Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 138, 26 February 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Violet Wilder |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Olelo Kauhaua.
Oiai na oluolu i ke Akua Mana Loa Ka lawe ana aku i ke ola o ka Alii ka Moi Kalakua mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina ma Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huipuia
O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina. o ke Alii ka Moi i hala e aku.
Ke hoike aku nei i kulike ai me @ Pauku 22 o ke Kumuk@@@wai e ku nei. Nolaila, ke kukala aku nei makou:
O ka Mea Hanohano ke Kauia Aliiwahine Liiuokalani Ka Moiwahine o ke Hawaii Pae Aina malale o ke ano a me ka Inoa Liliuokalani.
E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA,
Haawiia ma ka Halealii Iolani i keia la 29 o Januari, M. H. 1891.
______
I keia la, ua hookohu ia aku o Mr. Kaumeheiwa, i Agena haawi Palapala ae Mare, o Kalalau Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina Feb. 17 1891. 3t-d
______
Ma keia la, ua hookohu ia Kaluakini Esq. i Agena ho oiaio palapala kepa p@ahana, no ka Apana o Lahaina Mokupuni o Maui.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Feb. 12 1891. 3ts-d.
_____
Ua hookohu ia i keia la o Mr. W. E. H. @@werill Esq., i hoa no ka Papa Alanui no ka Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai, ma kahi o J. C. Long i kapae ia.
Eia na Hoa o ua Papa 'la:
CHAS KOELLING--Luna Hoomalu
H. H. GARSBINE
W.E. H. DEVERUL
C.N. SPENCER;
Kuhina Kalaiaina, Feb. 17 1891. 3ts-d
______
KA LEO O KA LAHUI
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
_____
POAHA, FEBERUARI 26, 1891
_____
UA WAIHO MAILAKOU.
_____
Mamuli o ka ike o ka Aha Kiekie, ua lohe mai makou, ua waiho ae ka Aha Kuhina kahiko a ua hoo kohuia keia poe ma ko lakou wahi. Pomaikai kakou i ke kuokoa o 11. A Widhuana. Kuhina Waiwai a poo o ka Aha Kuhina. Saml Parker, Kuhina o ko na Aina E: C.N. Spencer, Kuhina Kalaiaina: W. A. Whiting Loio Kunina.
_____
Ua Huki ke Akule i ka Hohonu.
_____
Ua pau ke aho o na poe kilo aupuni i ka hoaa i ka huli ana i ka papa konane o ka Aha Kuhina a ka Moiwahine Liliuokalani. Aole @oa he mea i ike oiai. ua hunaia i ka polikua-a-kane, aia i ka naele o Alakai, ua hoanae ke akule i ka hohoau ka lipolino.
Nui ka ike a me ka maalea o ka Moi Liliu----"I ke alo iho la no ka ulu a o ka hala iho ia no ia.
_____
Ka A' A Kuhina o ka Moiwhine Liliuokalani.
______
Ma kekahi mai o na mupena @amu o keia kalanakauhale. i ike iho ai makou i ka Aha Kuhina hou o ke Apupuni oia ho o Hen. H. A. Wilimana, Kuhina Waiwai: C. N. Kuhina Kala aina: S. Parker, Kuhina Aina E: W.A. Whuing. Kuhina @@o.
O keia ka papa kuhina i okonio ia ae imua o ko kakou Moiwahine hou i kela mau la aku nei; a keia ke hoike nei ua nupapa namu nei, i ke lulana o keia poe a pau. A ke ninau nei no hoi ua nupepa nei, e aa ana anei lakou e hooko i ka makemake o ka lahui i ne ai i na wa'a pau a ke hoike hou nei. he poe kupono no lakou a pau, aka, ina aole lakou a pau e paa ana i kela poe mua, alaila he Aha Kuhina maikai i'o keia, a he hiki hoi i ka lahui ke hilinai ia lakou. aka, ina aolo pela alaila aole no i kupono keia papa kuhina, a aole no hoi e holopono ana ka hana mawaena o ka Moiwahine, a me ka Aka Kuhina.
Ina o ka pololei keia, alaila mai haawi i kou mana ia hai. aole noi imua o kekahi aha a ae iloko o kou aupuni.
Aia a loaa ia makou ke ko a kupono, alaila, e hoike piha aku ana no makou i na mea a pau.
Na Aha Kunina
O na poe kilo aupuni loea o ke ao nei, aia ko lakou mau puniu lolo ike ke nana la imua no na kulana auouni e kaalo ae ana mamua o lakou no na makahiki he mau haneri e hoea mai ana. Aka, o na poe papau o ka noonoo kalai aupuni, he mau wahi kauna makahiki pokole wale no ka manao o ko lakou ike. Nolaila, ina lakou e hoonoho i mau alakai (Kuhina paha) no ke aupuni, aole e loihi ka noho ana, a o ka kooku'i no ia me na pukoa i ike ole ia a o ka hiolo no ia.
