Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 117, 28 January 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Francine Frost |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
-----------------------------
Ua hookohuia i keia la o Mr. C. F Horner, i Lna Hoomalu no ka Papa Alanui o Lahaina Maui ma kaha o W.Y. Horner Jr. i waiho mai.
Eia malalo iho na laia o na Papa 'la:
C.F. HORNER Luna Hoomalu
A HANNEBERG
D. KAHAULELIO
C.N. SPENCER
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Jan.26 1891. 3ts-d.
______________________________________________________________________________________
Hoolaha Hookaheka-he Wai.
Honolulu H.I., AUG. 9, 1890.
O ka poe a pau i loaa na pono hoohekahe Wai, a i ole, e uku ana paha i ka Auhan Wai, ke hoike ia aku nei ma keia na hora no ka hookahekahe wai ana mai ka hora 6 a 8 a.m., a mai ka hora 4 a 6 p.m. CHAS. B. WILSON,
Luna Wai Nui o Honolulu.
Aponoia:
C.N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina. 92-dtf.
______________________________________________________________________________________
KALEO O KA LAHUI.
____________________________________________
J.E. BUSH,
Lunahooponopono a me Puuku.
____________________________________________
POAKOLU, IANUARI 28, 1891.
------------------------------------------------------------
PEHEA LA KA LAHUI E OLA AI?
----------------
Pehea hoi e ulu ai?
---------------
He mau ninau ano nui keia, a he neau ninau no hoi e puka mau ana i ka waha, a e nono mau ana i ka noonoo o ka lahui Hawaii. E kalai mau ana na nupepa maluna o keia kumu, e hoike ana i ko lakou manao he nui a he lehulehu.
He mea nui ka imi ana aku i ke kumu a mau kumu paha o ka make a me ka ulu ole o keia lahui. Ua like no kakou me na lahui e ae ma na kino, a mamua o ka hiki ana mai o ka euanelio, a me na ia hui e i ko kakou aina nei, he lahiahi a he mama wale no ke ano o na ma'i o keia aina, a he mau kino ola maikai a ikaika ko na kane a me na wahine o keia lahui i oi ae i ko kekahi mau lahui e ae. Nolaila, aole no ke kino mai o keia lahui ke kumu o ka pilikia.
He kumu okoa no, a oia kumu ka kakou e hui a loaa, a aia a ike kakou, a hoomaopopo i ka mea e ola hou ai, alaila, ola hou, a ulu hou ka lahui.
I ka wa nui a ulu o ka lahui Hawaii, e noho ana keia lahui malalo o na hana e ola a e ikaika ai ke kino a he mau hoomana okoa kona. I oleloia, he pegana. Mahope mai ua hiki mai he lahui e me ka lakou mau hana, ka lakou mau ao ana, a me ko lakou hoomana, a mai ia manawa mai, i hookumu mai ai ka make nui a me ka emi mai o ka heluna o ka lahui. Ma keia kakou e ike iho ai mai keia manawa aku, a mamuli hou o na hana o ke au hou i hookumu ia e na lahui e i ulu mai ai na ma'i, i loaa ai na anoano e hoonawaiiwali ana i ke kino o na kane a me na wahine Hawaii. E like me ke kulai ana a na ao a na aladai hou o ka aina, pela i kulai ia ai keia lahui mai kona kulana mu kino ola a loaa mai iaia he make a he hookamaui e like me ke ano e na kumu nana mai ke ano hou, a he ananelio, a nana i hoomalili i ke ola o ka lahui e like me ka hua o ke kumu laau i noho ia e ka hua o ke kumu laau i hoho ia e ka ponalo.
Aia kakou ma keia e ike iho ai aa hoomaka mai ka poino o ka a hui ma kona ano heluna a kino ola maikai. He mea kupanaha no hoi keia, ke ola o kekahi lahui a ulu mau e like me ka naonao i kona wa e noho ana o kona mau rula maa mau a me na mea i kuluma iaia mai kahiko loa mai, ai i kapa ia e kekahi poe he pouli, a he pegana, a he ino, a pela aku; a i ka wa hoi e hoao ai oia lahui e hahai mahope o ke alakai ana a ka poe na lakou mai ka homo, e hoomaka mai ana ia lahui e mimino a e emi a nalo aku. He mea maopopo n nae ia kakou aole keia poino i ulu mai maluna o kekahi lahui no koino o na kumu o na hana hou a me na rula hou o ka noho ana. He maikai ke kahua o ka euanelio, ua kukulu ia iluna o ke kanawai o ke aloha, a o ke aloha aole ia he mea e make a e emi ai kekahi lahui. Nolaila, aole no ke kahua o ke au hoi ka hewa. He mea okoa aku. A heaha ua mea la. He hookamani, a oia ka makou e kamailio hou aku ai.
