Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 39, 27 September 1877 — Page 3
E HOOLOHE!
Ma ka pule mua o Novemaba, e hoomaka aku ana o S. W. Pogue, ka hope no Rev. .J. F. Pogue, i kona hele kaapuni ana aku ma ka mokupuni o Hawaii, no ka ohi ana mai i na koena aie no ka nupepa, o ka makahiki i hala a me keia Makahiki.
Nolaila, ke kau leo ia aku nei oukou e na Luna a pau, e ohi e mai i na aie nupepa o na makamaka ma ia mokupuni, i makaukau e ai oukou i ka hookaa ana mai mamua ae o kona hiki ana aku.
E hoolohe e na Luna o ka LAHUI HAWAII i keia! se 39 tf
NA ANOAI.
E alawa'e e na makamaka i ka papa kuhikuhi manawa holo o ka Likelike.
MOKU HOLO.—Ma kela holo ana aku nei a ke kuna Wailele i kona awa mau ma Maui, ua ku hou mai oia ma keia awa iloko o na la holo ekolu wale no. Holo maoli io no oia!
KAPENA HOU O KA LIKELIKE.—Ma keia hoi ana mai o ka Likelike, e waiho ai o Kapena Marchant i kona noho ana ia Kapena P. P. Shephard ma keia hope aku.
Ma ka Poalua iho nei, ua hele ike alii aku la o Kenela Comly ke Kuhina noho hou o Amerika, ma keia alo alii, a ua hookipa ia aku la oia e ke Alii ka Moi, e like me ke ano mau o na ike Alii ana.
Ma keia Sabati ae, e malama ia ana ka huina hapaha Kula Sabati o na kula o Kawaiahao maloko no oia luakini i ka hora umi o ke kakahiaka. No laila, ua oluolu ia na makamaka a pau e hele e ike i na hana o na makua a me na keiki maloko oia anaina.
MAKE EMOOLE.—Maloko o ko kakou nei poai, ua haalele mai la i keia ola ana o Mrs. Gereterude Glass, ka wahine a ke Kapena o ka moku kaua Amerika Jamestown e ku nei ma ke awa, a ma nehinei ka hoolewa ia ana o kona kino a e hoihoi loa ia ana hoi i Kapalakiko.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Likelike mai Kauai mai ma ka la Sabati iho nei, ua hoi mai ke Alii ka Moi maluna ona, i ukali ia e His Ex., A. S. Hatawela, ka Loio Kuhina o ke Aupuni. I ke aneane ana mai o ka moku e pili i ka uwapo, ua haawi ia mai la na leo nakolo mai na pu o ka batari o Puowaina ae, ua hoi mai Oia me ke ola maikai o Kona kino.
HE OLAI NUI MA NU IERESE.—Ua hoohakui iho kekahi olai ikaika ma ka Mauna Holly, Nu Ierese, ma ke kakahiaka nui o ka la umikumamakahi o Sepatemaba. Ua hoonaueueia na ba e, a ua pau i ka nahaha na pa, na bola &c, aka aole nae he mau poino nui i loohia mai.
Ma kela pule aku nei, ua apono mai la ka Aha Kiekie me ka haawi ia ana mai i ko makou makamaka ia Lota Kaulukou ka ae ia ma ke ano he pale ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni, a he loio palapala oia i keia wa.
Ma keia Sabati ae e hiki mai ana, e malama ia ana ke anaina hui o na Kula Sabati o Kaumakapili maloko o ia luakini ma ka hora 10 A. M. malalo o ka lawelawe ana o ke Kahukula Sabati hou. Henere Walakahauki, ua poloai ia ka lehulehu makamaka e naue ae e ike, a e lohe i kekahi mau manao paipai no na makua, a me na keiki, e maa ka ukali ana ma ka makalua o ka pono.
Mai kekahi mau makamaka mai Lahaina mai, maluna o ka Neti Mela, ua hiki mai la kekahi lono, e hoopahaohao ia ai ka manao o ka lehulehu, oiai, mahope iho o ka haalele ana mai o ka Likelike ia Honolulu nei ma ke ahiahi Poakahi, aole oia i ku aku i Lahaina ia laila ma ka hora 5 o ke ahiahi Poalua. Heaha la ke ano o keia? Aka, e kakali no kakou no na lono e hiki mai ana.
