Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 39, 27 September 1877 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU SEPATEMABA 27, 1877.
I KO'U WA kaawale aku mai ka mokupuni o Oahu, e lawelawe o Kenela W. F. Allen ma ke ano Kiaaina. J. O. DOMINIS.
Kiaaina o Oahu.
Keena Kiaaina, Sept. 11, 1877. 37 3ts.
OLELO HOOLAHA.
E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka luakini o Waianae, ke hiki aku i ka Poalua elua o Okatoba, o keia makahiki. Ma ke kauoha a ka Lunahoomalu.
33 7ts. Rev. S. WAIWAIOLE.
Hoolaha no ke Kula Kahunapule.
E wehe hou ia ana ke Kula Kahunapule ma Honolulu, malalo o ke alakai ana o ke kumu hou, o Rev. C. M. Hyde, D. D., ke hiki aku i ka Poalua mua o Okatoba ae nei.
E ao ia ana na haumana iloko o keia makahiki ma ka Hoikehonua o na aina o ka Baibala, a me na ano o ka noho ana me na hana i maa i na lahuikanaka o ka Baibala ; Hoike Akua ma na mea i hanaia ; Hooiaio o ka Pono Kristiano ; Moolelo Ekalesia a me ka Hooponopono Ekalesia ; Hoomakaukau ana i na Haiolelo a me ka Haiolelo ana; Wehewehe ana i na buke mua o ke Kauoha Kahiko a me ke Kauoha Hou, a me ka Heluhelu ana me ke Kamailio ana ma ka olelo Haole.
O ka Huli ano Akua a me ka Pale ana i na manao lalau no ke Akua, e ao ia ana ma keia makahiki ae, a ma ia wa e hoonohonoho ia ai ka papa hana no na makahiki eha.
Ua makemakeia na haumana e akoakoa pau mai i ka la e weheia ai ke Kula. Ua oluolu ia na haumana hou i aponoia e na Ahahui Euanelio a me na Ahahui Lunakahiko e hele mai. O na haumana no hoi i aponoia e ke Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii, o lakou kekahi e hele mai.
He wahi hoomaha iki ko ke Kula ma ka pule mua o Ianuari, a e pau ana ka makahiki Kula ma ka Poalua mua o Iune. Ua makemakeia na haumana e haawi lilo ana ia lakou iho ma ka hana a Kristo ma na kihapai kuloko a kuwaho no hoi.
Eia kekahi, ua hooholo iho nei ka Papa Hawaii e haawi i mau wahi dala kokua wale no na haumana ilihune, i mea hoolawa i ke ola o ka poe i makaukau ole; aole no na mea a pau keia, no na haumaua pilikia wale no; a e nana pono ia ana na pilikia a pau o na haumana.
E hooponopono hou ia'na na rumi i maemae kupono.
37 tf MA KE KAUOHA.
"Nui Pilikia Makou."
O KELA palapala i hoolahaia ma keia pepa i ka la 19 o Iulal o keia makahiki no, nona ke poo e kau ae la maluna, a i kakauia me ka inoa malalo, "W. S. Laeakau," ua hewa. Ma o kekahi makamaka i hele aku i Kahuku iloko o keia mau pule iho nei, a launa me ko laila haku aina a me na kanaka, a hoi mai nei, i lohe ai makou, he malu a he maalahi loa ka noho ana o ko laila poe me ka haku aina hou. Eia no hoi kekahi, ma ko makou ike maoli i ua haku aina nei o Kahuku a me kana wahine, he mau mea hana pono laua a me ka lokomaikai imua o ka lehulehu, o ko laua ano mau ia. Aole no hoi he kanalua ka manao no ka pomaikai o ko Kahuku poe malalo o ko laua hooponopono ana.
Ua minamina makou no ka puka e ana aku o ka palapala pono ole a "W. S. Laeakau."
OIAI ua ala mai na nune ana i keia mau la no na mea e pili ana i ka noho ana huikau mawaena o kekahi poe o keia mau paemoku; ua hoala hou ia ko makou noonoo ana no kekahi kumu manao a makou i hoopuka kahiko ai, he mau mahina okoa i hala ae nei, e pili ana i ke ano o ka noho ana o kekahi poe hanohano a koikoi o ka aina. Ua kamailio makou ia wa me ka hilahila, a i keia wa, ke hauoli nei makou i ka hoomaopopo iho, ua ulu ae ke kumu kupono nana e hoopau i keia hilahila, a e hooko ia ai hoi ko makou mau iini e like me ko makou manao i hoopuka ai ia manawa.
