Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 135, 23 February 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Maggie Butterfield |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Olelo Kuahaua.
Oiai ua oluolu i ke Akkua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, ma Kapalakikio, Kaleponi Amerika Huinuia.
O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.
Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pauku 22 o ke Kumukanawai e kku nei. Nolaila, ke kukala aku nei makou:
O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liinokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o ke ano a me ka Inoa Liliuokalani.
E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA.
Haawiia ma ka Halealii Iolani keia la 29 o Ianuari. M. H. 1891
I keia la, na hookohu ia aku o Mr. Kammeheiwa, i Agena haawi Palapala ae Mare, o Kalalau Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina Feb. 17 1891
Ma keia la, na hookohu ia aku o G. Kaluakini Esq. i Agena hooiaio palapala kepa paahana, no ka Apana o Lahaina, Mokupuni o Maui.
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb 12 1891
Ua hookohu ia i keia la o Mr. W. E. H. Dwerill Esq., i hoa no ka Papa Alanui no ka Apana o Hanalei, Mokupuni o Kauai, ma kahi o J. c. Long i kapae ia.
Eia na Hoa o na Papa ‘la:
CHAS KOELLING – Luna hoomaiu
H. H. GARSBINE
W. K.. H. DEVERILL
C. N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Feb 17 1891
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Aeuuahoopoeopono a me Puuku.
POAKAHI, FEBURUARI 23, 1891
KUPAA KA MOIWAHINE.
Ua kupaa ka Moiwahine aole he @mi hope mai Kona kulana, a oiai Oia maluna o ke kuleana Alii. Ke kakou akku nei makou i ka hoomaikai o Ka LEO O KA LAHUI. A e hoomau aku i lanakila ai ka pono maluna o ka hewa.
HE KULANA.
He ewalu la i hala aenei, i hoolewa ia aku ai ke kino make o ko kakou Moi i aloha nui, a eia no ke aupuni ke ku nei me ka Aha Kuhina ole, nana e hookele na hana. Ua loaa keia kkulana i ke aupuni mamali o ka hoopaakiki kkumu ole o ka Aha Kuhina, e noho i ka oihana me ka makemake ole o ka Moiwahine. He kulana hoohilahila keia i ke ano o ke kanaka. A he hoike ana mai na o loa aku ko lakou minaaina i ke dala o ke Aupapi. Mamua o ko lakou inoa hanohanohe keonimana. He oiaio aoi@ no paha lakou e koino hou ana ma ka oihana ina e kauka’i ia ma ke kohh halota ana a ka lehuiehu. Ua iohe mai makou o ke Kuhina Waiwai ka mea minamina loa ke pau aku mai ka oinana: a na maepope ke kumu no ka mea oaoie e ae ana ka Moiwahine e onoonou a hooweliweli ia oia e kekahi o na Komosina e like me na olelo a ka Moi i make, i kona hoohana ia ana akku a ae ai oia, “ ho noho @@@@@@@ ho pue mai nei me ka hiiahua
Ke uwe nei makou no ka hoohaahaa ia ana o ke kulana o ka mea a ke Akua i hana ai he kanaka, i ka hoohalike me he holohoiona ala, ka ike ole i ke ano o keia mea he hulhiia. Ua kohu like me ka holoholona pepeiao loihi a ka Haku i kau ai i kona komo hope ana ma Ierusalema a me kekahi holoholona ale i kana ai me ka nau ole.
No keia mau kumu, ua kuia ke Alii, a ke kakali malie nei, o ka haalele mai i ka oihana i lona ai ima ka hiki kpono ana ke hookumu aku i kona noho Moi ana me ka molaelae mai kinohi aku e like me ko Kamehameha V mau Kuhina i haalele ai, a loaa ia Lunalilo ka hookohu ana aku i kana poe i makemake ai; a pela hoi e like me Alapaki ma, na Kuhina o Lunalilo i kena make ana, a hoonoho mai ai o Kalani Kalakana ia Nahaolelua ma aka, he poe keonimana lakou e ka papa ekahi, a he poe koonimana keia o ka hein hope loa o ke au ia Uhalu ma.
