Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 52, 27 December 1877 — Page 4

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, DEKEMABA 27, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.
LAIKI MAKUA, MRS. KELA A. GILIMANA
M RS. ELENA MAKALE, MRS. J. M. KUKE.

PAULELE I KE AKUA.

          E hoola mai oe ia'u, e ke Akua:
          Ke hilinai aku nei au ia oe.
          Olelo kekahi kaikamahine liilii. E ka makuahine, pehea ka manao o Davida, i ka wa ana i olelo ai i keia?
          Olelo kona makuahine, ua hoomanao anei oe i ke kaikamahine liilii a kaua i ike ai e hele pu ana me kona makuakane inehinei?
          Ae, e ka makuahine, he maikai loa ia.
          He noho malie a he aloha ia, a ua lokomaikai loa kona makuakane ia ia. Ua hoomanao anei oe i ka mea ana i olelo ai i ka wa a laua i hiki aku i ka uwapo ololi ma kahawai?
          Aole au makemake e hoomanao no kela uwapo, e ka makuahine, i kuu hoomanao ana, ua poniuniu au. Aole anei manao oe he mea e hoopoino loa i ke ola, kela mau papa elua i hoomoe wale ia malaila, a aole mea e hoopaa aku ai ka lima? Ina ua hehi iki kona wawae ma kekahi aoao, ua haule ia iloko o ka wai.
          Ninau ka makuahine. Ua hoomanao anei oe i ka mea ana i olelo ai?
          Ae, mama, ua ku malie iki oia, me he mea la he makau, alaila nana iluna iloko o ka maka o kona makuakane a nonoi aku ia ia e hoopaa i kona lima, a olelo e hoopaa mai oe ia'u, e papa aloha; aole au makau i ka wa i hoopaa oe i kuu lima.
          Nana aloha kona makuakane ia ia, a lalau paa i kona lima, me he mea la, ua aloha loa oia iaia.
          Olelo ka makuahine. E kuu keiki, ke manao nei au, ua like ka manao o Davida me keia kaikamahine liilii, i ka wa ana i kakau ai kela mau olelo au i ninau ai.
          E hele ana anei o Davida maluna o ka uwapo, e mama?
          Aole he uwapo, e like me ka mea a kaua i ike ai; aka ua hiki oia i kekahi wahi pilikia iloko o kona ola ana he wahi pilikia imua ona i makau ai oia; a nana oia iluna i ke Akua, e like me ka nana ana o kela kaikamahine liilii iluna i kona makuakane. Aalaila olelo oia, e hoola mai oe ia'u, e ke Akua: ke hilinai aku nei au ia oe.
          Me he mea la, ua olelo oia, e malama mai oe ia'u, e kuu Makua Lani lokomaikai, aole au makau, i ka wa i noho pu mai oe me a'u, a e hopaa ana oe i kuu lima.

KA WA KARISIMAKA.

