Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 40, 4 October 1877 — Page 2

Page PDF (1.27 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU OKATOBA 4, 1877.

OLELO HOOLAHA.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka luakini o Waianae, ke hiki aku i ka Poalua elua o Okatoba, o keia makahiki. Ma ke kauoha a ka Lunahoomalu.
33 7ts  REV. S. WAIWAIOLE.

E HOOLOHE !

          Ma ka pule mua o Novemaba, e hoomaka aku ana o S. W. Pogue, ka hope no Rev. J. F. Pogue, i kona hele kaapuni ana aku ma ka mokupuni o Hawaii, no ka ohi ana mai i na koena aie no ka nupepa, o ka makahiki i hala a me keia Makahiki.
          Nolaila, ke kau leo ia aku nei oukou e na Luna a pau, e ohi e mai i na aie nupepa o na makamaka ma ia mokupuni, i makaukau e ai oukou i ka hookaa ana mai mamua ae o kona hiki ana aku.
          E hoolohe e na Luna o ka LAHUI HAWAII i keia!  se 39 tf

          MA KA Poalua o keia pule i wehe ia'i ka makahiki kula hou o ke Kula Kahunapule. Ua akoakoa ae na kumu me na haumana ma ka hora 9 o ke kakahiaka, me kekahi mau kahu o Honolulu nei, a me kekahi mau makamaka e ae. Heluhelu o Dr. Hyde, ke Kumu hou, i ka olelo a ka Haku, a pule o Balauina makua. Alaila, hai mai la ke kumu i kona mau manao penei:
          He mea oluolu ka ike ana i kela a me keia kanaka maanei, ka poe makemake e hooikaika mau i ka pule a me ka haiolelo. Ke makemake nei kakou e ike i na haumana he nui loa iloko o keia Kula Kahunapule. O ka oihana Kahuna, aole ia no na mea a pau, e like me Diotrephes, ka mea e hooalii ana maluna o kona hoahanau. Aole no hoi no na mea e like me Demas, nana ka makemake i ke ao nei.
          He pono ke loaa i ka Lahui Hawaii na kanaka nana e kokua i na Ekalesia o keia aina, e like me Wasinetona a me Linekona i kokua ai i ko Amerika.
          Owai o keia mau haumana e makemake ana e lawelawe no ka pono o kona lahui e like me Wa sinetona a me Linekona? Owai e hana ana no kona hoa kamaaina e like me Paulo no kona hoahanau a me na kanaka i na manawa a pau ? Aole hiki i keia lahui ke hoi hou iloko o na wa i hala mahope. Aole hoi ihope ka la, ua pouli paha i kinohi, ua olelo ke Akua, "I malamalama." Ke olelo nei ke Akua pela ano.
          Aole keia aina e like me ka moku i nahaha, a o kona mau eemoku ua make i ka pololi, aole o lakou manaolana. Aole e pono e mahuka aku na holoholomoku. He pono e hoolei kekahi mau mea iwaho o ka moku. E manaolana hoi ka poe Kristiano, aole e lilo ke ola o ka lahui, a aole hoi e make ka moku wale no.
          E hoomaka i ka hana mamua o oukou me ka manaoio nui, a me ka wiwo ole. Ka oukou hana, ko oukou manao mamua i kela a me keia kakahiaka. E manao oe i ua mau mea la, a e hoolilo loa malaila, i ikea kou pono ana i na mea a pau. E pule no ke akamai o luna mai. Aole makou e hooki i ka pule no oukou, me ke noi aku i hoopihaia mai me ka ike i kona makemake, i hele oukou ma ka pono o ka Haku i na mea a pau i oluolu ia mai ai. A i na wahi a oukou e hana ai ma keia paeaina, me oukou ke aloha o ka Haku o Iesu Kristo a me ke aloha no na uhane o na hoahanau.
          Eia ka hoonoho pololei ana o na hana
          E lawe i na kakahiaka no ke ao ana.
          I ka hora 8½ e halawai ai kakou no ka pule a me ka heluhelu Baibala. E koho kakou i kekahi hapa o ka Baibala no ka heluhelu ana. E kakau na haumana a pau i ko lakou mau manao a lawe mai i ke keena kula e heluhelu ai. E alakai no au i keia haawina i kela a me keia la. I ka hora 11 o kela a me keia la, e ao ana i ke kakaulima a me ka heluhelu pololei ma ka olelo Enelani.