Ua nonoi aku ka Moiwahine i na Kuhina e waiho mai i ka oihana e like me ka lakou i olelo hoonene aku ai mahope koki iho o ka hoohiki ana o ka Moiwahine i ke Kumukanawai a Asna hoi i pane mai ai a nalo Kona Kaikunane, alaila pane mai ia lakou. I ka Moi make, kauoha ia mai la ka Aha Kuhina e hele aku me ko lakou manao e pane mai ana la ka Moiwahine, ma ke ano e paa no lakou i ka oihana, ua hiki hauoli aku lakou me na Komisina hou ma ko lakou mau lima e kakauinoa mai ke ‘Lii. Aka, kua ioihi ko lakou mau helehelena e like me ka Iakake i ko lakou lohe ana i ka leo ‘lii e noi ana e hoihoi aku i ko lakou mau hookohu. Ia wa kulou iho ia na Kuhina ilalo e like oie na pua a na hoahanau o Iosepa i kuiou ai imua o ka pua a ko lakou kaikaina, a me he mea ala no hoi e like me ka aweawea o ka naau o na hoahanau o Iosepa iaia, pela no na Kuhina i ko lakou haohoka ia e ka Moiwahine Liliuokalani. Pane mai la lakou e hoi lakou e noonoo a hoike mai i ko lakou manao a eia lakou ke hoolelohi kumu ole nei me ka houpuupu, a me ka manao e loli ae ana ka leo Alii: aka mae, aole i loli a nolaila eia ke aupuni ke ku nei me he moku la aohe poe ku hoe nana e hookele pono i kona holo ana.
Ina e ulu ano e ae ka aina a poinopaha, aole he kumu e ae o ia mau mea, hookahi wale no o ka hoopaakiki kumu ole wale no o na Kuhina e noho Komisina ole nei a ma ia poe e ili ai na hewa a me na hoahewa ana o ia no na Kuhina e pupue nei iluna o ka oihana –oia hoi o Keoni Kamaki, Kope Baraunu, Kale Spencer a me A. P. Peterson. – ua lohe mai nae makou, ua ae no Kale a me Pererson e hoihoi aka aole he ae o na mea mua a me he la no ke Kuhina Waiwai ke kumu ao o ka Aha Kuhina, ka mea i paa ai.
He minamina makou i ka nei o a me ka ilihune o keia poe Kkuhina i ke ano koonimana a me ka loaa a noaila i mea e pau ai keia pilikia o ka aina, he kupono e lulu kakou i mau haawina keonimana a i mau haawina dala i lawa ai ko lakou hele a me ko lakou ilihune a malia o hoihoi aku i ko lakou mau Komisipa i ka Moi.
O ka la inehinei Feb 22. Oia ka la hanau o ka Moi nua o Amerika Hu@@@ oia hoi Moi makaamana
Ke Aumeume ana i ka Aha Kuhina Hou
He nui no Iono e hauwawa ana mawaho iho o ka rumi hoiu o ka Halealii Iolani. O na inoa e kaalo mau ana, oia no no ka aoao hoomaemae wale no, oia iho keia poe: Sam’l Parker. Kale Wilikini, Kope Baraunu a me Kale Spencer. Ke nana aku i ka hapanui e keia poe o lakou no ka i komopoo iloko o na hana kipi i ka Moi Kalakaua o Tune 30, 1887; a o lakou no ia e kakoo mai nei i ka Aha Kuhina uhalu e hoololole nei me he ekake ‘la ma ke kapa muliwai. Pehea la ka manao o ka Moiwahine Liliuokalano e hoolohe mai ana anei oia i ka pule a me na leo ulono o ka lahui, a haawi mai i wahi oloina e hooniaai ka lahui i maluhiluhi i na inea a ka aono hoomaemae i hana mai ai
O ka makou pule e Kalani e aloha ia ow like iho, a e hoonoho ae i mau Kuhina o ka aoao lahui, i aloha i ka lahui ka Noho’lii a me ka aina; alaila e kakoo no ka lahui me ke aloha pumehana a me ke ohohia nui.
Mai koho oe i na poe aloha ole i lou lahni e like me keia Aha Kuhina o Keoni Kamaki ma; ua ae lakou me ka hooia i ka Moi Kalakaua a me na hou o ka Ahaolelo 1890, e kokkua i ke kanawai koho Aha Elele, aka ua pelukua, a hoole hou iho la, a o ka hopena ke hoopilikia nei ia oe.
He Halawai Malu.
Ua malama ia he halawai malu maloko o ka Ariona Hole, ma ka po Poakolu iho nei Feb 18 e na ili kea me ke ku kiai ia o na puka.
I ka wa nae o ka halawai e hoho ana ua hiki aku la na lala o ka hui a ke Kuhina me ka mapao o lakou ke halawai ana e like me ke kauoha eia ka aole, ua kipaku ia mai lakou e na ili kea, me ka olelo ia mai, e hoi oukou apopo hele mai.