          Eia hou ke kii i alakai i ko kakou mau manao i kela mea nui i hiki mai ma ka honua nei, kokoke 2,000 makahiki mamua aku nei. Ua ike pono oukou a pau i ka moolelo no keia keiki liilii! I kona moe ana iloko o na lima o kona makuahine, kulou na Kahuhipa a me na Magoi o ka hikina me ka hoomaikai ma kona mau wawae. Manao ole na kanaka o Betelehema a me na mea iloko o ka hale hookipa no ke keiki liilii e moe ana iloko o kahi hanai holoholona iwaena o lakou. Aka, aole manao o na anela ma ka lani pela. Mahalo lakou a hauoli; a hai lakou i ke kaao kupaianaha i na kahuhipa haahaa ma ke kula, a hui na puali a pau o ka lani ma ke mele hoonani, "E hoonaniia ke Akua ma na Lani Kiekie Loa, a he malu hoi ma ka honua; he aloha no i kanaka."
          Imi na kahuhipa i ke keiki, a loaa ia ia e like me ka mea i haiia ia lakou. Ua hai paha lakou ia Maria ka makuahine, no ka mea kupaianaha i haiia ia lakou, ka mea i alakai ia lakou e imi i ke keiki ma kona home haahaa, a e haawi i ko lakou hoomaikai.
          A hoomanao iho la oia ia mau mea a pau iloko o kona naau.
          Aole hiki ia kakou e manao o keia io no ka la hanau o Iesu; aka, ua alakaiia ko kakou mau naau e hauoli no ka makana nui a ke Akua, o Kana keiki hookahi e hoola i ka poe hewa.
          Ae, hiki mai ke Ka risimaka, a hele aku—ua hala—aneane mamua o ko kakou hoomanao ana eia no maanei. Ano e hauoli ana na mea a pau i na ahaaina olioli, hauoli a me na hui ana o ka manawa. Kani ka "Mary Christmas" iloko o ko kakou mau pepeiao. Aka, e make ana ka makahiki, kokoke pau ka 1877. Hala aku la na hora pakahi; ka la hope loa, ka po hope loa; kani ka hora umikumamalua. Ua hala ka makahiki kahiko! Ua hala na mea a pau a kakou i hana'i, a me na mea a pau a kakou i hana ole ai; me kona mau lealea a pau, a me kona mau eha a pau. He mau manao kuoo keia; aka, hiki ia kakou ke moe hauoli me ka hoomaopopo o ke Akua maluna o na mea a pau. Aia ke keiki liilii iloko o ka moe paipai, o ke kanaka kahiko e haalulu ana ma kapa o ka luakupapau; Iaia na mea a pau; mai Iaia mai, a hoi aku Iaia.
          He mea liilii ka nui a me ka uuku o na makahiki o ko lakou ola ana, ina e hele kakou ma Kona ala.
          Ua haawi ka Baibala ia kakou i ka moolelo maikai, pokole, no ke ola ana o ke kanaka pono.
          "Hele pu aku la o Enoka me ke Akua, aole ia i make; no ka mea, na ke Akua ia i lawe aku."

No Christopher Columbus.
HELU 32.

