Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 145, 9 Malaki 1891 — Page 1
| This text was transcribed by: | Ioane Goodhue |
| This work is dedicated to: | Imaikalani & Mihakeaulana Goodhue |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
He Moolelo
NO
MORIWIANA.
KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU-
KA UI I HOOLILO I KE KUA O NA
LIO I HOME NONA-O KE KANA
KA OPIO I LILO I KOA KAULANA
I NA IA O KALEMANA O BOHEMIANA.
O keia aa a ka moneka Kalipa o kana haumana ke ku aku ana imua o ka naita hulu keokeo, o ia ka minute a ka mea puhi o-le i hoowawalo aku ai ma na kihi eha o ke kanua lealea me ka leo paapaaina o kana o-le, me ka hoailona no ka liuliu ana o na moho no laua iho.
Emoole hoike mai la ka Ilamuku o ka paio me na laau ihe. ka lealea e malama ia ana mawaena o ka haumana ia ana mawaena o ka haumana a ka moneka Kalipa a me ka naita o ka hulu keokeo.
Alaila no ka manawa a ka o-le hoomaka i poha ae ai, ia wa i ike ia aku ai ua mau moho la e holo puni ae ana maluna o ke kahua lealea maluna o ko laua mau lio me ka haaheo nui.
He hiehie a me ka haaheo ke kulana kaulana kaulio o ua mau mohala, e pulelo ana na hulu o ko laua mau papale, a o ka laua mau laau iho ke kaulona pololei ala ia imua.
No na holo puni ana a au mau moho la no ekolu manawa. aia hoi emoole halwau ae la ko laua mau lio i kahi hookahi, a ike ia aku la ua mau moho la e hoolele pau ana i ka laua mau pahuna ihe me ka eleu.
E oniu ana au mau moho la me ka ikaika, a e paio ana hoi laua me ka hahana nui, a no ka manwa e aneane e piha ka hapalua hora, aia hoi ike ai aku la ke koa o ka lio keokeo (Kale II) i cili ana aku mahope o kona lio, a haule pahu aku la ilalo o ka honua, oiai ua loaa pono aku la oia i kekahi o na ohiu laau ihe eleu a me ka ikaika, a ka naita hulu keokeo, a na ia mea i kaikai ae iaia mai ka hokua ae o kona lio a kiola ia aku la ilalo o ka lepo.
O kela minute a ka maita hulu keokeo i hoohaahaa aku ai i ka haumana a ka moneka Kalipa o ia pu ka wa a na lco hooko o ke anaina i hoone-i halulu iho ai i ke kahua lealea me ke kaiahea pu ana ae: O ka naita hulu keokeo o Verona ka helu ekahi.
Mamuli o ka haaheo hou ana ae o Verona me ka hanohano o ke kahua mokomoko, hoouna hou aku la oia i kana wahi kuapuu imua o ka Ilamuku nui o ka la no ka huli hou ana i hoa lealea nona, a ke nele alaila, ua makaukau ia e lawe ae i ka hanohano o ke kahua mokomoko me ka inoa he moho lanakila.
E like me ka make make o na naita hulu keokeo la, pela ka Ilamuku o ka la i kauhaua ae ai, aka e ka mea heluhelu, aole loa he mea i aa mau, a o ia ka ua naiʻa nei o ka hulu keokeo i hoouna hope aku ai i kana olelo hoohenehene o ka hoonaukiuki, ana ia mau olelo i okoma aku i ka inaina iloko o ke koa Moriviana ka Hamuku nui o ka la, a oia kana u ku ae ai uluna a kukala mai ka mo na olelo o ka haaheo.
E na alii a me ke anaina, wahi a ua koa la, ano iho la no i loaa mai i nei iaʻu he mau olelo hohe haahaa loa mai ka naita hulu keokeo mai, a o ia olelo o ka hohe wale, ke ku nei au aku e kue i ka nioho lanakila ma na ano a pau, a e koi aku hou i kona mau lehelehe o ka hohe wale e mihi mai oia no kana mau olelo, a ke oie oia e hooko pela, na u no e hoouna aku iaia ilalo o ka lepo no ka wa mau loa.
O keia mau huaolelo keha a ke koa Moriviana, ua panai ia mai ia e na leo buro o na kanaka e kahea ana: Ke koa o ka lanakila! Ilalo me ka naila hulu keokeo!
Aka e kuu makamaka kulehulehu, o keia mau leo buro o na kanaka a me na olelo keha a ke koa kaulana he olali no ka makakila, he mau ulaleo ia a lakou i moeuhane mua oia ai, o kela naita hulu keokeo o Verona oia auanei ke koa i na medala kila nana e hoohoka i ka haaheo o ka inoa ke koa kaulana o ka makakila.