--------------------------------------------------------
He Kuko e Make.
----------------------
Ua hoolaha aku nei kekahi kakau leta mai Hawaii aku nei, ke noho nei ka lahui Hawaii me ka manaolana e make ka Moi ma na aina e. He oiaio no ua kukoia ka Moi e make i ka makahiki 1887, a o ka poe e hoolaha nei a o pai nei he Haku Moi o Kalakaua, o lakou kai kuko e hoopau iaia mai ka noho Moi aku, a i ole e pepehi maoli no . Nui no ka ewaewa o ka poe kuko e lilo ke aupuni i repubalika. Ua lohe wale mai makou, he wahi hiona no oia ano ka ka poe e hoolala nei me na paikau lio o ka po, a oiai he auwai kahe wale na manao kuko o ka poe akahi a hoohanohano ia, a e pai ia ana.
----------------------------------------------------------------
Na Kilo Opiuma.
----------------------------
No ka nele o ka opiuma i keia manawa, ma o ka makaala ana o ka Luna Kiai Awa, Kapena Kalipa a me ka eleu o kona hope. Willie Kelekona, a me na hope e ae ona, i ka poee hoopae nei i keia mea hoomake kino, a me ka eleu o ka Luna Dute ma Hilo, Papai opio, ua ano pii loa ke kumukuai i keia wa. He elua mau wahi e noonoo waie ia nei, ke komo nei ka opiuma, oia o Kahului a me Mahukona, o Kahului no nae kai oi aku.
No keia kumu ke haalele mai nei ka hoopono o ke karistiano, a me ka hoopoolei o na kiai o ka maluhia. Me he la, ko kakou aina ua piha a oi mamua o na la i hala, i na hana hoonae maluia o ka opiuma. Ke holo nei na waa oa holo le'ale'a a waho o ke awa e kai ai i ka okuku a lana mai o ka opiuma i hoolana ia iloko o ka pahu barela. Ke komo aku nei ka oihana makai, hoohauka'e hou aku i ka poe @o Hale Dute me na hana pohihihi. Eia ke hiki kino mai nei ka pu'a nepeiao muumuu a ke alii mai Koolau mai, a o ka no nae ka wa e ike lihi ia ai. He malama kula pipi ka olelo ana, eia nae, loaa aku ia Kamana e puoho ae ana mai loko ao o ke kai, a o ko Kamana holo loa no ia i ka hulali ana mai o kekahi mea i ka lima, me ka olelo ana mai Hea, hutahele-u. I ka leo no, o ka hulu hoi aku la no ia o Kama, aka, aole nae ka leo no hai, o ka leo no o Kamapuaa.
------------------------------------------------------------------------
E palamimo aku ana ka Likelike i keia auina la no kona mau awa o Hamakua Hawaii.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
NU HOU KULOKO.
-----------------------------
Owai ko luna o ke Alahuki-me-ku, aole anei o kahi moku kuna Luka?
No ke ano hakumakuma o ka pae opua, ua nuha kekahi poe aole i kau ma na moku o nehinei.
O lunakanawai Dole ka mea nana e lawelawe ne na hana maloko o ke keena iloko o keia mau la.
Ke pena hou ia nei iloko o keia mau la na kikiki puka makaui, puka komo a me kekahi mau wehe e ae o ka Hale Aupuni.
E malama ia ana i ka hera 10 o keia Poaono iho, Ianuari 31, ka halawai maa mau a na poe hookuleana e ka hui mahiko o Kahuku.
Mai hoo@alaleha e na lala o ka Hui Kaawai Ili Holokahana, no ka oudou halawai e malama hou ia ana ma ka hora 7:30 o keia ahiahi.
Ke liuliu ala ke kia-pa Heo. C. Perkins no ka mahuka aku no Kapalakiko i keia pule ae, pela na lono mai Kahului mai, mokupuni o Maui.
Nani a maikai ole na hooheno ana a ka bana Hawaii i ka Hotle Hawaii i ka ponei, aka he mea hiki ia ke koho aku no ka ua ole ana ka mea i le'a ai.
Ke ole e loaa na kuia, e kapalulu mai ana ke Kinau i keia la i ka uwapo, mahope iho o ka puehu ana aku nei no kona mau awa mau o Maui me Hawaii.
He lio holo nui ka i pakike hele ae ma ke alanui Kula ma ka la inehinei, a o kahi i na ai o kona huhu, koe aku ia i ko makou kiu hanu mea hou.