          No ka mea, e pau ana ka Lahui ma keia helu, aole hiki ia makou e haawi ia oukou ke koena o ke ola o Columbus.
          I ka hope o kona ola ana, he nui na mea kaumaha ke hoomanao ia: he nui ka poe ino i hele pu me ia, a he nui kona pilikia no ia poe. He kanaka maikai no hoi o Columbus, aka, aole oia i loaa i ka malamalama o keia wa. Aole loaa i na kanaka o Sepania ka Baibala e heluhelu, a o na kahuna i hai ia lakou na mea pono ia lakou e hana'i, he poe hewa lakou, aole ao ia lakou ma na mea o ka Baibala, aka, ao ia lakou e hana no hoi i na mea ino he nui, nolaila, hana o Columbus i na mea he nui i pono ole. Ke manao nei au, ina ua ola oia iloko o keia mau makahiki, ua okoa kana hana ma na mea he nui, no ka mea, he kanaka maikai io oia ma ka naau.
          Haawi na Alii Paniolo ia Bartholomew Columbus i ke dala e hoomakaukau i na moku ekolu, a hoopiha ia lakou me na mea ai no ka poe imi aina. Ua hoonohoia oia he luna no keia mau moku, me ke kauoha e hele i kona kaikuaana, a e kokua aku iaia ma na mea a pau i hiki iaia.
          Hiki oia ma I sabella mahope iho o ka haalele ana o ka Adimarala me kona mau moku e holo aku i Cuba.
          O ka ai a me ka mea e ae ana i lawe mai, ua olioli loa ke loaa ia; no ka mea, ua makemake loa ia. He nui ka poe mai, no ka ai kupono ole, a nui ka hauoli no keia hiki ana mai.
          He nui na pilikia ma ka mokupuni, ma kahi o na puali koa malalo o Magarite. He kanaka hewa oia, aole oia hoolohe i na olelo kauoha a Columbus. He lokoino a pono ole ka hana o Magarite a me kona poe koa i na Ilikini. Makemake loa lakou i ke gula.
          Lawe wale lakou i ka ai o na Ilikini, me ka uku ole ia, alaila, hoomaunauna ia, a o ka mea ino loa, oia ka lakou hana i na wahine a me na kaikamahine a na kamaaina.
          Hoao o Don Diego ke Kiaaina e hoopau i keia hana hewa o ka poe Paniolo, aka, he haaheo a huhu o Magarite. Aole oia hoolohe i ke Kiaaina. He nui na kanaka Paniolo ino huhu i hui me Magarite. O kekahi kahuna mana, o Father Boil me lakou.
          Makemake lakou a pau e hoi i Sepania. Nolaila, lawe lakou i kekahi o na moku iloko o ke awa ku moku, a haalele i ka mokupuni. He mokupuni nui ka mokupuni o Hayti. I kela wa, 1,000,000 ka nui o na kanaka malaila. Ua mahele ia ka aina he mau apana elima, ua hoomalu ia e na Lii elima. Huhu loa na kanaka a me ko lakou poe alii no na mea i hana ia ia lakou. Makemake lakou a pau e hakaka me keia poe Paniolo, koe nae hookahi, oia o Guacanagari, he makamaka oiaio oia no Columbus.
          O Carnaba ke 'lii mana loa, a he enemi ino loa. Huhu loa na Ilikini a pau no na mea a pau i hana ia ia lakou e Magarite. Ua hala aku ia, nolaila, hoomaka lakou e pepehi i na Paniolo ma o a maanei, i ka wa i loaa ia lakou. Mahope kaua lakou i ka papu o St. Thomas. Hele malie na Ilikini he 10 tausani mawaena o ka ulu laau, a hele malu mai maluna o ka poe koa noho paa. O Alonzo de Ojeda ka luna, makau ole ia, a ike pono i na Ilikini, aole hiki ia lakou ke lawe malu iaia. Hoao lakou e kaua me ka poe koa noho paa, aka, aole hiki ia lakou ke hana i keia. Molaila, puehu lakou a hoi i ko lakou mau home.
          Menei ke ano o na mea i ka wa i hiki mai ai o Columbus ma Isabella, nui ka pilikia o ka Adimarala i ka hooponopono ana i na mea a pau. He uuku wale no kana mau kanaka, a he luhi lakou, a he mai kekahi o lakou.
          Ua akamai a makau ole no hoi o Ojeda. Ua lanakila oia i ka lawe pio ana ia Carnaba.
          He kaua ana ma o a maanei no kekahi mau manawa, aka mahope, ua maluhia na mea a pau. Ua pio na Ilikini i na Paniolo.
          Hooponopono o Columbus i na mea a pau, a hoonoho i kona kaikaina o Bartholomew i hope Kiaaina, a hoomakaukau e holo i Sepania.
          Ua ike oia ua hala o Magarite a me Father Boil, a e hoopuka ana laua i na olelo hoohalahala nona. Ua ike oia he nui ka poe lili iaia, a e hui ana ia poe a pau e hoino iaia ma ka aha. Nolaila, manao oia he mea pono iaia e hoi hou i Sepania.

PALAPALA A LAIKI MAKUA.
HELU 9.