Nolaila i ka pau ana o na olelo a Moriviana, huli ae la oia i ka mea puhi ole a haawi aku la i ke kauoha no ke kukala ana aku o ka naita o ka hulu keokeo, ua makaukau ka ulu o Lele e hoohuai, a i hakalia wale no i ka maika i hoouluulu.
Emoole, nia ka o-le a ka mea puhi ke wawahi la i na eheu meha o ke kahua lealea, a ma ua leo o-le la hoi i hoouna aku i ke anina o na lii a me makaikai iloko o ke pihoihoi, no ka mea o laua e papahi ana o ka hanohano o ke kahua lealea, oiai hoi ka naita o ka hulu keokeo he loea i ka wai opua, a ke o ae la hoi kona mau la o ke kanaka ui; aka, no ka kaua hiwahiwa hoi ke koa Moriviana he mikioi no Lehua, a ke o mai la hoi kona mau la o ka hapauea.
Aole i pau.
He Moolelo Nanea.
No ke
Kamaliiwahine Laulie
A i ole
HE NANEA KAMAHAO NO KA
HULU GULA O
KIBERIANA.
--
He Kaao kahiko no Helene.
--
MOKUNA VII.
--
Kupono no paha ko oukou wahi no oukou, aole paha e hiki iaʻu ke hanu iloko o ke kai, wahi a Kaliope.
No ke aha mai hoi ka ole, owalu hoi paha o ko falena ka mea i kamaaina, nolaila mai hopohopo oe, o kahi wa kinohou no ka wa mea a maamaalea iho o ka paa no ia o ka pilikia.
Mahope iho o keia mau kukai olelo ana a ua mau opuu pua nei o ke ano ahiahi ua hooholo like iho la laua a me ka manao e mahuka mai ka halealii aku ia ahihi no ka hele ana o kuhikahi ia Kolana ma i na mea a oau e pili ana i ka hulu gula, mamua o ko lau i laa i luu ana no ka opu hohona o ke kai eioele, a pau hoi na hoomanao ana a ke ao aina a me kona mau lealea.
Ia ahiahi no mahope iho o ka napoo ana o ka la ua ku la o Kaho po ma a iho malu aku la no kai kahi a ka moku o Konane ma e oai ana o ka hoonene ia aua e ke kai me ka ike ole ia e na mea apau.
I loko laua hiki ana aku i kai ua hookpa mai la o Koiana ma me ka pumehana, a mahope iho o na kikoni olelo ana, ua hoike aku ka o Kaliope ma i ke ano o ka laua huakai o ka hiki ana aku, a mawaho ae oia olelo mai la ua ui nei:
Oiai ua kokoke mai ko maua hopena me oukou, a aole hoi kakou e hui hou ana i ka la apopo o make auanei maua, no ka mea ua maopopo i kuu makuakane ka maua niea i hana ai no oukou, a no ka hiki ole keia ke imi i mea o pau ai kona inaina maluna o oukou, alaila o maua auanei kana mea e pepehi ai me ka manaʻonaʻo.
Nolaila maua i hele mai nai e hoike aku ia oukou i na mea a pau mamua o ko maua lilo ana me Robine, a ke loaa io ia oukou ka hulu gula o Kiberiana, e hoomanao ia Kaliope a me Aromeda kana aikane oiai oukou e hoi ana no ka mea he laki paha ko kakou hui hou ana keia hope aku.
I ka lohe ana o na keiki alii ua piha ia lakou me ke aloha no ua ui la a me kana aikane, a no ka hiki ole ia lakou ke uumi iho ua pane okoa mai la Opera:
Ina olua e make hookahi ko kakou make ana; no ka mea ina aole olua he uku pana ka loaa ia makou o ka hulu-gula, a no ka hoi hou ana i ka aina aole makou e hoi no hookahi mapuna hoe me ka loaa ole o ka hulu-gula, aka e noho ana makou i keia aina e hakaka ai i na mea a pau e keakea mai ana a hiki i ke kanaka hope loa.
Mai haalele mai oukou ia makou wahi a Kolana, aka e noho malie no kakou a hiki i ko kakou hoi pu ana no ke aupuni o Helene.
A o kekahi keiki alii hoi oia o Guelo, e alakai oe ia makou i kahi i waho ai ka hulu gula i keia po a ke loaa ia mea ia mea ia makou alaila, i ko makou sekona auanei e haalele iho ai i keia aina no ka home, e holo pu kakou, a o oe auanei koʻu wahine nana e aumeume ka hauoli na ia o koʻu oia ana.
