Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 41, 11 October 1877 — Kekahi mahele o ke Akeakamai. [ARTICLE]

Kekahi mahele o ke Akeakamai.

■ Bvke iii. ■(.Kakauiue James Mamweln.) | -- Mahele 1. _ w Amei'ika Huipuia» Bbri6ania a me Holani, oko Fsh naea ana ko lakou; ma Sepania a me kekahi mau apana o Gere mania, o kq Beautnur ko lakou ; ma Po lani, Suedeua a me kekahi mau wahi e ae, oko G*.'Utigrade ko lakou. He 17 keneturia mamua ae uei O'ka hoomaheie mua ia ana o ke tereniouaeta, ua Sanctorio, no Ilalia. Ua oleioia o Galileo a me Drebbel kekahi mau mea i imi mua, aka, o lioemer ka mea mua naua i imi ka wat dala, Mercury. Ile nui na ano teremometa a he nui no hoi ka waiwui i ikeia, he mea e iioomakaukau ai i ka poe kaapuni honua, e„hoohaiike ai i ke ea o kela wahi keia wahi. Ua ike pinepine kakou ma na nupepa, Iva Lahui Hawaii a ine ke Kuokoa, ua hoopuka wale mai kekahi poe .me ka ōlelo I aua, "pumehana, wela, wela iki ae, a wela loa, anaanu, auuaiiu k'ipono, anuauu loa" hookahi uo ano o keia i kekahi poe, iie okoa i kekahi ahe oki loa i kekahu Olelo |ko Waiinea poe, o ko lakou aina ka oi o | ke aiiu, akeii3 hoi ko Kona, ko lakou ka ioi o ka wela, aka, i ka uana ana, ua ano I like no ine ko ua waiii e ae o ILiwaii nei, I noiaila, ma ke teremometa wale no e hoomaopopo ai, ke kuiaiia o ka aina a me na ioli |>iuepino ana o ke ea i kuia me keia la. Na mea kino alakai wela. oka hao, keieawe. pohaku, kepau, laau, wai, «fcc, he nian mea aiakal wela iakou, aoie uae i like ko lakou ikaika alakai wela Ina hoo komoia kekalū welau o ka pauku hao iloko o ke ahi, a wela ia weiau, • e liolo aku ia wela a lah.i ioa aku uia kekahi weiau. Ka])iia kela, ke alakai ana o ka hao i ka wela. Pela hoi ina e ho-o oe ike kuinao a kui keleawe i»aha ma kekahi welau iloko o ke ahi, e holo koke no ka wela a puni. Aole no i like ko na mea kino aiakai ana i ka wela, inama ioa ma kekaiii a hakalia ioa hoi ina kekaiii ; iua e iiookoiuo oe i kekahi welau o ke kuikele hao ma ke ahi, aole e wela koke ko lima uō ka lohi o ka iiolo ana mai o ka wela ma ka hao, aka ina he kui pine, wela koke ko ii.na, no ka iiikiwawe o ka holo ana o ka we'a ina ke keleawe oke pine. Puia no ka pohuku, lohi loa kona alakai ana, o ke auiaui a ine ka laau na mea nlakai uuku i ike ia. Eia hoi kekahi mea e akaka ai, ina e iawe oe i kekahi pauku keleawe poepoo a owili i ka apana pepa a piii i ke keleawe, ' a hookomo i ke kukui-a, aoie pau ka pepa 1 ke ahi no k& inea, ua alakai aku ke keleawe i ka wela, aka; ina he pauku iaau, wela koke ka pe]»a. no ka lohi o ka laau i , ka uine ana aku i ka wela. Ive alakai aua o na mea kino ano wai a I rne na mea kino ea ika wela He haka- | lia loa ka hoio ana o ka wela ma na mea | ano wai a me ua mea ano ea, ina e hoo weia ia ka panku iiao a wela loa i ke ahi, a me ia e hoowela ai ika ili malnna o ka ipu wai huihui a wela ua wahi 10, aole uo e wela ka wai nialalo, oia mau uo kona i liuihui. Iloopolōloi— Ma ka helu Jl4, Aticr. ! ua hoopuka ia no Akimeila, i ka M. H. j *21-2 ua kope liewa au i keia, o ka pouo B. jc oi-:. I Xo ka laha koke ana oka ma ka j wni ke hoowei ii a. oka pii ana o ka me ; hann iiima ke kumu, no ka mea, ina aia ; ka mea hoowela-malalo o ka wai, alaila, e ) wi-la nv.ii