Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 143, 5 Malaki 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

Olelo Kuahaua.

            Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, me Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huipuia.

            O makou o ua Hoa o ka Aha Kuhina.  O ke Alii ka Moi i hala e aku.

            Ke Hoike aku nei, ii kulike ai me 22 o ke Ki kanawai e ku nei.  nolaila, ke kukala aku nei makou.

            O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liiuokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o kea no a me ka inoa Liliuokalani.

E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA.

            Haawiia ma k Halealii Iolani keia la 29 o Ianuari, M. H. 1891.

 

            Ua oluolu i ke Alii ka Moiwahine e i na hookoha mahope iho:

            John Owen Dominis, Kiaaina o ka Mokupuni o Oahu.

            James William Robertson, Esp. Puuku o ka Hale Ahi.

            Kapena Samuel Nowiein. Kapena o ke Koa Kiai o ka Moi, ma kahi o J. Kahalewai i haelele mai.

            Lutaneia Waiau Jerome Feary, Lutaneia Ekahi o ka Puali Koa Kiri o ka Moi, ma kahi o Hoa.  E. K. Lilikalani i haalele mai.

            Lananela Hiram Kaaha, Lutaneia Alua o ka Puaii Kea Kiai o ka Mai, nia kahi o Lutaneia Feary i hookiekie ia.

                        Hale Alii Iolani, Mar. 2, 1891.

                                    3t d.

 

            Ua hookehuia o J. M. Kauwila, Esq., i keia la he koa o ka Paua Alanui o ka Apana o Puna, Mokupuna o Hawaii, ma kahi o W. H. Shipman i haalele mai.

            Penei iho ka Papa ii keia manawa: -

                        J. E. ELDARTS – Luna Hooa lo

                        ROBERT A. RYCORFT

                        J. M. KAUWILA.

                                                C. N. SPENCER.

                                                Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina.                                 Mar. 2 18

 

            I ke ike ai me na olelo o ka Pauku i o ka M X X X Y o ka Kanawai i ka paia lio Kanawai e a e ai i ke Kanawai e pili ana i ka Pa Holoholona Helehewa, i na He , pa K a me na , i Aagai R. 1888 ua kakaiaia a na ae au i keia la i kekala pa ma Kaipahaka, e pili pu la ma ka Pa Hale Kula, ma Punanahalu-uka, no ku ana i aa hoiohol helehewa ma ka Apana o Koaa Akau Hawaii.

                                                C. N. SPENCER.

                                                            Kuhina Kaiaiaina,

Keena Kalaiaina, Mar. 2, 1891.          3ts-d.

 

            KU AI O KA AINA AUPUNI MA ALANUI HEMA, HONOLULU, OAHU.

           

            Ma ka Poaha, Aperila 2, 1891 ma ke ko ana alo o Aliioiani Hale, ma ka hora 12 awakea, e kuai ia ana ma ke kekeia kela apana aina aupuni e waiho la ma Alanui Hema, e pili pa la me ka pahale o Kamalena, (Kawaiahao) nona ka ili o 7-100 eka, oi aku a emi mai paha.

            He $300 ke kumukuai koho hookumu.

                                                C. N. SPENCER,

                                                            Kuhina Kaiaiaina,

Keena Kalaiaina, Mar. 3, 1891.          3ts-d.

 

KUAI AINA AUPUNI MA KE KIHI ALANUI ALAKEA A ME MOI, HONOLULU OAHU.

 

            Ma ka Poaha, Aperila a, ma ke komo ana aio moi o Ahioia Hale, ma kohoua 12 awakea, e kuai ia aku ai ma ke kukahe kekahi a ana aina aoli e waiho la ma ke kihi Hikina o Alanui Alakea a me Moi, oia he koe ia o ka pahale o Waiwai o McDuff, nona ka iliaina he 550 kapuai huina-ha like oi iki a emi mai

            Ka uku kaokumu #300.

                                                C. N. SPENCER,

                                                            Kuhina Kaiaiaina,

Keena Kalaiaina, Mar. 4, 1891.          3ts-d.