          E kokua ana na kumu ikaika me ka oluolu ma na mahele e ae. E ao ana o Rev. H. H. Paleka ma na Poaha a me na Poalima ma ka oihana pili haiolelo, a me na hana a ke kahu Ekalesia. Ma na Poakolu, e ao ana o Rev. E. Bihopa ma ka wehewehe ana i ka Baibala. Ma na Poalua, e ao ana o Rev. M. Kuaea ma ka Moolelo Ekalesia. Ma na Poakahi, e ao ana o Rev. L. Kamika ma ke ano o ke Akua. E imi ia no kekahi kumu nana e ao ma ka himeni.
          He pono i na haumana pau e lawelawe no ko lakou ola iho ma na auina la a pau.
          Ma na Poaono a me na la Sabati, e lawelawe na haumana ma na hana pili i ka hoohuli i kela a me keia mea mamuli o Kristo.
          Ua makemakeia na haumana a pau e malama pono i na kanawai o ke kula, a e kokua pu i ka hoomaemae ana i ka pa a me na hale. I na wa a ma na wahi a pau ; he pono i na haumana e hoike maopopo i ko lakou ano iho he poe ku i ke ano Kristiano.
          Hai mai o Rev. W. Frear penei:—Ua noi aku o Kristo ma kana pule i hoomaemaeia kana poe haumana ma ka oiaio. Aole pono i ke kahunapule ke manao ua lawa kana hana ma na haiolelo akamai ; he pono e hanai oia i na kanaka me ka oiaio o ke Akua. Ma ko'u kaapuni ana iho nei ia Hawaii, ua loaa ia'u ka hopohopo no na kahu ekalesia, o hoopaa ole aku lakou i na mea nui o ka Euanelio a hoahu aku ia mau mea iloko o ka noonoo o na kanaka.
          O kekahi mau mea o na kahu a me na elele i hele mai i Honolulu i ka Aha Euanelio iloko o na makahiki i hala aku nei, ua kahaha i ka lohe ana i ka Rev. J. Bikanele haiolelo ma Kaukeano, no ka meha loa o ke anaina nui, eia nae, he heluhelu wale no ka hana a ke kahunapule i kana haiolelo. O ke kumu o ia maluhia, no ko Mr. Bikanele hanai ana ia lakou me na manao kupono. Pela no hoi oukou e hanai ai i ko oukou poe me na manao oiaio o ke Akua.
          Kamailio mai o Rev. D. S. Dodge e like me keia: He 16 makahiki i hala aenei, ua akoakoa ae kekahi poe uuku e haipule a hoomaikai i ka Haku. O ke kumu o ia akoakoa ana, oia ka paa ana o ka Olelo a ke Akua i ke pai ia ma ka olelo Arabia, a e hoolaha ia'ku ana maluna o ka aina ma ka lakou olelo ponoi. He mea eehia nona, wahi ana, ke komo ana iloko o ke Kula Kahunapule. Ke hoouna nei ke Akua i na kanaka e hai aku i ka Olelo. Ma ka aina kahi a ka Haku i noho ai a i ao ai ma na mea i ike maka ia he nui, ua hoikeia mai ke ano o ka Olelo a ke Akua ; aka, aole i lawa ka ike pela. O ke ao ana a ka Uhane Hemolele ka mea e pono ai na mea a pau. He pono e hele aku na haumana e lawelawe i ka hana ma ka mana o ka Uhane Hemolele.
          O Dr. Damon o ka ekalesia o Polelewa kekahi i kamailio, a penei ke ano o kana :--O Iesu, aole i hoomaka kana haiolelo ana mamua o ka piha ana o na makahiki he 30. A i kona hoouna ana i na haumana e hele e hoohaumana i na kanaka a pau, aole oia i hoouna i na kamalii, aka i na kanaka makua no. He kuhihewa ka poe e manao ana he poe i ao ole ia kela mau haumana. Ua puka aku lakou mailoko aku o ke Kula Kahunapule kaulana loa o ka honua nei. O ka lakou kumu, oia ke kumu kaulana loa o ka honua nei, aole mea like me ia. Wahi ana, ua olioli oia i ka loaa ana i na haumana na kumu kupono e holomua ai ko lakou ike. Ina o lakou ka poe i kupono no ka hana, a ina i ko lakou wa e puka ai, e noho lakou mawaena o na kanaka mai Hawaii a Kauai, e lilo ana ka lakou hana i mea nui.
          He mau makamaka e ae kekahi i kamailio, a pau, hookuuia ka hana me ka pule a Rev. M. Kuaea.