O ka makou mea e kamailio nei, oia no ke ano o ka noho'na o na alii o ka aina; ka poe hoi i wae ia e ka noonoo akahele ana o ke Alii ka Moi mai waena ae o na tausani o na makaainana, a haawi mai la i kona lokomaikai, ma ka poni ana mai ia lakou i mau alii no ka aina, a kau ia maluna o ko lakou hokua ke kiekie o ka lilo ana i mau hoa kuka imua o kona alo. Ma ka loaa ana o keia kulana ia lakou, ua loaa i na makaainana ke kuleana o ka manao ana aku, he mau makua lakou, he mau alakai, a he mau kokua no ka pono malalo iho o ka Moi, no ka lahui.
O ka inoa alii, aole ia he mea uuku, aka, he mea nui ; a o kona kulana, he kulana eehia. Ma na aupuni nui, he mea makee loa ia, a malama maluhia loa ia ka hanohano o keia inoa. He malama loa ka poe i loaa aku keia hanohano nui i ko lakou kulana ma ke ano o ko lakou noho ana a me na mea a pau e pili ana i ko lakou ola ana, no ka mea, ua lilo lakou i mau alakai no na makaainana, a e like me ka lakou mau hana imua o ka lahui, pela no ka lahui e ukali mai ai mahope a hoohalike.
Aka, pehea o Hawaii nei ? Pehea iwaena o keia lahui nona kekahi o na puana kaulana "he makee Alii ?" Ke aa nei makou i ka puana ae, aole ! a aole loa no ! ! O keia hanohano i kau ia mai, o ke kiekie a me ka eehia o keia kulana a me ka laahia o keia inoa makee au e Hawaii, ua hoowahawahaia, ua hoohaumia ia, ua hookae ia a ua hoolapuwale loa ia mamua o na lapuwale a pau. Ua hoohilahila ino loa kekahi poe o lakou ia lakou iho imua o na maka o ka lehulehu holookoa, a ma ia hana ana pela, ua hapala pu ia ka inoa hiwahiwa o ka aina he "Alii."
Ke noho mai nei keia poe me ka menemene ole, e hana ana i ka hewa me he mea 'la aole he hewa! Ua haalele i ka noho'na maemae, ke kuleana hoi i loaa ai ka hanohano, a komo poo aku la iloko o ke kio lepo. Ae! ua haalele i ka wahine a ke Akua a me ke kanawai i ae ai, ua haalele a kapae i na keiki, ka hua makamae mai luna mai, haalele i ka maluhia o ka noho ana ohana, hele auwana aku la me ka wahine okoa i mare ole ia, a hoikeike okoa mai la no imua o na makaainana. Auwe! o ke ano anei keia o ke alakai i manao ia aku mai ia lakou mai ? O ka malama ana anei ia i ke kanawai a na makaainana e hoohalike aku ai ? Aole ! O ka hoohaumia ana ia a hoohaunaele i ka maluhia ; o ke alakai ana ia i na makaainana e kue a haihai i ke kanawai o ka aina, a hoinoino loa hoi i ke kulana a me ka inoa alii.
E ke kanawai ! E kaupaona like oe i ka poe au i ike ai ua hewa. Mai manao oe i ko lakou kulana, no ka mea, ua hoowahawaha lakou ia kulana imua o kou maka mamuli o ko lakou hewa oiaio. Ano oe e hoike mai ai ia lakou i ka hopena o ka lakou mau hana hewa, no ka mea, ua hoomanawanui o Hawaii no na makahiki loihi, a i keia la, ke kulou nei kona mau onohi i ka ilihonua, a ke kulu nei na waimaka o ka hilahila me ke kaumaha. E hoopakele ae i na makaainana mai na alakai ana a keia poe haihai kanawai a hoolapuwale i ka inoa kilakila o Hawaii a me kona mau alii hanau.
E Kokua aku.
