Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 110, 19 Ianuali 1891 — Page 2
| This text was transcribed by: | Arnold M. Hori |
| This work is dedicated to: | Bishop Museum Botany |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Ua hookohuia i keia la o Jno H Brown Esq., I Luna Kakau inoa no ke Aupuni Malalo o ke Kanawai kapaia, o ke Kanawai e hoololi a e hooponopono hou ana i ke Kanawai Koho Balota o ke Aupuni," i Aponoia ma ka la 14 o Novemaba 1890.
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina,
Keena Kalaiaina, Jan. 10 1891.
jan.15-3t.
Hoolaha Hookahekahe
Wai.
HONOLULU H. I., AUG. 9, 1890.
O ka poe a pau i loaa na pono hookahekahe Wai, a i ole, e uku ana paha i ka Auhau Wai, ke hoike ia aku nei ma keia na hora no ka hookahekahe wai ana mai ka hora 6 a 8 a.m., a mai ka hora 4 a 6 p.m. CHAS. B. WILSON.
Luna Wai Nui o Honolulu.
Aponoia:
C. N. SPENCER,
Kuhina Kalaiaina, 92-dtf.
HOOLAHA OIHANA WAI.
I kulike ai me ka Pauku 1 o ka Mokuwa 27 o ke Kanawai o 1886.
Ma keia ke hoolaha ia aku nei i na mea a pau e lawe ana i kekahi pono wai piula, ua hiki mai ka manawa hookaa a e hookaa ia ai o ka uku wai no ka manaua e pau ana ma ka la 30 o Iune, 1891 ma ke Keena Oihana Wai o Honolulu ma ka la mna o Ianuari, 1891.
O na koena uku wai a pau e waiho kaa ole ana he umi-kumamalima la mahope iho o ka wa e hookaa ia ai, ua ku no i ka pakui hou ia ana me ka 10 keneta pa hanaeri.
O ka poe e uku wai ana e oluoln e lawe mai i ka lakou likiki hope i uku ai
E uk ia na uku wai ma ke Koena o ka Oihana Wai ma Honolulu, ma Kapuaiwa Hale.
CHAS. B. WILSON,
Luna Nui o ka Oihana Wai.
Honolulu, Dec. 20, 1890. tf-d.
KA LEO O KA LAHUI.
J. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKAHI. IANUARI 19, 1891.
HE HANA E KUOKOA AI.
Ua piha mahalo makou i ka lohe ana eia kekahi poe ke hilinai aku nei ia Hon. R. W. Wilikoki ma na hana ana aina. a-ma na mea e bili ana i ke koho kumu waiwai a me ke kaai aina ana. Ua ulu mai keia hilinai ia ona. mamuii o kona hana kino ana iho nei nona iho. mahope o kona hoao ia ana e palaina ia e like me ka lio ka@o kaa me ka palulu maka, ma kekahi mau hana ana a me kuai aina ana. Ua lohe mai makou, no ka hopohopo ia o kuokoa keia keiki Hawaii hopo oie a koa no hoi. ua ana aku nei kekahi loio haipule i ke dala i kekahi mea a Mr. Wilikoki. e noho agena nei. no kona hopohopo paha o puka pono ae ka hana a kekahi kanaka Hawaii e like me ko Mr. Wilikoki ane. He oiaio o keia kekahi o na me o ka haole, aole e lakou makemake e puka ka hana a kekahi o lakou ponoi iho, ke ole oia he mea @ana ma ko lakou lima; a ua akaka no hoi he oi loa aku ko lakou ma l@make ole e kokua i ka Hawaii ma kahi e waiwai ai oia. Ina e kekna mai ana, o ka mea maa mau. he kulai mai ka hope ke ike e pii ae ana ka pono o ka Hawaii. He lili ia ka Hawaii e ka eiwa-hapaumi o ka poe haole waiwai, no ke kumu e like me ko ka Pake lili ia. He mau hana lapuwale keia, a he mea maikai ole no hoi-ka hoopukapuka ana, aka, aole no hoi he mea maikai ka hookamani. E lohe kakou a paio e pono ai.
UA LOHE WALE MAI
MAKOU.
Ua kaeko kekahi poe i ko makou ohiu i ke ano o na hana a ka Moi a me na hana ana i hana ole ai. He kauwa ka Moi no ka lahui. a he lawelawe hana malalo o ke Kanawai o ka aina, no kona pono o ka lahui.
Ina oia e hooko pono i kana apana hana. e loaa no ka mahalo iaia mai na mea a pau, aka i na aole oia i malania i kona kulana, he poo no keia lahui, he kuleana ko ka lahui e aua ai i ko lakou mahalo iaia. Ua hiki no nae ka mahalo i na manawa a pau i ka poe uhane ole, a i nele i ke kaupaono ana i ka pono o ka mea e noho Moi ana a i ka p@o o ka lahui.
