Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 143, 5 Malaki 1891 — Page 1

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

He Moolelo no

MORIWIANA.

KE KIU O NA MEA HUNA EKOLU - KA ULI HOOLILO I KE KUA O NA LIO I HOME NONA-O KE KANA KA OPIO I LILO I KOA KAULANA I NA I A O KALEMANA O BOHEMIANA.

            No elua manawa o ka holo poai puni ana o ua koa la o kahulu keokeo maluna o ke kahua mokomoko, huli ae la oia imua o ke anal@a o na lii a me ka lede nona ka la hookahakaha o ka haaheo, a haawi aku la i ke aloha papale me ka ulumahiehie.

            Alaila hoohuli ae la ia i kona lio, a kamoe aku la no ke kahua e hookala ia ai ka wikani o ko lakou mau io.

            Iaia i hoea aku ai ma ua kahua la, ua haaei ae ia o ia i kekahi hoailona ma o ka hulu keokeo e pa lelo ana maluna o kona papale, a ia wa no i oili mai ai mailoko mai o ka halelole o ua naita la o ka hula keokeo kahi kanaka kuapuu maluna o kona lio eleele.

            E like me ka oili ana o ka pua kakaka, pela ua wahi kuapuu la i holo ma ai, a iloko o na sekona pokole, aia oia e ku ana ma ka aoao o ka naita hulu keokeo.

            Ua haehae ka lewa me ka leo hulo o na kanaka no ua wahi kuapuu la, me ke kahea ana: O ka naita Humebeki o ka lio eleele.

            Oiai ua naita Humebeki la imua o ke alo o ka naita hulu keokeo la o Berona imua a haawi mai la i kekahi mau olelo i ua wahi kuapuu nei, a iloko o na minute pokole, hoohuli ae la oia i kona lio a holo aku la no kahi a ka Ilamuku nui o ka la e noho ana, iwaena o na leo hooho o na makaikai e kahea ana: Ka naita Humebeki!

            I ua wahi kuapuu la i hoea aku ai no kahi a ka Ilamuku nui o ka la e noho mai ana me kona hiehie nui, haawi aku la o ia i na aloha papaie me na kunou haahaa ana alaila hai aku la oia i na olelo a ka naita o ka hulu keokeo i kauoha mai ai iaia.

            I ka pau ana hoohuli hou ae la ia i kona lio a holo pololei aku la no ko laua halelole me ka haawi pu ia aku o na pinai leo mahalo ana nona mai ke anaina aku.

            Mahope iho o ka meha ana o na leo uluaoa o ke anaina kanaka ia wa i ku ae ai o Moriviana iluna a hai pokole mai la i keia mau olelo penei:

            E na lii a me na makaikai, ua loaa iaʻu ka hanohano e hoike aku imua o ko oukou mau inii a me e ohohia ua makemake ka naita o ka hulu keokeo no ka lealea mua e halawai me na moho lanakila ma ke ku pakahi, a i ole hui ia.

            Nolaila ma ka hanohano a me ka ihiihi o ka oihana aʻu e ku nei ke kukala aku nei au e malama ia ana na lealea mua me ka oi o ka pahikaua mawaena o ka naita hulu keokeo kue i na naita lanakila he kanalima ano e hoolohe e na moho no lakou ka la.

            O keia mau olelo a ke koa Moriviana i hai mai ai no ke noi a ka naita o ka hulu keokeo, ua like ia me kekahi puupuu ikaika nana i hamare aku ka haupo o ua anaina la o ka makahehi lealea, a o ia ka lakou i ninau aku a ninau mai owai la ua naita la o ka hulu keokeo, a no kahi hea mai la o Verona i hoea mai ai oia, a pehea la oia i aa loa e halawai me na moho lanakila o ke kahua lealea he kanalima ke huiia.

            O keia mau nune olelo ana a ua anaina makaikai ia a me na lii, aole loa kilokilo a makaulu paha nana e hoike mai i na mea e pili ana i ua koa la o ka hulu keokeo o Verona, aka he hookahi wale iho no, o kela kahua lealea poina ole o Roma, o ia wale no ke kaula nui nana e hoike mai i ua anaina la aole oia he malihini kipa pae hewa, aka he ewe a he iʻo ponoi no ua aina la o ke koa a me ka wiwo ole nui wale.

            Ae e kuu makamaka heluhelu, maluna o keia kahua hakoko o ka lealea e hai mai ai ke kiai

            O uwila keia i ka pae opua

            Hoakakele o ke ao polohiwa

            Nana e hooni ka naulu

            Haehae ka ahu-lani-kuehu i ka makani---

            A maluna no hoi o keia kahua o ka paio hahana o na medala kila e ikea ai ua naita hulu keokeo la o Verona, aole ia mailoko mai o ka hanauna o ka holona a me ka mau kauka hoohewa, aka he welo ia mai loko mai o ke koko o ke koa o na koa a me ka wiwo olw o na wiwo ole.

            Nolaila i ka wa a Moriviana i haawi hope mai ai i ka huaolelo, hoolohe, ia wa i poha pu mai ai me ka o-le  hoailona i na moho no ka makaukau ana no na minute o ka hana.

