Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 154, 20 Malaki 1891 — Page 2
This text was transcribed by: | Joan Hori |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Olelo Kuahaua.
O mak@a o LILIUOKALANI, ma ka lokomaikai @ ke Akua, Moiwahine o ko Hawaii Paeaina, i kulike ai me ka Pauku 22 o ke Kumukanawai o ko Hawaii Paeaina, ke hookohu aku nei, ke nele makou i ka Hooilina o ko makou kino ponoi iho, i ko makou kupa i aloha nui ia a kaikamahine hoi, ka Wohialii Kiekie VICTORIA KAWEKIU KAIULANI LUNALILO KALANINUIAHILAPALAPA oia ko makou hope maluna o ka Noho Moi, mahope iho o ko ke Akua oluolu ana e lawe aku ia makou mai keia ola ana
Hanaia ma Halealii Iolani ma Honolulu i keia la 6 o Maraki, iloko o ka makahiki o ka Haku 1891.
LILIUOKALANI.
E ka Moiwahine
SAMUEL PARKER.
Kuhina o ko na aina E.
_______________
Ua oluolu i ke Lii ka Moiwahine e hookohu aku i ka poe k@mana malalo iho i mau hoa no kona Aha Kukamalu o ke Aupuni:
Hon. William H. Cornwell
Hon. richard E. Bickerton
Hon. Chas. B. Wilson
Hon. Fsank S. Pratt
Hon. Joseph O. Carter.
Hale’lii Iolani, Mar. 7, 1891. 3ts-d. lt-w.
Ua oluolu i ka Moiwahine e hookohu aku ia CHAS. B. WILSON, ESQ., Ilamuku o ke Aupuni ma kahi o C. L. Hopkin Esq., i waiho mail.
W. AUSTIN WHITING,
Loio, Kuhina.
Mar. 9, 1891. 146-dlw
Ua oluolu i ke Alii ka Moiwahine e haawi i na hookohu mahope iho:
Hon. John Owen Dominis, Kiaaina o ka Mokupuni o Oahu.
James William Robertson, Esq, Puuku o ka Hale Alii.
Kapena Samuel Nowlein, Kapena o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o J. P. Kahalewai i haalele i@ai.
Lutanela Waiau Jerome Feary, Lutanela Ekahi o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o Hon. E. K. Lilikalani i haalele mai.
Lutanela Hiram Kaaha, Lutanela Alua o ka Puali Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o Lutanela Feary i hookiekie ia.
Hale Alii Iolani, Mar. 2, 1891.
3ts-d.
___________________
Ua hookohuia o J. M. Kauwila, Esq., keia la he hoa o ka Papa Alanui o ka Apana o Puna, Mokupuni o Hawaii, ma kahi o W.H. Shipman i haalele mai.
Penei iho ka Papa i keia manawa:--
J. E. ELDARTS--Luna Hoomalu
ROBERT A. RYCORFT
J. M. KAUWILA.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Mar. 2 1891. 3ts.--d
_____________________
I KULIKE ai me na olelo o ka Pauka 1 o ka Mokuna XXXV o ke Kanawai i ka paia; He kanawai e hoololi a e hoohui--@mi ai i ke Kanawai e pili ana i ka I’a Hoopaa Holoholona Helehewa, i na He@ehewa, na Kuni @ me na Hoailona, i aponoia Augate 11 1888, ua kukuluia a @@ hookaawale ae au i keia la i kekahi pa ma Kaipohaku, e pili pu la me ka Pa Hale Kula, ma Puuanahulu-uka, no ka hoopaa ana i na holoholona helehewa ma ka Apana o Kona Akau Hawaii.
C.N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina Mar. 2, 1891. 3t.-d
________________
KUAI O KA AINA AUPUNI MA ALANUI HEMA, HONOLULU, OAHU.
Ma ka Poaha, Aperila 2, 1891, ma ke komo ana alo o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ana ma ke kudala kela apana aina aupuni e waiho la ma Alanui Hema, e pili pu la me ka pahale o Kamalena, (Kawaiahao) nona ka ili o 7-100 eka, oi aku a emi mai paha.
