Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 16, 9 September 1889 — Page 1
| This text was transcribed by: | Heanu Charrnaine |
| This work is dedicated to: | Ala paki Heanu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke 1. HONOLULU, SEPATEMABA 9, 1889 Helu 16.
Hale Kuai Hou!
-----------
E WEHEIA AKU ANA
-MA-
WAILUKU, MAUI
-KE-
Kiko Waena o na Wai-Eha. Makai mai o ka Kale Leta,
A ma ka aoao ma Waihee mai o ka Hale-Lio o ka Hon. John Likikini.
E Kipa! E Komo! A e Hanai Ai!
EIA NO KA UKU LA
HE MAU
WAIWAI
HOU LOA!
NA LOLE O NA WAHINE E HEWA
AI KA ONOHI IKE,
OIA HOI:
Na. Silika Makamae Loa i wae maiau ia;
Na Alapaia, Na Huluhipa,
Na Makalena Nahenahe,
Na kalakoa o na waihooluu o kela a me keia ano; A me na ano
Kahiko e Uluwehi ai na
Lede Ililaumania a
Makaonaona!
O na aina kaulana nei. A pela hoi me ko na
Aahu Hookikakaha Alanui o na Kane!
A na keoniniana hoi e linohau ai a paihi
Na Paa Lole Kasimea
mai Boseiona loa mai
Na Paina Hauliuli Nani,
Mai Livapula ioa mai,
Na Paa Huluhula Pahee Maikai
O na ano a pau mai America mai.
Na Paa Lole o na keikikane !
O kela a me keia ano.
Na Kamaa Buti
A HAAHAA o keia me keia ano.
Na Waiwai Mea ai o na Ano
A PAU. OIA HOI
Na Tini Kamano
Na Tini Matale.
Na Tini Olepe me Opihi,
Na Tini Kele,
Na Tini Hua Ai,
NA mea ai pikila.
Na Ai a na Lio !
E hikiwawe ai ka momona, Oia hoi
NA OTA, BARANI, BALE A PELA AKU.
E kuai ia aku no na waiwai me ka emi loa. aole mea a ka naau e iini hou ae ai, eia la ua unu ia mai nei e ko oukou makamaka a ku ke ahua i ke alo a na oukou no ia e lawe ae e like me ke kono ae a loko, ka uilani hoi a ka makemake.
E IKEIA KAKOU HOOKANAKA O KIPA HEWA ANEI I KAHI O NA PAKE.
E Kuai ia aku no na Kalaloa penei:
10 iwilei no 50 ken; 10 iwilei no 75 ken:
a hiki i ka $1 no umi iwilei e like me ke
ano. A pela no hoi me na waiwai e ae.
E kipa, e ike ia kakou iho o na Wai-eha nei.
W. H. DANIELS.
Wailuku, Maui, Mei 21. 1889 2 ly
He Moolelo Kaao Hawaii
NO
KAHALAOPUNA,
-----
KA
Nani Oi Kelakela a me ka Ui i kona mau la.
KAIKAMAHINE A. KAAKOPUA
A ME
KAHEHUNA.
Ka Mu-o, Ka-ao, Ka Liko, ka Pua iuka o Waolani,
KA MEA NONA KA UA KUAHINE O MANOA ME KA NALU O KA
LEHUAWEHE, WAIKIKI
&e. &e. &e.
---
Ka Me Ioleloia: E hoi ka Ui o Manoa ua Ahiahi
I ka Lole ana o ka poe popoi o Kauhi i Kana mau olelo ua kuka ae la lakou no keia hana nui a kauhi i manao ai.
A mamuli o ko Kauhi lilo ana i aikane punahele na ke alii, aole hoi he mea e keakea ia ai o kona makemake.
Nolaila, ua hoike koke ia ae la ka lohe i na kanaka a pau o Waianae mai Kapiliokahe a ka lae o Kaena.
O na makaainana a pau i lohe i neia mau oleio a Kauhi, ua hooko koke lakou ma na lawelawe ana me ka hiki ole ia lakou ke hoole, oiai he leo mana kona mamuli o ka olelo ana a ke alii no na ka mokupuni o Oahu.
Aole he mea hookahi i kue mai i keia olelo kauoha a Kaulii, no ka mea, he make wale maino ko ka mea e hana ana pela.
Nolaila, ua weliweli nui ia ka leo o na alii i ke au i hala, a o ka hooko wale aku no ka mea pono. pela i loaa ai ka mana ia Kauhi ma kana olelo ana.
E like hoi me na olelo a ke alii Kakuhihewa, i hoike ia mamua ae nei o keia moolelo. o na mea a pau a Kauhi e makemake ai e hooko koke ia no.
Ma keia manao o Kauhi e hoala i hale nui nona, ua mahele ia na
kanaka o Waianae penei:
O kekahi poe ia lakou ka oa, a heokoa ka poe ia lakou ke oki o ka pou, a he okoa no hoi ka poe ia lakou ka aaho a me ke kaula, a pela no hoi me ka poe ia lakou ka uhuki o ke pili.
A no ka nui launa ole mai no o na kanaka, ua lilo ka hana i mea kau liilii loa ma ka lima o na makaainana.
Nolaila, aole he loihi o na la ke lawelawe ia o na hana nui, he mau anahulu wale no ua paa, pela no i hana ia ai ka hale o ua kauhi nei, a o kapaa no ia.
Mahope iho o ka paa ana o ua hele nei, ua hoolako pu ia no hoi me na hemahema a pau o ka hale, a o ka mea wale no i koe, o ka la e hiki a o Kahalaopuna malaila, a noho maloko o ua hale nei o Kauhi me kona aikane alii.