No keia poe i ike ole i ka moolele kahiko a me ka moolelo hou, he kupono lakou e hoonaanao ia lakou iho mai ka moolelo o Samuela imua o Saulo, a me na Kaula o ke Akua. E ao mau ia ana na Moi e kekahi mea a ke Akua e hoouna aku ai, a ina e mau ka hookuli he hoopai ka hope. Pela o Nebukaneza a ao ia ai e Daniela. Pela no hoi o Davida i ao ia ai no ka moekolohe a pepehi ana ia Uraia, ana i olelo aku ai "O oe no e ke 'Lii ua kanaka hewa la." Pomaikai ka Moi i na e loaa ka mea e hai iaia i ka oiaio, i ka hewa o ka hoomana kii. a me ka lawe hele ana i kekahi wahine lelewa imua o na maka hanohano o na aina e, a lilo ai he mea olelo ia e like iho la me kana hana, pela iho la no ke ano o ka lahui Hawaii. Ua ku no keia mea i ka manao o ka poe lapuwale, a e like me ke iho o ko lakou hana, pela no kalou e kaeko ai i ka ohiu ia o ka ilo o ka mea i ike ia he popo. No keia poe hookamani. hookahi a makou hoohalike i koe, e nana ia Dom Pedro, ka Emepera o Berazila. Iloko o ka wa pokole ua like oia me Nebukaneza, he kanaka e like me ke ano o na kanaka e ae. He Alii oia i kaulana no kona aloha a he kanaka hoopono o ka noho ana, pehea hoi keia? E ka lahui Hawaii o waiho ka hookamani, a ina he olelo ke hoopuka ana, e hoopuka me ka hopo ole no ka pono me ka wiwo ia Iehova, a aole i heokamani no ka manao hoopilimeaai.
PEHEA LA E AALA AI KA
INOA O KE KANAKA?
[Hoomauia.]
Nolaila, ua ike like ae la kakou i na mea. pau mai ka mua a ka hopoe pili ana i ka inoa maikai o ke kanaka, a ua ahuwale hoi ia kakou na ku a me na moe o na pohaku iliili o keia papa-konane me he aniani ala, a o ka makou e upu nei e ko, ina he mea hiki. e lilo keia mau olelo a'o pokole i kumu alakai a i kukui lamalama mamua o ke alahele o ko makou mau hoa kanaka, me ka pana ana a ka manaolana iloko o makou. e ukali ia ka poe e hahai ana me ka hoomanawanui mahope o keia mau kuhikuhi ana me na haawina o ka holopono a me ka pomaikai, ka hauoli iloko o na la o keia ola ana; no ka mea, ua loaa ia lakou ka mea e lilo ai na puuwai elua, ekolu a pela aku, i hookahi kaunu ana i Waialoha, oia hoi ke ki o ka lokahi a me ka luakupapau o ka mokuahana, oia hoi, na ulu, ua kumu a ua lala iloko o ko lakou mau umauma pakahe ke aloha o kekahi i kekahi, a pela hoi me ke aloha i ka aina hanau, ka mea hoi i maholehole ai ka ili o ko kakou mau kupuna i pau aku i ka make.
O ke ola o ka aina. kona lanakila a me ka hoopilihua ole ia, oia no ka paiekana a me ka lanakila o ka poe a pau maluna iho ona, a o kona hoohaiki ana, oia no ka hoopiliwale ia ana o na oiwi ponoi o ka aiha, nolaila, ua aloha ia ka aina e like me kou aloha ia oe iho. kau keiki kou ohana, na hoaloha a pela wale aku; a o na hoao ana e loaa i ka aina ka maha, oia no ka hou ana i wahi nou ponoi iho e hanu ai.
Mamuli o keia mau kumu, ua hana ia na kanawai no ka pono o na mea a pau me ka ewaewa ole o ke kaulike, a pela hoi me na hookela aupuni, he poe hoi ia a ka lahui i hilinai ai. a maluna no hoi o lakou @ hookele ana i ke aupuni ma ke awa hoolulu o ka palekana, a o na kina'una'u a pau a ka lahui e ike ai, ua ili ia mau ko'iho'i maluna o ko lakou mau hokua pakahi. a e like me ke kulanalana o na lawelawe ia ana imua a i hope. pela no ka ha'i ana o ka manawa. mai ke ola a ka make, a mai ke kaumaha luuluu hoi a ka hauoli me ke ohohia.
Me keia mau hoakaka pokole ana, ke makaukau nei au no ka hooki ana ma keia wahi, a e hoomanao hoi kela a me keia kanaka no kona inoa maikai iloko o ka lakou papa hoomanao e aloha i kona lahui o ke koko hookahi a me kona aina hanau.