He Leo Walohia.
KA PANE HOPE LOA A KEONI KAPAOA IMUA O KONA LAHUI.

          Owau, o Keoni Kapaoa, ka mea i hoahewaia e ke kanawai e make no ka hewa i hanaia e a'u, oia ka pepehikanaka, ke hoike aku nei au i ka'u olelo hope loa imua o ko'u lahuikanaka, oia keia: Aloha oukou a pau loa, e kuu lahui.
          O Pulehu, ma Maui Hikina, oia ko'u one hanau, a malaila no au i noho ai a kanakamakua. He oiaio no, na'u i pepehi o Akaka pake a make. O kuu kumu i hana ai i keia hewa, oia no kuu hihia ana me ka wahine a ka pake, o kuu wahine manuahi ia.
          Ua hoopii mua ia no au no ka moekolohe, na ka pake i hoopii no kona poho, o Kililika ka lunakanawai, o Keoni Kalama ka loio o ka pake. Ua ike no au i kuu hewa, aka, ua hoopunipuni aku au imua o ka lunakanawai, me ka i ana aole i hewa, a ua hookuuia au ma ia hana ana, o Ukumea kuu loio.
          A mahope mai ua hoopii hou ia no au na ka aoao o ke aupuni no ka hewa moekolohe, o maua pu no me ka wahine a ka pake. Hoopunipuni hou no au imua o ka lunakanawai, e like me ke ao ana mai a ka loio ia'u. A i ka hookolokolo ana, puka hou no au, o Ukumea no kuu loio ma keia hana.  Ua hai pau no au i kuu hewa ia Ukumea, a i mai kela, "e waiho malie no iloko o kuu opu, a ina e ninau mai ka lunakanawai, e hoole aku au aole i hewa,'' a ua hoolohe no au i kana.
          Ma ko'u manao maoli, ina i hoopaiia au ia wa, ina ua hoopau au ia hana hewa ana; no ka mea, i kuu komo ana iloko o ka hale hookolokolo, ua haalulu au no ka makau, pela no i ka hookolokolo alua ana, aka, no ko'u puka oluolu ana, mahope iho o ia wa, aa loa au i ka hana i ka hewa, a hiki wale i ka po a'u i pepehi ai i ka pake.
          Eia ko'u manao ia oukou, e kuu lahui ponoi, e waiho i ka hana hewa, e malama i na kanawai. E nana mai oukou i kuu hopena, a e hoonaauao iho oukou, oiai, aole i hala ka wa kupono. Ua hala ko'u manawa, a ke mihi nei au no ka hewa a'u i hana ai. He pono e mihi e, oiai, aole i hiki mai ka poino mamuli o nei mea he hana hewa. Ua poho ke kanawai. Ua pono no hoi ko'u hoopaiia.
Owau ko oukou makamaka poino.
KEONI KAPAOA.
Halepaahao o Oahu, Sept. 25, 1877.

Ke Kulana o Tureke.

