Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 120, 2 February 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Danna Ebia |
| This work is dedicated to: | Asinsin-Ebia |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
KUAI O KA HOOLIMALIMA O KA PAHALE AUPUNI MA ALANUI MOI, E HUI ANA ME KE ALA NUI LILIHA.
Ma ka Poaha, Maraki la 5, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliio
ani Hale, e kuai eudala akea ia ka hoolimalima o ka Pahahe Aupuni e waiho ana ma alanui Moi e hui ana me alanui Liliha, oia hoi ka pahale i kapaia o ka “Old Lime Quarry” a nona hoi ka ali o 59 hapa haneri o ka eka, ua oi iki aku paha a i ole na emi iki mai.
Manawa Hoolimalima no 10 makahiki Kumukuai Koho mua He $20 no ka meakahiki hookahi, me ka uku mua ia i kela a me keia hapa makahiki.
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina
Keena Kalaiaina, Jan. 28 1891. 4ts-d.
Ua hookohu ia i keia la o Mr. Jesse Amara, i Komisina no na Alahele Liilii a me Pono Wai no ka Apana o Waialua, mokupuni o Oahu, ma kahi o S.N. Emesona, i waiho mai. C.N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Jan. 27, 1891. jan.28-3t.
Ua hookohuia i keia la o Mr. C.F. Horner, i Luna Hoomalu no ka Papa Alanui o Lahaina Maui ma kahi o W.Y. Horner Jr. i waiho mai.
Eia malalo iho na lala o na Papa ‘la:
C.F. HORNER Luna Hoomalu
A. HANNEBERG
D. KAHAULELIO
C.N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Jan. 26 1891. 3ts-d.
Olelo Kuahaua.
Oiai ua oluolu i ke Akua Mana Loa ka lawe ana aku i ke ola o ke Alii ka Moi Kalakaua, mai keia ola ana, ma ka la 20 o keia mahina, ma Kapalakiko, Kaleponi Amerika Huipuia.
O makou o na Hoa o ka Aha Kuhina, o ke Alii ka Moi i hala e aku.
Ke hoike aku nei, i kulike ai me ka Pauku 2 o ke Kumukanawai e ku nei. Nolaila, ke kukala aku nei makou:
O ka Mea Hanohano ke Kama Aliiwahine Liiuokalani Ka Moiwahine o ko Hawaii Pae Aina malalo o ke ano a me ka Inoa Liliuokalani.
E OLA KA MOIWAHINE I KE AKUA.
Haawiia ma ka Halealii Iolani i keia la 29 o Ianuari, M.H. 1891.
KA LEO O KA LAHUI.
J. E. BUSH,
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKAHI, FEBERUARI 2, 1891.
Ka Aha Kuhina,
Ua loha makou, ua waihoaku ka Aha Kuhina i ka lakou oihana, a ua pane mai ka Moiwahine, a pau na hoomaopopo ana no ke Kaikunane Moi i make, alaila, hiki iaia ke noonoo no ia moa.
Ka Hou P.P. Kanoa.
Ua hiki mai ke ilii o ka Mokupuni o Kauai, mamuli o ke aloha a me ka makoa alii, me kana aliiwahine Kaleipua. He ano maikai no ko laua ola kino.
Ka La Hoolewa
Ua pua mai ka lono e hoolewa ia ana ko kakou Moi make ma ka la 15 o Feberuari nei o ke kumu o keia, no ka loihi ole o na la e noho iho ai o ka Adimaraia Baraunu, a oiai oia ua kauoha pu ia e haawii na noohanohano ana i ka hoolewa i na he mea hiki ma ke kauoha a kona aupuni. A mamuli no hoi o kona aloha pilikino maoli ana i ke Alii kona hoa a makamaka oluolu, me he la, oia ke kumu o keia hikiwawe e loha ia nei.
Ka Pio Oiaio.
Mai ka wa a ka moku “Kaletona” i hoea mai ai, pela iho la i nee malie ai ke anuenue a hiki i ke komo ana o ke kino make o Kalani Kalakaua i ka ipuka o ka Pa Alii Iolani; ia manawa i pi’o ai ke anuenue palua maluna pono o ka Halealii, o ka waenakonu maluna pono o ka pahuhae, a o na ku ma na aoao o ka Halealii, a pela iho la i kau ai a hiki i ka poeleele ana.
I ka ikea ia ana o ka hoailona o ka lani mai, ua ku ia iho la na mea a pau, a me he la, e hooia ana lakou i ke kapu a me ke alii o ka mea i make, oiai, e hoike ana ka po i keia hoailona. Pela no hoi, he hekili ko ka Moi Lunalilo waiho ia ana ma kona ilina hope ma keia ao ma Kawaiahao.