O kekahi poe hoi, ua piheihoi lakou no ka hilinai ole o ka lahui ia lakou, maolaila, i ka wa e ueho mai ai ka Ahaololo hou, ua olepe ia ae la lakou: ua maopopo loa ia makou he nui loa na poe i ake e lilo i mau kuhina, aka, ua hopohopo e. a ua kau e no ka lia, aole lakou e paa ana no ea la loihi, nolaila. Hehe wale. No ka mea, aia ma ka hilinai o ka lahui, ka loihi o ko lakou noho ana.
O kekahi poe e ake nei e lilo i mau kuhina ua ike no lakou aole i ikea e ka lahui; owai la oia? Heaha la kana i hana ai no ka lehulehu, a aole he makemake o ka lahui ia lakou he ake hanohano ake loaa e aho no e noho malie na waho o noho aku auanei, aole e li’uliiu peku ia mai e ka lahui.
Aole e @o pono na hana a lakou e kanu ai a o ka hoea hou mai no ia o kekahi Aha Kuhina hou, a pau ae la na hana a lakou i kanu ai i ka huhuki ia a pela no hoi ka lua a me ke kolu o na Aha Kuhina e komo mai ana. O ka pono e hana ai, e koho i Aha Kuhina hilinai ia e ka lahni, oia ka mea onipaa. Aole e naueue.
KA HOOPONO
Ua hoike aku makou i ko makou mahalo nui ana i ke kahua hoeponopono aupuni a ko kakou Moiwahine, a oia ka mako e kakou ma@ aku ai me ka hauoli a me ka oluolu i na manawa a pau: no ka mea he kahua ia e loaa ai ka pono kaulike i na mea a pau loa.
Aole he kahua hooponopono aupuni e ae i oi aku kona kilakila mamúa o ia mea ma na hana pili lahui ma na hana pakahi a kela a me keia kanaka iho na ike ia ka maemae o ia kahua hana he hoopono.
A o kiek no hoy me ka makou i hoike mua aku ai e hoomakaia ka hoopono ma ke poe mai o ka lahui: peal maoli io no e loaa mai ai ia mai kumu hooponopono aupuni a ko kakou Moiwahine, i kahua maikai a ma@hine l@a, no kona au o ka noho Moi ana. O ka hoopono, he kua ia i @a hana kekee a me na hana pono ole a pau loa.
O ka hoomaka ana mai o ka hoopono ma ke poo mai o ka lahui. O ka hoomaka ana mai no ia o ke aupuni e Hanau hou iloko o ka noho aupuni maemae ana a oluolu. I ke poo a ka lahui a kahikoia me ia makia o Kona au. O ka manawa no auanei ia e emi ho@e aku ai na hana pono ole a me na hana pukalua a hookamani a a koakoa mai ka oiaio a pau imua o ka noho alii. a o kona mau hoa kuka auanei i ama na mea pili kala aupuni. E nui aku ana ko ka Moiwahine maauao a me ke akamai hookele aupuni noeau, ke kupaa oia maluna iho o keia mau olelo kumu o kona au o ka noho Moi ana.
Na ia ano e kahili mai i ka poe pipili aku no na pomaikai pilikino imua o ke Alii, ka poe i manao nui ma ka loaa mai a ai ae no a pau, hana aku ana no ka loaa hou mai.a peal aku ana. He poe lakou no ke Alii i ka wa loaa a no ka wa ma ona, a i ka wa e nelo iho ai, o lakou mua no ke ohumu aku i ke Alii a ke lilo i mau enemi nona.
Aka ina onipaa ka manao o ka Moiwahine maluna a kana mo'o, aole auanei he mea e hopohopo ai no kona manao. ke halawai mai na holuia ana me kona hooponopono aupuni ana: a o kona mau makaainana, e hahai aku auanei mahope o na hana a ka Moiwahine a o ke ola no ia.
He mea maopopo le'a e hoao aua nei ka poe maalea o ka pohai kuko o@hana a makemake pomaikai pilikino e lakai i ka Moiwahine i mea e kokua mai ai e ko ko lakou makemake aka, o kela @@oto auanei ka mea nana e kaupaona aku na alakai maalea ana a na poe la a lilo i mea ole.
O na huaolelo ka ana o ke au kahiko i puana mau ia __"O ka pono ke hana ia a haule mai @a lani." Ke kuikahi nei ia mau huaolelo kaulana me an ahuaolelo moto a ka Moiwahine o ka Moana Pakipika Liliuokalani "Ka Hoopono."