          Ma Clinton, he panalaau o na kanaka eleele, he kanahiku paha mau ohana. Ua kapa ia ka inoa o ko lakou alanui, o "Darky Town," a he mea oluolu ke ike i ka mau o ka holomua ma na hana.
          Ua kukulu ia iho nei he hale nui, elua papa hale i hale kula, a i ka nana aku, ua ikaika ko lakou makemake e ao ia ko lakou mau keiki. Ua malama ia he kula ahiahi i ka wa hooilo, no ka poe opiopio i paa i ka hana i ka la, a he hana ko ka nui o lakou a pau loa.
          Makemake na mea a pau i na kaikamahine eleele i poe kauwa hana no lakou maloko o ka hale, a o kekahi poe he nui o lakou ua puohoiwa i na kaikamahine Hawaii, no ka nui o ka lakou hana, e hana ana i na hana a pau no ka ohana, e kuke ana, holoi, aiana i ka lole, a pela aku; e hoi aku i ko lakou home i ke ahiahi. O ka nui o na ohana, he home ponoi ko lakou, he hale, ua like paha ka nui me na hale o ka poe hana ma na mahiko a he mahinaai no hoi kekahi.
          Ma ko lakou wahi o ke kulanakauhale, aole he halekual i na mea ona e hoowalewale ia lakou i ka ona, aka hoi he poe iwaena o lakou, ua hiki no ke hoowalewale ia e na mea ona i kuai ia e ko lakou mau hoalauna keokeo, aka, he makemake ikaika iwaena o lakou a pau, e loaa i home ponoi no lakou.
          I ka mahina o Sepatemaba, ua hoomanao lakou maanei i ko lakou hookuu ia ane mai ka noho'na i mau kauwa hana hooluhi. He maikai loa ka hoikeike a me ka noho malie. He loihi loa ka huakai hele, he kanakolu mau kaa kauo, a me na kaa lealea, a he nui ka poe maluna o na lio. O kekahi kaa nui loa, me na kaikamahine opiopio, he kanakolu kumamahiku, ua aahu maikai ia, e hoike ana i na mokuaina o Amerika Huipuia. O ka bana puhi ohe, a me na Ilamuku o ka la, he poe eleele lakou a pau. A pau ka huakai hele, he ahaaina, a aole makou i lohe no kekahi mea ona, a haunaele ma ia la.
          He mau halepule uuku elua ko lakou kulanakauhale, kahi i malama ia ai na pule kakahiaka ma ka la Sabati, a he kula Sabati no hoi i ke kakahiaka a me ke ahiahi.
          I kuu ninau ana i kekahi la no kekahi keiki a'u i ike ai i na makahiki ehiku mamua aku nei. Ua pane ia mai, e hana maikai ana ia, he ohana kana, a he lokomaikai loa ia ma kona home, he hoahanau ma ka ekalesia, he kahu no ke Kula Sabati. He hana mau, a e hookaa koke ana i ka uku no kona home.
          Aole loihi mamua aku nei, olelo au i kekahi o kuu mau makamaka eleele, he luahine, mamua he kauwa hooluhi, e oluolu ana oe i ka pau ana o ka noho ana i kauwa hooluhi. Ae, e hoomaikai i ke Akua. He mea ino loa ka hooluhi i na kauwa.
          I ka wa i kuai ia kuu kaikamahine mua, me he mea la, ua naha ka puuwai o kuu makuahine. I ka wa a lakou i lawe ai iaia mawaho o ka pa, haule o Mama ilalo, a pili aku i ka hale, me he mea la, ua naha kona puuwai, i ka nana aku, aole oia ola pono hou mahope. Ae, hoomaikai i ke Akua, ua pau ka hooluhi ana i na kauwa hana.
          Ke manao nei au e hui ana kakou a pau me "Old Aunt Fanny," a hoomaikai i ka Haku, ua pau ka hooluhi ana i na kauwa hana.

HELU 10. Nov. 16.

          Ua hele makou i ka halawai o kekahi Ahahui Kula Sabati ma kekahi kulanakauhale he kanaha paha mile mai keia wahi aku. Ma ka hotele kahi a makou i noho ai, he keena kuai mea ona ano e. He mau pahu paakai, a he mau mea ai maloko o ke keena, he papa kuai ua uhi ia me ka lepo lele, aka, aole mea ona. Ninau au no keia keena kual mea ona ano hou, a ua pane ia mai au, aole ae na kanaka o keia kulanakauhale i na hotele kahi e hoolilo ai i na kanaka he mau holoholona. Ma keia wahi, ekolu a eha paha tausani kanaka, he mau halekula nani a nui. O kekahi o keia mau hale nui maikai, ua kukulu ia e ka mokuaina no ke ao ano i na kumu ao, a ua lawa no na haumana he 300. He mea oluolu ke ike i ka poe opiopio, o me na kamalii, me na buke, a me na eke, e hele ana i ke kula i ke kani ana o ka bele.
          Ma ka halawal Ahahui, nui ka hoihoi i ka ike ana i na kamalii a me ka poe opiopio o ka aina. Ua hoouna ia na kanaka e hele ma na wahi naaupo e hookumu i na kula no ka imi ana i ka olelo a ke Akua. O ka manao hookahi o ka halawai, oia keia: eia wale no ka manaolana no keia aina, e makau a e aloha kona poe kanaka i ke Akua. Me he mea la, he hohonu loa ka manao o ka poe haiolelo no keia mea, a kamailio ikaika no na ano pono e hoolilo i na mea a pau e makemake i ka imi ana i ka Baibala.
          Ke makemake nei au, he mea hiki ia'u ke hai i kekahi o na haiolelo o ke ahiahi no ka Baibala. "Kona ano kahiko kupaianaha, ka manawa a me na mea a pau o ke kakau ana i na buke okoa o ke Kauoha Kahiko.
          Ke ano like o na olelo ao a pau i loaa ai iloko o na buke he nui, i kakauia e na kanaka okoa, a i na manawa okoa.
          Kona mana kupaianaha he rula ia no ka manaoio a me ka hana. Aole he opiopio ka mea haiolelo, aka, he naauao, he mana, a he aloha kona e hoike ana mai "I paahana hoi aole e pono ke hilahila." 2 Timoteo 2:15.
          He nui na hora i hala ma ka hoomanao ana i ka ninau. "Pehea e loaa ai ia oakou ka poe i malama ole ia, a me ka poe ilihune?
          Hoomanao au no ko kakou Hawaii ponoi, me ka makemake ikaika, malaila no hoi e loaa ai i ka poe o keia ano.
          He mea oluolu loa ke halawai me na paahana ikaika no Kristo e like me keia.
          Ma kuu palapala hou aku, e hai aku au ia oukou no kekahi o ka poe haiolelo.  LAIKI MAKUA.