na linnahuna wai malalo me ko 1 3akv»u mohaia' ana ie i: ka wela. Ma keia j mohala' ana, ua emi ;ko lakou kanmalia ! hoohaUkeia, ua i!to mai llalo na hunahui na wai huihui o iuna, no ki- kaumaha; a i |ka wa e wela ai ua mau hunahuna la. ]>ii | lio i Hkou iluua. Pela e kaapuhi mau ai ika wai ilnna a ihlo. a hiki i ko lakou we i la like ana ; aka, ina maluna ilu> o ka wai ka mea hoowei», noho wale iho no na h-.i- -; nahnna wela maluna, a inau uo ko iakou ' huihui. \ N"o ka hoolele kukuna «11-» ona mea kino ika wela, Oka hooleh' ana ona mea kino i ka wola, ma ka luM»lele maoli ana akn no; «• iike uie ke kukui i hoolele aku a.i" i kona kukuna malamalama; |wla no e hoolele ai ka niea kino wela i na kukuna .» kona weia, a hooialia ia akn ia wela. j Ke hoolele mau. nei na mea kino a |vau i ko lakou we'a. a lawe n»au nei lakoii i ka we'a i hoole!eia mai e na mea k<uo e. Peia hoi kā !ioiui.t, ke hooiele mau āku ■; nti kona ilti.ua. kukuua o kona weia, e lele w āiē ak i ma n i aoao a p iti ; ke lawe * mau moi ni-i hoi u» honua nei i ua k'ukuii» o k■» I*. Mi.t l >iii* • me na ln>ku «> h.v<U«.n li<mi iu.ti a< > ka wela < h<v,»lolr u aki) »1. l-ja na I.mui nm o ka h« >'.e!e wela ana 1 K eke me *a rui o. k« «ela o kekahi m. a ktn.\ k* nui oka :kaika o koi»A ana i k.mii w*i.t. Aoie t<ic <• i.e'.e ki hooi«>l« wela »s»a o n» nna kino .«nu loi. he wa?;i tki uo koo o Ukou < mil'iuhai h.<n at ko lstkv»u anvi i ka hoo;,-U- mo .tk-» >» non » • ' * »•> ka h«rU o ta i'.. k»> * (U ,-wi k.> k» mei : : k • e IVi<v. t ma r k«<aka'.« k» owaho o k* >» "> , < w*ta o k.« *e>» k* ka hap* : ok» ;<a w «'•: o ka i|v». i , i„ ~ , « *>•*«•*»;(•. : * .» > , if-- ■ • > ■* • * ...n. «»« •■ ;•,. k ■ ;• t * »■«,«,

8. 0a oj ka hoolele %vtla 'o ka mea ili eleele, aua jBmi ko ka ili keokeo. Nbifw?a tia haawi| mai ke Akua i na kanaka & me na holoholona nm na aina ana»t k»o--keo. a i ili mmina wela ;he mea keia e pau wale aku ai ka wela kino ooa aiaa wela, aj e pau ole aku ai ka wela ki--00 raa ua aina anu. Ua komo pu do hoi ca iii ulaulai ma ka mahele o na ili eleele Eia hoi kekahi mau mea e inaopopo ai, 1 ka wa wel£ ioa o ka ia, o na mea keokeo ka oi aku oka ikaik» mo ka hooiele weia ana mai, pela ke one ke hele oe i ka wa ■wela oka la. Eia ina he lole eleele kou e htle ni i ka wa la, nui loa ka hou, aka, ina he lole keokeo hapa no ka hon, na inaa ka poe' naaoao ma ka hele hualfai p.na ma na wahi weīa, me ua aiea keokeo a ahiahia paha e hele aL 4 Ina niii na t mea .naehana e kokoke ana i kekahi mea kino nann e hoolele mai i ka wela iaia, alaila, ua oi aku ka nui o kona wela i loaa mai i kotta wela i lilo uku. Aka, ina ua oi kona wela ika wela 0 na inea a Ipau « noht> koke aaa, alaiia, e 01 ana ka niii o kona wela i hoolole ta'ku i ki nui o ko Ltkoit wela i hooleleia mai ai, a maaliMiīho la ia. Ma ka hapa hope o keia loina f he pono no'u e hoike iki aku ia.oukou e ka poe heluhelu, i ka manaoio 0 kekahi e (a'u mau kumu nana i ao mai Ike Akeak&jmai; e prli ana no hopena o keaonei.i Peneino ia, oka mahia» a uie kekahi o na hoka, he weia kq lakoa a he luau mea ola hoi ko iakou e like me ka iionna nei, aka. i ka hala ana o na laus<»ni tiuisani makahiki. ua pau loa ka hapa uui o ko lakou wela i ko h.