Nolaila, e hoomanao iho e ka mea heluhelu no keia mau olelo a kauhi eia aku ma keia mua aku e ike ai kakou i ka hooko io ia ana o kana olelo a me ka ole.
Mahope iho o ka paa ana o ua hale nei o Kauhi, ua hoi mai la oia no kahi o kana aikane alii ma Waianae me ka hai aku i na mea a pau o kana hua kai kukulu hale ma Waianae, a ua lilo ia i mea maikai i ka manao o ke alii.
Ma keia hoi ana aku o Kauhi mai Waianae aku no kahi o kana aikane ma Waikiki, ua loaa no iaia ka manao e hele no kahi o kana wahine o Kahalaopuna mauka o Manoa, a ua lilo ia i mea maikai i ka manao o kana wahine a me kona kanu hanai, aole nae oia i manao o moe malaila, he manoa wale no kana ie hele e nana i kana wahine, a e hoolohelohe hoi i kahi olelo pili i kana wahine.
Aole i pau.
______________________
He Moolelo Nani
- No -
LIVA DIA
___
Kekoa Kavalia opio
---- A I OLE ---
KA LIONA O HORINEDA.
-A ME-
A UI ROSINA O NOREWAI
________________
“ka hakoko ana me na mea kaua ko’u manawa iho la ia e lealea ini ke puanuanu o kou wahi moe. waiho la ma na kula palahalaha ahi a na kuiakehau o kakahiaka ooma-u ai me ua kulu anuanu.”
A Knights Song.
________________
MOKUNA I
Me ano, ua ae o Odina ia makauana no ka lanakila haaheo i loa ia me ke apono ole nae o ka puu o kela poe kaikamahine o ke e ia.
A nae, aole maliu ia mai ana kakou mau uwalo ana no ia mea no mea, me he la o ke aao iho la o kanawai uia Norewai iloko o iau la polululi a ka hookahi ko.
Ma, i holo lakou ma keia mokuapa no ka hakaka lua—ua hooakou i kela wahi i wahi e hou ai ka laua mau hana lawe ola a koho no hoi i ua wahi mo papa la i kahua kaua no ia maa, a o kona mau pohaku nu o-u’e ku pohai ana a puni a u auanei na hoike oiaio no na hana ia ma ia kakahiaka nu@
Ia ka like ae la ua mau kanaka nei hoonee i ko laua mau puali imua nei@ aku a nee mai me ka lakou mau palii kaua nunui e hulali anaanapa olinolino ana no ka malamalama o ka la; a pela pu hoi me na papalina palahalaha o ka lakou mau koi kaua, a me ka maka huini oi o ka lakou mau laau ihi loloa, me ko lakou haalele pu ana i ko lakou mau kulana mua iloko o ka meha a me ka malie.
Me ka puai wahi leo ole ae mai kekahi mai o lakou, huhuhui ae la ua mau puali nei ma kekahi wahi haahaa a honua like, me kahi kipukaone mawaenakonu, a he wahi kupono loa hoi ia no ka malama ana i ka hana a laua i aelike ai no ka aumeume ana i ka pulima o ka ipo a laua i aloha ai.
A he mea oiaio, ua ulele ae la laua ma ia wahi i na ai hului-pau wawahi puniu a ka ui, me ka laua mau mea make, no ka pahu hopu o ka lanakila.
Aole he mau huaolelo a hoololoiahili wale ana i malama ia mamua o ka hakaka ana o na mau naita nei. Aka, o like me ka niniu ana o ka huila o ka manawa imua me ke kali ole, pela iho la na lawelawe ana i ike ia mawaena o ua mau moho hakakalua nei.
Hele mai la kela a me keia o laua a lawe ao la i ke kulana maikai ana i ke ai ua kupono nona a me kana mea kaua ke hiki mai ka wa o ka hoohana.
No ka manawa mua loa, kiola pau ae la ma ka hoonuu ko laua mau lena ike kekahi i kekahi, me he la e heluhelu ana i na koi kaua hoolana i ka wai a kona hoa paio a pela mai no hoi me kahi no na kii’na pahuna pahi puanuanu; no ka mea o kona haulehia ana me ka mea o kona haulehia ana me ka nele i ka lanakila ke hewahewa oia ola no ka haulehia ana o kona mau manaolana a pao me ka nole poapa hoi i ka ipo a kona puuwai.
Iloko o keia manawa i ike ia aku ai na maka poniponi nohenohea o ka naita opio i ke kahuli ana ae a me he maka la no ka liona keiki o ku ana imua o kona enemi a puai pu mai la hoi me ka ula me he wai hooluu la no ka pua roselani a hoholo ae la ma kona papalina.
O kekahi hoi o laua ike ia aku la pa ki ana mai o ka hou ina kona lae uliuli kahania, oiai oia e hoonuu pono ana i na helehelena o kona hoa a puai pu mai la me ka ula o kona mau maka me he ula ala no ke ahi.
Aia hoi iloko o hookahi leina ana a lai me he mau tiga omokoko laino Benegala, i ka upoi ana iho a ka maka a kaakaa ae, ua hui ae la ua man moho nei kekahi me kekahi me ka weliweli mui, e loheia ana ka haluku a me ke poha o na haunakoi a pela me ke kamumu a me ka haukawewe a na kii’na pahikana a ua mau naita ala; e haawi pau ana hoi kela a me keia o laua i kona ikaika a pau e like me ka hiki i kona mau olona wikani maloeloe ke uilani, a e ike pu ia aku ana no hoi ka helelei liilii iho a na huna ahi mai ka luau mau makakila iho, i ka manawa e hooku’i ae ai me ka kekahi.
Aole i pau.