          O ka nuhou no ke kaua i hiki mai nei ma ke ala ae o Nu Kilani, i hoikeia mai ai no lawe pioia ana o Sipika Passa e na Tureke, ua awiwi loa, a hiki loa mai i ka la 29 o Augate, ke paa la no na puali kaua o Kenela Gouroke ia wahi, a oiai hoi ka Alihikaua Tureke o Sulaimana Pasha e paa nei i kekahi kulana ikaika ma ka hema o ia wahi a me na kiekiena maluna aku o na auali kaua Rukini. Ina e loaa ana ia Sulaimana Pasha kekahi lanakila ma ke komo ana'ku ilaila; he mea hoi ia e lilo ai ko Kenela Gouroko mau hooikaika ana i mea ole, a e hala aku auanei na pualikoa Rusia a pau ma aoao akau aku o ka Balakana, a e lilo mai na alahele a pau i na Tureke.
          O keia iho la ka mea nana e hooki mai i ka hooili kaua ana, oiai, 2 a 3 pule i koe, mamua ae o ka hiki ana mai o ka wa hooilo, aole hoi he pomaikai o na hooikaika ana ma ka aoao o na Rukini, oiai hoi e malama ana ia hope loa o ko lakou puali, ke alanui hao mawaena o Kusetenedeji a me Kaheranavadi, a me na alahele ma ke Danube, a loaa hoi he wa e hoohui hou ae ai a lawa he puali, e hoouka ai mamua ae o ka makalii. Iloko o ia manawa, e hoopuni auanei na Tureke i ka pa kaua a puni ka Balekana, a he hana paakiki loa ia na Rusia i ka hiki ana mai o ka makalii, ka lawe hou ana'ku ia Sipika, a me kekahi mau alahele e ae, kahi e loaa ai na lanakila mua.
          Ma ka akau aku o ka Balekana, ke paa nei no na Rukini i na alanui e moe la mai Sipika Pass, mawaena aka o Kabarova a me Tiranova a hiki i Sisatova ma ke Danube. Aole i hookiia ko lakou hui ana ma keia aha me na ala kaamahu o na Rukini ma ka akau o ko Danube.
          Ke paa nei no hoi na laina o na Tureke, mai ka Balakana a hiki i ka Danube, ma ka akau a me ka hema o na Rukini. Ua noho ae la lakou ma ka aoao akau, mai kekahi puka pa hao mai, maloko o ka Balakana, a mawaena aku o Osamana Bazara, a me Sumala a hiki i  Mahometa Ali, me ka puali kaua he 60,000 ka nui. A ma ka aoao hema hoi, ua pahola aku la ko lakou mau puali, mai Sofia a hiki i Covateza a me Pelevena, he 50,000 ka nui, malalo o Osemana Pasha, (a ua manaoia o Ilamuku Bazaine no ia o Farani.)
          Ua nui loa ka poino ma na aoao elua no ka mai a me ka make, a aole no hoi i hiki pono i na puali koa kokua i hoouna ia mai e malama mai i na bataliona no ke kulana hooili kaua. He kumu keia e hoeueu mai ana e hana na puali kaua o na aoao elua me ka eleu.

Kekahi mahele o ke Akeakamai.
BUKE II.
(Kakauia e James Hanuwela.)
MAHELE 5.