E MR. LUNAHOOPONOPONO:—
Ua hauoli au i ko'u kamailio ana me oe ma kau pepa o ka pule i hala ma ka ninau e pili ana i ka poe "moe mau ;" no ka mea, ua lilo ia i mea e ike ia'i kou manao a me ko'u e ka lehulehu. Me he mea la, ua kau like ko kaua mau manao ma ka mea kaupaona ma na mea e pili ana i ka pono o ka hoaoia e hoopau i keia noho'na haumia ; aka, ma kekahi mau wahi e ae, ua kue kou lunaikehala i ko'u. No ka mea, e Mr. Lunahooponopono, ua olelo oe, "aole keia he mea hou," a ua kuhikuhi mai oe ia'u i kahi e hooia ia'i au, oia hoi ka Buke Hoike o ka Oihana Hooko Kanawai. Eia ka'u; ina io pela, alaila, he kumu ia e pakui houia mai ai ka ikaika o ko'u aoao i ka olelo ana, "ua kau kapakahi ia ke kanawai !"
No ke aha? wahi a ka ninau, no ka mea, ke hele lanakila nei i keia la he mau haole lehulehu, ua noho iloko o na makahiki loihi i hala'e nei, mai ke kau mua ia ana hoi o keia kanawai, me na wahine manuahi. Ae! he 10 a he 20 na makahiki o ka noho pu ana me na wahine Hawaii me ka mare ole ia, ua nunui a lehulehu na keiki, aka, a hiki mai i keia la, ua haalele aku lakou ia mau wahine, a o kekahi poe haalele pu ia na keiki, mare aku la kekahi poe he wahine e, noho hou aku la kahi me na wahine manuahi hou, a hoi aku la kahi i ko lakou mau aina hanau—me ka lanakila; ae; me ka hoopa ole ia'ku e na kahu kanawai. Nolaila, e Mr. Lunahooponopono, "ua hanai liilii ia no paha ka laau, aka, ua hanai kapakahi ia nae." Ina ua hoohana mua loa ia keia kanawai manuahi, alaila, he mea kahaha nui ka noho lanakila ana o keia poe a hala'e nei na makahiki he 20 a oi, a ke noho lanakila nei no i keia la! Pehea la e hiki ai ia oe e Mr. Lunahooponopono ke uumi iho i kou lili, ke hoomaopopo iho, o lakou no ka poe nana i lawe mai ka naauao mai ko lakou mau aina malamalama mai a iwaena o ka lahui i hanau ia me ka mare ole, a ue iho no i ke ano o ka noho'na o ko lakou mau home, a ae aku la na mana kanawai e noho lanakila no lakou pela no keia mau makahiki loihi.
O na keiki a ka poe i mare ia a haalele ia lakou, e Mr. Lunahooponopono, he mana ko lakou ma ke kanawai, a he mana hoi ko ke aupuni ma ke kanawai e koi a e kauoha ia mau makua e malama i ka lakou mau keiki; aka, o na keiki "poo ole," (au i kapa ai ia lakou,) ke hoole aku nei au, aole i loaa ia lakou ia pono ma ke kanawai, no ka mea, na ke kanawai no i hoole mai, he mau keiki makua ole lakou. Nolaila, ua manao au he mea pono e hoomakaukau ke aupuni i wahi kupono no lakou, no ka mea, he mau tausani lehulehu ko lakou huina mawaena o ko kakou lahui nei.
"E kali iki kakou," wahi au e Mr. Lunahooponopono; no ke aha la? Ua makapo ke kanawai ia mea he kali. Ua ae laulaha ia keia hewa, a ua like ko'u manao me kou, "e hopuia ka poe noho manuahi a pau."
Aka, no ke aha ke kumu o ke kali ana? Aole paha no ka makaukau ole o ke kanawai ? Aole hoi no ka lawehala ole ? Aohe kumu. E Mr. Lunahooponopono; e hoomau aku kaua i ka paipai ana a hiki i ka wa e kaulike ia'i keia kanawai maikai maluna o ka poe hewa; aka, e hooikaika nae kaua e hooko ia me ke kupono e loaa mai ai ka pomaikai.
Mai manaoia mai au e kokua ana i ka manuahi, aole! a aole loa!! Aka, e manaoia mai i na wa a pau e kue ana i ka noho manuahi a me ke ano o ka hooko ana o na kahu kanawai i ka lakou oihana ma keia mea, a e hoike oiaio ana hoi i ko'u lili no ko'u lahui ponoi malalo o na kumu a'u i kamailio mua'i, a e kamailio aku nei, a e kamailio ai i na wa a pau e ulu mai ana.
E Mr. Lunahooponopono, me oe au ma ka hooko ana i ka pono, a ke lana nei ka manao e hooko io ia no. Owau no me ka oiaio, kou makamaka,
KAHIKINA KELEKONA.