NO NA MAKUAHINE.

          O kekahi pilikia hou no ke alakai ana i ka ohana pomaikai o na keiki pono, oia ka like ole o na manao o na makua. I kekahi wa ina makemake ka makuakane e hana i ka mea kupono iaia e hana, he wahine naaupo ka makuahine, manao oia o kela hoopai keia hoopai he lokoino ia i kana mau keiki. Ina e hoopaiia kekahi o lakou, huhu oia i ka makuakane, a lawe i ka aoao o ke keiki ma ke ano e hoolilo i na hua maikai o kana mau hana i mea ole. Aloha ino ko kanaka iaia ka wahine e like me keia. O ka hoomalu ana i ka ohana e like me keia, aia no ia a pau maluna o ka makuakane, a ua aneane makehewa no ka makuahine naaupo.
          A eia hou, i na manawa pinepine, he makuahine pono a oiaio, he kane kana, a o hanahana a me kona mana, he hewa wale no ia a pau loa. Alaila, maluna o ka makuahine ka hoomalu ana a me ke alakai ana i na keiki. He mea pilikia maoli no hoi keia. Aka, aole nae i manaolana loa. E ka makuahine maikai, mai paupauaho oe me ka manaolana ole. E hoala oe i keia mau pilikia, a e hoonui i ka hana. Ina he akamai hoomanawanui a ikaika ka wahine, mamuli e paulele ana ka makuakane i kana hooponopono ana, a ae aku iaia e halihali i ke kaumaha a pau o ka malama ana i na keiki.
          I na manawa he nui, aia ka makuakane ma kahi e, a i ka wa e noho ana ma ka hale, e pono i ka makuahine e ao i na keiki e noho malie, aole e hoopilikia ialia. E ao oia ia lakou e hana mau, a e hana i na mea e oluolu ai a e pomaikai ai ka home. E pono iaia e hoomaka e ao i ko lakou wa opiopio, e ao ia lakou e hoolohe pono. Iaia na mea a pau e hana no kana mau keiki. Pono iaia e hoopaa mai ia lakou me ia, a me na mea hoopaa ikaika, hiki ole ke uhaiia, a ia manawa hookahi no, pono iaia e ao ia lakou e mahalo, e aloha a e hoolohe i ka makuakane, ina no hoi he makuakane ona ia, e ola paha ia i ka makuahine a me na keiki. A nui ae hoi keia mau keiki, e ike pono auaei lakou, no na makuahine mai ko lakou mau pono a pau, a e aloha a malama pono lakou iaia. He mea maikai ke ike i ka makuahine ua puni i na keikikane, nana i alakai ia lakou no ka pono, a no ke Akua! He nui na makuahine i hana i keia, me na mea hoopaupauaho he nui ma kona alanui.
          Ke noi aku nei au i na makuakane a me na makuahine, mai kue oukou i ka hooponooono ana i ka oukou mau keiki. Ina aole like ko olua mau manao, e hoomalu oukou i ko oukou mau helehelena; ka oukou mau olelo a me ka oukou mau hana, i manao ele na keiki i ka wa e hoopai ai kekahi makua, hoopili kekahi makua ma ka aoao o na keiki. I ka wa e waiho ai na keiki na ka makua hookahi wale no e alakai ia lakou, he hooponopono kapakahi ia.
          Pono i na keiki a pau i elua mau makua maikai.