          Na Pauma-wai, Supona, Ili huki, &c. He nui na ano pauma-wai i hookuponoia no ka mea i manao ia, aka e hoao kakou ma na pauma i ike nuiia o ka waiwai.
          1. Ka pauma omo wai (lifting-pump) He ano like loa no me ka pauma omo ea, eia nae ua oi ke anawaena o na pani, (valves); elua no mea nui maloko o ka pauma, o ka haku a me kona mau pani e wehe ana a e poi ana, aia ma ka haku maloko he wahi pani e wehe ana iluna, a ua hoopaaia ua haku la i kekahi uea hao ma kekahi poo o ke au pauma; aia no hoi malalo ma kahi olioli o ka ohe e komo ana i ka wai, kekahi pani e wehe ana iluna. A penei ka pauma ana, i ke kaomi ana i ke au ua pii ka haku iluna, ma ia pii ana ua omo aku la i ke ea malalo ona; a na ka ikaika oia omo ana o ke ea i wehe ae i ka lua o ke pani, a omo aku la i ke ea maluna o ka wai maloko o ka ohe, eia nae i keia pii ana o ka haku ua paa kona pani, nolaila, puka ole keia ea i omo ia aku ai; aka, hookuu ae oe i ko kaomi ana, iho koke ka haku ilalo; ma ia iho ana ua paa ke pani olalo a hiki ole i ke ea ke hoi hou, ua ikaika ke ea o loko a wehe ikaika ae la i ke pani o ka haku, a puka aku la ma ka nuku o ka pauma. Hoomaka hou i ke kaomi, hoomaka hou no i ka hana e like me mamua a omo aku la i ka wai a puka aku la ma ka nuku; e like me ko ke ea wehewehe ana pela no ko ka wai. O ke kumu o ko ka wai pii ana a hoopiha i ka hakahaka malalo o ka haku, no ka hooke ana mai o ke kaumaha o ke ea mawaho maluna o ka ili o ka wai ma ka lua wai; no ka mea, ua hoopau ia ke ea maluna o ka wai ma ka ohe, nolaila aohe ia he mea keakea ai i ko ke ea hooke ana mai mawaho o ka ohe, a pii koke ka wai; aohe kumu oiaio e ae, o keia wale no.
          Ma ke 34 kap. ke kiekie kupono o ka wai e hiki ai i ka pauma, no ka mea, oia ka palena o ko ke ea kaumaha e lawa ai ka hapai ana i ka wai ma keia ano pauma; ma na wahi kiekie nae ua emi malalo o 34 kap. Penei e maopopo ai, ma Lahainaluna 32½ kap., ma Kalaoa, Kona Akau, 31 a oi, ma Kailua 34; a maluna o na mauna ua emi emi loa malalo o 30.
          O ka mea nana i imi mua keia ano pauma, o Ctesidius i ka B. C. 250, ma Alexandria, Aigupita.
          2 Ka pauma hookiki wai (The forcing pump). Ua huiia keia pauma me ka pahu ea, no ia mea ua oi aku kona ikaika i ka hoolele ana i ka wai a me ke omo ana i ka wai; na ka pahu ea e hoohalike ka motio o ka wai, i ole ia ua makehewa ka hana ana. E like me ke flywheel ka waihona ikaika o ka enegini mahu, pela no ka pahu ea ka waihona ikaika o ka pauma hookiki wai.
          3. Ka pauma papalua i kapaia ka enegini kinai ahi, (The fire engine). Ma keia pauma ua papaluaia me ka pahu ea hookahi, he oi aku keia o ka ikaika o ka hoolele ana i ka wai, me keia ano e kinai ai i ke ahi o kekahi mau kulanakauhale. O na enegini maikai ua oi aku maluna o ka 100 ke kiekie e lele ai ka wai. Ina-he 20 kanaka ka ikaika o kekahi enegini kinai ahi, alaila, o kona ikaika hoolele i ka wai, ua oi aku maluna o ka 150 kapuai.
