Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 125, 9 Pepeluali 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA

 

            Ua hookohuia i keia la o S. E. Kaiuo Esq. i Agena Hooiaio Palapala Kepa no na Limahana o ka Apana o Wailuku, Mokupuni o Maui.

            C. N. Spencer.

            Kuhina Kalaiaina

Keena Kalaiaina Feb. 5 1890. 3t.-d

 

KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA PAHALE AUPUNI MA ALANUI MOI, E HUI ANA ME KE ALA NUI LILIHA.

 

 Ma ka Paoaha, Maraki la 5, 1891., ma @a hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, e kuai eudala akea ia ka hoolimalima o ka Pahahe Aupuni e waiho ana ma alanui Moi e hui ana ine alanui Liliha, oia hoi ka pahale i kapaia o ka “Old Lime Quarry” a nona hoi ka ili o 59 hapa-haneri o ka eka, na oi iki aku paha a i ole ua emi iki mai.

            Manawa-Hoolimalima no 10 makahiki Kumukuai Koho-mua-He $20 no @a @eakahiki hookahi, me ka uku mua @a i kela a me keia hapa makahiki.

            C. N. SPENCER

            Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Jan. 28, 1891. 4ts-d.

 

Hoolaha Hookahekahe Wai.

HONOLULU H. I., AUG. 9, 1890.

            Oka poe a pau i loaa na pono hookahekahe Wai, a i ole, e uku ana paha i ka Auhau Wai, ke hoike ia aku nei ma keia na hora no ka hookahekahe wai ana mai ka hora 6 a 8 a.m., a@ mai ka hora @ a 6 p.m. CHAS. B. WILSON.

            Luna Wai Nui o Honolulu.

            Aponoia:

            C. N. SPENCER.

            Kuhina Kalaiaina. 92-dtf.

 

Olelo Kuahaua.

            Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, ma Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huinuia.

            O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.

            Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pa@ku 22 o ke Kumukanawai e k@ aei.  Nolaila, ke kukala aku nei makou:

            O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liliuokalani Ka Moiwahine o k@ Hawaii Pae Aina malal@ o ke an@ a me ka Inoa Liliuokalani.

            E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA.

            Haawiia ma ka Halealii Iolani i keia la 29 o Ianuari, M. H. 1891.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

@OAKAHI. FEBERUARI 9, 1891.

 

KA MUA AKU O HAWAII.

AOLE HE MINAMINA IA O KO KALAKAUA MAKE ANA ME ENELANI.

Ladana, Jan. 24. Ua noho hama@ na nupepa Enelani, ka @i hoi na nupepa e kalakalai ana i ka ke Aupuni mau kumuhana, e pili ana i k@ keia mua aku o Hawaii, mahope @ ka make ana o ka Moi Kalakaua.  Aole h@ wahi leo hookahi i p@-a ae e hoike ana i k@ Enelani manao a me ko@ mau manaola@a, a huaolelo hoi i hoopuka ia @ ala mai ai hoi ka manao hoohuai ma Amerika.  Aka @a@, ua loaa mai ia makou @a kumu hooia maikai no ka olelo ana, ae ua hoomakaukau mua o Enelani mamua o ka make ana o Kalakaua, e hoolilo aku iaia @a pono pili Aupuni me na pono pili kal@na i oi aku mamua o ka mea i loaa @a i na Amerika ma Hawaii.

            He pili Amerika k@ Kalakaua mau a@o, a o kona makemake hoi e hikii aku a pili kokoke i na noho ana o ka Paeaina me Amerika.  Ua hooulu ia ae na manao waiolu ma Enelani, a ke hooikaika nui ia nei hoi e lilo mai ka Momi o ka Pakipika (Hawaii nei).  Ke olelo nei na Pelekane, aia ma ko lakou ao@o o Kolonela Akepoka, ka mea hoi iaia maoli ka mana o na wahi pualikaua o ke Aupuni, a ua hoike ae iho, aia kana mau hooikaika ana e hoololi aku i ko Hawaii mau pono malalo o ke Canada mana.

 

            Ma keia itamu mai na nupepa haole mai, ua ike kakou i ka lili o Enelani i ko Amerika noho oluolu me Hawaii, a i ka punahele hoi o kakou i ke aupuni Repubalika.

            He mea minamina a he mea ehaeha keia i ka ike iho.  Ma keia no hoi kakou e ike iho ai i ke kumu i nui ai na hooikaika ana a kekahi poe e komo h@ Enelani iloko o ka Aha Kuhina, a me ka lohe i olelo ia, me ka hookikina maoli no a me ka hooweliweli i ae ia ai e ka Moi i hala aku la i ka make.