He $300 ke kumukuai koho kookumu.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina, Mar. 3 1891. 3ts-d.
KUAI AINA AUPUNI MA KE KIHI ALANUI ALAKEA A ME MOI, HONOLULU OAHU.
Ma ka Poaha, Aperila 9, ma ke komo ana alo mai o Aliiolani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia aku ai ma ke kudala kekahi apana aina ololi e waiho ia ma ke kihi Hikina o Alanui Alakea a me Moi, oia hoi ke keena o ka @ahale o Waiwai o McDuff, nona ka iliaina he 550 kapuai huina-ha like oi iki a emi mai paha.
Ka uku hookumu $300.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
@ Kalaiaina, Mar. 4, @
KOHO ANA I SILA IA
E lawe ia ana ma ke Keena Kalaaiaina a hiki i Ka Poalima, Maraki 20, 1891, ma ka hora 11 awakea, no ke pa’i a me ka humuhumu ana he hookahi haneri cope o ka Buke Helu Inoa o ka poe Koho o ka Paeaina.
E ike la no na olelo hoakaka no ka hana ma ke Keena o ka Luna Hooponopono o ka Papa Helu Inoa ma Aliiolani Hale. Aole ke Kuhina Kalaiaina e hoopaa iaia e lawe i ka mea koho haahaa loa a koho e ae paha.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 11, ’91. 148 3td.
_________________
HOOLAHA A KE KEENA AINA E
Ua hookohuia o Frank P. Hastings, Esq., i kea la, i Kakauolelo o ka Oihana o ko na Aina e, ma kahi o Konela ka Hon. Curtis P. Iaukea, i haalele mai.
SAMUEL PARKER,
Kuhina o ka na Aina e.
Keena Aina e, Honolulu, Mar 1, 1891
2ts-d.
________________
$500 UKU MAKANA. $500
E ukuia no ka makana o $500 i ka mea e hoike mai ana i ka mea e alakai ai a loaa aku a me ka hoopai ia ana o ka mea a mau mea paha nana i puhi ka hale o HON. A. ROSA i ke ahi ma ke kakahiaka o ka la 10 o keia malama.
CHAS. B. WILSON.
Ilamuku.
Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. 3ws-d.
________________
$250 UKU MAKAN. $250
E uku ia no kekahi makana o $250 i kekahi mea, e haawi ana i na hoike a alakai ai i ka hopu ia a me ka hoopai ana o ke kanaka a mau kanaka paha nana i hana na aihue iloko o ekolu pule i kaa hope iho ia.
C. B. WILSON.
Ilamuku.
Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. 13ws.
________________
$100 UKU MAKANA. $100
E haawi ia no ka uku makana he $100 i ka mea e lawe mai ana i na olelo e hiki ai ke alakai a hopu ia a hoopai ia ka mea a mau mea paha i aihue mai kahi aku o Geo L. Dall, ma Alanui Kula a me Liliha, he eha mau moa kane hakaka, ma ka po o ka la 11 o Mar. 1891.
C. B. WILSON
Ilamuku.
Honolulu, Mar. 12, 1891. 154 d-15ts.
______________
Ua hookohu kupono ia o John C. White Esq., i kela la, i Luna nui o ka Oihana Wai o Honolulu, ma kahi o C. B. Wilson i hookiekie ia ae.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaina.
Keena Kalaiaina, Mar. 11, 1891. 154 d3t.
_________________
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA MARAKI 20, 1891.
_________________
Ano-e no hoi na Hookohu ana o keia Au hou.
E nana i ka Aha Kuhina hou. ekolu haole a hookahi hapa. E nana i ka hookohu mua ana o na hoa o ka Aha Kukamalu, eha haole a hookahi hapa Bolabola.
E nana aku hoi heaha ma ka Papa Ola ? Aole no paha e manao iki ia ana ke kanaka Hawaii. Ua hanaia ke kanaka ma ke ano o ke Akua, a us ahookomoia ka uhane Akua iloko ona. a o kona leo e kalahea ana, o ka leo no ia o ke Akua.