            No ka lua o ka manawa a ka o-le i poha mai ai, ia wa i ike ia aku ai na moho lanakila he kanalima e wa-hi ae ana i ko lakou kulana me ka eleu nui.

            Aole i pau.

 

He Moolelo Nanea No Ke Kamaliiwahine Laulie

Aiole

HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA.

He Kaao kahiko no Helene

MOKUNA VII

            A i loaa hou ia oukou ka lanakila maluna o lakou, e halihali hou mai i lono oia mea ano nui imua oʻu i hiki ai iaʻu ke kuhikuhi pono aku i ke alanui e loaa ai ia oukou ka hulu gula.

            Mamua nae o ko oukou hele ana pela iki iho kakou, no ka mea ke Huliu mai nei aʻu mau aipuupuu i ka papaaina o keia kakahiaka.

            Aole i liʻuliʻu mahope iho ua makaukau ae la na hoaai ma kela a me keia aoao o ka papaaina a ma ka hoopokole ana ae ua ai a lawa a ua inu a koʻu ka puu i ka wai a ka @aul@, aohe he mea hoohalahala a ka ua i ka nahele.

            Mahope iho o ka hahao ana o ko waho @ pono ia loko ua liuliu makaukau hou ae la o Kolana a me kona mau hoa no ka hele ana i ka ululaau o ke akua o na kana a oiai lakou e makaukau ana no ka hele na kamailio aku la o Kolana i ka moi penei:

            E hoomanao oe e Morana i kau hooluhiluhi hope loa ana keia ia makou a mamua o ka napoo ana o ka la e kuhikuhi mai oe ia makou i kahi o ka hula gula i waiho ai a ke hapa ka ikaika o ka moo nana e malama ana e lilo ia waiwai loaa ole i ka nui aupuni na makou a mau loa aku.

            Aole ka moi i hoole mai i keia mau olelo oolea a ka opio, aka he waiolu wale no ia nona, a o ka pelo a me na huaolelo ap@hi e pepehi ai i ka naau oia kana i panai mai ai ma kona aoao imua o Kolana ma a hiki wale i ko lakou hele ana.

            No ka mea ua manao oia iloko ona, ma keia huakai hou a Kolana ma aole lakou e hoi hou aku ana me ke ola imua ona e hoouluhaa ai, aka na ke au o ka kaua nanea e kuailo mai i ka puana.

            I ko Kolana ma hiki ana aku i ka ululaau o pii ka manene ohi ka io i ke anu ua paio pholima hookahi aku la lakou me ka pualikoa nui pahaʻohaʻo o ka opu e ka honua a malalo o na hoonononoho a kuhikuhi ana a Hera ko lakou alakai nui o ka wa mauliawa ua loaa iho ia lakou ka lanakila a me ka hanohano o ka hooili kaua me na kanaka kino aka o ka honua.

            Mahope iho o keia luku ana o Kolana me kana pahikaua i na koa he umi tausani, ua hoi aku la lakou no ka hale alii me ka hauoli.

            No ka mea ua hoomaopopo iho la lakou i keia hele ana a lakou ua maopopo me he aniani ala ua lilo mua ia lakou ka hulu gula i auwale ka la.

            Aka nae i ko ka moi lohe ana i na mea a pau ua manao oia ia Kolana ma he poe kino makani wale no, aole he io a he koko, a i hoi aku hoi e lapu iaia e like me kana i manao mua ai aole loa lakou e hoi hou aku me ke ola imua ona.

            Nolaila, ua okalakala ae la oia a kunahihi manoanoa ae la kona mau papalina, lilio ka pepeiao, a mahoue iho o ke ano akakuu iki ana mai o kona ano makaʻu; ua ninau mai la oia:

            Aole anei i hoopunipuni ia au e ka lohe o koʻu mau pepeiao a me ka ike a koʻu mau maka?

            Pane aku la o Kolana i ka moi; aole o makou no keia e ku aku la imua ou, a i hooko mai nei hoi makou e like me kau kauoha e halihali mai imua ou i lono e pili ana i ka hakaka i malama ia mawaena o makou, a mawaho ae oia e haapio mai i ka hula gula o hoopoina auanei makou i ka nui o kau mau hana maikai ia makou.

            Aole i pau loa ko ka moi ano opulepule ia manawa, nolaila ua huli ae la oia a hawanawana aku la ma na @eiao o kekahi ha@a wahine i ka ninau ana:

            Ea, he mea no anei kau e ike a e lohe nei paha e kuu kauwa wahine maikai?

            Ae mai la o Weremina aʻe ka hoike pu ana mai i na mea a pau e pili ana i na keikialii a pela i pau loa ai ka pohihihi o ka manao o ka moi, a oia hoi kana i nalu iho ai iloko ona iho penei:

            He oiaio aole keia he poe keiki kanaka maoli ke lilo nei keia mau mea mana a pau i mea ole, a ke ole au e kuhihewa, e make io ana no ka moo deragona ili-paka-walu ina e loaa ana, alaila heaha la kaʻu mea pono e @ ana ai@

            Noho iho la ua moi nei a liuliu me ke kulou ana o ke poo ilalo, ea ae la oia iluna a olelo mai la ia Kolana.