HAAWINA KULA SABATI.
Hapaha mua o 1878.
HELU 1. SABATI, IAN. 6, 1878.

          KUMUHANA. Reho boama ke lii mua o ka Iuda.
          PAUKU BAIBALA. 2 Oih. Lii 12:1—12
          A PAA ke aupuni o Rehoboama, a ikaika hoi ia, alaila haalele oia i ke kanawai o Iehova, a me ia pu ka Iseraela a pau
          2 A i ka lima o ka makahiki o ke alii o Rehoboama, pii mai la o Sisaka, ke alii o Aigupita i Ierusalema, no ka mea, ua lawehala lakou ia Iehova,
          3 Me na kaa kaua he umikumamalua tausani, a me na hoohololio kanaono tausani, a me na kanaka i pau ole i ka heluia ka poe i hele pu me ia mai Aigupita mai; ka Luba, a me ka Suka, a me ka Kusa.
          4 Hoopio aku la oia i ke kulanakauhale i paa i ka pa ma Iuda, a hiki mai la i Ierusalema.
          5 ¶ Alaila hele mai o Semaia ke kaula io Rehoboama la, a i na'lii o Iuda i hoakoakoaia ma Ierusalema mai mua mai o Sisaka, i aku la ia lakou, Penei i olelo mai ai o Iehova ia oukou. Ua haalele oukou ia'u, no ia mea, ua haalele aku au ia oukou iloko o ka lima o Sisaka.
          6 Hoohaahaa iho la na kaukaualii o ka Iseraela a me ka Moi ia lakou iho, i iho la, Ua pololei o Iehova.
          7 A ike o Iehova, ua hoohaahaa lakou ia lakou iho, hiki mai la ka olelo a Iehova ia Semaia i mai la, Ua hoohaahaa lakou ia lakou iho; aole au e luku loa ia lakou; e haawi no au ia lakou i wahi maha iki, aole au e ninini i ko'u huhu maluna o Ierusalema ma ka lima o Sisaka.
          8 Aka, e lilo lakou i poe kauwa nana, i ike lakou i ka hookauwa ana na'u, a me ka hookauwa ana na na aupuni o na aina
          9 Alaila pii mai la Sisaka ke alii o Ai gupita i Ierusalema, a hao iho la i ka waiwai o ka hale o Iehova, a me ka waiwai o ka hale o ke alii, hao iho la oia i na mea a pau; a lawe no hoi i na palekana gula a Solomona i hana'i
          10 A hana ke alii o Rehoboama i mea e pani ai ko laila hakahaka, i na palekana keleawe, a haawi ia mau mea iloko o ka lima o na luna o ka poe kiai, ka poe i malama i na puka o ka hale o ke alii.
          11 A i na wa a pau a ke alii i komo ai iloko o ka hale o Iehova, komo no ka poe kiai, a lawe mai ia mau mea, a hoihoi aku no hoi ia mau mea iloko o ke keena o ka poe kiai.
          12 A i kona hoohaahaa ana iaia iho, huli ae la ka huhu o Ieho va mai ona aku la, aole i pepehi iaia a make: a ma ka aina o Iuda, ua maikai no na mea malaila.
          Pauku Gula. p 12, hoopaanaau.
          Na mahele. 1 Ka hewa o ke alii, p 1 2 Ka hoopai ana no ka hewa, p 2—4, 8, 9.
          3 Ka mihi ana o na lii me na kanaka p 5, 6.
          4 Ka hope o ka mihi p 7, 12.
          Mele. Mele hou. 7 Leo.
1
Oli, a hosana no
No ka makahiki hou.
Eia ka Sabati e,
Ka Sabati mua nei.
A ma keia Sabati,
Ku a mele kamalii;
Ku no hoi a mele pu
Na makua a kumuao.
2
Ka Haawina mua nei
O ke Kula Sabati.
Ala, ala a nana,
Pau e pau ka molowa.
Huli pono, huli mau
I na pauku paanaau.
Mele no a hoomaikai
I ka Haku e ola'i.
          Pule hoomaikai no ka makahiki hou & c.