O kela a me keia a ohana a lahui paha i hoohui ae i ko lakou mau leo kahea a nonoi paha i ka Moi, o ka leo no ia o ka Akua, aole pono e kapae ia ia leo aole hoi e hoole ia.
Ua maopopo ka hopena o na lii i hoole i ka leo o ko lakou lahui kanaka. E nana i ka hopena o Rehobeama ke keiki alii i lilo i pani no ke alii Solomona o ka Iseraela ! Ua hoole oia i ka leo o ka lahui e noi ana, e hoomama ae i na auhau maluna o lakou; a nahaha liilii kona aupuni. Ua hoole o Parao ke lii o Aigupita i leo noi o ka lahui Iseraela e hookuu ia lakou, a ua lukuia o Parao a make maloko o ke kai Ula.
O ka hooko o na alii i ka makemake o ka lahui, oia ke ki e paa mau ai ka noho alii ana.
Ka Lua o Pele!
Ka Paipai ae la o Wahinekapu!
Palaha ia o Halema’uma’u.
Ma ka la 5 iho nei o Maraki nei, ua hoonane ae la ke ola’i me ka ikaika ia Kilauea, a ua like pu ka hala hookipa o ka Lua o Pele, me he la e hoolei ia ana i o a i a nei. Ua ike pu ia aku no hoi o Halema’uma’u e hoopii ia ana iluna nona ke kiekei mai ke 75 kapuai a ka 100, a ua ike pu ia aku no hoi na pohaha e hoolei ia ana me ka ikaika iluna o ka lewa, a e lohe ia’ku ana ke kani ma kela a me keia wahi e haule aku ai o ka pohaku e like me ka nakolokolo o ke kani o ka pukuniahi.
Ua hoomaka mua no nae keia hoonaue ana ma ka po o ka la 4, a i ke ao ana ae, ua ike ia aku la na laumania na wahi a pau.
Ma ka po o ka la 6 ana ae, ma ka hora 9:10, ua hoomaka hou iho la ka hoonaueue ana a ke ola’i, a na ia mea hoi i hoowa ae i na wahi a pau e pili kokoke ana i ka lua, a he hookahi awaawa i kokoke loa ma kahi o ka hale hookipa, a na ia mea i ano hoohio iho i ke kulana o ka hale e ku ala i keia wa.
Ma ka hora 12 o ia po no, ua ike hou ia aku la ka pili hou ana o ua mau wahi la i hoowa ia’i, a pela pu no hoi me ke awaawa e pili kokoke aku ana i ua hale hookipa nei, a ma kahi hoi o kela awaawa i ike mua ia ai, he puu nui ke ku ana malaila, a ua ku kela puu pela a hiki i ke ao ana.
Ma ke ahiahi o ka la 7 ae, ua ike ia aku na mea kupanaha he nui wale, mai ka lua kahiko oia o Kilauea a ka lua hou, oia hoi, ua ike ko laua kulana ke nana aku, me he mau hale la, ua iliwai like laua kekahi me kekahi.
O Hiiaka lua hoi keia, aohe he hookahi huna o ke ahi e ike ia’ku ana iloko o ia lua.
Ua ike ia aku hoi ke ahi e kaheawai ana me ka ikaika mai Me@i lua mai a Halema’uma’u, a ua hoomau ia kela mau hana hoopaha’oha’o a hiki i ke ao ana, oia hoi ka la 9.
Maraki la 8, ua hoike mai o Mr. Dalaway i ke kiai o ka Luaopele, ma ke telepona, i ke kulana o ko lakou wahi, oia kela aoao e huli la ma Kau.
O ka hale hookipa e ku ana ma Kanukupili, aole he mea hiki ke noho iloko, oiai, ua oi aku ka ikaika o ke ola’i iloko o ekolu la. Mamuli o kana hoike, ua oi aku mamua o ka 100 manawa a ke ola’i iloko o ekolu la. Mamuli o kana hoike, ua oi aku mamua o ka 100 manawa a ke ola’i i hoonaueue ai i ka la hookahi.