HAULE A PAKELE KE OLA.—Ma ke Sabati la 2 o keia mahina. Ua haiamu ae na Pukiki ma ke awawa o Kalihi-uka, me ka lakou mau wahine pu kekahi; no Honolulu mai kekahi poe, a, no mawaho aku o ke Kulanakauhale kekahi poe. Ua hoomakaukauia he ahaaina na kekahi Pukiki no ka papatema ana i kekahi keiki; o ka hoomana Roma. Nolaila, ua ai lakou, ua inu, ua lealea, a po ia la, a ma ka hora 5 hoi maila lakou a hiki ma kahi i kapaia o Kanepuu, haule ihola ka wahine a Palani pukiki o Manoa. Ua manao makou he mai kuhewa, holo aku la makou e ike ia ka pilikia ina he mai maoli i hiki ke kokua aku iaia; a i ko makou hiki ana'ku, a ninau no ke kumu o ka haule ana i ka lio, haiia maila he ona i ka rama. ua waiho ia kona kino maule ma kahi o Rita Paniolo wahine. I ka nana'ku ina kane a me na wahine, ua okalakala heu papii, kau-a mea o ka ona. E! Auhea oukou e na makamaka mai uhauha i ka la o ko kakou Haku. No ka mea, hookahi wale no ona la. A heaha no hoi ka hewa ke waiho aku ia hana ino! Me ka mahalo. O wau no. J. W. BIPIKANE.
Kalihi-waena Oahu, Sept. 3, 1877.
Kekahi mahele o ke Akeakamai.
BUKE II.
(Kakauia e James Hanuwela.)
MAHELE 4.
NA MEA ANO EA. (PNEUMATICS.)
Elua mahele o na mea ano ea, o na mahu a me na ea. O na mahu oia na mea ea i loaa ma ka mohala ana ae o na mea wai i ka wela, e like me ka mahu o ka wai, alakohola &c. Kapaia lakou he vapors, a i ole ia, na mea hehee uaua i hoouluia e ka wela o na mea wai a me na mea paa.
O na ea, oia na mea e noho mau ana ma ke ano mohala, aole hiki ke hoololiia i wai, e like me ka ea maoli ; kapa ia keia he gases.
He paa ko ke ea e like me ko na materia a pau, aole hiki i ka materia e ae ke komo a hoopiha i kekahi wahi, ke ole e hookaawale muaia ke ea. Ina hoohuli ia ke kiaha ea iloko o ke kiaha wai aole hiki i ka wai e pii iluna e hoopiha ai. Pela no hoi ka bele luu (diving-bell,) kaomi no ka wai i ke ea iluna i oko o ka bele luu, aole hiki i ka wai ke komo loa a piha, eia no hoi: ina he ohe paa loa malalo a he haku ko ia ohe i pili kupono loa, e hiki ole ai ke ea ke puka aku, aole loa e hiki i kela haku ke kaomi iho a ku ia ilalo o ka ohe.
He ola ole ko ke ea, e keakea ia ai na mea e motio ana iloko ona, e hoonaue ae hoi ia mea e keakea ana i ko ka motio, o ke kaumaha kekahi mea i ike ia ma ke ea, ina kaupaona ia ka omole piha i ke ea, a pauma ia kela ea a pau, alaila, aole like o kona kaumaha hope me ke kaumaha mua. He holuholu ke ea, no ka mea, ua like kona ea malie i kela aoao keia aoao, a ua akaka kona holuholu ke kaomi ia ka opu makani e mohala koke ae no ke kaawale ae ka mea kaomi.
Na mea paahana ea.—He nui na mea paahana ea i hooko pono ia e ka poe naauao no na mea ea, eia kekahi o ka pauma ea—he pauma keia e omo okoa ai i ke ea o kekahi ipu a omole paha ; ua hanaia me na pani liilii i kapa ia "valves," i hiki ai i ka wai a ea paha ke puka ma kekahi aoao, he mau pani o keia ano ma na pauma wai. He mau pauma ea nunui kekahi, o ka Single Barrelled Air-Pump, a me ke Double Barrelled Air Pump, e make no ka iole, popoki a me ka moa ke hookomo ia iloko o ke aniani nui. (receiver.) Ma Lahainaluna, he pauma ea nui kona, ua make ka iole nui ke hooia iloko a pauma ia ke ea
Ka pauma kaomi ea—He okoa keia i ko ka pauma ea, ma ka hookahuliia ana o na pani i ano e ai, ko ke ea holuholu a me ke kaumaha.