-olele ia a ua aneane ole 110, noiaila, ua niake ka hapa nui o na inea inuiuna iho o ko lakou man ili Ua ike ia maloko o ka mahina, kekahi mau mea ola ano nawaliwali loa, o ke kninu o kela, no ka pau loa o ka hapa nui o kona wela a nie kona ea, ua paapu iuo loa hiki ole i ka mea ola ke ola loihi Pela ka honua nei, o ka mahina a me mau hoku e ae, ua kokoke maiia kakou, ua oi aku ko ka honua nei weia hoolele nku i ka wela loaa mai iaia mai na mea kino e ae, o keia we'a oi o ka iio kua e hoolilo wale ia nei oia ke kumu hoemi mau i kona weU iho; a hala na tausani mak:ibiki ina keia mua aku e pau loa kona wela a liio i luea ole. Eia hoi, ke aui liilii nei ke ano o ka houua i kela a me keia keneturia. a iioko o ka 1000 ma kahiki, ua pa U» i ko ke keneturia hookah:.. Ke emi mrii iiei ke kupu ana o keka hi mau inea uhi ina kekalii wahi oka ho« nua īu i, pi'la 110 hoi i hooinao>iopo ia ai ina kekahi mau wahi o Hawaii nei; nolaU la, ia kakoue nolio aku ai no ka 100,000 makahiki, ua pau ka 1-7 o ko ka houua ano mau, alaila. 700,0()0 maknhiki lg£ hui pu ia me na makahiki mai ia Adamu mai, oia ko ka honua loihi e noho ai ma kona ala poai, a pau loa na niea ola ma kona ili i ka make, oia iho la no ko ke Akua hoopai ana i ke ao nei, a o ka milenio no hoi ia i olelo ia. E maalili aua ka hooua nei ia wa, a ma ia ano oia e uolio ai a ha la ka hapalua niiiiona makahiki hou aku, alaila, lilo ka honua uei i mea oie loa. Ma kekalū wi hewehe ana nae. he 10,000 makahiki, aka, he iiwa hiki oU> ia ke hiliua'ia ito ka pokole loa oka manawn, ua inauao uae keknhi mea he miliona ua makalnki i koe, a oia ko ke ao nei hope» na He nui na inea e pili ana i keia ame na wehewehe ana, aka, ua lawa kakou ma keia • | Ke uiiiii ana ona me» kino ika wela. i Aole i iike loa ko na mea kino hookipa I ana i ka wela. he hikiwiiwe loa ko kekahi, ; ahe lolii loa hoi ko kekahi. He okoa ka iawe ana i ka wela a hoolaha akn oia kaj hi e, a lie oko» ka lawe ana iloko o kona 1 iho j Oka ler><>, oiit* :t me na mea ulu, ua h>- , hi loa ko lakou al.ikni a:ia uku i ka wela | iloko o i.ikou i akahi. uia na manawa like | 010 ; o ka iv>lmnu, hao, a me ka hapa nui I o na ni>':\ tne;al:i. ua hikiwawe loa ko laI kou hoo*ipa ana aku i k» wela ma tia ] mannwa iike o!c. 1 No ka hoihvū ana aku o na m<"« kino i ua kuknua uka wvla. <) na kukuna wela i i ia mai maliMia o kekaUi mea ki no, ua komo a ua hoihoi ia ak« no kekahi' Ma na mea keokeo, ua hoiluM iaaku ka hapa nui o na knkuna, ma na ! mea eieele u.t nui na inei ko no, a uuka . na inea i <i.ā:i >: ta aku. l*eiu«j e n»Aop.w po a., ma hv.v m' ma k\ hau o Maunakea, av»h- n> e hehoe u«i loa i ka wa wela oka , la, ika, n.a kau «k- i keVaiū niau hunahu» (na Itnahu maluu* luu, kouio ikaika ka a li«'hee ka h.iu mti.tio .« k.t la» » kt l&nah ,i. Kt.t ke« kahi, o k.« «rei.t .> k » tl. | ko o k« hau ke h»-ii- i.ai|.« i ka wt wela, n like ka weU i kt ana nta ka uioku. Na :im ki!.»:u i«ou»oi wrla ma ke aa<| aniaui ui meUilie »uir> He mau uni el«a nail; P<H> i t .onuhiuu kv*, i m* k« a»o , i r»«v* r hoo.K !o kaahk<4 *• *na kwkuna weki » iuat aua («M ko it«* i.!«,,« WWNI nai i iwta m« w.ii «»«•*. «» ki u« i* o u» tth « ki»H> a «<*> ta fc«k«N ua a<«a ona ittts* k.m» L'a hiki U ke *;-t « a;v «a paa.U i wa |' .4 * .