          Olelo hoakaka. Ua kula kakou ma ka hapalua mua o ka mak. i hala no ke aupuni kipi o ka Iseraela mai ka mua a i ka pau ana.
          Ma ka hapalua mua o keia mak., hou, e kula ana kakou no ke aupuni o ka Iuda ke aupuni kipi ole, ke aupuni i hoomauia ma ka ohana o Davida, mai Reheboama ke lii mua o na ohana elua i kipi ole, a hiki i ke lii hope, a me ka pau ana oia aupuni. E pai mau ia ana na Haawina ma na Nupepa Hawaii ke hoomauia laua a o kekahi o laua, a ke hoomauia hoi ka ikaika o ka mea nana e kakau.
          Na Ninau a na Kumu.
          Reho boama, owai ia? I Na Lii 11:43 Ehia keikikane a Solomona? O keia keiki wale no kai kakauia. Kahaha! hookahi tausani wahine a Solomona, a hookahi wale no ka keikikane anei? Oluolu ole paha ke Akua i ka mare lehulehu.
          Ehia o Reho boama mak., i ka wa i hoomaka'i i kona alii ana? I Na Lii 14:21. Ehia makahiki o kona alii ana? Nana ma ia pauku no. Hoomaka oia e alii ehia mak., mamua o ko Iesu puka ana mai? Mahea i akoakoa ai ka Iseraela a pau e hoalii ia Rehoboama? I Na Lii 12:1 Mahea Sekema? Kaulana ia no ke aha? Kin 37: 12. Ios. 20:7, 24:1—32. Lunk. 9:1, 6,20, 49.
          Hoalii koke anei ka Iseraela ia Rehoboama? No ke aha ko lakou kali ana? A i kona pane ana i ko lakou makemake, pane lakou pehea? 1 Na Lii 12:3—16. Ehia ohana i kipi? Ehia ohana i koe no Rehobaama? Elua. Iuda, Beniamina, a huipu na kahuna me na Levi ka poe i kipakuia e Iereboama me kekahi poe e II Na Oih. 11:13,16. Hai mai i elua kumu no keia kipi ana, a i hookahi kumu no ka hoomau ia 'na o keia mau ohana elua ia Rehoboama.
          Aole anei i hoomakaukau Rehoboama i kona poe koa e kaua i hoihoi ia mai na ohana kipi? Ua kaua anei? No ke aha ke kaua ole? I Na Lii 12:21—24. Maikai ea. Heaha na hana mua a Rehoboama mahope iho? 2 Na Oih'Lii 11:5—12, 17.
          2 Na Oih'Lii 12:1 Ka hewa o Rehoboama, heaha ia hewa? Nana I Na'Lii 14:22—24. Hana oia e like me wai mamua? A pela anei kekahi poe alii i keia wa me na kanaka pu?
          P 2—4, 8, 9. Ka hoopai ana Hai mai i ko ke Akua hoopai ana. 1 I ka lima o ka mak., hele mai ke alii o Aigupita o Sisaka, me na kaakaua ehia? Me na hoonololio ehia? Me na kanaka ehia? Me ko wai pu? He mau wahi ia e pili ana i Aigupita. 2 Aha lakou i na kulanakauhale? p 4. 3 Lilo ko Iuda i poe aha na Sisaka? p 8. 4 A hao Sisaka i ke aha? p 9 5 Heaha hoi i hanaia i panihakahaka no na mea gula? p 10, 11. O Sisaka, oia ke alii i hookipa ia Iereboama, iaia i mahuka aku ai mai a Solomona aku. Oia hoi ke alii nana i pepehi ia Parao, ka makuakane o kekahi wahine a Solomona, wahi a ka moolelo.
          P 5, 6. Ka mihi ana o na alii me na kanaka. No ke aha keia mihi ana? p 5 Owai ia kaula? Ma ko lakou hoohaahaa ana ia lakou iho, heaha ka lakou olelo? p 6. Heaha ka Iakoba paipai ana? Iak. 4:10. Heaha ka Parao olelo like? Puk. 9:27. Pehea hoi Ahaba? I Na'Lii 21:28, 29. Pehea hoi ko Nineva poe i ka lohe ana i na olelo hooweliweli a Iona? Iona 3:5—9.