          4. Ka centifugal pump. Hookahi a elua i kekahi wa, na ohe e hoopii ai i ka wai me kekahi iho kupono i hana ia no ka wili ana i ka wai, ma ia mau ohe e pii ai a hiki i kekahi pahu maluna i hookaawale ia, a kahe ikaika aku ma kekahi puka i hookaawaleia. O na pauma nui i paumaia e ka mahu, aole emi malalo iho o 1800 galani wai o ka minute.
          No ke Supona (Siphon). He ohe pelu ia i hookomoia kekahi lala maloko o ka ipu wai, a o kekahi lala mawaho; ua oi ka lala mawaho i ko loko, nolaila, ua iho ka welau mawaho i ko loko. Ina e omoia a puka ka wai, e hele aku ia wai a hiki ka palena o ka wai maloko, i ka welau o ka ohe maloko.
          Eia ke kumu o ka pii ana o ka wai, ua hooke like ke kaumaha o ke ea ma na lala elua, aka, ua paleia ka hooke ana o ke ea ma ka lala pokole me ke kaumaha o kona kona kolamu wai; a ua paleia ka hooke ana o ke ea ma ka lala loihi e ke kaumaha o ke kolamu wai ma ua lala la; nolaila, ua oi ke koena o ka hooke ana ma ka lala pokole i ke koena ma ka lala loihi; ma ia ano ua loaa keia loina.
          Loina.—E like me ka oi o ke kaumaha o ka wai ma ka lala loihi, i ke kaumaha ma ka lala pokole, pela ka ikaika e hooko ia ai ka wai e pii ma ka lala pokole.
Eia na loina o ke kahe ana o ka wai ma ke Supona. 1 Aole e pii ka wai ma ke Supona, ke ole oi ka loa o ka lala mawaho, i ke kiekie o ka lala maloko maluna o ka ili o ka wai maloko o ka ipu; aia a emi ka ili wai malalo o ka nuku o ke Supona, pau ke kahe ana.
          2 Ina hoohuiia elua ipuwai me ke Supona e kahe no ka wai mailoko o ka mea kiekie a i ka mea haahaa, a kau like laua.
          3 Ua like ka ikaika o ka puka ana o ka wai mai ka uuku aku o ke supona, me ka puka ana o ka wai ma kekahi puka ma ka aoao o ka ipu wai, e iliwai like ana me ka nuku o ke supona.
          Ua kapaia na lua wai maluna o na puu, he mau supona, he mea kupono hoi e hoopau ai i ka wai ma ka pahu bia no ka hoomaemae ana i ka bia, pela no hoi ka poe kaomi waina. O na punawai i puai ka wai i ka wa la a puai ole i ka wa ua, ma ke ano supona ko lakou puka ana; me ke supona e alakai ai i ka wai o na puu.
          Ka ili huki. He apana ili poepoe keia i hoopuluia i ka wai a olu me ke kaula i hoopaaia ma kona kikowaena, e kau ana maluna o kahi ililaumania o ka pohaku, a hehi i ka wawae, alaila, huki i ke kaula, e hapai pu ia ka pohaku me ke kaula a me ka ili, no ka pau o ke ea malalo o ka ili ke kumu, ua hapai ke ea malalo o ka pohaku me ka 15 paona ma kela a me keia iniha kuea.
          No ka hee, moo, oopu &c. Ua paa pu na aweawe o ka hee i na pikapika, e hoopau ai ke ea maloko a pili paa loa. Pela na wawae o ka moo i hiki ke holo ma ka aoao luna o ke keena, pela no hoi ka umauma o ka oopu, ua hiki iaia ke pili maluna o ka pohaku, a paa i ka wai kahe. O ka pao-o kekahi, he ikaika ka ume pipili maluna o na pohaku pahee o ke kai, ua ano like ole ka pipili o na mea a pau. O na popoki he ikaalika ko lakou ma na maiuu e hiki ai ke holo ma na paia o ka hale, ma na wahi pahee ua nawaliwali loa lakou, a hiki ole ke holo.