Kou, Sept. 24, 1877.
UA ano like no ka palapala a ko makou makamaka maluna iho me ko kela pule iho nei. Aka, he pono e hoopololei aku makou ma kau wahi.
Ma kahi e olelo ana, "Ke hele lanakila nei i keia la he mau haole lehulehu, me na wahine manuahi,'' aole hiki ia makou ke ae aku i kela. O ka noho ana haihai i ke kanawai, e like me ia, aole loa ia he "hele lanakila."
I ka la a lakou e manao ole ai, e haule ana ka hoopai maluna o lakou. He oiaio no ua hewa, aka, aole i lanakila.
Ma kahi e i ana, "o lakou no ka poe nana i lawe mai ka naauao mai ko lakou mau aina malamalama mai," ua kahaha loa makou i kela olelo. O ka poe i lawe mai i ka naauao i keia aina, aole i ao i keia lahui e noho haumia a e haihai i na kanawai ; a ina ua hele mai kekahi poe a hana pela, aole no ka naauao ka lakou hana. He hana naaupo ia.
Ke ae aku nei makou i ka manao o ka makamaka ma kana mau olelo no na keiki poo ole, oia hoi keia, "aole i loaa i na keiki poo ole na pono ma ke kanawai e like me na keiki o ka poe i mare ia." Pela io no. Ua haawi ke kanawai i na pomaikai no na hua o ka hana pono. A ua pono ia.
O ka makou e olelo ana i kela pule "e kali iki," aole no ka hana a ke kanawai, e like me ka Kahikina e olelo nei; aka, no ka poe e olelo hikiwawe ana me na huaolelo naaupo. No lakou ia olelo, "e kali iki." Makemake makou i ke kanawai e hana aku i kana hana pono me ka hakalia ole. Aka, o ka poe i puiwa a hikilele ka manao, a hoomaka e kali lakou mamua o ka hoopuka ana i na olelo lapuwale, a e nana i ka hookoia o ke kanawai, a na ia mea e hoonaauao ia lakou.
Aole e pau ana ka moekolohe ma ka hoopii ia a hoopai ia o ka poe hana ia hewa. Aole na ke kanawai a me ka hoopai ana a ke kanawai e hoomaemae i ka naau haumia, aole loa no. Aka, aia a hele hokai keia hewa imua o ka poe maikai, aia a hapai ia ka mea moekolohe mau i kumu kula, a haawi ia na kamalii nana e alakai, aia a hele okoa ka poe e hana ana ia hewa a onou aku ia lakou iho imua o ka poe maikai i poe alakai no lakou; alaila, o ka wa kupono ia e ku mai ai ke kanawai me kona mana ikaika a paku mawaena o ka poe hana pono a me ka poe hana ino. A ua kau ka weli maluna o ua poe hana ino nei; ua lelele iluna a ilalo, a ua holo i o a ianei, aole nae he wahi e malu ai. Hookahi wale no kahua o ka lanakila a me ka malu, a oia keia: "E waiho i ka han aino a e ao i ka hana pono."
Ua lohe ia mai e haalele aku ana ka mokuahi Farani, o Pench ke alii moku, i ka mokupuni o Vanakouwa no keia awa, ma ka la umikumamalima o keia malama, a e hiki mai ana oia ia nei mawaena o ka la 1 a me ka la 10 o Okatoba.
Kuailo mai.