          P 7—12. Ka hope o ka mihi. Pehea mai o Iehova no keia mihi ana? Heluhelu ia mau pauku. Pehea ke Akua ia Parao no kona mihi? Ia Ahaba no kona mihi? I ko Nineva poe no ko lakou mihi? A ina mihi oukou, pehea ke Akua ia oukou? A mihi ole pehea?
          Mele. Mele hou. 8, Leo.
1
Haalele pinepine no
Kakou i ke Akua mau.
Aloha ia a hahau mai
A kali no ka mihi ae.
2
Pau kela makahiki e,
Aole mihi lakou nei
Eia ka makahiki hou,
E mihi ea o make mau.
          Na makua.—No ke aupuni hea ko kakou kula ana ma ka hapalua mua o ka mak. i pau aku la? No ke aupuni hea ke kula ana ma ka hapalua mua o keia makahiki hou?
          Owai ke alii mua o ke aupuni kipi? Owai ke alii mua o ke aupuni kipi ole? No ke aha aole i kipi na ohana a pau loa? Heaha ko ke Akua hoohiki no ka ohana o Davida? Aole e nele ana ia i ke aha a hiki mai o Silo ka Mesia? Kin. 49:10. No ka ohana hea mai ka Mesia? A hiki mai Oia, Oia ke aha a mau loa aku no? Ehia keikikane a Solomona? He hoailona ia no ka aha? Nui anei na mea i maopopo ai ko ke Akua hoahewa ana i ka mare lehulehu?
          Na keiki.—Owai ka makuahine o Rehoboama? E huli i loaa. No ka Amona ea, he makuahine hoomanakii paha ia. He keiki pono anei kana? Nui anei na makua hoomanakii me na keiki hoomanakii? Aloha anei oukou ia lakou, a pule no lakou, a haawi i na hapaumi, hapaha, i mea e hiki aku ai ka olelo a ke Akua io lakaou la? Owai ka makuakane o Rehoboama? He makua naauao anei oia? A ao pinepine anei oia i keia keiki? Mahea kana mau olelo ao? Sol. 1:10 2:1—6. 3:1—3, 21, 22. 4:1—6 5:1, 2 A pela aku. Pili anei keia mau olelo ao ia oukou? He mau makua maikai anei ko oukou a ao mau mai i na mea maikai?
          Loaa kekahi pono ia Reheboama no ka maikai o kona kupunakane o Davida, heaha ia pono? A pela anei oukou, e loaa ana kekahi pono no ka maikai o na kupuna? Owai kekahi kupunawahine maikai, a maikai hoi kona moopuna? Huli ikaika i loaa.
          Ke kula a pau.—Ua hele hewa o Rehoboama, heaha ka mea i mihi ai oia a hai i ka pono? Heaha ka hope o kona mihi ana? Owai kekahi poe i hoopomaikaiia no ka mihi ana? Heaha ke kauoha ma Iakoba 4:10? Ka Halelu hea i pili i ka hoopilikia ana o Sisaka ia Ierusalema? Halelu 99:1, 2 No ke aha ka hana ino ana a Sisaka ia Ierusalema me ka luakini? Owai ke alii i hookipaia e Sisaka? Owai ke alii i lukuia e Sisaka?
          Heaha ka Pauku Gula?
          Na manao pili. 1 Nui ka poe i haalele ia Iehova a hele i ka hoomanakii.
          2. Hoopai no ke Akua i mihi lakou.
          3. Ina mihi, e pono ana, ina mihi ole e make ana. E pule no lakou.
          Mele. Mele hou, 7—6 Leo, Hosana Kamalii.
Hoolilo e Iehova,
Ia makahiki hou
I makahiki huli
A lehulehu no.
E pau na kii akua,
Me ko lakou heiau.
E huli ko Iapana
A me ko Kina pu.
C ho.—Hauoli, e hauoli,
Ke huli mai nei no;
Hauoli ko ka Lani,
Me ko ke ao nei pu.
          Pule no na aina e, i huli nui ma keia makahiki.
          Haawina no Ian. 13, 2 Na Oih.Lii 14:1—11.