E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA!
E Nana i ke Ola o Kou Lahui
E ka Lani Moiwahine Liliuokalani e maliu a nana i ke ola o Kou lahui oiai aohe Moi ke ole he lahui. E noho ana oe he Moi Hawaii no ka lahui Hawaii i aloha nui ia he mea @aakiki ka hiki ia oe e noho aku maluna o ka lahui o na aina e ke ole e awili pu ia me na koko Hawaii ponei me ke kakoo pu ia @ na mana aloha o waho mai.
Aia iloko o ke ola o ka lahui ka mana kalai aupuni. @@@ e hoohemahema ia ke ola alila e lumai koke ia ana na kane koho @alota e na enemi o Hawaii iloko o ka ake e holopapa nei. Oiai o ke @la o ka lahui Hawaii aia o ia iloko o ka lima o ka poe @ ak@ ana @ nal@wale kou lahui.
@@ nana i ka Papa Ola aole loa hookahi kanaka Hawaii iloko oia wahi. No ke aha aole i hoonoho ia he mau Hawaii aloha lahui ma ia wahi i mea nana e nana akahele i na poe i loaa i na palapu o ka pilikia?
No ke aha i haawi ia ke ola o Kou lahui iloko o ka lima o na poe nana i ake e @@@@@@ i Kou kaikunane Moi i hala aku la? E maliu mai, oiai ka wa kupono a ke Akua aloha o kahea nei ia oe.
Ua loaaa ia oe ka mana e koho ai i Papa Ola hou, e kokua ai i ka malama ana i ke ola o ka lahui.
Ke makemake nui nei ka lahui Hawaii i ke Kauka Luts, nana e lapaau, aka, ua hoole ka Papa n@ao ka aua ana ia Reynolds a me Kale Kahalehili na laua e malama i ke ola no ka make.
Ua hooholo ke Kau ahaolelo o 1890 he $10,000 no ka hoonaanae ana i opio Hawaii ma na aina e. No ke aha aole hoouna koke ia ke kahi poe keiki Hawaii e ao i ka ike kahi poe keiki Hawaii e ao i ka ike lapaa a i mea hoola i na Hawaii?
No keaha keia poe Kuhina i nooonoo ole no ke ola o ka lahui a hoouna i nia@ keiki ao kauka? i mea e kaohi ia mai ai ka holomoku ana aku o Kou lahni i ka make? O ka makou mele pule, oia keia:
O ke ola no ka mea maikai
No ka lahui Hawaii a pau
Akahi momi makamae
E pono ai kakou
I noho mau ai kakou
Me Liliuokalani
I ola mau Kou Lahui
A kau i ka pua aneane.
Nana i na pua o Hawaii
Ke kulana o Kou nohaolii
Mai hoole i noi
O kou mau pokii luulau
Na ke Lii o na 'Li@
E hooloihi i Kou mau la
A loaa he Lei Alii
No ka Lahui Hawaii
HAWAII PONOI
Ko Hawaii Kulana Aupuni i keia wa.
Ke hele aku nei e pia na hebedoma elua, mai ka nalo ana aku o ke kino wailua o ko kakou Moi, aia hoi ke ku nei na hana nui o ke aupuni me ka nae mua oie, mamuli e ka lokahi ole o ka Aha Kuhina; no ka waiho ole aku i ko lakou mau hookohu, e like me ka KA LEO i oili mua aku ai i Ianuari 30; a i pakui ia mai hoi e ka leo o ka Moiwahine ma ia la no paha; a i oi lo a aku no i ke kauoha maoli ia ana aku no e ka Moiwahine ma ka la 16 iho nei o keia mahina, e hoihoi mai ia na hookoku. Aka ke ike ne kakaou ano o ka pupue ana iho o na Kunina i na hookohu o lakou, aole he hoihoi aku e like me ka leo kanoha o ka Moiwahine, he hoike nui maopopo loa keia o ka lapuwale o keia Aha Kuhina a he mea hoohaahaa i ke kulana o ke aupuni a me ua poe Kuhina nei. O keia kekahi o na hana haahaa loa i loaa iloko o na hooponopono aupuni ana o Kawaii nei. Mamua aku nei he mau paio hahana o ka Aha Kuhina me Aha Kiekie a ma hu wale iho nei: a oia Aha Kuhina na pau aku la. Loaa mai la hoi nei Aha Kuhina. i loko aku nei no o kela makahiki, a o keia no ka Aha Kuhina nona kahi olelo hooholo hilanai ole i lawe ia mai iloko o ka Aha olelo o 1890, mamuli o ua hana pono ole a ka hapa nui o na Luna makaaina a me na Senate, na hoohanohano ia keia poe Kuhina e noho ma ka noho Kuhina. Ano i keia la, pehea ka poo nana i kakoo keia Aha Kuhina uhalu, keike mai ne oukou i na hana pauaka kohu ole a na poe Kuhina nei a oukou i kokua ai? Mamuli o keia mau ano hana o keia Aha Kuhina aole he mea i hana ia no ka pono o ka lehuehu. Ke lilo ne lakou i ka noonoo ana ninau na i kahi e lanakila ai lakou mahina o ka leo 'lii o ka Moiwahine, a ua ku i kahi hookahi na hana nui o ka lehulehu.