Ke ana ana i ke kaumaha o ke ea ma ka ili o ka honua,—O ke kaumaka o ke ea e pai mai ana maluna o ka iniha kuea, he 15 paona; oia ke kaumaha okoa o kekahi kolamu ea mai ka ili o ka honua a hala loa aku i ka ole o ke ea, he iniha kuea ka manoanoa oia kolamu. Aia ma kekahi ohe aniani, ua hana ia me ka haku, he pa keleawe kekahi i hoopili pono ia i ka haku, i ka hoopau ia ana o ke ea mawaena o ka pa keleawe a me ka haku, ua pai ikaika ke ea i ka haku iluna, aia maloko o ua ohe nei he mau hoailona paona i hana ia a ma ia wahi e kau ai ka mea kaumaha a pela e ike ia ai na paona—E puunaneia mau paona me na iniha kuea ma ka area o ka haku, a oia na paona o ke kaomi ana o ke ea ma ka iniha hookahi.
Ka Magdeburg Hemispheres.—He mau hapa poepoe ia ua hakahaka maloko, ua anai pono ia na lihi o laua i kupono kekahi i kekahi, ua hui ia laua me kahi aila uuku i hanaia ma na lihi a hoopau ia ke ea o loko, ua pai pu ia laua me ka ikaika e like me ke kaumaha o kekahi kolamu ea, o kona anawaena, ua like me ke anawaena o na hapa popo. Ina 4in. ke ana waena, alaila, 12½ in. kuea ka area, a 180 lbs. ka ikaika e hookaawale ai ia laua.
Ka Baluna (Balloons).—Ma ka baluna i ike ia ai ka waiwai nui loa o ke ea ; na Stephen a me Joseph Montgolfier, ka hoao mua ia ana i ka A. D. 1782, he mau Farani laua. A mahope mai, Ian. 1, 1784, hooponopono hou ia a lele ka baluna me ka ea hydrogen, pela mai a hiki i keia wa, ua holopono loa. Ua kaulana nae keia mau kanaka no ko laua imi mua ana i ka baluna.
O ke ea ka mea e ola ai.—Ua maopopo ko ke Akua manao i hana ia ai ke ea, i mea e ola ai ke kanaka a me na mea ola hanu, ua maopopo ka oiaio o keia, ka atioma i hiki ole ke wehewehe hou ia no ka hooiaio hou ana aku i kona oiaio mua. Ina e pauma ia ke ea i kekahi ipu ea a pau, hookomo ia ka iole e make no, ina e hookomo ia, ola. Pela hoi, ina he kukui, ho-a ia, aole e a, aia piha hou i ke ea, alaila a.
Ka Barometa.—He mea paahana keia e ana ai i ke kaumaha o ke ea i na wa a pau, i mea e ike ia ai ka hiki ana mai o ka ua makani ino a me ka maikai. Malaila no hoi e ana ia ai ke kiekie o na mauna. Penei ke ano o ka barometa: he ohe aniani 3 kap. ka loa, ua paa kekahi welau, e hoopiha i ka ohe i ka wai piula a hoopaa i ka welau me na manamana lima, a hookahuli, a hookomo i ka welau iloko o ke kiaha wai piula, alaila, e ike ia ka wai piula e haule iki ana ilalo a hiki i ke 30in. maluna o ka wai piula maloko o ke kiaha, a koe kekahi hakahaka maluna o ke 30in. aohe mea o loko, kapa ia kela wahi o Torricelli, no ka mea, o Torricelli ka inoa o ke kanaka nana i imi mua. Ua kaha ia hoi mawaho o ka ohe he mau hoailona miha e ana ai i ka wai o loko.
Eia ke kumu i lana ai ka wai piula, na ke kaumaha o ke ea mawaho e hapai aku, ua kaomi ilalo ke kolamu ea maluna o ka ili o ka wai piula ma ke kiaha, me ka ikaika like me 15lbs o ka iniha kuea aka, ua pale ia aku kona kaomi ana maluna o ka wai piula maloko o ka ohe, nolaila, ua pai ka wai iluna ma ke kiaha i ka wai piula ma ka ohe ma ka ikaika like me ke kaumaha o ke kolamu ea mawaena like, a o ke kolamu ea piula 30in. ke kiekie ua kau paona like me ke kolamu ea hiki iluna loa.
Ina he wai maoli ma ka one, alaila, ku no ia i 34kap. ia 30in. wai piula.
Aole like o ka wai piula ma ka barometa i na wa a pau, oia ke kumu : aole i like ke kaumaha o ke ea i na wa a pau, i ka wa malie maikai ua kaumaha ke ea, a pii iluna ka wai. 30.5in a oi iki, aka, i ka wa ua, a makani ino paha, ua mama ke ea, a emi ka wai piula 28½in. malalo iho, nolaila, ina emi, he hoailona no ka ino, ina pii iluna, he maikai.