            E like me ka olelo a Adimarala Baraunu i ke Komite hoalohaloha o ka Lahui Hawaii i hiki aku i ona la, - “Aole o Amerika i manao e lawe mai i ke Kuokoa o Hawaii, aka, e koo aku i mau ai kona Kuokoa nona iho.”

            He mau olelo oiaio keia a ka Aki malala i olelo ai, no ka mea, ina aole o Amerika i ku@ i ko Enelani me ko Geremania manao mah@le i na mokupuni Pakipika, no laua iho, ua lilo kahiko ko Samoa Kuokoa, a o keia Paemoku aku no hoi ka hope.  Aka, ua paa ia Amerika, no ka mea, aole e ae o Amerika @ hehi ia kona kuleana maluna o na aupuni moana o ka Pakipika nei, a o ka oi loa hoi maluna o Hawaii, ke ki o ke kahua kaua o keia moana, @ hoolilo ia ai he mea e luku ai i ka pono kalepa o Amerika, a he mea @ hooweliweli ai i na awa a me ka aekai o Amerika ma ka moana Pakipika nei.

            Ua lohe mai makou, eia o Enelani ke hoao nei a ke pelo nei ia Farani e hoopau i ka a@like mawa@na o laua e pili ana ia Hawaii.  Ua ae laua, aole kekahi o laua e lawe ia Hawaii.  Aka, i keia manawa, ke ike nei @ Enelani i ka emi mau o ka lahui, a @ aneane aku ana e pau kona kupono e mau he aupuni ma ona iho.  Ma keia kumu, ke koi aku nei o Enelani ia Farani e hoopau i ke Kuikahi, i kaawale ai oia mai ke alai ia o kona mau anoai ia Hawaii nei, a e haalele aku o Enelani ia Farani e hana e like me kona makemake, i kela mokupuni nui o Madegaseka (Madagascar).  Nui no na kuko ino o keia ai, a o Amerika nae ke aupuni limanui ole o keia ao.

 

HOALOHALOHA I KA OHANA ALII.

            Makou na makaainana o ka Apana o Makawao mokupuni o Maui.

            Oiai ua hiki mai ka lono kaumaha ia makou. Ua olu@u i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ka Moi Kalakaua I Moi o k@ Hawaii Paeaina mai keia no aku ma ka la 20 o Ianuari M. H. 1891, mai ka le@o aku o ka aina Gula o Kaleponi.

            NO: AILA E HOOHOLOIA:

            Akahi.  O makou o ua makaainana o ka apana o Makawao mokupuni o Maui ma o ka Halawai makaainana o keia la.  K@ komo pu aku nei makou me O@ e ka Moiwahine Liliuokalani o k@ Hawaii Paeaina, i keia wa @a Kaikuahine hookahi i koe o ka Moi i make.  E kanikau pu, kumakena pu, a e auamo pu i na ehaeha a pau i kau iho maluna Ou a maluna o Kou mau makaainana aloha.

            Alua, Hooholoia. Ke komo pu aku nei hoi makou me Oe e ka Moiwahine kane make Kapiolani e kanikau pu, e kumakena pu, e nuamo pu i na ehaeha a pau i kau iho maluna Ou, no ka hala ana a kaawale loa o Kau kane Lani i aloha nui ia mai ia oe aku, ma ke alanui hiki ole ia Oe ke ka ua aku.

            Akolu. Hooholoia. Ke komo pu nei makou e k@ana pu i na ehaeha a pau i kau iho maluna o ka Ohana Alii o ka Moi i aloha nui ia i make no ua la a pau o ko lakou ka@ikau ana no ko lakou makua aloha oluolu a lokomaikai i hala aku ma@kela aoao o keia ola ana.

            Aha. Hooholoia. O Kona make ana i na Aina-E a me Kou ike ole ana e ka Moiwahine a Kaikuahine o ka Moi, i make i Kona aho hope loa a me kou ike ole ana e ka Moiwahine kane make Kapiolani i n@ la a ka ehaeha hope loa i kau iho maluna o Kau kane Lani Alii Aimoku i hala ‘ku la a me ka Ohana Alii i hoonele ia i ka haku ole, a me na makaainana i hoonele ia i ka Moi oluolu a ike mai ka poe i ka mu’o a i ka lopa haalele loa.  A i kaikai ae ia Hawaii a kau iluna loa ma na kulana a pau.  Oia ka mea nana i hooi loa aku i ka liliha a me ka mokumokuahua iloko o ka lahui Nona.

            Alima.  Hooholoia. Ke pule nei makou e hooma@a mai ke Akua i keia mau kaumaha a pau.

 

O makou o ka ohana ke kahu Ekalesia o Kapaa, ma o J. M. Kealoha ala ke hooili aku nei makou i ko makou aloha nui kulipolipo a maeele i ka puuwai aloha a ko olua mau makaainana haahaa loa, mamuli o ka lono kaumaha i hiki mai i o makou nei.