BUKE III.
NA MEA WELA A ME KA LEO.

          O na mea Ao, Meteorology, ua waihoia no ka Buke VI. Elua mahele nui o na mea wela, oia hoi o ka wela ike maka ia a me ka wela huna ia. A elua no hoi mahele nui o ka leo; oia hoi ka leo o na mea a ke Akua i hana ai a me ka leo o na mea a ke kanaka i hana ai. E hoomahele kakou ma ka,

MAHELE I.
NA MEA WELA I IKE MAKAIA.

          Ui Ekahi. No ka mohala ana o na mea kino i ka wela. O na mea kino a pau, na mea paa, na mea wai a me na mea ea, ua hoomohala ia ae i ka nui ana o ko lakou wela a mahuahua ko lakou nui. Penei e maopopo ai, ina he kui hao ua komo pono ma ka puka poepoe 3 iniha ke anawaena i ka wa maalili, a ina e hoowela ia a wela loa ua pauku hao la, alaila, aole ia e komo hou ma ua puka la ana i komo mua ai. Eia kekahi mea e maopopo ai, ina he omole aniani me ka nuku loihi, a hoohuli oe i ka omole me ke komo lihi o ka nuku iloko o ka wai ma kekahi kiaha, aohe wai o ka omole, he ea wale no, a ina e hoowela oe i kela omole i ke ahi, e mohala aku ke ea a komo i ka wai kekahi ea, a hoomaalili hou oe i ka omole, emi hou ke ea i koe a hakahaka ke kau wahi; na ia hakahaka e omo aku i ka wai iloko o ka omole. Pela e maopopo ai ka mohala ana o ke ea i ka wela a me ke emi hou ana i ka wa maalili. Ua mohala kekahi mau mea kino i ka wela a ua emi hoi i ke anu; o ka hao, na galani wai, &c., he mau mea ike nuiia ka loli ana, ke kaulahao a ka poe anaaina ua loihi i ka wa wela a ua emi i ka wa anu; nolaila, o na laau ana i hookaawaleia no ia hana, oia ka mea kupono loa. O ke keleawe melemele, ua oi aku kona mohala i ko ka hao; penei, ina e hoopiliia kekahi apana keleawe me kekahi apana hao, a hoowela ia i ka wai wela, e pelu no laua.
          O ka mohala ana o na mea kino ano okoa i ka wela, ua mohala ratio kue lakou a pau kekahi i kekahi. Eia ka papa helu o kekahi mau mea i hoowela ia mai ke 32° a hiki i ka 212°.
Waikala  .018
Wai maoli  .043
Aila kohola  .080
Alakohola  .111
Aniani  .000811
Pelatina  .000856
Hao kila  .001189
Brass  .001875
Kala  .001890
Zinc  .002942
          Eia kekahi mau mea i hoao ia me kekahi mau mea paahana i hoao naauaoia.
Keleawe  74.00
Gula  53.00
Brass  24.00
Tini  15.00
Hao  12.00
Kepau  9.00
Pelatina  8.00
Kala Geremania  6.00
Bismuth  2.00
          O ka laau a me kekahi mau mea e ae o lakou kekahi mau mea i hoao nui ole ia.
          No ke ana ana i ka wela. Ma ka mohala ana o na mea kino e ana ia ai, e like me ka nui o ka mohala ana, pela ka nui o ka wela. Kapaia na mea paahana e ana ai ka wela, he Teremometa. O ka wai kala ka mea nui e ana ai ka wela, ma ka mohala ana ae a ua emi iho i ka wa anu.
          Penei ke ano nui o ka Teremometa, he ohe makalii me ka hue poepoe ma kona welau lalo, ua hoopihaia me ka wai kala, ua hoailonaia ka ohe i na degere i ikea ai kekahi mau mea ma ua mau degere la i ke ano o na anu ana a me na wela ana. I ka hoowela ana a puka ka mahu o ka wai kala, a pau hoi ke ea o ka ohe, pani koke i ka welau o ka ohe me ka hoohehee ana i ke aniani. Hoomaaliliia ka ohe, alaila, hoopaa ia aku i kekahi apana laau a dala paha. Hoao mua ia ma ka wai lapalapa a kahaia ka laau ma kahi e pii ai ka wai dala 212°, hoao hou ia ma ka wai i paa i ka hau a kahaia ma 32°, alaila, maheleia na degere mawaena oia mau wahi elua. Ma keia mea, e hoomaopopoia ai ka degere o ka wela o kekahi mea, aole maluna loa aku a malalo iho hoi o na oi elua o ka mea ana. E paakiki ana ka waidala ke hiki aku i ke degere 40 malalo o ka ole, a ma ka degero hapa iho o ka wela e hehee no ke aniani a me ka hapa nui o na metala, aka, ma ka Teremomesa wai dala, ua kuponoia no na mea maa mau. Ma ko Fareneheita Teremometa, 212° kahi lapalapa, 32° kahi paa i ka hau, 98° ka wela koko, o ka ole malalo iho o ka wai hau, oia hoi ke 32°, oia ka hoomaka ana o ko lalo helu. He ana nui keia i loaa ma ke kawili pu ana i ka hau a me ka paakai, i manaoia e Fareneheita, o ke 32° malalo o ka ole oia kahi anu loa, aka ua ike pinepineia ma na aina anu akau, ua emi 60° malalo o kela. Ma kekahi ka wili ana ua loaa 180° malalo o ka ole deere, ma emi 40° i paa ai ka wai dala. Kapaia keia hooponodono ana, ko Fareneheita mea ana.
          He mau hooponopono e ae kekahi, o ko Reaumur a me Centigrade, he like ole nae ko lakou mau hooponopono, penei, ma ko Fareneheita o 32° kahi paa o ka wai, ua kapaia freezing point, aka, ma ko Reaumur a me Centigrade, o ka ole ka freezing point; ma ko Fah. 212° ka lapalapa, boiling point, aka, ma ko Reaumur 80° kahi lapalapa, ma ko Centigrade 100° kahi lapalapa. Ua kauia ko lakou mau hua mua ma ka Teremometa penei, 15° Fah., eia ke ano, 15° ma ko Fareneheita mea ana, pela hoi 15° R., a i ole ia, 15° C. Ma Amerika Huipuia ina ale kauia kekahi hoailona, F, R, a i ole ia, C paha, e manao ia kela na Fareneheita.  (Aole i pau.)

Nu Hou o na Aina E.