Eia hoi kekahi, ina ike ia ka emi ino ana o ka wai piula a emi ino loa ilalo, ua maopopo loa he makani ino e hiki mai ana. Maluna o na moku, ina e ikeia keia ano, e oki koke i na kia o ka moku a i ole e pu-a koke i na pea i pakele ai i ka ino nui.
Ke ana ana i na mauna me ka barometa.—E like me ke kiekie o kekahi wahi maluna o ka moana, pela ke emi o ke kaumaha o ke ea ma ia wahi, no ka mea, ua emi ka loihi o ke kolamu ea ma ia wahi ; nolaila, ma na wahi kiekie, ua emi ka barometa. Ma ka mauna o Auvergue, he 28in ma ke kumu a ma kona piko 25in. He nui ka pomaikai i hoohua ia mai e ka barometa, a he kupono ke lako kakou ia mea, i hiki ke hoomaopopo a ike hoi i ka ua, makani, a me ka malie.
(Aole i pau.)
Na Anoai o Lahaina.
Aloha Lahaina i ka malu o ka ulu,
Aloha wale ka ua Paupili o Lele,
Lele ke aloha mokumokuahua i ka manao.
I manao aku au he hoa no'u o Maunaanu,
Anu maeele i ka ua a ke kiowao,
I hoao aku hoi e pili me Lilinoe,
Ka wahine noho mauna o Haleakala,
I maunaia ke aloha a lilo i ona,
Loaa ka ukana a loko e noho nei,
Oiai, oia mau no—e.
1 Ua pii ae o Lahaina nei i keia mau la, a kaulana loa, ma o na ona miliona elua e noho ana ma keia kulanakauhale; oia hoi o Kimo a me Hale. He mau ona miliona maopopo laua no keia kauhale, a ua kaulana hoi laua i keia mau la.
He kulanakauhale alii, a nui nohoi o Honolulu o keia Pae aina. Aka, aole i ikea, aole hoi i hookaulana maopopoia kekahi mea, a mau mea hoi iloko o na ona miliona, elike me Lahaina nei, nolaila o Lahaina nei ka oi i keia mau la.
Eo no ia Maui.
2 He maikai, a oluolu pono ke ola o ka makua kiaaina o na Hono a Piilani, W. L. Moehonua; he maikai pu no hoi ke ola o kana Leihulu.
3 Eia no ka Hooilina Kalaunu o Hawaii nei e honihoni ana i ke ea lahilahi o Lahaina nei, i lawea mai e ka makani Maaa.
4 I keia la, Sept. 1, e hele ana ko keia kulanakauhale e ike i ka hooilina Moi, me na makana ma na lima o na makaainana ike alii; a e haawi mai ana oia i na hookipa aloha ana i ka poe i hele e ike aku ia ia.
5 O ke kahu o ka oihana Akua ma ka Ekalesia Euanelio o Lahaina nei, oia o Rev. A. Palilaumania, he onawaliwali kona ola kino i keia mau la. O kona ipu palupalu nae, he nepunepu maikai no oia, a he mohala no i ka wai na pua.
6 Aug. 27, Pau i ke ahi kekhi mau mea o ka halekumeka o Silloway, e pili la me na hale kuai pake ma Hanakapo.
O ke poho i manaoia, he $60. Pomaikai nae i ka pio e ana: ina ua pau na hale kuai e pili pu ana.
7 Ua hana hou ia na pou pohaku o ke awa o Lahaina nei, a ua paa, o luna iho koe.
8 Ke hoomaikai ia nei o mua iho o ka hale aupuni. Ua paa i ka pa pine kahi o ua laau me ka pahu hae; a ke hoonihoia nei me na pohaku ke alanui, me ka uhi ia i na pohaku puna. Ke uleu nei ka Luna alanui i kana hana.
9 Ma kekahi la o keia pule no, haule kekahi haole iloko ka lua wai. O ke kumu oia haule, ua poluluhi i ka wai a ka naulu. Pela na lono i hiki mai.
10 Ma ka po Poakolu, Aug. 29, haule o Kamaki Forsythe he haole kamana, mai luna iho o ka papahele o ka lanai o luna, a i lalo i ka honua. Ua haule pono i luna o ka pohaku koakoa. Ua eha ma ke poo, a ma ke kikala hana nui. I na i haule pono iluna o ka pa pihe, ina, ua mahuahua ka eha. Aka, e oluolu ana no nae oia.
11 Ma ka Poaha, Aug. 30, Ku mai la ka manuwa Jamestown ma Lahaina nei.
Ma ka mole mai o Kahoolawe ka hoea ana mai. O ke ano o keia manuwa, he moku e ao ai, a hoomaamaa hoi i na keiki kolohe, auwana wale, i ka hana e pono ai. He ane like me na keiki i hoounaia i Keoneula e ao ai i ka hana, ame ka ike. Pela no na keiki maluna oia moku. Oia ke ano o keia manuwa e ku nei. Ekolu paha pule e ku ai ia nei. He 150 paona bipi i makemakeia e lakou no kela a me keia la.