 

HOOLAHA A KE KEENA AI NA E.

            Ua hookohuia o Frank P. Hastings, Esq., i keia la, i Kakauolelo o ka Oihana o la ua Ainu e, ma kaiu o Kenela ka Hon. Catis P. Iaukea, i haalele mai.

                                                SAMUEL PARKER,

                                                Kuhina o ka na Aina e.

Keena Aina e, Honolulu, Mar 1, 1891, 2ts-d.

 

KA LEO’O KA LAHUI.

 

JNO. E. BUSH.

Lanahooponopono a me Puuka.

 

POAHA, MARAKI 5, 1891.

 

KA AHA KUHINA HOU.

 

            Mamuli o ka loaa ana o ka Aha Kuhina hou i hookohu ia e ka Moiwahine, ua hoea ae no na manao mahaelua maiwaena ae no o ka poe e ake ana o ka poe mua no ke kupono e hookohu hou ia, aole i poe hou.  He mea oiaio loa, ina i hoolehe lakou a pau i ka leo o ka Lahui i ikeia mao ke Komite Lahui la, i ka la 14 o Augate 1890, ina nohe oni ana ae o ka wai ua lana malie.  Aka hookuli i ka leo oo ka Lahai, holaila keia hilihia ana o ekola a koe hookahi; oia mea hookahi ka i hoolohe a maliu i ka leo o ke Akua.  Pela oia i hoonoho hou ia aku ai no ia kulana, a wae ia i mau hoa hou i ekolu.

            He minamina no makou i kela poe mua, oiai, he poe a makou i manao mua ai e kokua ana i ka pono kaulike o na mea a pau; aka, ma ke alakai ana aku o na hana, ia we i maopopo ai aole ka lakou i kupono loa no ka hana o ka Lahui.

            Malia paha, pela auanei keia Aha Kahina e hana aku ai, e like me kela i pau aku la.  Ina oia ko lakou aiahele hookahi ma ka hana, e ha’i e aku no makou.  Aole ma ke aao wanana; aka, ma kea no maopopo no: aole lakou e noho loa iho ana ma ia mau kulana; a e like me kela poe aka la, pela auanei na hoi ke lakou; aka, ina lakou he makemake e noho a kanikoo iluna o ia mau oihano, eia iho no ka leo o ka lehulehu, a o ka oukou ia e hoolohe ai, a hana aku ma ke kaulikina na mea a pau e pono ai ka lehulehu, aole ma kea no imi pano pilikiao a pili makaaiaka, a poai paka.

            Penoi ka olelo a kekahi keonianana iloko o ka Hale Ahaolelo i ka A. D. 1872.  “Ke manaoio nei au o ka leo o na makaainana, oia no ka leo o ke Akua,” he oiaio kela olelo, aole he oiaio ole, a i ka wa e hehiia ka leo o na makaainana, o ke pani ia no ia o ko ke Akua leo iloko o ko kakou mau Aha Kukakuka, a lilo na hana o ka lehulehu, ii kumu piole pomaikai pilikino, no ka poe ia lakou na oihana aupuni e paa ana.

            A e hana ana anei keia Aha Kuhina e like me kela ka hookuli a keehi maoli no i ka leo o ka Lahui, e hoolohe ana paha?  Na ka hana e hoike mai.  nolaila i keia wa ke uwehe e aku nei no makou i ka olelo maikai i kea kea, a i ka wa pono hoi, mamua o ke kali ana a hanini ka waiu mai ke kiaha aku.

            O ka hoomaka aua o ko ka Moiwahine au hooponopono aupuni, he ho mika ana o ke kulana e hoike mai ana aia iloko ona ka makemake e hoolohe ii ka leo o ke Akua.  Oia ano ka makou e kono aku nei a e kakeo aku nei hoi mahope o ka Moiwahina, me ka manao paa e kokua pu mai ana kona Aha Kuhina iaia, a he mea auanei ia e holopoao ai na hana o ka lehulehu.