Oiai na keiki alii e hoike ana i ko lakou aloha paumako no Kaliopa ma, ua palulu ae la o Kaliope i kona mau maka me kona mau lima a mahope iho o ka laua ihiki ana aku iniki ame mai me ke aikane na pane mai la ua nohea nei me ka puili ana i na lima o Aromeda:
He oiaio e haalele loana au i kuu makuakane, ka aina a me ka o hana no ka auwana ana maluna o na kai mahope o oukou, aka eia ka mea pulukia, e hele paha auanei hoi au pehea hoi kuu aikane?
(Aole i pau.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
H . P . K. Malulani.
HE LOIO a he hookapeke olelo ma ke Kanawai. E loaa no au mai ke kai hawanawana o Kawaihae e hoene ana me ipo la, a Hemakua au o ka laʻi o Kukaiau ma ke alo o na pali. E ohiia no hoi na aie me ke ku i ka eleu a me ka puahiohio. Nov 8 90, d-ly.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau, owau o Poipe no Kapalama he papale haule o ke ano o keia papale he papale mauu pili aia maluna pono o ka pika o keia papale he ai ki haka a o ka mea e loaai keia papale e hoihoi a o ma ke ke Keena o ka LEO O KA LAHUI POIPO. 1w.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
Ma ka la 2 o Feberuari iho nei, ua nalowale ia kau Lio uhula kane o kona ano, ekolu wawae ulaula, a hookahi maka alohilohi.
O ka mea e loaa ai, e hoihoi mai iaʻu, a e loaa no laila ka uku kupono, a loaa no hoi wau ma koʻu Keena hana kamaa lio ma Alanui Moi.
W . WRIGHT & Son.
Alanui Moi, Honoʻulu,] Feb. 16,
1w-d.
He Ohohia Nui,
---
O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi o ka hookuee ana oia kone enemi.
Eia la pae i hookaa mai ma ka @ @ Luna:
Laa, I Princess Lilin Haimoepo 1
Mrs. C. I. Hiram 5
O. W. Ashford Merehant St 5
Chas. Hopkins
Chas. Gulick 1
W. C. Aehi 1
Wm. Kainana Kawaiahao 1
Ias. Quinn King St. 1
Wm. Rice Merchant Ss. 1
M. L. Wailele School St. 1
T. Kahiapo Leleo 1
Puakinama Kakaako 1
J. W. Okuu Kawaiahao 1
Kaauwai Liliha St. 1
Wahinelii Kanawai 1
Ma o George Kanikau ka Luna eleu.
Mar. 4 Kaui 1
Kamiano 1
Palakiko 1
Kahoiwai Kaakopua 1
G. Dole 1
B. Kaaloa 1
Holeso 1
Puakalehua 1
Haawinaaupo 1
Kaiama 1
Keumi 1
Kaneaiakela, Ka Luna Eleu.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
I ka Poe Lawe Nupepa.
Ke poloai aku nei inakani i ka poe heluhelu e lawe nei i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebeloma, a e inalama i na palapala hooicua mai ma na i ana aku nona na moa i hoike ia ma ke puo o keia Nupepa. No ke paewaewa o ka hookuu ia ana o ke daia, a me ka hoohiki loa ana mai i ke hebedoma ka hook@a, i mauia ai ka hookaa ana a ka oiea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i keia a me keia @, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hppkaa ole mai, a ina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke @ ae ka nele o ka niea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna he, alaila, no na luna ka hewa, aole no ka mea heluhelu, a ina aole ia maoli no na lima ka hewa, alaila, e kala ia ana kou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.
J.E BUSH.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
Ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo iho e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae no na pa kupapau, a me na kahua kukulu kia hoomanao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.
J. BOWLER.
Sept. 22, 90, d-1y*
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Hale Kuai Wati Nui
HELU 1
No C. Ah Kau.
-----------------------------------
KA oi na mea Guha, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makanaoi loa, ma WATI GULA, na WATI DALA A. C. na ohana o kela a me keia ana, na lako waho GULA a me DAIMANA, na KONOLIMA GULA a me DAIMANA, na WATI auana ana @ loa a @ me ke la ana, na PUPUNAPANA o mean na lako a ae o pili ana.
E hooponopono o na makamaka, o keia AH KAU no ka mea @ i huina na WATI a me na lako GULA oi ana o keia Aupuni, a i kamaaina ma kana hale mua i noho ai ma Alanui Nuuanu Holo ia mamua, a oiai o hoolike aka oia i kena kuleana malaila, ua hele ao mai ana je hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Elele, a oia no hoi ke Keena oihana mua o ka Hui Alahae Hawaii. E loaa no na me ka oiai @ a e hana hou ia na wati a me ke emi loa. E hoouna mau i na kauoha ma ka Paha Lako Helu @.
E nana noi mai, a e ike me oukou iho. O na mea hou loa wale no i ike mua iho la ma Hawaii nei.
C. A.h Kau.