Ua oleloia, i ka wa e hele ai ka popoki, o ka manawa ia a na iole e paani ai; pela io no; aka ke makemake nei makou e olelo ae, he pakui hou aku no ko keia mau huaolelo, ua ano palaka nae makou, a i hoomanao wale ia no mamuli o kakahi ulia kuikawa i hoea kamahao mai i kekahi o na po i hala'e nei. He po mahina lailai ua po nei, kupono no ka makemake o ka poe lawaia, a he poe lawaia io no kekahi i hoao me ka lakou makau. Meha ka moana aohe ale kai, i ano aleale wale no i ke kapeku a ke kapena o ka waa, e pikai ana i aapo mai ka ia i ka makau. O na lawaia, e kulolou ana ko lakou mau poo ilalo me he la e luu poo okoa iho ana no. O ke kia waa, he kanaka ano makaukau no i ka lawaia. He kanaka umiumi loloa kino puipui, e kuu ana i kana aho a huki mai la ohi ka i-a, a he paila i-a nui ke waiho ana ma kona aoao. I ka nana'ku, ua nanea lakou i ka lakou hana, ua meha, o ka owe malie wale no a ka makani aheahe, me he la he owe ana na ka wai nui mai kuahiwi mai, a i ole, o ka nehe o na kapuai wawae o ke koa kaulana kahiko o Farani. Oiai nae lakou e nanea ana, kaalo ana ka Niuhi me kona weli a pau, a kani ana ka Aukuu maluna; ia manawa koke no, puhi ia'ku la ka maunu a nalo, a o ka mea hope i ikeia no lakou, e hoe ikaika ana i ko lakou mau waa kino me ke ake nui e nalo. I ko makou hoomaopopo ana i keia mea, i iho la iloko iho: "puehu a naholo na iole ke hoea mai ka popoki!" Nolaila, he pakui io no ko kela mau huaolelo, a penei e puana ia'i: "Paani na iole ke hale ka popoki; a naholo na iole ke hoea ka popoki." Imi ia mai, aka, e kahe ka wai a aole e loaa ; a e kaua na koa a aole e lanakila, a aole loa no hoi e loaa iloko o ka puu pepa. *
UA IKEA.
[E ka hoa, ua ikea, o ko nane ua loaa ia'u, a keia pule ae e hoopuka aku no au i ka haina. ULELE.]
Hoonanea Hiamoe.
Ua hoomaka hou ae na iliohae leo nui o ke Alanui Emma i ka hookani ana i ka lakou mau ohe, a himeni ae la me na leo kupinai o ke ano hoolailai i ke kulu aumoe o ka po Poaono iho nei; aka, ua minamina ia nae i ka nalo koke ana; no ka mea, ua lili mai la ka naau o ka poe puni hakaka a walaau nui o ka po, a hoomaka mai la ko lakou mau ogana e hookuu mai i na leo hauwawa paiakuli i piha me ka pelapela, a no ka nui o ka lealea a me ka hauoli o ka lakou mau hana nani a maluhia, ua hooholo iho la ka Ahahui Ilio e hooki i ka lakou mau mele, a noho iho la kela a me keia o lakou maluna o ko lakou mau huelo, a nanea aku la i ka nana me ka hoolohe i na hana a me na leo himeni a ko lakou mau pilikoko wawae lua.—Kuailo ia mai!
Kuailo.—He haunaele nui ma ke alanui Emma i ka po Poaono iho nei, ho ra 12, mawaena o kane, wahine a manuahi keiki. O ke kumu, ua hele nui i ka la me ka papale ole, a i ole, no ke konane loa o ka mahina—a ua lolokaa ia; a nolaila, no ka mea, a pela io no.—Palakai. E hopu ia lakou, he poe hoohaunaele i na manawa a pau, a he pelapela na olelo ke poha mai—pela ia mau wahine elua e unoke ana i ka hookuku i ikeia ka mea akamai i ke kuamuamu pilikino o ke ano pelapela loa. Hana hou aku me keia, hopuia oukou e.
IKENO,
O Alanui Emma.
He mau Uiui Uila no ka manawa.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E ae oluolu mai ia'u, e hookomo aku i keia mau wahi Uiui Uila ma kahi kaawale o kou kino; a nau hoi ia e telegarapa ae ma ke akea.
Uiui 1—O ka waiwai io o kekahi mau huahelu eha, ua oi aku mamua o 7903, aka, ina e mahele hapalua ia lakou, e loaa no me ka maopopo lea loa, he mau heluna ole. O wai ia mau huahelu?
Uiui 2—Pehea la e hoolawe ia ai ke 45 no loko mai o ka 45, i koe iho ai ke koena he 45?
Uiui 3—E unuhi i ka 9, 10, 50, mai loko mai o ke 6, 9, a me 40; a koe ke koena he ½ kakini, (½ doz.) Pehea oe e hoolawe ai?
Uiui 4—Ina he 33 ka hualoaa o ka 5 i hoonui pu ia me 4, alaila, heaha ka ¼ o ka 20?
Uiui 5—Ma ka po o ka la 1 o Aug. A. D. 1877, ua halawai ae la na Emepera elua o Geremania a me Auseturia ma ka Hale Alii o ka Emepera William; a malaila pu no hoi ke kuhikuhi puuone kaulana Bisimaka e kukakuka pu no na mea e pili i keia kaua mawaena o Rusia a me Tureke. Ua hoomalamalama ia ka rumi a lakou e noho ana me hookahi wale no ipukukui; ua ike na Emepera i kahi i kau ai ka ipukukui a koe nae o Bisimaka, eia ka ninau, mahea kahi i kau ia ai ka ipukukui i ike ole ai o Bisimaka?