 

HEMANAOLANA NONA MA’I.

 

            Ma na moku leta e hiki mai nei, i keia mau ku hope ana mai nei, na lohe ia mai na manaolana e pili ana i na lapaau aua o ka ma’i akepau, a me ka ma’i lepera.  He okoa ka Kauka Kooh mau lapaau ana e hoao ia mai nei a e kaulana mai nei.  Ma Kapalakiko, ua loaa mai ka laau e o ia ai ke kino ma’i, a ua hoao ia hoi e Kauka Paka, i noho ai no ka Papa Ola, ma kekahi ma’i lepera e noho la ma Kapalakiko.

            Ma Pa sa hoi, ke hoao ala na kauka ake ike o ka Papa Lapaau o Nantes, Dr. Bertin a me Dr. Pieq. imua o na kauka o Parisa, i ka laau ano lapaau, me ka manaolana ia e ola ana ka ma’i lepera.  Ma o ka ike ia o loaa ole ana o kekahi o na holoholona i ka ma’i o kela a me ke’a ano ma ia kumu i wae ia ai ka holoholona loaa ole i ka lepera ke o ia me ka pulahehe o ka mai lepera, a no ia kumu i hookomo ia i ke koko o ke kao iloko o ke kino ma’i lepera, a pela e hookomo ia ai a hiki i ka lilo ana o ke kamu o ka lepera i mea ole i ka hoomake ia aku e kea no o ke koko hou o ke kao, ke kali ia nei ka maopopo pono o keia hoao ana.

            Ua ike ia ka pii ana ae o ke ola kino o ka kauka Pika ma’i lepera i hoao ai.  Nolaila, e hoolana kakou he la no a ke Akua e wehe mai ai i ka ike e ola ai keia ma’i, e like me kona i olelo ai ma ka waha o ke Kaula, mok, 12:4, “aka, e hoonaa oe e Daniela i na olelo a e hoopili i ka buke a hiki i ka hope; he nui ka poe e holo i o a i o, a e mahuahua ana no ka ike.”

 

He Manao ne Sir William Moore e pili ana i ke lele e ka Ma’i Lepera.

 

            Ua lawe mai makou i keia ike o kekahi o na Kauka Lapaau kaulana o ke Aupuni Beritania, ka Surgeona nui ma ka mokuaina o Bomehe, Inia, i ka hooholo ana a na kauka o Hawaii nei, i ka lele a me ka lel ole o ka ma’i lepera.  Ke hooia nei keia kauka i kona manao he , aole he lele o ka ma’i lepona, ke olelo komo a hui aku paha ka palahehe (a me ka wale paha) me ke koko o ke kino ma kekahi wahi pohole a eha paha o ke kanaka.

            O keia maoli no ko makou manao, a o ko makou manao, aole he mea koho wale, aka, he mea i loaa ma ka hakilo ana a me ka noho ana o na ma’i me ko lakou paau ohana mamua o ko lakou lawe ia ana e hoomalu ma kahi paa.  He olena hoi ka ma’i kumu, ua maopopoia, mai ka ma’i ia o ka makua mai, e laha ana a e punohu ana paha me ka ike ole ia.  Eia iho ka manao e ua kauka nei:

            “Ua hooia iho na Porofesa Damisch a me Kobner ma na hoao ana, he hiki ke pili ka ma’i i na holoholona ma ka palahehe, i hoopili ia ma kahi e waiho wale ana, (oia paha a ano e ae paha).  Pela no hoi ko ke keiki Milter, i hooia ia a maopopo, ua loaa oia ma ke ku ana o ka lima me kekahi kui i hoohana ia e kekahi ma’i lepera, a mai ua wahi ehua uuku ala i pehala ae ai ka lepera.  Pela no hoi ke kekahi kanaka opio e a’o lanaau ano, i kona ku ana i ka mea oia, oiai oia e okioki ana i kekahi kino lepera make.  Hookahi wale no mea e aai aku ai o ka ma’i, oia hoi ka lele ana aku o ka wai ma’i o kahi ma’i o ka lepera a ke kino ola maikai.