12 Eia o Kamalena haole e kaahele ana ia Maui nei, me ka imi ana hoi ina lima, a me na hua o na laau, a me kahi mau mea hou aku, i mea hoomanao no keia au naauao nui wale. Ua nui na limu i kapili ia ma na pepa, a me he lau laau la ke nana iho. O ka paipai a hoala hoi i na Ekalesia, kekahi hana a a ua makamaka maikai nei.
13 Ma ka awakea Poalua la 28, hoounaia kekahi poe ma ka waapa mai Lahaina aku nei i Honolulu, e kimo; kekahi o na ona miliona o keia wahi. E hiki ka nui o na kino ola. Hookahi wahine, eono kane, Kapena, Kahauila; Poepoe Kahookele. O ke kumu o keia holo, he kauoha ka mai Honolulu mai ia Kimo, ina he makemake oia e kuai ina mokuahi elua ia Kilauea mua a me Likelike, alaila, e hoi aku, a hoouna koke aku i palapala ma ka waapa.
Ua ae ua ona miliona nei, a pela i hoounaia ai. Ua hiki i Honolulu ma ke awakea Poakolu Aug., 29, a hoi mai ma ka Neti i Lahaina nei, a ma ka Poaha hiki mai la. Ma ka po mua, ua halahu lakou mai poino, ina he ino. Aka, ua laki no, a pae i ka aina, a pela i hiki hou mai ai i ko lakou aina aloha nei.
14 Ikaika mau no ka la o Lahaina nei, hele nohoi kela, a nokonoko lua.
Aka, iloko no nae oia nokonoko, e oia mau ana no ka liko uliuli ana o na mea ulu o keia aina.
O ka lawa iho la paha keia o ko'u mau anoi o keia kulanakauhale. Me ka Luna Hooponopono, a me na keiki o ka Papa Pai ko'u walohia.
Ike wale aku i ka hale kai o lalo,
Hale kuikui lau niu o Kona,
E—he—a hoi—e. E. K. W.
Lahaina Sept. 1, 1877.
NU HOU HOPE LOA.
KU MAI KA MOKUAHI ZEALANDIA.
Ke kaua nui ma ka Hikina.
Ia risa, Sept. 10.—Ua hiki mai kekahi lohe, ua haawi ia aku la ke kauoha i na puali kaua Tureke i hele mua, e komo koke ae lakou iloko o Serevia, ke komo mai oia iloko o ka hooili kaua.
Bukareseta, Sept. 10. —O na puali kaua kokua a pau, e komo mai nei maanei, eia lakou ke hele awiwi loa la imua ma Bingevo, me ka a-e ana aku maluna o ke alahaka ma Puragosa. Ua lawe ae la ka mahele mua o ka puali o ka Wilena ia alahele.
La dana, Sept. 10.—Aole i maopopo loa ka nee hou ana aku imua o ka puali o ka Monetenegarina. Aohe mau hoolala ana i hoomaopopoia.
O na lono i hiki ae ma Belegerade, no ka hookikina mai o Geremania, e komo pu aku o Serevia iloko o ka hooili kaua, aole no ia i hooiaio ia ma Viena.
E olelo ana kekahi lono mai Sumela mai, penei: Ua hooukaia kekahi kaua hahana loa ma ka aoao akau o ka puali o ka Rasegarade, aole i kana mai ka weliweli o na poino ma na aoao elua. A ua hoemi hopeia aku la na Rusia ma o aku o Loma Luna. A ua kaalo aku la ka puali o Rasegarade ma Loma, a eia lakou ke noho nei ma Abeliva.
Pa risa, Sept. 10.—Ua loaa mai kekahi telegarapa mai Konatinopela mai, ua hala loa aku la ma ka akau o ka Balekana, ke kino holookoa o ko Suleimana Pasha puali.
He hoike kuikawa mai Aderianopole mai, e olelo ana, ke nee nei kekahi mau puali kaua nui, no ka lawe ana ae i ke kulana mawaena o Sofia a me ke alo mai o na Serevia.