            Nolaila, ke hooili nei makou i ko makou mau waimaka aloha e hui-Ohana Alii a me Kou lahui kanaka aloha.

 

Ka Hoopii a ka Loio Kuhina ia Hon. J. E. Bush.

            Ma ka Poa@ ho nei, ua hiki mai la he palapala hoopii mahope iho o ka hora eha.  He hoopii hoowahawaha keia i ka Aha Hookolokolo Kiekie@ ma kekahi manao i hakuia e kekahi mea e, e pili ana i ke ano o kona manao i ka poe i kupono e noho he Lunakanawai Kiekie.  Ma ke ano Luna Hooponopono no KA LEO O KA LAHUI, a anoe ae paha a makou i ike ole ai, ua hoopii ia aku la ka Hon. J. E. Bush, a ka Poakolu ae nei e hookolokolo ai imua o na Lunakawai a pau o ka Aha Kiekie.  He hihia keia i pili i ka pono o na Lunakanawai nana no e noho e hookolokolo i keia hi@a, a ua lohe mai makou, e pale kanawai ana ka aoao hoohalahala, ma keia kumu, a mau kumu e ao ma ke kanawai.  O C. W. Akipoka ma ka aoao pale.

 

Ka Ma’i Alii ma Mokupuni Pen@byn.

            Ua kakau iho kekahi ka@ka mo ku n@anuwa Beritania Caroline, a hoopuka ia ma kekahi nupepa, e olelo ana he ma’i alii ko ia mokupuni a na loaa aku n@a@ na Hawaii aku. He aneane k@e e olelo ia o ka ie@ra o Inia a @e Kina, mai Hawaii aku nei no.  A ina @ @aa aku ana ma keia hope, ma na, wahi i launa mua ole ia @ na malihini, ma Aferika, e kapa ia mai ana no paha mai na Hawaii aku.  Me he la, ina he mea ino kekahi e ike ia ana ma keia ao na ka Hawaii aku la.  Aka e hoomanawanui kakou no ka pono.

 

NU HOU KULOKO.

            Mai poina i kahi emi o na mea kuai, aia ma kahi o Egan laua o Gunn.

            He 3,500 eke ko paa a ka mokuahi Alameda ihiu aku ai no Kaleponi.

            Ma ka hora 4 o ka Poaono nei i haalele iho ai ka mokuahi Alameda i ko kakou awa nei.

            E makaala ae i na mokualii holo pili aina o kakou e pau nui aku ana i ka puhee i keia ahiahi.

            Ua akakuu iki iho ka pa ana a ka makani a me ka hoohanini ana a ka ua ma ka la inehinei, a o ka wela o ka la ia e noke nei.

            Ma ka nupepa “Manawa” @ Samoa i ike iho ai makou, na pau i pu me na makaainana a pau o Olua mai Hawaii a Kauai nei.

            He lon@ kai lo, a mai ia makou, he pepehi kanaka ka i malama ia ma Hamakua, Hawaii, a e hoopuka ia aku ana ka moolelo piha ke loaa ka manawa kupono.

            Ua lohe mai makou, ua hoole ka Moiwahine, aole e ike mau ia aku oia e ka poe ake hoonanea a makaikai hoi.  Ua ae no oia, ina he mau luna aupuni, aole a he poe kupo@o o kona lahui ponoi.

            Ua ku mai ke alii kiaaina Ululani ma ke kakahiaka o ka Poaono iho nei, oia a me kana alii kane ka Hon. J. T. Baker, a he helu@a nui no hoi o na makamaka aloha alii o Hilo, kai hiki pu mai ma ia la, no ka ike Alii.

            Ua lohe mai makou ua noi ia aku o  J. A. Kah@onei i poe kanaka kokua i ka huki ana i ke kaa wailua o ka Moi e ke Kuhina, a o ka p@ e ae ana e loaa no ka paa lole me ke kakau inoa pu ana malalo o ka Hui Oiwi, alaila loaa.  Ua ae no kanaka, aka no ke kakau inoa nae, aohe ae iki.

            O ka paani kinipopo pekupeku wawae mawaena o na keiki aukai o ke “Kaletona” a me ko Honolulu nei, i manao ia e malama ia ana i ka auwina la Poaono iho nei, na hoopanee ia a kekahi manawa o keia mau pule ae, mamuli o ka ae ole ana o ka Akimalala Baraunu.

            Mamuli o ka lokomaikai nui a kiekie o ka Mea nana i nana i hana i ke ka@aka, ua lawe aku Oia i ke ola o Kou Haku Alii, Kou Kaikunane i aloha nui ia, a ua hoouel@ mai ia Oe i ka hanau mua ole.  A no ia mea ke komo pu aku nei makou me ke kanikau nui i Kou mua ma ka Noho Alii.  A na ke Akua e hoopomaikai mai ia Oe @ me Kou ka ai ia kekahi kanaka Samoa e na kanaka eleele e noho hana ana malalo o na Geremania.