No makou iho, aole makou he hoomanamana a he puni wale i na hana hoopunipuni o ka wa kahiko aka, he hilinai no makou i ka oiaio o na mea e hoike la ana e pili ana i kela a me keia manawa i ko ka lani aloha i ka poe i koho ia e noho ma kahi kiekie. Aole wale keia mau hoailona i kuluma i na Alii o Hawaii nei ma ke ano he mea ano ole wale no, aka, he mea ano no, e like me ke ano o na hoailona a pau mai ke Akua mai.
He Kuko ka Makua o ka Hewa.
He nui na olelo houpuupu hooka huli i aupuni repubalika iwaena o kekahi mau haole o ka aoao hoomaemae, a me kekahi poe kanaka, he kauna paha a oi aku, i holo balota iho nei a haule. Aka o ke kipi oi aku nae i ko makou manao, oia no ke Kuhina Nui, ka mea nana i hoouna aku nei ka Moi make i na Aina E, me ka manao paha oia aku ka hope ma ka noho Moi o Hawaii. Aole keia he mea pahaohao no ka mea, i kekahi mau po o ka pule i hala aku nei iluna o ke kaa Mei ke Kuhina o ko na Aina E kahi i hookano ai i ke kaa Moi, me na lio eha, me na opio oiwi Hawaii maluna o na lio, me he puali koa la mamua kekahi a mahope kekahi o ke kaa a ka aoao hoi, na paa kahili me ke au o ke kahili aole nae i haku ia. Ma keia hana hookano he hoomaewaewa a ku maoli no i ke ano kuko i ka noho Moi ua hoopahele ia aku nei kekahi poe, a o ke alakai o keia mau hana o S. K. Kaulia a o ke Kapena o keia Puali Oiwi Kipi Ponoi o Hawaii, oia no o Robaka Paka, ka mea i hoo pau ia iho nei mai ka oihana koa e ka Moi, no na hana kipi ia’a a apo ia mai nei hoi eia hoa a hoonoho ia aku nei i ka oihana leta, no ka mai koi o kana mau hana i ka Moi. O ke aloha aina a me ke kipi he mau mea like ole keia a he minamina makou i ke kaualako ia o kekahi poe opio noho oihana e komo aku e kokua i keia mau hana kohu anaana a Keoni Kamaki.
Ka Ma’i a me ka Make ana o ka Moi Kalakaua.
He mau makahiki ae nei i hala, ua hookumu mai ka ma’i o ko kakou Moi i aloha nui ia, i make aku la. Ma ka hookahulihia kipi ana a na misionari a me na haole o ka Hui League i olelo ia o ka aoao hoomaemae, ua loaa aku la ike ‘Lii ka Moi, he ma’i hou, oia hoi he kaumaha, mamuli o na hana lokoino a na haole iaia, ka mea nana i hoopakele ia lakou mai ka ilihune a me ka banekarupa ana, ma o ke Kuikahi Panai Like i loaa iaia.
Mamuli o ka loku mau o ka noonoo i na hana imihala a ka poe i lokoino iaia, ua kaumaha a pilihua kona noonoo, a oia kekahi kumu nui i kokua i ka anoano ma’i akahi a hoomaka mai i kona kino, a pela i pii mau ai ka ma’i a i emi mau ai hoi kona ikaika kino a noonoo hoi.
I ke koho balota ana aku nei i ke kau i hala ua loaa ae he manao lana iaia, ma o na hooikaika ana a ka aoao lahui, aka, ua hoopoho hou ia kona manaolana, mahope iho o kona i@ana i ka hooko ole ia ana o kona makemake a o kona lahui ponoi hoi e ka Aha Kuhina i ae hoopunipuni ai e hooko ana.
No keia kumu ua uiha oia. Ua pilihua kona noonoo i ka lokumau ia e ka hana a ka poe e hapaimemeue ana he aloha iaia, aka, e kue mau ana nae i na mea ana i ike maoli ai he mea kupono e hana ia no kona @ kanaka a me kona aina.