            Aka, i kumu e aai ai ka ma’i i ke kino maikai, aia wale no a pili aku ka wai ma’i i lele aku i kakahi wahi aha a poholi a ka mea ola maikai, ahaila laha aku.  Ina o ka mea nuku lilo loa kai pili aku ua lawa aku Ia?”  Ma ka nupepa Laneei, (pili i na hana lapaau a ola kino), o Iune 18, 1890, e kamailio ana no ka laha nui o ka ma’i lepera ma ua wahi a pau penei ka olelo: “Aka, he palena no ke ka lele ana o keia ma’i: me he la aia wale no ma o ka pili ana o’ka wai ma’i i kahi eha o ke kanaka.”

            Ua kakoo ia mai keia manao o like me ka ka British Medical Journal, Oxa. 11, 1890, maloko o kekahi palapala mai ke Aupuni o Inia e pili ana i ka hookaawale ia o na ma’i Lepera.  Ua hoomaoopopo nui ia ma ia palapala, ua manao ka lehulehu o na kauka lapaau kiekie ma Inia, ua hoike ia mai ma na mea i ike ia he iele wale no keia ma’i ma kea no e like me ko ka o ana.  He nui na ano e aai ai ka ma’i e like me ko ka o ana, aole nae he mea i oi ae o ka maopono loa o ka aai mamua ae o ka o maoli ana ma o ka maka o ka pahi o-lima e o-lima la nei, a ua manao ia no oia ke kumu ulunui o ka laulha o ka ma’i lepera ma ka Paemoku Hawaii, ua mokupuni o Kalulu a me Kamakani o ka Paemoku o Ima Kemohana, a me Guaana Beritania.  Ua hoike mai o Dr. R. Hall Bakewell, ka Luna o Nui o Trinedada, Dr. John D. hills o Georgetow, British Gaiana, Pro. Gairdner, M. D., o Gaiaego; Dr. C. Taylor, o St. Thomas, o Iona Komohana i na ma’i i loaa mamuli o ka o-lima ana.

            Aole he mea i oi aku o ka manao kanalua ole ma keia ano o ka laha ana, mamua o Dr. C. F. Castor, ke kauka e malama nei i ka halema’i lepera ma Guiana.  Beritania.  Makana hoike i ka luna kauka nui, no ka 1887, na hooia mai oia, “hemea oiaio maopopo maoli no, aole e hala ka laha o ka ma’i, lepera mamuli o ka o-lima ana, ma na wahi a pau i ike ia ua kuluma ka ma’i i ka lahui, a ua laulaha e like me ko kakou nei.”

                                    (E hoomauia aku ana.)

 

NO KE KANAWAI SABATI.

 

            He mau leta kai hiki mai e pili ana i ka paio no ka hoololi ia o ke Sabati.  Ma kekahi aoao ko makou makamaka a hoa paahana, E Kekoa, a he mau hoahanau hoi keka hi no ka luakini o Kaumakapili.  Ua aua makou i ka hoolaha ana ii na leta hone, no keia kumu, aole na hoa i hoopono i ke kakaolelo ana maluna o ke kumuhana, a ninau paha, ma ka olelo o ka Baibala e pili ana ia kumuhana, “Ka pono a pono ole o ka loli ana o kekanawai e kauoha ana i ke Sabat.”  He nui no na olelo Baibala e maopopo ai keia ninau, a e like me ka Isaia i olelo ai, Mok. 8:20.  “Ma ke kanawai a ma ka hoike ana hoi, ina olelo ole lakou e like me ia olelo, aole e puka mai kea o maluna o lakou.”

            Nolaila, he mea maikai no e hoopololei main a hoa kae ike i ka oialo o ko ke Akua makemake.  Ina no ka pono o ka loli ana, a no ka pono ole paha, he hauoli makou e ike i ka olelo kauoha a ke Akua no ia mea, a e waiho aku kakou i kek auoha a ke kanaka, e like me Lutela imua o ka Emerpera o Generamania i paio ai ma ka Aha Alii, me ka Elele o ka Pope, “maluna au o ka olelo a ke Akua e ana ia ai, aole ma o ka manao o ke kanaka.”