E nele hou ana no kakou me na kii onohi o ka eueu Tupidea i keia kakahiaka; aka nae, apopo kapalulu aku ka iliwai a ua eueu ala o Palani. Hewa ia la ?
"E hoi e noho i Ko Noho Kalaunu." Oia na huaolelo poloai Alii i palapala ia me ka wai gula maluna o ka pi'o nia ka puka pa ma ka aoao makai o ka Pa'lii.
I ka hora 2 o ka auina la o nehinei i haalele aku ai ka mokuahi "Auseteralia" ia Kapalakiko no keia awa, a e loaa mai ana maluna ona na mea hou o na aina mamao.
I kahi o ke Kanikela Geremania ka Messrs. H. Hackfeld ma alanui Moiwahine kahi i kani ai ka banama ka la inehinei, no ka hoomanao la hanau paha o ka Emepera o Geremania.
O ka Poakahi, la 30 o Maraki, 1891; oia ka la a ke Kuhina Kalaiaina C.N. Spencer i ae ai no ka ike ana mai i ka poe nui hana e pili ana i ka eli hou ai@a i ke awa o Honolulu a pela aku.
Na ka iwi aoao o Mr. C. Hedenann o keia kulanakauhale i ka la 24 iho nei o keia mahina, he kaikamahine nui nepunepu puipui, a he ulua nui hoi no keia au hou e pii ae nei. Owai hou aku?
He olelo hoolaha ka Mr. Timoteo Napualei o Kapalamakai, e puka aku nei ma ka kakou pepa o keia la e pili ana i kekahi waapa, nolaila ina he ukiki a i ole he haiole ka mea nona ia waiwai e kii koke aku, o nele auanei.
Mea ia mai hoi, o Lunakanawai Kiekie Judd kekahi e puehu aku ana no ka moku o Kauai i Keia Poalua ae, no ka malama ana i ke kau o ia mokupuni, a o Mrs. Judd kekaia e holo pa ana no ka hahai ana i kana alii kane.
Aohe hou no a kakou Tubidoa o keia la, apopo oia kololio aku ma kona wahi maa mau, me kona ano piha uwila mau.
Pehea ka "pakapio?" nuinui okeni pi mai ke mahina ke pau, ia oukou ke hopu ole ia makou la----Hailo! Haile!!
I keia Poaono iho e apaliu ia ae ai ke ahe a me ka hanu o keia mahina, (Ianuari) a oili pulelo mai hoi o Pepeluau, (Feberuari). Oia ka nani.
He wahi lohe hou no ko makou, he oiaio paha aole paha; mailuna mai ka o ka puu o Puowaina e ki ai na pu ekolu, ka hoailona hoi, ua ike a o Kalani Kawika.
I ka la apopo a i kela ia aku, i Makiki makou e loaa ai ia oukou, mai poina e na aliiwahine Laulie, Dia Karolina a me mea ma iho; o ko makou la kinipopo ia.
He pilikua mui ka hoa paio o Kolana ma i keia kakahiaka, mai hopohopo e na makamaka, nana aku ana no ka lanakila, aole na ka pilikua naau hookahi.
Ma ka aekai o Iwilei, Ianuari 25, 1891, ua hanau mai la he keikikane nui "Puipui a ka lawaia" na Mrs. Kaluakini Santos. Oia ka mea maikai loa, e hoolaupa'i i ka aina i ke au o ka Hooulu Lahui o ka Moi Kalakaua.
Kupanaha maoii no, ina ka e ike ana kekahi kaiko, a hoohuoi paha i kekahi mea, he opeope poe poli (opii) ka kekahi mea e paa ana; aole e hiki iaia ke hopu, aia a loaa mai ka ae mai kona mau poo mai o ka oihana. O ko makou lohe keia, pehea hoi kou?
Ke hoomakaukau nei makou i keia manawa i kekahi moolelo hou,no ka hoolawa ana aku i ka make o ko makou poe puni moolelo, nolaila, nana pono ia mai, ina aole iloko o na papalina o ka "Leo," alaiala, iloko o ka "Oiaio."
Ma ke alanui Maunakea, i ke kakahiaka o nehinei, ua hooku'i ae la kekahi pake kalewa me ka ihu o kekahi lio kaa pi'o oiai oia e hoonene ana o hina ilalo i ka pakika o ke alani, a pakele aku ia me kekahi ie me na mea liilii o loko ka i nuha iluna o ke kelekele.
No ka manawa mua loa, ua linohau ne na alii o na mokuahi Malulani a me Mikihala, o ka hui hooholo mokuahi piliaina, i ko lakou mau paa lole hou ma ka la inehinei. O na Kapena wale no nae, na ahi elua, ke kupakako a me ka wiliki nui, koe iho kekahi poe.