Ua ano like keia me ka moku iwaena moana; o ke kapena a me na 'lii inoku malalo iho ua mokuahana, aole ae mai na 'lii i ka makemake a ke kapena a o @
hoi i ko na 'lii. He @
poino ai ka moku, ina pola @
o ke kapena @@e na 'lii o @
ku e hana ai.
Pela no ke aupuni i keia ua @a
maopopolea eia ke kue nei ka Moiwahine i na Kuhiha, a o na Kuhina i ka Moiwahine, mamuli o ka aua i na hookohu o lakou. O keia kekahi o na Ima ino a kakou e ike maka nie, i hoea mai no loko o ke kahua i hooonoho i ai i 1887.
Ua hoike mua aku makou@@ko makou manao no keia Aha Kunina me ka hookamani ole. aole hoi me na manao ino ano pilikia e like me makou i hana i amai ai, aole loa pela. Ma kahi o ka hana e pili ana i ka pono o ka lehulehu. @@ kalai aku makou ma kahi a makou i ike ai, a ia hoomaopopo ai hoi, @@ "hewa ia a he pono ole." Oia mau kalai ana aku, aole no ka makemake e kulai aku i ka poe i hoonohoia malaila; aka, no ka makee i ka pono o ka lehulehu, a no ke ake no hoi e hoopololei ia na hana o ke aupuni e paa ia ana e kona mau lima lawelawe. Ina i kookoia ka makou i koi ai e pau keia Aha Kuhina iloko o ka ke kau Ahaolelo aku nei i hala, ina, aohe e halawai in@ kakou keia mau hana hilahila. a hoohaahaa i ke kaula kopooponopono aupuni . Aka no na pono pili kino. ua hoole ia ka hoopau i kia poe Kuhine e ka hapa nui o @e hoa o ka Hale Ahaolelo, me ka ike pono no nae i na kee a me na a@@ki, eia nae. hoopaa no. A i ke @ wa, aole i hala he makahiki, eia ka kou i ke kulana hookele aupuni lapuwale loa i ike ia mai mua ma@ oia hoi ka aa ana o keia Aha Kuhina e paio aku me ka wahine. ko ka keu Moiwahine Liliuokalani. A heaha aku ka hopena o keia mau ana hana e ik ie nei?
NU HOU KULOKO.
He mau moku @@'a wale no @a i holo i ka la inehinei.
Ke puliki nei no ka Aha Kuhina i ko lakou mau kulana i loaa ia lakou.
Ke pii ae nei ka panio o ka paiki o ka makeke hou o ko kapitala nei e hana ia nei.
He hale mahoe ka hale heahu o ka hui Alahao. e ku nei maluna o ko lakou uwapo.
He hale hou keia o ka hui Mek@ nika e hana nei. ma ewa iho o ko lakou keena ohana.
Oi kali aku makou ia o Don T@pidoa-a aole ou wahi mea a maalo mai. ua poma paha oe i ka lua wai a kaua e auau ai.
Nani a maikai na hale pohaku hou. e kukulu ia mai ne i keia mau la. Helua ma ko alanui Hotele. a hookahi ma alanui Papu.
O ka poe o makemake ana i na paiki hoohiluhilu, e hele makahi o Mr Mogana, oiai i keia la e kuai mai ai oia i na waiwai ileko o kona keena kudaia.
A i makemake oe e loaa ia oe ka malamalama ma ke kanawai ai minamina i na pehu elima eha a pake'o a he kauna . o ka loaa no ia o ka aniani kilohi o ka oiwi.
OLELO HOOLAHA
Ma ka la 2 o Feberuari iho nei, na nalowale ia kau Lioulaula kaue o kona ano ekolu wawae ulaula, a hookahi maka alohilohi.
O ka mea e loaa ai o hoihoi mai ia'u a e loaa no iaia ka uku kupono a e loaa no hoi wau ma ke a Keena hana kamaa he ma Alanui Moi.
W. WRIGHT & SON.
Alanui Moi, Honolulu, Feb 1620
1w-d