            O Kapena Kihi, ola kapena i keia aku Kinau.

            He halawai ka ka Aha ma ka Poakahi nei, no ka mea e pili ana i ka lakou hana.

            Alu’i, iniki ili hoe keia mau kakahiaka, o kea nu paha ia la ke hela la a maeule i ka iwi Halo.

            I ka la iho la anehinei, i hala aku ai ka Lunakanawai Kiekie no Kauai, a me ka hope Loio Kuhina a me na loio e ae.

            E malama ana ka Hui Hao Mekanika he halawai, ma ke Poaiahi ae nei, Maraki 9, hora 11 kakahiaka.

            Ua lawe ae nei o Kapena Lorenzen, i ke kulana pailata no keia Awa, a oia no hoi ka eha o na pailata o keia Awa.

            Ua lohe mai makou, e holo alii ana ka mea hanohano J. A. Cumin ma kahi o ke ‘lii Wilimai a i lilo ae nei i Kuhina.

            Ke wawahi hou ia nei ka hale pohaku o ka Hui Pakipika, e noho Luna Nui ia ana e Mr. Dihnehama, a o na ukana ua hoonee ia a me ka aoao ma ewa o ke Alanui Papu, mauka iho o kahi o Makanani.

            Ua hoopuka ae kekahi Loio, Hawaii i kona manao paa, e ahewa ia ana ka Hon. J. E. Bush, aole pakele.  Olelo aku ho kekahi loie aoo, aole e paa keia hihia maluna o Bush. no ka mea. a no ka mea.

            Ua hai pono ia mai e kekahi makamaka o makou, ua ae aku ka ke Kuhina C. N. Spencer na kekahi haole o Hilo, (he haole amara) ka mea nana e hoomoe ke paipu wai o Hil; oiai ua holo mai ii Honolulu nei e noi ai i ke Kuhina.

            E MALAMA ia ana kekahi halawai me ka hora 2:30 auina la kapule ma ka hale make kua iho o ka hale Mele Hou, ka hoihoi hou ia ana mai o ka Euanelio, hoomama mai kela pule mai.  A ma ka hora 7;30 p. m. …

            Ma Alanui Nuuanu, mawane mai o ka pa o H. Waterhouse, e waiha ana kekahi oiwi ponoi, ua lomi ia paha e ka waiona a malohi; a e hoo ikaika ana kekahi hoa e hoihoi iaia no kauhale, a ua kokua aku ko makou hanu mea hou ia manao o ka hoa.

            Maluna o ke Kinau o ka Poalua nei, i huli hoi aku ai ke kaikawahine Pelekane o ka ua Kanilehua o Hilo Mrs. E. A. Nawahi, ka mea nana i pu-ke aku i ka Makai Nui O Hawaii a me kahi mau auna like e like me kana leta kaumaha i kana kane a makou i hoolaha aku ai.

            Mamua ihe o ka haalele ana o ke Kinau i ka uwapo i ka anina la Poalua nei, ua hoopuka ae kekahi kanaka i kekahi olelo pelapela loa, imua o ka lehulehu, a ua hoohaia ka manao o ka poe a pau i lohe, a ua aa aku hoi ua kanaka la i kekahi kanaka o luna o ke Kinau, e hakaka, a kahea aku la e iho mai o hakaka laua.  He hiona o ka ona rama ke uhi ana maluna ona.

 

Olelo Hoolaha.

 

            Ke hai ia aku nei ka lohe i na kanaka a pau, o ka poe e makemake ana i mau oke paakai maika a mae ona manahu kio we maikai a makepono no hoi ke kumukuai, e loaa au maa Haim , Hale Kaa o ka Moi, a i ole i ke’u paha.

                                                MRS. C. I. HAIRA.

Hai ipo, Honolulu, Oct. 8, 18