Aole makou e kikoo aku ana no na mea i hala. ua hala ia, no ka mea, ua oluolu ia e ka poe o na kenetu ia i hala, o na mea a ke au o ka manawa i hala. i ale ai a moni iloko o kona opu. aole loa lakou e hoea hou mai ana, oiai, eia ke au kokoia ke niniu mau nei me ka nee mau ana imua i na manawa a pau, nolaila, e hoao kakou e ho-ano hou i ko kakou noho ana ma keia mua aku, ma kahi o ke aloha lahui ole mamua, he aloha aku ma ia wahi, a pela no hoi me ke aloha ole i ka aina, ka inoa maikai ole a pela aku.
He Moeuhane Paha'oha'o,
-- A i ole --
O ka huakai hele a ka
Uhane i hui ia me
ke kino!
Ma ka ponei oiai ko makou kiu hanu mea pohihihi e hiolana ana ma kona bela o le a kulou a ka lawaia, e walea ana hoi i kona laki me ke kaikamahiue Niolopua i ka aina o na hihio @oeuhane paha'oha'o he nui, aia hoi halawai mai la me na kii onohilike a kona uhane ai pulelehua kekahi luahine nanaina haikea, me he mea make ala i ala mai mai na ilina mai, e hele pololei mai ana imua ona me ke kulou ana o kona poo ilalo, a e luheana hoi kona oho aiai me he hau ala ma o a maanei o kona mau poohiwi wiwi, a e paa ana hoi ma kona lima akau i hele a koe o ka iwi wale no kekahi kookoo kauwila nui; a i kona kokoke ana mai imua o ko makou kiu, ua puiwa ae la oia me ka hikilele. nui a huila pono mai la kona mau maka me he lapalapa ahi aia imua o na helehelena o ke kiu, a o kona ano a pau mailuna a lalo he lapu maopopo no na po o Kane, a he legeona auwana hoi mai na lapalapa ahi mai o Kilauea i Hawaii.
"E ka opio," wahi a ua luahine maka poopoo ala, "ke ike nei au maluna o kou mau helehelena kaumaha i na kahoaka o ka pilihua, nolailo i na he mea oluolu ia e oe ka hahai ana mai mahope o'u, e hoike aku no wau ia oe i kou mea e pono ai a me kou ohana. ma ka hoikeike ana i na mea pohihihi o keia keneturia e hele nei."
Alia, wahi a ke kiu, a hahai mua aku au ia oe, o ka mua, he kanaka Hawaii kuokoa au mailuna o ke poo a na wawae a ua like no hoi ko'u hauoli me kekahi niau lahui kuokoa e ae o ke ao nei; a o ka lua. he kanaka io anei oe, aole paha?
He aka au ne kekahi mea i make he mau makahiki loihi i hala ae hei a he uhane hoi i maka'u nui ia e kekahi poe.
Aole, aole o'u maka'u ia oe. Heaha oe, he makani wale no. Aole au wahi eha, o-ka hoolilio pepeiao wale iho no. Mai manao oe ua like au me ia poe ka maka'u wale, aole o'u maka'u i kekahi lapu o ka po, e like me oe, no ka mea he hiki loa ia'u ke kui a wela--a puehu! me keia mau olelo walawala ana ka puupuu a ko makou kiu no na manawa elua, eia nae aole he mea i ku aku iaia.
Okalakala heu pepipi mai nei oe e ua hoa nei, wahi a ka luahine me ka akaaka ana, kokoke au e hili aku ia oe me kuu kookoo poo nui, a o kou make'koke no ia me he i'a ala i lawe ia mai ka wai ae.
Pela paha aole i maopopo na ai a kaua. E hoomanae oe e uku mau ana a u i ko'u auhaui kino i kela a me keia makahiki, a ina e make ana au ia oe, manao anei ko ihu pakele oe i ka lewalewa ana iluna o ka amana o Kawa, no ka pepehi kanaka malalo o na kanawai o ke aupani Hawaii?
Aole o'u makemake io e hana pela maluna ou, aka makemake wale no wau e hoomaka'uka'u ia oe.
Ua koho au o kou manao ia. wahi a ke kiu, aka he mea paakiki loa ka imi ana i mea no'u e maka'u ai, no ka mea he mea keia ua'u i olelo mua, ina au e ike i kekahi uhane lealea loa au; nolaila e noho kaua ilalo e kamailio ai, he maloeloe ke ku iluna.
Aka luliluli malie ae la ke poo o ua luahine ala.
Aloe i pau.
NU HOU KULOKO.
O na kiure haole ko keia kakahiaka.
I keia hebedoma e malawa ia ai ka paina luau a ka Hui Ariona.
O Maki, Waialeale a me Kaala, na mokuahi @olo aku ana i keia la na ko lakou mau awa o Kauai.