Viena, Sept. 10. —Ua hoikeia mai no kela pepehi mainoino ma Kacarena, ua hana hoomainoino aku la ka poe Kirakasiana maluna o na kauhale he 11 ma Bulagaria Hikina, maloko o ke kauhale o Suikukina no ka poe Helena, ua puhi ia i ke ahi na hale he 150, a he 300 na kanaka i pepehi ia me ka weliweli. Ua loaa aku hoi he 100 mau kino kupapau o na wahine ma Samuela. Ua loaa mai kekahi leta, e hoike ana ua hooiaio ia mai keia lono e na Kanikela.
Pa risa, Sept. 10.—Ua hiki mai kekkahi lono ma Viena e olelo ana: Ua lono wale ia ae, ke auhee aku nei o Osemana Pasha, mai Pelevena aku, aka, aole he mau hoike oiaio no keia mea ma kela a me keia aoao.
Ua hiki mai ma Aderianopole, he 3000 o na koa i hoeha ia o ka puali o Suleimana, aia hoi he 4,000 ma Kelesevelika, a ua ahu mokaki aku la ka nui o na heana ma ka aoao o na puu ma Sipika.
Ma ka hoike ana mai a Hobareta Pasha, ua ikaika loa ke kulana o na papu Sebasatopolo, e hiki ai ke hoopoinoia na aumoku kaua ikaika o ka enemi me na mea hoopahu ole.
Ua kapae ikiia ka hoouka kaua i ka Poaha ma Loma, no ke kanu ana i ka poe make, a iloko oia manawa i hui aloha pu ai na Rusia me na Tureke, me na lulu pu ana kekahi i kekahi. Kuai aku a kuai mai na komo lima a me na mea hoonani e ae no ka baka nau, ka ai a me na mea e ae.
Konatinopela, Sept. 10.—Ua kue ikaika aku nei na elele o Geremania a me Farani i na mana Tureke, me ka olelo ana aole loa e hookuu ia aku kela poe i ahewaia, a hoopaahaoia no na makahiki alima, no ko lakou hewa he pepehi ana i na Kanikela o Farani a me Geremania ma Salonica, ma ka la 1 o Mei o ka makahiki i hala.
He poino weliweli ma ke alanui hao.
D e s Moines, Iowa, Aug. 29.—Ua hiki mai nei na lono, no ke poino i loohia maluna o ke alahao o Kikako, mokupuni Pohaku, a me ka Pakipika, ma ka hikina o ke kuono Mile Eha, he ehiku mile mai keia kulanakauhale aku. Ua kohoia mai ka umi a hiki i ke kanalima ka nui o na make. Ua haule aku na kaa a pau iloko o ka muliwai, a koe ke kaa hiamoe. Ua nalowale ka enegini. Ua piholo pu hoi me ke kaa hoikeike o Barenuma, a ua oleloia ua pau aku i ka make he umikumamakahi a koe wale mai no hookahi mea ola maloko o laila. Aole i hiki pono ko hoike piha aku no na mea e pili ana i keia poino, i loohia mai no na mile loihi mai ke keena telegarapa aku.
Na mea hope loa. Ma ka hora 6, ua laweia mai la he 17 mau kino make mai kahi mai o ua kaa naha ha. Ua ike houia hoi he 2 mau kino maloko o ke kaa. Ua manao kekahi poe, aia no he mau kino make e ae malalo loa o ke kaa, a ua lana hele aku paha makai loa o ka muliwai, aka, ua hoike akaka loa ia mai aole no i oi mamua o ka 20 ka nui o na make. O ka muliwai kahi i loaa mai ai keia poino, aole no i ike ia mamua, ua pii ae ke kiekie o ka wai, e like me ke kiekie i keia wa.
Oiai mai ke 40 a hiki i ke 50 paha na kapuai kona akea, a me he mea la, he 20 kapuai ke kiekie o kona mau kapa. Iloko o ka holo ikaika ana o ke kaa mahu, ua kau aku la ma ka aoao komohana, a komo aku la kona hapalua iloko o ka honua. Mahope aku ona ke kaa o Barenuma, a haule iho la ilalo o ke kahawai. Pii mai la hoi na kaa ukana me na kaa lawe leta, a ae ae la maluna, a pakele wale iho no ka poe maloko. O ke kaa lawe ohua mamua, ua haule aku la oia ilalo o ka muliwai, he 15 kapuai ka hohonu o ka wai malaila. He weliweli ka nanaina o keia poino, i ka wa i loohia mai ai. He paapaaina ana, a ua pio iho la ka a ana o na ipukukui, a ua hookahua iho ka weli a me ke eehia ma ia wa.
Mawaena o ka poe i loaa i ka poino, he makuahine me na keiki liilii elua ma kona mau aoao, aka, ua pakele na keiki. Hookahi kaikamahine uuku, no na hora 4 kona waiho ana iloko o ka wai, me kekahi kanaka e waiho make ana ma kona aoao, aka, ua hoopakeleia ke kaikamahine.