Aka, ua piha loa ia kela poe i ka nolaila, ua onou aku la lakou i kekahi mea e komo iloko o ke keena halawai, a ua komo no a nana i hoike aku i ka olelo, apopo aole makou e hele mai ana i ka halawai, a mau loa aku.
Ma keia, ua mahae a nahaha ka hui oiai i ka wa a ke Kuhina i makemake ai e hana i kana hana, oia ka wa a ke Akua i hoopuehu ai ia mau hana.
A pela aku no kela poe na lakou kela hui malu, nolaila o na ilikea, heaha ka mea hoolaha ole i ke akea. I ike na mea a pau a hele aku e hoolohe he oki loa ko oukou hana malu a laa ka maloo o na iwi la i ka la. o ia ka nani o ka ke Akua olelo.
O ka mea hana ia ma kahi malu, e hoike ia no ia i ke akea nani no ke Akua me kana mau hana, a nana ahanei e hooponopono i keia lahui a me ka Noho Alii o Hawaii onoi.
He a’o Ano e a he Hana Maalea.
Mailoke mai o ka waha hookahi ua puka mai ke a’o i ke Alii a i na Kuhina. I ka mua he okoa a i ka hope hoi he okoa. He hana kupanaha keia a he hana e hooke ana i ke kuko o ka mea nana keia olelo palau i ka i ana aku e hoopii ia kekahi kanaka e pono ai, o lilo anei kana mau kalai ana i mea e @oop o ai i ka keia mea e a’o palau nei.
Ua hoopii i’o ia no aka ke ko ala ao nae ka mea ana i hopo ai. Aole maniui o ka olelo kaini i iuaka u ia. Aka. Momuli no o ka palua o na olelo a’o a ka mea i hohe honua a a’o hewa i ke Alii. O ka hua iho la i o nae ia o na a’o pilikino ana. a ke kanaka e ake nui ana i kona pono maiuna o ke kuleana o ka lehulehu.
Maloo na Iwi o Huaikala.
He mau lono kai pahola ae, na pau na mea huna o na leta i ka Moiwahine Liliuokalani i ke kaulaiia ae i ke akea e kekahi o na wahine ukali o kona kono pono: No makou iho aole o makou kuleana e hoahewa aku ai i na wahine la; aka, ua maa loa oia i ka hana pela: a pela no oia i olelo ia ai, he mahaoni kena wehewehe ana i ka puolo lole o ka Moiwahine Kapiolani ia: Oia ano wahine ka i oleloia he lawe maunu a he holehole iwe. Ua puhi ia ka lole o ka Moiwahine kane make no keia mau hana, a a pehea la na leta a ka poe mea leia, ke puhi hele ia nei paha.
UA HEWA ANEI KA HOOLOLI I KA LA SABATI?
[ Hoomauia.]
Akolu. O ka olelo ana ae o ke kahi kanaka me ka hooia ana i ka pono o ka hoololi ia o ke Sabati, mai ka la ehiku a ka la mua, he hookiekie keia o ke kakaka, a ma ia mea, ua hewa a ua pono oie loa.
E ke hoa na ha’i mua ae nei au ia oe i ko kaua lokahi pu ana ma ka manao a me ka olelo ana hoi, ua hoololi ia ke Sabati. Aka, ma ka aoao apono oe i ka hoololi ia ana a ma ka aoaoa apono ole hoi au o kaua.
A ke i hou mai nei oe = o ka uhane ke alakai o ka poe manaoio ia Iesu.
E ke hoa, lokahi hou no kaua ma @a olelo; aka e ku oe a hoolono mai i keia ninau: “Ke manao nei anei oa he uhane okoa ai keia au e kuhikuhi mai nei, a he uhane okoa hoi ka mea nona kela mau kanawai eha o ke Sabati, i hiki ai ke manaoia ua kue laua kekahi i kekahi?”
Aole loa pela hookahi no ia uhane oia no ke Akua nona ua kanawai Sabati nei a kaua e ike nei. A e manao ana no anei oe he mau uhane lauwili a’lolelua laua.” A@@ le no. Ina o ka Uhane Hemolele ke alakai o ka poe manaoio a pau loa e hoomanao iho oe oia no ka uhane nona kela kanawai Sabati au e olelo mai nei no ka hewa ole o ka hoololi ia.
Aka nae he kue ia i ka noonoo maikai ana a me ke alakai oiaio ana a ka Uhane Hemolele. No ka mea aole ke Akua he kanaka i lau wili ai oia.