Me ka lana o ko'u manao, e loaa mai ana no i na olohe puni ninau e nonoho mai nei ma na hale hoonui ike. Me ke aloha i ka Lunahooponopono, a me na keiki ulele hua metala.
JOSEPH KALANIKILO.
Aekai o Hauola.
He Hoike Makahiki.
[He hia a walohia na kekahi wahine kanemake.] [Unuhiia no ka LAHUI HAWAII.]
I ka wa palupalu o ko kakou mau puuwai, a oiai hoi e opiopio ana, a o kela la keia la, ke lawe mai nei no i na hiohiona ano hou, ka manaolana a me ka olioli. A ke hookipa mai nei kakou i kela a me keia puka'na la no kona mau wanaao hoopomaikai; a oiai ke pau ka la e nana'ku ana, me ka ikaika, a hiki wale i ka noenoe ana. Apopo, ua piha hou i ka paulele, me ka manao e hiki mai ana kekahi mea,
Ma ka nana hou ana'ku i na mea i hala a i aui kunewa aku la ihope, a hoomanao ae hoi i na mea a kakou i ike ole ai, he mea ole ia kakou ia wa i hala, ka wa hoi e hiki mai ana, a me na mea a pau. Aka, oiai kakou e kanakamakua ae ana, aia hoi, e hiki mai no auanei na hora malu iloko o keia ola ana, i ka wa e aluli aku ai ko kakou mau manao ihope a nana'ku no ka wa i hala, ua haupu ae la kakou no na la i aliolio wale, a ku-ai pono iho ka noonoo ana no na makamaka i hala aku ma kela aoao o ka muliwai eleele mai o kakou nei aku.
Nani hoi ka palupalu-uhe o na hoomanao ana i na hoolala (outlines) mua ana o na kii, a nani hoi kona hokai ana i na mea a pau i mea e waiwai ole ai ; a pela pu no na lealea o ke ao nei. He like me he mauna nui la i ike ia'ku mawaena o na ohu i kahi mamao, e hoike mai ana no ia kakou i ke kiekie, ka nani a me ka mau loa ana. Oiai ka wa ano hou loa o na kakahiaka i hala aku la, ua hakukoi ae ko kakou mau puuwai, e ake aku ana e ike i na mea a pau o ke ao nei, a e lohe aku ana no hoi ko kakou mau pepeiao i ka nehe malie o ko lakou mau kapuai, me he la, o na ka-ina wawae kekahi o kuu aloha, a me he la, o ka waenakonu ia o ka po, a ua aaki iho la ka pouli, a hoalii pu iho la me ke ano meha laiku: a
Ma ke aumoe poluluhi, ia'u e nalu wale ana,
Ma na mea kahiko loa, ane nalo aku no,
Kikiwi au la, ane moe, hikilele i ka lohe
I ka mea kikoni a koni ma ka puka o'u,
Owai mawaho? he malihini paha? wahi a'u,
Oia wale iho no!
He mea ake nui loa ia na hoomanao, oiai ua makamaka e kaawale aku ana, a ke hoomanao pu nei no kakou i ka poe i hala e aku. O kekahi mau la o ka makahiki, ua loaa ia kakou, no ka mea, ua kakauia lakou ma ka papa o ko kakou naau, a he mea hiki ole no ia ia kakou ke noho me ka hoomanao ole a malama ole i ka manawa. Pela no hoi i keia la, oiai ka lehulehu e holomoku ana i na wahi o na hauoli kulaia, a me na wahi o na luana ahaaina olioli ana. A no'u nei, ua noho mehameha iho au ma ke kahakai nehe malie o ka wa i hala; a hoomanao ae hoi i ka mea hookahi i make he umi makahiki mamua aku nei, a oiai na nee palena ole o ka moana, a me na ale kualoloa e haki-nua mai ana ia'u. Ua ike au me ka lele o ka hauli, he wahi ahua haahaa uliuli ano waokele iloko o ka pa-ilina (grave-yard) kahiko ma "Ainalaauala," (Spiceland) a halia ae hoi, ina e luli ae ana ka launahele maluna ona, a pa olino iho la na kukuna la iluna, a iku-a pu ae la hoi me ka leo o na manu e mele ana iloko o na laau; a i ka wa e ko mai ai ke kehau o ke ano ahiahi, lawe pu ia mai la ke ala o na pua a me na launahele o ia kihapai ilina, ia wa, haupu ae la au i na hoomanao ana o na wa o ko maua nononoho kokoolua ana iloko o ke Kakela, a imi wale ae la no i mea e hoonalonalo ai i ke aloha a me ke ala e moani ana: a
Kuhi au he ala no ka ipukukui ala,
O na Serapima e ku ana ma ka papa hehi o'u,
Auwe au la! na ke Akua paha i hoouna mai,
I ka muliwai o Lete i nalo kuu kaumaha no Lenoa,
Inu i ka wai o Lote, hoopoina ia Lenoa,
Pane oia, "nalo loa."