E KA LAHUI HAWAII E: Aloha oe;—
Ma ka la 14 o Aug. iho nei, hooholele ia maila mai luna mai o Kulamanu moku kuna, ka mahu wili ko a C. R. Hart, e ia ke maloo nei na iwi o hua i ka la ma ke awa o Keokea, malalo o ka (Kimo Kaai) hooponopono ana i ke awa a me ka huki ana me na kanaka i ka mahu, i kokua pu ia mai e (I. W. Keaweopala) ma ka hana ana me na kanaka kepa o C. R. Hart, me na kanaka hoolimalima hapalua, a ekolu hapaha, a dala, oia ka uku. Elua mahu i hoolele ia mai, 1 mahu nui, 1 mahu uuku, me 1 hawai, na pani hao o kapuahi.
Ma ka la 27 ae, hoolele hou ia mai, 1 mahu nui, ma ka moku no i hoolei mua ia mai ai ka mahu mua.
Ke olioli nei na keiki mahi ko o Niulii me Makapala, no ko lakou ike kumaka ana i ka mahu e wili ai i ko lakou ko. Nolaila, akahi no lakou a puana ae. Ua maha kakou, hele aku imua. Ke nana a ke hoomaopopo i ka nui o na wahi i mahi ia.
Ua aneane piha elua haneri me kanaha eka i paa i ke kanu ia i ke ko i keia makahiki, a o na ko no ka wili mua o keia Malaki ae, kanaono eka, ua o-o ke ko kupono no ia wa.
Ke mahalo ae nei makou ia C. R. Hart, no kona hookele ana i na kanaka Hawaii no ka mahi ko, a he kohu makua keia haole no na kanaka maoli, ke ao maoli mai, no ka paipai mai ia oe. A ke mahalo pu ae nei no kona hapai ana i keia hana nui i ke kanaka Hawaii, a ua ala mai ke kanaka Hawaii a hopu mai me ka wiwo ole.
I. S. KELOHAPAUOLE.
Makapala Aug. 28, 1877.
I ka hora 9½ o keia la, Sept. 27, e kuai kudala aku ana o E P Adams i na waiwai o kela a me keia ano ma kona hale kudala.
HAULE I KA LIO A MAKE MAINOINO.—Mai ka leta mai a ko makou makamaka G. M. Keone, o Anahola, Kauai, i loaa mai ai kekahi lono i ko makou nei keena, no ka haule ana a make loa o Koki maluna o kekahi lio hou, i makemakeia e hoolakalaka.
MAUU KUAI!
MAHOPE AKU O KA LA MUA O OKATOba e loaa no ka Mauu i ka poe makemake kuai, ma ka pa o ka Halekula Kahunapule. 39 4ts
OLELO HOOLAHA.
E IKE auanei na kanaka a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke papa loa ia'ku nei, oiai, ua lilo mai ia'u ka ILI AINA o PA-U ma ka hoolimalima, a nolaila, ua kapu loa na holoholona, oia hoi ka bipi, lio, hoki, miula, puaa, manu, i ka hele wale ana ma ua Aina la, ina e loaa kekahi o keia mau holoholona, e hooukuia no ka helehewa, a o ko'u luna o MOKULEHUA. JAMES AULD.
Pawaa, Sept. 27, 1877. 29 3ts.
O KA mea nona ka inoa malalo, ke hoolaha aku nei ma ke akea i ike na mea a pau, he lio kane ulaula laeka, ekolu wawae keokeo, 1 hoailona ia ma ka uha akau P.E a ma ka uha hema D, oia na hoailona o ua lio nei, a ina o ka mea nona kela lio, pono oia e kii mai, me ka uku pu mai he $10 no ko'u malama ana i keia lio iloko o na malama elua, no ka mea, ua loaa ia'u ma ka la 17 o Iulai, 1877, a ina aole e kii mai ka mea nona keia lio a hala he umi la mai ka la aku a'u e hoolaha nei, alaila, e hiki no ia'u ke kuai i mea e hoihoi ia mai ai ko'u mau lilo, a ina aole pela, alaila, e lawe no au no'u, a owau ka ona nona ia lio. E loaa no au ia oukou ma Kapalama, mauka iho o ka pa hale kula o Keoneula. Owau ko oukou makamaka maikai. D. Kahiamoe.
Kapalama, Sept. 17, 1877. 2t* 38
I na kanaka a pau e ike mai ana i keia; Aloha.