I ka la 5, ua ike ia aku la kekahi ola’i ikaika loa ma Kapapala, nana hoi i hoohioio i kekahi mau pa pohaku, a lele liilii na pohaku i o a ianei, a ua ku a pilikia maoli ke kulana o ka aina.
Ua loaa like no hoi ia haawina hookahi ma Waiohinu, Kau, a ua nui ka poino o kekahi poe.
A wahi a Mr. Maunakea i hoike ae ai, ua ano like ke ola’i i keia mau la e like me ko ka la i hala; a ua hoike hou ae oia, ina e mau ana ke ola’i iloko o ekolu malama, alaila, he mea paakiki ka hiki ke olelo a@ i ke kulana o ua mau kaikamahine nei, oiai lakou e hoopii mau ana i ka lakou hana; alaila, he mea maopopo, aole e loihi, alaila, e hoohiolo ia ana ka mauna, a e lilo ana i mea ole, aiai, ua ike ia ka pinapina’i mau o ke ola’i i na wa a pau o ka la, a pela i maopopo ai ka poino.
_________________
.
EA ! UA HEWA KA I’A A UMIAMAKA
Mr. Lunahooponopono.
E ae mai ia’u e kakele hou iki aku maluna o kau Papa Konane kuliu.
He oiaio e Mr. Luna hooponopono, ua makaukau mau ka’u makapeni e haawi aku i na mahalo ana ma kahi i kupono no ka mahalo ana, aka, aia nae iloko o keia mau la koke e nee nei, ua komo ke kahaha iloko o ko’u waihona noonoo no ke kulana, a me ke ano o na loina e wae ia nei, a i wae ia ae nei mai waena ae o na makaainana hoopono o ke Alii ka Moiwahine o Hawaii nei no ka hoopiha ana i kekahi mau oihana koikoi o ke Aupuni. E i mai auaenei paha kekahi poe noonoo papau penei: “Heaha iho la la ke kuleana o kela wahi kanaka e kamalole mai nei i na kanaka a ke ‘Lii i wae ae, a i hookohu ai.” Ke pane aku nei au ma ko’u aoao he kuleana piha ko’u e hoohalahala ai, a e kamalole ai hoi, oiai, ua ike au me ka maopopo lea, aole loa he kupono o kekahi bipi ke’a e hele ai a noho maluna o kekahi noho pulu iloko o ke keena hookipa o kekahi hale nani, a heaha hoi ke kohu o ke kanaka kal@ loi kalo i hoonaauao ole ia e noho kupakako no kekahi hale kalepa nui ? Eia hou hoi kekahi kuleana o’u: Owau kekahi e uku nei i ka auhau i ke aupuni, a nolaila, he kuleana ko’u leo e hoike ae imua o ke akea no ko’u hoihoi ole i keia mau ano hookohu ana.
He nui na kanaka hawaii kupono, a makaukau no hoi no ka lawelawe ana i na oihana o ke aupuni, a heaha la hoi ke kumu o ka hoao ole ia ana o kela poe?