 

HE KANIKAU NO KALANI.

1         Kanikau he aloha no Kalani

No ka milimili a ka Lahui

Ka on@hi kaimana o Iolani

Lei Kalaunu o Hawaii nei.

 

H@-He aloha e ka leo i ka pane mai

Eia au ke hele nei

E imi ae ana i ke ola

Ma na a@kai o Kaleponi.

 

2         Kaumaha luuluu i ka leo

I ka pane ana mai me ka walohia

E noho oukou @e ka lanakila

A hali hoi mai au me ke aloha.

 

3         Na ke kelepo@ i ha@

Eia @ ka moku A@

Na ka hapa o ka hae i ha@

O Kalani ua hala ua hala.

 

4         I ka hora elima o ke ahiahi

Kani ku’ilua na pu

Ua makaukau oe e Kalani

E hoi e komo i ai mokuhale.

 

5         Nee mai e ka ua kilihune

Hoopulu ana i ko kino wailua

Ka pipi’o a ke anuenue

He hoailona kapu ia no Kalani

 

6         Ke haalipo mai nei Kuahine

Ke uwe helu mai nei mama

Ke ui ae nei o Poomaikelani

Auhea o Kalani Laamea

 

            Hakuia e Mrs. Lydia Aholo, Miss Maria Bush, Miss Lizzie Keaka.

 

He Leo Pol@ai.

Ina makamaka a pau o KA OIAIO e noho ana mai Hawaii a Kauai, ka poe hoi nana i apo mai a hookipa aku i keia wahaolelo hop@ ole o ka Lahui.

            K@ kono ia aku nei ko oukou mau manao maikai a aloha Lahui oiaio @oi, e haawi mai i na kokua ana no ka pono a me ka holomua o keia wahaolelo o ka Lahui Hawaii oiaio, ka nupepa hoi aole e @iki k@ punukuia e ka mana o ka poe e ake ana e nalo na ino a me na hana pono ole i manao ia e panee mai maluna o ka Lahui.  Aka, he wahaolelo ia i kukulu ia maluna o ka oiaio a o ka oiaio ke kahua, a o kona inoa no hoi ia.

            A oia, ua waiho ia mai ia’u ka hana o ka malama ana, a me ka hooponopono ana i ka papa inoa o ka poe a pau i lawe i keia nupepa i keia makahiki @ hele nei, mai ka papa inoa o na luna a me ko ka poe lawe pakahi a puni na ailana mailoko mai o ka Buke inoa o ka nui au e hooikaika e like me kahi makaukau i loaa, no ka hooholo pono ana aku i na mea e loaa pon@ aku ai ka oukou mau nupepa me ka hauleule ole, i kulike me k@ oukou makemake.  A i mea e nee mua aku ai keia makemake o ka oukou kauwa nei, aia no ia ma ka oukou apo ana mai me ka lokahi ma ko oukou aoao mai, a e hooikaika no hoi au maanei nei aku, a eia kekahi mau mea i makemake ia e k@ no aku ia oukou:

1. O ka poe e makemake ana i ka nupepa “Ka Oiaio,” e kauoha pololei mai ma keia keena.  Keena o ka Oiaio, ma ka inoa o ka Hon. J. E. Bush (Ailuene Buki.)
2. O na hemahema a me na pilikia no ka oukou mau nupepa, e hoike koke mai me ka maopopo ma keia keena, mai hookaulua.
3. Kakau pololei mai i k@ oukou mau inoa, me na @ua kumu, a me ka inoa o kahi a oukou i noho hoola’ila’i ai.
4. O ka mea a mau mea paha e hoon@ ana iaia iho mai kahi mua a hele aku a noho aku he wa@i kaawale, e pono oia e hoike koke mai i kona nee ana, a ha’i mai i kahi hou ana e noho kauaheahe ana.
5. Ke ola o ka nupepa, aia mai ia ma ko oukou aoao, a o ka mea nui ia; a ua ike no oukou i ka olelo a ka Luna Nui o keia nupepa e pili aua ia mea.  Ina he aloha a he manao maikai, hoike iho ma ka ho@kaa pono ana i ke ola o ka nupepa.  O na mea pili i ke dala o ka nupepa, me ka Hon. J. E. Bush oukou e kamailio ai n@ ia mea.
6. O na @a hoike me hou a me na manao kakau ia mai, hoo@ mai i keia keena, me ka hoike pono mai i ka inoa pololei.

Me ka haahaa,

            K@

            K@na Oiaio, Honolulu Feb. 3, ’91.