          Ladana, Poalua, Sep. 11.—E olelo ana kekhai mea kakau ma Viena, aole loa i nui na mea i hana ia mahope aku o Pelevena, e like me na mea i hana ia ma ke alo, ka mea nana i hoonui mai i ka ikaika o ke kaua. O ka nee ana o na mahele elua o na puali koa o Roumania mai ka akau mai, a me kekahi mahele o ka puali kaua Lovaiteza mai ka hema mai, aole loa he kanalua, o ko Rusia manao ke loaa iaia ka lanakila ma keia hoolala ana, e hoomakaukau no oia e hoopuni ia Osemana Pasha, a e hilinai auanei oia maluna o kona mau alakai ponoi ana, no ka hooakea ana iaia iho. O na hooikaika ana a Mehemeta Ali a me Suleimana Pasha, ua maopopo, aohe e holopono ana maluna ona.
          Atenai, Sep. 10.—Ua halawai ae ka Aha Kuhina iloko o kekahi mau la aku nei, e kukakuka no na manao a ka Aha Kuhina o Rusia i waiho mai ai, no ke kokua ana i ka maluhia o na karistiano ma Tureke, a ua manao ia e hoopaa ia ka aelike mawaena o Helene a me Rusia.
          Nu Ioka, Aug. 28.—Ua loaa mai kekahi hoike kuikawa mai Kuruka-Dara mai, eia wale no ka helehelena oiaio no ka hoouka kaua ana o na Tureke. He hora okoa ko'u ku ana maloko o ka halemai i keia auina la, a ike aku la wau i na poka pahu liilii i haule iho iwaena o na Bukini, a poha ae la, me ka hoeha i na kino lehulehu , aole no e hoopoino nui wale keia mau ano poka, aka, he ano no nae e hiki ai ke weluwelu liilii ke kanaka. O ka pepehi mainoino ia ana o na kaikamahine a me na kamalii i nele i na poe kokua, aole e manaoia aku lakou e halawai me na enemi ma ke kahua kaua ma na ano kaua o ke au hou.
          Ladana, Sep. 8.—O na hoike no ka hoouka kaua ma Lovateza i hoouna ia mai e kekahi mea kakau mai Bukareseta mai, aole no i oiaio loa. O ka lanakila ana o na Rukini, aole i like me na mea i hoike mua ia mai ai. O Lovateza, he kulanakauhale ia ma ke awawa, a ua kaulana no kona kukulu ia ana ma na ala e hiki aku ai i Terojana a me Selevi. O ka mea wale no e loaa ai ke kulana i na Rukini, o ko lakou hoauhee aku i na Tureke ma ka akaukomohana o Lovateza. O ka lawe pio ana mai ia Lovateza, e manao ia aku he wahi pomaikai iki ia, mamua o ka hilinai ana'ku no na lanakila nui. Anoai paha, ke hoao nei na Rukini e halawai me Osemana Pasha, mamua ae o kona hui ana aku me na hikimua o ko Mehemeta Ali puali, me he mea la, aohe kanalua i koe, no ka nawaliwali maoli o Czarowitch a me kona puali, a ke hooweliweli aku nei o Mehemeta Ali i na laina Rusia e hui ai me Tirenova, mahope o kekahi mau lanakila nui ana, oiai o Acahemeta Pasha mai Rusetaka mai, e hooweliweli ana ma ke alahaka o Puragosa, a me ke alahele o Sisetova. Eia ke hoomakaia nei na hoolala ana ma ka aoao o na Rukini no ka lele kaua ana aku maluna o ka puali kaua Tureke ma Pelevena.
          Mai Konatinopela mai e hoike ana ua lele kaua ia mai la o Lovateza e kekahi puali kaua Rukini he 40,000 ka nui, a ua hoopale ikaika ia aku lakou e ewalu mau bataliona wale no o na Tureke, aka, ua hiki ole nae ia lakou ke kupaa loa aku imua o ka heluna nui o ka enemi, ua hoi hope aku no lakou me ka maikai, me ka lawe pu ana'ku i ka poe Musulemana me lakou. Ua hoike pu ia mai no hoi, ua haalele aku la o Osemana Pasha me 28 mau bataliona koa ia Pelevana, no ka hele ana aku me ka manao e lawe hou mai ia Lovateza.
          Ua hiki hou mai kekahi hoike kuikawa mai Ladana mai, no kela pepehi mainoino ma Bulagaria, pepehi aku a pepehi mai na aoao hoohaunaele ma kekahi mau mahina i hala ae nei, ua hoopau ia, ma ke akamai a me ka eleu o na hana. O ka mua no ka lanakila hikiwawe i loaa i na Rukini ma Lovateza, a me ka loli ana ae o ke kulana o na puali Roumania a me na Rusia, e alai aku ana i ko Osemana Pasha nee ana ae e hoopakele i ke kihi akau o kona puali. O ka lua hoi, o ka nee hikiwawe ana o Mehemeta Ali me ka ike ole ia, ma ka aoao hema mai o ko na Rukini kulana, a kaa iho la iaia ka hoomalu ana i na alahaka o na Rukini ma Puragosa, a hooweliweli aku la hoi ia Sisetova. Ina e holopono ana na mea a pau ia Mehemeta Ali, aole he wahi kulana kupono iki o na Rusia e like me ka mua. O ko Suleimana kulana, he mea moakaka ia i ka nana aku.