Ma ke kakahiaka onehinei ua loaa aku i kekahi luina o ka mokukuna Luka kekahi eke mauu e lana ana iloko o ke dai ma ka uwapo o Kinau, a i ka nana ia ana o na mea o loko o ua eke mauu alaua ike ia iho la he keidi uuku hanau hou ua make, a o ka makua nana ia keiki aole i maopopo. Nolaila ua lawe loa ia i Kalakaua Hale ua puolo ala i ka la inehinei.
----------------------------------------------------------
Na Komite La Kulaia.
------------------
O na Komite o ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu nona hana e pili ana i ka La Aloha. Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kani pa'i o KA LEO i na la a pau kow ka la Sabati. (Poaono).
KA LA 28 O NOVEMABA A.D. 1891.
-----------------
O makou ka poe nona na inoa malalo iho, ke poloai aku nei i na hoa makaainana a pau o ka Pae Aina Hawaii ua makaukau lakou i keia manawa e malama i na hookupu, a kela a me keia mea hookupu no ka malama ia ana o ka la kulaia mua o ka aina, oia hoi ka la 28 e Novemaba, A.D. 1891. Ua ulu ae keia manao ia makou mamuli o ka manao aloha aina, a ua hookumu iho makou i keia hna me na hoa uuku, a e kahea ia aku ana no he halawai no ka poe i komo mai malalo o na ae ana aku a keia Hui, ke kupono. O ka poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e hele ae ma ke Keena o ka LEO O KA LAHUI, a malaila, e wehewehe piha ia aku ai ke ano o ka Hui a mena hana.
1 JNO. E. BUSH
2 JOS. NAWAHI
3 R.W. WILIKOKI
4 W.H. CUMMINGS
5 WM. WHITE
6 J. KANEALII
7 J. KEKIPI
8 J.A. KAHOONEI
9 KAMAILE
10 E. KEKOA
11 J. PUA
12 J.E. POEPOE
13 R.K. Ii
14 GEO. KANEAO
15 GEO. K. KAIA.
16 L.K. SHELDON
17 JAS. Ii
18 J. PIPIKANE
---------------------------------------------------------------
NA HOOKUPU,
--------------------------------------
Ke'Lii Sam Parker……………………………$100.00
R.W. Wilikoki…………………………………..50.00
W.H. Cummings………………………………..50.00
KA LEO O KA LAHUI………………………..50.00
Wm. White……………………………………...50.00
R.K. Ii…………………………………………..10.00
Jas. Ii……………………………………………10.00
Sam Leleo……………………………………….10.00
J.E. Poepoe………………………………………10.00
Laurens Sheldon…………………………………10.00
George Kaneao…………………………………..10.00
J. Kua……………………………………………10.00
Wm. F. Bush…………………………………….10.00
E. Kekoa…………………………………………10.00
J.A. Kahoonei……………………………………10.00
Hana Leleo………………………………………...5.00
J. Pipikane………………………………………..50.00
D.M. Puniui…………………………………….. 10.00
Mr. Kamaia………………………………………10.00
J.K.Kaunamano: ………………………..1 Puaa: 1 Bipi
J. Nahinu………………………………………..2 puaa
Kaneao…………………………………….2 pahu alani
Kaleoikaika……………………………….1 kakini moa
Hoaloha………………………………………… 1 hipi
Hoaloha…………………………………………1 puaa
Ohana Keiki…………………………………….1 puaa
Kimokeo………………………………………..1 puaa
Napualii.…………………………………….2 eke uala
----------------------------------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka a pau, awau o Peipe no Kapalama he papale haule oke ano o keia papale he papale manu pili aia maluna pono o ka piko o keia papale he ei ki haka a o ka mea e loaai keia papale e hoihoi a e ma ke Keena o ka LEO O KA LAHUI POII'O. 1w.
------------------------------------------------------------------
OLELO HOOLAHA.
Ke hai ia aku nei ka lohe ian kanaka a pau Haole, Pukiki, Pake, Kanaka maoli. Ua loaa ia'u kekahi waa[a, ihu loa mawaho o Moku-oeo. Ke kauoha ia aku nei ka mea nona, keia waapa, e kii koke mai me ko'u mau lilo ma keia puka ana i ka hoolaha a me ko'u luhi pu ma ka malama ana a ina aole e ka mai a haia na la kupono e lilo loa ana ia u keia waa@.
T. KAKUALEI.
Kapalama, Honolulu, Ianuari 27 1891
1w-u.