Ua ulu nui ae ka ma’i ma ia hope mai, a ua ike ia kona kino mohaha ua hiwi mai, a ua kauo kekahi aoao ke hele mai. Ua hooholo oia e hoi ma kona hale ma Kailua, a malaila oia e hoomama ai ma na poluluhi o ka hana, a e hooluolu ai hoi iaia iho. He manao maikai keia, a he hana naauao no hoi, aka, i ka ike ia ana he pilikia ko ka poe waiwai ma o ka pono o ke kuikahi i hoohaule ia a ke kanawai a Hon M. McKinele o ka Aha Senate o Amerika, ua Loani koke ia aku la ka manao holo no Amerika e hoolana ai i kona ma’i. Oiai ke ‘Lii he Moi ake ike a he naau waipahe i na wa a pau, ua hei aku la oia i ka maunu a kona mau alakai aupuni i hoopuni ai iaia. Ua hoopuka akea ae ka Moi ma Ariona Hale i kona holo no Amerika me na olelo “ke hoouna ia nei au e na Kuhina e hele.”
I ko ka Hon. Kamuela Paka lohe ana, i ka holo o ke ‘Lii no na aina e a me ka olelo paa a na kauka ke loaa iki oia i ke anu aole oia e ola ana, ua ka’ua aku ka leo aloha o ke kanaka i aloha a minamina i ke ‘Lii, e hoi meia iuka i ka olu o Mana, a he mau no ia mamua o ke hele ana i kahi o ka make mamuli o ka ha’i konokano mai. Aka, ua oi aku ka mana o na lokomaikai pakele i hoopakika ia mai he kokua no kona imi ola ana, oia hoi na iwakaiua @ausau dala kipe i kumu e hiki ai ka Moi i ka hana a ua poe lokoino nei. Ua lohe pono makou i keia mai kekahi mea i lawelawe pu i keia hookupu i ka huakai imi ola no na oihana a imi make hoi ole no na oihana a imi make hoi no ka Moi. Aka, ua hoopahu’a ia na hana a keia poe ua make ka lakou i manao ai e loaa mai ana mai ke Aupuni Amerika mai, oia hoi, e komo@ ka poe mahi ko o Hawaii nei ma ke kulana oka poe mahi ko ponoi o Amerika, a e loaa i lakou na uku (bounty) makana hoohoihoi a ua make pu hoi a hoi kino wailua mai ke kino o Kalakaua ka Mei nana lakou i hoolilo @ poi ona miliona, a ka Moi hoi a lakou i eneene ai iloko o ko lakou puuwai ne kona hoao mau ana e hapai i kona lahui ponoi ma ka oihana. Ua make ka enemi a lakou i haku epa ai aka ua kanu pu ia meia ko lakou mau manaolana o keia mua aku.
Ua hala o Kalakaua, ke Alii aloha i ka mea nui a me ka mea iki ka mea i hiipoi i na haoloe me ka haalele i kona kapu, a ua noho mai kona hope, kona Kaikuahine ka Moiwahine Liliuokalani ka mea a makou i hoohalike ai ua ku i kona makuahine i ke ‘Lii Kapaakea, ke kupaa a me ke kapukapu, ka mea hoi nana e ana mai na pono o ka lehulehu me ka wae ole maluna o ke kaulike.
NU HOU KULOKO.
Mea ia mai hoi eia kekahi hapa o ka makeke hao kuai i’a hou ke hooulu ia nei iloko o keia mau la.
Ua kuai aku nei o Mr. W. W. Wright i kona hale hana kapuai lio ma alanui Moi ia Mr. R. Cayford, pela ko makou lohe mai.
He leta kai loaa mai ia makou e pili ana i ka hookii ia ana o kekahi poe i loaa i ka ma’i hookaawale ohana i ka ai e ka luna pahaao o Hana, Maui.
Mamuli o ke kaumaha no ke ‘Lii i make, ua hoopanee ia na lealea a na luina o ka mokukaua Beritania a kekahi o na la o keia hebedome ke ole e loaa hou na kuia.
Aole ke Kaletona i haalele koke mai ana i keia mau kapakai mamua o ka pau ana o ka Moiwahine Liliu i ka poni ia, pela mai na hali’ali’a hiki mai i o makou nei.
Hui aku hui mai ka lepo o na alanui o ke kulanakauhale i ke kulukulu mau a ko luna poe i keia mau la iho nei, no makou iho, aohe a makou olelo,eia wale no, ua hiki hana ia a lawa ko makemake.
Paa pono ke alanui Papu me ke koloka eleele o ke kaumaha, a o ke alanui Moi me he mea ala o ka helu elua aku ia, i hewa hoi i ka paa ana o kahi kumu hau@mawaho ino o ka hale kuai mea ai o Makinikaea i ke kanikau.
He halawai makaainana nui ka na moho o ka aoao lahui e haawi ana ma ke Kuea mamua iho o ka Pa’lii, no ka mea e pili ana i kekahi palapala hoomaikai ia Adima ala Baraunu o na aumoku kaua o Amerika a me ke aupuni Rebupalika Nui no na mea i hana ia no ko kakou Moi i make ma ka aoao o ka lahui Hawaii.