O keia kanawai i olelo ia o ka Haku Iesu, oia no ke kanawai o ka pono maoli, na kanawai hoi he umi o ke Akkua a o kakahi hoi o ua mau kanawai la oia no kela Kanawai Sabati. O kona la i kukala ia mai ai ma ka mauna o Sinai ma o ka loaa ana mai o ua mau kanawai la ia Mose, maloko mai o ke ao ka uwila a me ka hekili, oia ka la ehiku, aole ka la mua.
NU HOU KULOKO.
He 75 ka nui o na oake, e huli hoi aku ana no ka aina pua, maluna o ka moknahi Gaelic.
Nui a lehulehu na ohua pake a ke Kinau i lawe aku nei no ka makaikai ana ia Madame Pele.
Eia i Honolulu nei o Mr. C. @ Papai, ka luna d@@@ o Hilo, i holo mai nei oia i mea o mea o ana ai i ka @@@ honua.
Ua haalele akku ka mokuabi Gaelic, ma ka a 14 o Feb nei a ua ku mai oia i ka Poaono nei a ua holo ia eia ehiku la holo.
Ua huli hoi mai nei o Mr. D Faster o Kau Hawaee, i ka Poa@@ ma nei, maluna o ke Kia pa S. E. Alani me ke ola kino maikai.
Maililo i moe puu ka ona milia@a a ke hookahuli aupuni no ka moa na kaiuii kai hohonu, ina ua hoolana i ka auwai i kahi haiki.
O Capt. J.C Lorensen o ka ano kuahi Kinau, o kana huakai hope loa keia maluna o ia halelana, a hoi mai; alaila oia nee ae no ke kulana i loaa iaia.
Kapakahi mamoia o ke o koi ka moku oia ke kulana o na lala o ka hui a ke Kuhina i keia mau IaEa; hewa ka ia la e Umiamaka he poo wale no aohe pauku kino, aloha no.
Ke kakali nei o J. M. Poepoe Esq. o ka puka mai o ka hoolaha a kona hoa kakele maluna o ke kanawai. E kupaa oe ma ka pono a hiki i ka make, na’u no e haawi aku ia oe i ka Loi o ke ola.
Aia ma ka puka aniani o ka halekkuai o Makanani, ma ke kihi o alanui Papu a me Kalepa, ke kii o ka hoolewa ia ana o Kalani Kalakaua; a aia pu no hoi malaila ke kii o ka Moiwahine Liliuokalani. He walohia na hiohiona ke nano aku i ka papa kii.
Na moku i ku mai i ka la 21 a me ka la 22. Ka moku kaua Amerika U. S. Iroquois mai Samoa mai ka moluahi S. S. Gaelic mai ka Ipuka Gula mai, ke pia-pa J. C> Piluger mai Nu Kakela mai, Liholiho mai Kohaia mai, Calaudine mai ke kai holu mai o Kahului.
E na Hawaii e kokua kakou ia kakou iho, oia hoi e lawe i KA LEO O KA LAHUI i ike i ke au nui a nie ke au iki, a e kkuai i ka buke mooielo oko kakou Moi aioha i hana noiau ia ka hui hana buke Hawaii o Mr. J, M, Poepoe, hookahi no pehu ike i ka papalohi o Maukele hewa ia la.
Ua ulu ae he hoopaapaa mawaena o kekahi mau Loio Hawaii no ka ninau e pili ana i ka Aha Kuhina a me ka Moiwahine Liliuokalani. Hookahi o laua e kakoo ana i ka Moiwahine oia o Me. Poepoe a hookahi e kue ana a nie ka hoopuka pu ana i na olelo hooweliweli, nolaila e ka lahui mai kakoo i ka me opu keenea e like me keia ke ano.
Ua lohe mai makou, ua kipaku ia e Mr. Anwae o K---, mailoko aku o ka Hale’hi i ka Poalima nei, mamulu o na kumu he lehulehu. A o ka hope o kana olelo ina wau e noho loihi lea ana ianei, aole ioa o’u makemake e ike i kou poo maloko e keia hale. Ua hoi aku o K--- me ka luuluu, a na mihi paha oia no kana mau hana o na la i hala.
Ke upu ia nei ko kakou waa Aupuni, e hoolilo i aupuni Ripubalika e like me Amerika Huipuia: aka, na ike e ia ka hana a ke ko’ohe; oia ka ka Haku Iesu Karisto i i mai ai, “ Owau pu no noe oukou a hiki i ka hopena.” Nolaila, e ka Lahui Hawaii e pelu i na kuh ilalo a e nohoi aku i ka Hakulani, a Nana io e hoomalu mai ia kakou oiai he aupuni nawaliwali kakou, aka. Oia @uanei ka mua nana o hooikaihu.