HE MOE PI'O

 

            Na ka palapala malalo ihe nei, i heike mai i kekahi o na hana maikai ole a ku no hoi i ka hilahila ke ike iho, i kakauia mai e kekahi o ko makou mau luna nupepa ma Maui; a penei na olelo o loko o ua palapala nei:

 

            Mr. Luna Hooponopono.

            Eia ma Peahi nei e noho ana Kekahuna [k\ me Kaniho[w] kana wahine mare; a na laua mai he mau keiki kane, a me na kaikamahine. O Puni kekahi Kaikamahine a o Hoopii hoi he kaikunane ia; i keia wa ke noho nei laua ma ke ano he kane a wahine. A o ka mea kupanaha i keia Puni, he leleni loa oia ia Hoopii ke hui aku me kekahi mea-e, a pela no hoi me kekahi; o ko lana moe ana i ka po, he moe pu no i kahi hookahi, a ua olelo keia mau mea, aole e mare kekahi o laua i ka mea okoa aku, o lilo ka kolaua waiwai ia ha'i; nolaila ua hooholo laua o mare.

            He keu aku keia o ke ino loa.

S.A. Kamauuhilo.

 

Hoolaha Hookapu.

 

            Ke papa loa ia aku nei na kanaka a pan o kela a me keia ano, aole e hele wale e kiki i na ano manu a pau ma na palena a pau o ka aina o Halekou a me Kaluapuhi ma Kaneohe, Koolaupoko, Oahu, o ka meaa mau mea paha e kua ana i keia, e hopu ia uo lakou a hoopii ia ma ke kanawai.

MRS. C. I. HIRAM.

Haimoeipo, Honolulu. Oct. 8, 1890

3ms.--d.