MAI keia la 15 aku o Sepatemaba 1877, ua kapu loa ka lawaia ana o na ano a pau, ma ka waipuna, a me na kahe-na wai a pau o ka aina o Kapakahi, ma ka apana o Ewa, i ka mokupuni o Oahu nei.
Simona Kaloa Kaai.
Agena a Lunahooponopono Waiwai o ke Lii ka mea Kiekie Ruta Keelikolani.
Honolulu, Sepatemaba 15, 1877. 38 3t
EIA KA POMAIKAI E NA MAKAMAKA.
E NAUE! E KIPA!
KUAI MAKEPONO LOA MAANEI!
HE KUAI MANUAHi!
KE KAHEA aku nei au i kuu mau makamaka a pau o ka olu o Makawao, e hoopulu mau ia'na e ka Ua Ukiukiu, mai ka apana o Hamakua a hiki aku i ka apana o Huelo.
Ua wehe ae nei au he elua mau Halekuai Lole nani, hookahi ma Haiku a hookahi ma Makawao ponoi, a e kuai aku ana me ka makepono loa ia oukou e ko'u mau makamaka, ma ke kumukuai haahaa loa i ike oleia mamua.
OIA KO'U ALOHA IA KAKOU IHO.
O na lole nani loa e kupono ana i ka linohau ana o na Keonimana, a me na kahiko kupono no ka hoohiehie ana o na lede maka palupalu o ua aina ua kaulana nei, e hoopakika aku ana au i ke kuai ana ma ko'u mau Halekuai. E kipa nui mai oukou me ke aloha, e ike pono i ko keia.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
a me kona mau Halekuai manuahi. He ole ka lohe pepeiao, o ka ike maka ka pono. Owau no me ke aloha.
36 3ms. C. H. DICKEY, (Kale Kika.)
NU HOU! NU HOU!
NA LOLE KANE
NA KAMAA KANE,
NA KAMAA WAHINE.
NA KAMAA KEIKI.
HE MAU waiwai hou loa keia mai Kaleponi mai. O na kamaa ua hanaia e na kumeka kamaa o Kaleponi e ku ai i na kanaka nunui a me na keiki liilii.
E loaa no na waiwai ma ke kuai makepono loa. E hele nui na kanaka e nana i keia mau waiwai mamua o ka hele ana'ku ma kahi e. CHAS. BRENIG.
Kihi o na Alanui Nuuanu me Marine. 36 1m.
Wai! Wai!—Ke hoikeia aku nei ka lohe i na mea a pau i loaa ka mana hookahekahe wai, mai na hawai aku o ke Aupuni, mai keia la aku a hiki i ka wa e hoolaha hou ia aku ai. Eia wale no na hora hookahekahe wai i ae ia ai: Mai ka hora 6 a hiki i ka 8 o kakahiaka, a mai ka hora 4 a hiki i ka 6 o ke ahiahi. O ka mea hoolohe ole, e lawe ia kona mana wai. ROBERT LISHMAN,
Aponoia: Luna Wai Nui.
J. Mott Smith, Kuhina Kalaiaina. 821 3t
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
O MAKOU ma ka Inoa o ka Ekalesia o Siloama, Kalawao, Molokai, ua apono ia o MR. JOHN KAAHAIHANA i komite palapala, a komite nonoi dala, mawaho aku o na palena a ke kanawai i hookaawale ai ia makou no ke kukulu ana i Halepule Hoole Pope hou, no na mai lepera, a ke hoike pu ia aku nei hoi ka lohe i kela a me keia ekalesia o ia poai hookahi, e oluolu oukou e hookipa 'ku iaia me ke aloha. Ma ke kauoha a ka Ahaluna o ka ekalesia Siloama. Rev. P. W. Kaawa.
W. S. Kipi, Kakauolelo o ka Ekalesia Siloama.
A dam Kalua, Puuku o ka Ekalesia Siloama.
Kalawao, Molokai, Sept. 3, 1877. 37 2t* (834 2ts*)
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
763 1y 814
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
MOKUAHI HAWAII
LIKELIKE!
KAPENA MARCHANT.
Poakahi Sep t. 24, 5:30 . . . . . No Punaluu ma Kona no a hiki mai no.
Poakahi Oct. 1, 5:20 . . . . . No Hilo a hoi mai no.
Poakahi Oct. 8, 5:30 . . . . . No Punaluu ma Kona no a hoi mai no.
Poakahi Oct. 15, 5:30 . . . . . No Hilo a hoi mai no.
Poaha Oct. 25, 5:30 . . . . . Kaapuni ia Kauai.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Lahaina a pela maluna mai . . . . . $5.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makana, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.00
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma a Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ua hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. (891 3m) 14 2m