            E hoomanawanui iki oukou a ka apopo ka la okoa alaila kii nui i ka hulu gula a oukou.

            Ua hoole aku la o Kolana ma me ke koi koke ana no ia manawa, a hiki walo i ka manawa a ua moi Morana nei i hoohiki ai imua o ke ahi a me ka la, e hahai io mai ana oia ia Kolana ma i kahi i waiho ai o ka hulu gula hana nui wale i kahi la ae.

            Nolaila ua hoi aku la o Kolana ma no ko lakou moku ia hapa la me ke kakali ana no ka oili hou mai o ka la i kekahi la ae, a oiai o Kolana ma i haalele aku ai i ka halealii, ua malama iho la ka moi he halawai mawaena o kona poe kiekie o ka aina.

            Aole i pau.

 

He Ohohia Nui

            O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi

            O ka hookuee ana oia kona enemi.

            Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:

Ian. 1   Princess Liliu Haimoeipo        1

            Mrs. C. I Hiram                       5

            C. W. Ashford Merchant St.  5

            Chas. Hopkins                        

            Chas. Gulick                           1

            W. C. Achi                              1

            Wm. Kamana Kawaiahao       1

            Jas. Quinn King St.                 1

            Wm. Rice Merchant Ss.          1

            M. L. Wailele School St.         1

            J. Kahiapo Leleo                     1

            Puakinamu Kakaako               1

            J. W. Okuu Kawaiahao           1

            Kaauwai Liliha St.                  1

            Wahinelili Kunawai                1

Ma o George Kanikau ka Luna eleu.

Mar. 4  Kaui                                        1

            Kamiano                                  1

            Palakiko                                  1

            Kahoiwai Kaakopua               1

            G. Dole                                   1

            B. Kaaloa                                1

            Holeso                                     1

            Puakalehua                              1

            Haawinaaupo                          1

            Kalama                                    1

            Kuemi                                     1

Kaneaiakala, Ka Luna Eleu.

 

I ka Poe Lawe Nupepa

            Ke poloai aku nei makou i ka poe heluhelu e lawe nai i ko kakou nupepa, makaala mai i ka hookaa ana i ka uku o ka Nupepa ma ka hebedoma, a e malama i na palapala hookaa mai na luna aku nona na inoa i hoike ia ma ke poo o keia Nupepa.  No ke paewaewa o ka hookaa ia ana o ke dala, a me ka hoohiki loa ana mai i ke keena nei, ua hooholo makou ma ka hebedoma ka hokaa, i mama ai ka hookaa ana a ka mea e lawe ana, a i maopopo mau ai ia makou, i kela a me keia hebedoma, ka poe i hookaa mai a me ka poe i hookaa ole mai, a ina ua hookaa me ka loaa aku o ka Palapala hookaa, he mea hoi e maopopo ai, ke ulu ae ka nele o ka mea heluhelu, ke okiia aku ka nupepa no ke kaa ole ma o na luna ae, alaila, no na luna ka hewak, aole no ka mea heluhelu, a ina aole io maoli ae na mua ka hewa, alaila, e kala @ kou no ke oki ana aku i ka poe hookaa ole mai i ka lakou nupepa.

J. E. BUSH.

 

Olelo Hoolaha.

            Ua makaukau ka mea nona ka imua malalo iho, e hana i na POHAKU PUNA ELEELE a me na pohaku e ae no na pa kupapau a me na kahua kukulu kia hoomanao.  O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina.

J. BOWLER.

Sept. 22, ʻ90, d-1y*

 

Hale Kuai Wati Nui

Helu 1

No C. Ah Kau.

            Ka oi o na mea Gula, na DAIMANA, na POHAKU MOMI makamae loa, na WATI GULA, na WATI DALA & C@, na @ kela a me keia ano, na lako wehi GULA a me DAIMANA, na KOMOLIMA GULA a me DAIMANA, na WATI nunui ano hou loa o kela a me keia ano, na PUPANAPANA a me na lako e ae e pili ana.

            E hoomanao e na makamaka, o keia AH KAU no ka mea @ i hana na WATI a me na lako GULA oi loa o keia Aupuni a i kamaaina ma kona hele mua i noho ai ma Alanui Nuuanu, Helu @ mamua, a oiai na hoolilo aku oia i kona kuleana malaila, ua wehw ae nei oia he hale hou ma Alanui Moi ma Waikiki iho o ke Keena o ka nupepa Elele, a oia no ho e Keena oihana mua o ka Hui Alahao Hawaii.  E loaa no na mea a pau o pili ana i keia oihana me ka @ loa a e hana hou ia ua wati a me na lako gula me ka hikiwawe a me ke emi loa.  E hoouna mai i na kauoha ma ka P@hu Leta Helu @.

            E naue nui mai, a e ike no oukou @.  O na mea hou loa wale no i ike mua ole ia ma Hawaii nei.

C. Ah Kau.