He nui na mea a ke kanaka hupo e hana ai no ka pono o ke aupuni, a e poho ai ka lehulehu mamuli o na hana makapo a ua poe hupo la. Ke hoomanao nei no au i kekahi mau hana hupo a kekahi Ilamuku i hana ai mamua, a ma ia hana ana a ia hupo ua ili ke koikoi maluna o ka lehulehu. Nolaila, e ae hou ana anei kakou e alako hou ia kakou iloko o kela poino hoohilahila ? E hoomaikeike aku ana anei kakou imua o ko keia ao ma ke ano he mau luna aupuni hupo kekahi o Hawaii nei ? Ua nele anei o Hawaii nei i na kanaka naauao ? Ke puana aku nei au e Mr. Lunahooponopono. He nui na kanaka Hawaii naauao makaukau, i kupono e noho a lawelawe i na oihana o ke aupuni, a kakou hoi e haaheo ai, a na aupuni naauaeo hoi e mahalo mai ai. He hookahi kumu nui nana e kaialupe mau nei ia kakou iloko o na hoohaahaa mau ia, oia no kela poai hoopunahele, na hanaiahuhu i kakoo ia @ maalea, e pahele, e hoopilimeaai, e akikua a e okipuu aka ina nae e lawe ia ae ua poe la me ko lakou mau kino kohana no ka lawelawe ponoi ana iho i na hana o ka lakou mau oihana, e ike no auanei kakou i ka hapala ke kea na ka ele ka ai, a hui kalo i ka nawao. Aole au e olelo aku ana owau kekahi mea i kupono no kekahi oia mau oihana, aole loa, oiai ua ike no au aole au i kupono no ia mea, aka lili nae au no ka wae ole ia @e o ka poe kupono. Eia o Hon. Jos. Nawahi, Hon. J. E. Bush Hon. A. Rosa, a he nui wale aku o keia poe i kupono maoli, a ka lahui hawaii hoi e haaheo mau ai. E nana kakou i na aupuni nui a ikaika o ke ao nei, aole o lakou hoonoho i kekahi kanaka ike kupono ole i ke kakau maluna o kekahi o ko lakou mau oihana koikoi. He hakilo lakou a loaa ke kanaka naauao hoopono, alaila oia ke kanaka a lakou e hoonoho ai. alaila kinikohu ka oihana me ka mea nana e hookele ana. Ahea la kakou ao kanaka ae.
KANAKA HAWAII.
MA MILILANI HALE.
E malama ia ana he haiolelo maloko o Mililani Hale ma ka auina la o ka lapule Mar. 22, hora 2 me hapa no na Hawaii. a ma hora 7:30 pm oia la no, no na haole, e kekahi aoao o ka hoomana o Iesu ka poe hoano, e like me ka hana maa mau.
UA MAKE O REV. PAIKULI.
Ma ke ahiahi o ka la inehinei i lohe mai ai makou no ka make o Rev. Paikuli, a no ka haiki loa o ka manawai i hai ia mai ai o ka lohe ia makou, nolaila, ua hook’ulua iho la makou i ka hoopuka ana aku i kona moolelo i keia pule ae. A@ha ia kamaaina o na Pali Hauliu.
NU HOU KULOKO.
Ua lawe ia aku no ka hui mahiko o Lihue he 30 Iapana a no A. S. Wilikoki he 14.
I ka pakeo iki ana aku o ka hora 7 o ke kakahiaka onehinei, oia ka wa a ka lei lehua o Hilo i pi@ mai ai i kona uwapo.
Eia i Honolulu nei o Hon. W. White o Lahaina me ke ola kino maikai. Maholehole ka ili la e ka Lamakea, kahe mai ka wai ula o Makaweli.
I keia Poalima ae e hiki mai ana e haalele iho ai ka mokukaua Mohikana, ina kaiaulu aloha ou e Hawaii a huli hoi aku no ka hau oki o Kaleponi.
Ua ike iho makou ma ka P. C. A. o ke kakahiaka onehinei i kekahi hee nui, ua ku i ke kao a KA LEO O KA LAHUI i apahu aku ai, nolaila, ua pupuku ka awe, aia i ka pu, kahi i apu ai, hu ka aka, aohe ia he kao, he ahi Helene aku la, ke wili la ka oka’i.
Ua waiho mai kekahi keonimana i o makou nei, i kekahi mau kumu ano nui ekolu: 1 Kumukanawai hou. 2 Papa Ola Hawaii. 3 E hoopau i na luna aupuni kipi a pau. E hoike aku ana makou i keia mea a me kona inoa ponoi.
I ke kakamaka nui o nehinei, ua piha pu ko makou keena hana i na Hawaii ponoi, me ke noi ia makou e kahea ia’i halawai makaainana nui, i keia mau la. E hana ana makou i ka makemake o ka lahui Hawaii oia o mailoko a waho.
Ua hoike ia mai ia makou i ke ahiahi Poakolu iho nei, he ekolu pule i koe, e malama ia ana he heihei kukini wawae mawaena o kekahi o na keiki lae ula ma ia hana, o keia kulanakauhale, he 10 mile ka loa o ka pahu holo. Ea awaawa mai nei Hawaii, he uwai la a @ ka imi’pa. Makemake wale.