He kanaka a oi ka nui o na pula pula a Kuiholoa e walaau ana iloko o'ka Hale-wai i kela la aku nei.
Ma ka halawai a na lala o ka oihana Kinai Ahi o Honolulu nei i kela la aku nei, ua hooholo ia ka malama hoohiwahiwa ana i ka ia 3 o keia mahina ae.
Ua haawi makana ae ka mea ma haloia H. B. Balauwina o Maui i ka Home Ha@au Keiki Kapiolani, he $1,000 dala. Mahalo i ka lokomakai o ka mea hanohano.
Ke kapa nei kekahi poe i keia mau la ia Huehue, o ke kuono a na dala ulaula e noho ai, mamuli paha o ka lo@ ana ? ke kanaka a makou i noike aku ai.
E hoomanao i ke kai kudala aina aupuni akea a ka Luna Kudala Hasiuiga e haawi ana ma Aliiolani Hale i keia awakea, oia hoi ka a na o Omaopio, Kula, Maui.
Pouliuli kekahi mau alanui o ke kulanakauhale nei i kela po aku nei, no ka a ole o na kukui uwila o ke alanui, me he mea la ua paa ia ka uwila e na eepa o Waolani.
Aloha no oe e Miss I-----, aohe mea hou ano nui a'u e ha'i aku ai ia oe, hookahi wale no, ua loaa pono mai ia'u kou aloha i hoouna mai nei ia tutu, a o ke aloha no kou ea?
Kou kunane, AIAGO.
Ke ku nei kekahi wahi pi'o unku ina ka puka pa o ka Paalii e huli ana i ke alanui Moi me ka makaukau no kona mau kinohinohi, he mau liuliu e keia i ola honua.
I Kamaki Kuea ke puhi ohe Manawalea a ka Bana Hawaii i ke ahiahi o ka Poaono nei, a he nui ka momona i-hahao ia mai iloko o na eeiao o ka poe i hiki kino ae.
Mea ia mai hoi, e pau ana na laina elua o Kawa i Waikiki i ke oki akaakai iloko o keia mau la, i mea haliilii no ke alanui ke hiki aku i ka wa e hoi mai ai ke 'Lii ka Moi.
Ua lulu hou ia iho nei na alaloa o ka Paalii me ke one eleele, a o ke kahi mau kumu laau ua pau i ke kua ia a hina ilalo, no ka i ke paha ua kokeke i ka wa e haule ai ka aha ilaio.
Eia mai he moolelo Hawaii hou ke puka aku nei ma ka kakou pepa o keia kakahiaka. oia ka moolelo o Kualunuiaola, ke koa o ka mokupuni o Kauai. a e puka pu aku ana hoi iloko o ka "Oiaio."
Ma ke ku ana mai o ke Kinau, ua loaa mai ia makou ka lohe e pili ana i ke poluluhi mau a ka ino i Hamakua no kekahi mau la loihi i hala ae nei, ua hoomaka mai na eheu o ka anela o ka malie e hohola ma na aoao a pau.
Na Komite La Kulaia.
O na Komite u ka la 28 o Novemaba 1891, e hoolaha ia nei ma ka nupepa KA LEO O KA LAHUI, ke poloai ia aku nei, e hoolauna mai me ka Puuku, a e kuka pu no na hana e pili ana i ka La Aloha Aina o ka Hawaii Ponoi. E loaa no makou ma kani pa'i o KA LEO i na la a pau, koe ka la Sabati. (Poaono).
KA LA 28 O NOVEMABA, A.D.
1891
O makou ka poe nona na inoa malalo iho, ke poloai aku nei i na hoa makaainana a pau o ka Pae Aina Hawaii, ua makaukau lakou i keia manawa e malama i na hookupu, a kela a me keia mea hookupu no ka malama ia ana o ka la kulaia imua o ka aina, oia hoi ka la 28 o Novemaba, A. D. 1891. Ua ulu ae keia manao ia makou mamuli o ka manao aloha aina, a ua hookumu iho makou i keia hana me na hoa uuku, a e kahea ia aku ana no he halawai no ka poe i komo mai malalo o na ae ana akn a keia Hui, ke kupono. O ka poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e hele ae ma ke Keena o ka LEO O KA LAHUI, a malaila, e wehewehe piha ia aku ai ke ane o ka Hui a mena hana.
1. JNO. E. BUSH
2 JOS. NAWAHI
3 R. W. WILIKOKI
4 W. H. CUMMINGS
5 WM. WHITE
6 J. KANEALII
7 J. KEKIPI
8 J. A. KAHOONEI
9 KAMAILE
10 E. KEKOA
11 J. PUA
12 J. E. Poepoe
13 R. K. II
14 GEO. KANEAO
15 GEO. K. KAIA.
16 L. K. SHELDON
17 JAS. II
18 J. PIPIKANE