He paalole hou ko na makai a me na kapena o ka Oihana Makai o ke kulanakauhale nei, a he ku maoli no i ka hano haaweo ke ike aku i na kaiko o ke aupuni iloko oo ko lakou paikini hou i loaa mai nei ma ka mokuahi Auseteralia. Ha wahi ano Ioli iki ko na kapena mai ko na makai ae aka nae ua like no a like ke ku o ka puali ke hao mai a paihi.
O na lahui hea elua ka i hoohalike a me na naio meli hana momona? wahi a ka ninau a kekahi k@mana i ko makou wahi kolohe i ka la inehinei; “O ka lahui Pelekane a me ka lahui Hawaii,” wahi a ka pane, no ka mea he Moiwahine ko laua mea nana e rula ana. Mahalo.
NA MEA HOU O WAIMEA, KAUAI.
Ma ka la La Sabati iho ne, la 25 o Ianuari nei, ua ike ia aku la kekahi kanaka me kana wahine ua hele a pulupe i ka waiona, aole o laua hoomaopopo i ko laua kino iho. E uaku ana laua i ke ki’o leno ma ke alanui e hiki aku ai i ka huina wai o Waimea a me Makaweli.
Ke palahalaha loa mai nei ke kuai waiona ma ka apana o Waimea nei; aia wawaena o na Pake a me kanaka Hawaii keia hana o ke kuai waiona.
He kakaikahi loa ka poe hele i ka halepule i ka la Sabati, ma na hale inu waiona ka lehulehu e heie nui ai.
He lehulehu na hihia ano ino o ka apana o Waimea nei, i waihe ia aku imua o ke kiure ma keia kau iho.
O ka aha inu awa ma Waimea nei, ua like me ka aha halawai ka akoakoa nui o na kane a me na wahine, oki loa aku hoi ka hele pu no me na keiki Liilii.
Ke hoolala ia nei he halepule no na pake ma keia apana, malalo o ka hooponopono ana a Gay me Robinson o Makaweli.
Ke kokoke mai la e kau ka hawai o ka mahiko o Makaweli iluna o ka aina mahiko; a ke kuehu nei na palau mahu i ka paeli ana i ka aina.
Akahi no a hoomaka ka hale wili ko o Hanalei nei i kana hana; he loihi kona mau la i hoomaha iho nei.
Ua wehe ae nei o E.L. Kauai ilo ko o kona hokele ai’na he pakaukaukau pahupahu ulu. E mahalo ia keia kanaka Hawaii i ka hapai paupauaho ele ana i keia hana nui. Hele ia imua!
He mau la kikiki keia o ka Makalii ma Waimea nei, ke hele la a mo’a unouno’a Puna i ke Akua wahine.
KALANI KAULILUA.
He manao he aloha
Na ka ipo lei manu
Ua manu kuu hoa
Noho mai ka nahele
Iiwi o uka
Polena i ka ua
Elua maua
I ka po ua nui
Ua o Hanalai
Anu au maeele
Ua anu hoi au
I ka ua noe anu
Na hau o Maili
Au ana i ke kai
Na ulu o Weli
Ponuhu mai ana
Mapu mai ana
Ke ala o ka Hala
Hala o Mopuena
Onaona i ka iha
Ke ala pua Loke
Hone na ka manao
Naue kuu kino
Ko hiki ana mai
Haina ia ka puana
O ka Lani Kaulilua.
HOOLAHA A KA PUUKU.
NO NA HOOKUPU NO KA LA KUOKOA O KA LAHUI HAWAII.
I na Hawaii a @ ke poloai aku nei ka mea i konoia he Puuku no ka wa, no ka malauna ana i na hookupu, e loaa no oia ma ke Keena o ka LEO O KA LAHULI na la a paa, koe ke Sabati, ka la ehiku o ka bebedoma, e lawei na hookupu a ka me i aloha i kona aina hanau, i makee i Kona Kuokoa o Hawaii Ponoi.
I mea a maopopo ai ke ano o keia hookupu, ke hoike aku nei ka puuku, ponei. Ua noa ka hookupu i na Hawaii a pau, i na hookupu dala, a me ai paha. He mau haneri dala kai hookupu ia i ke ia manawa a he 10 hipi, he 20 mau puaa. E hoike ia aku ana no ka papa inoa hookupu i ka wa e pau pono mai ai o ka hookapu ma ko’u lima.
Ma ke Kanoha,
J NO. E. BUSH.