He umi makahiki—Auwe ! e kuu Makua, he loihi loa lakou, a he mea luhi wale no hoi no makou, aka, he nani loa ia ia oe. Na ka hoomanao oiaio e hoopau ia lakou, a e kahea hou mai i ke aloha hope loa, ke hoike mai nei oia ia la, me he la no inehinei.
A oiai kakou e nana ana maluna o ke kii mabela i kahakahaia maluna o ke kia-hoomanao; aole loa e hiki ia kakou ke kanikau, o ka wa no ke kaumaha, ua hala ia, a ua hoomaka ka wa o ka manaolana mau loa. O na makahiki e hele nei, ke hookokoke aku nei makou ia oe, o ka po a me na wanaau ke pau aku nei, o ke kakahiaka puka'na la, aole loa ia e pau. Pela hoi ke kaumaha e hoike mai nei i ka naau; ua hookuuia ka uhane, aka, o ka manao kino, ua kaumaha—O ka Uhane nae o ke Akua, aole make! aole hoi kaumaha.
O keia mau kai palahalaha, me ko lakoumau ale hanupanupa, me na ino hiki ole ke pale aku, ua piha kuineki i na poino, ke hoike mai nei kona mau kahakai, ua kaawale na pilikia, a me na hoomokumokuahua ana o ka puuwai, ua kiai hopohopo, me na waimaka luuluu. Aka, ma na kahakai o kela kaiolino (crystal sea) i hoholaia a puni ka nohoalii nui keokeo, (great white throne) aole loa no hoi e halulu mai na ino, me na apona a na makani paio. O na makahiki o keia ola ana, e hala aku ana a nalo, a waiho iho i ke kaumaha mau loa mahope nei. E hoomanao hoi kakou, ma keia hope aku, aole loa he mau ulia kaumaha, aole no hoi e ku hou mai ana, he mau Hoike Makahiki, e like me keia, a no na hoomanao ana, o ka'u ia e puana'e nei:
Ua hele au maluna o na Kaeione,
He pupu e waiho ana imua o'u,
Ua hoopili no au i kona mau lehelehe i o'u mau pepeiao,
A hoolohe hoi i kona haiolelo,—
Mailoko loa mai o kona puuwai momi,
He leo haahaa a kaumaha hoi;
Me he la he huina o na huaolelo me na waimaka
E pane nahenahe mai ana, "ua hala ia."—
ALPHA KEKULAIHAOLE.
Kalawao, Molokai, Sept. 15, 1877.
Ke Ala nui mai nei na Kula Sabati o ka Ekalesia o Kekaha.
I ka la 30 o Iune, ua koho ka ahaluna o ka ekale sia o Kekaha nei i Kahu Kula Sabati no lakou, a ua kohoia o J. W. H. Kukapu, me na olelo hooholo a na luna, e kaahele pu oia me ke kahunapule i ka ekalesia iloko o kela mahina keia mahina.
Ua hoomaka ka hana a ke Kahu Kula Sabati i ka la 1 o Iulai ma ka apana o Kohanaiki.
Na hooponopono a ke kahu.—1 Ke koho ana i na kumu. 2 Na palapala a me na haawina e kula ai.
Ua kohoia o Bila Poheepali i kumu no na kane me na keiki, a o Loe no na wahine. He Ui Akua ka lakou palapala e kula ai, a me na haawina kuhikuhi iloko o ka Baibala.
I ka la 8 o Iulai, ma ka apana o Kalaoa, ua kohoia o Paiwa i kumu Kula Sabati, a o Kahananui kona hope. O ke Kauoha Hou ka lakou buke kula, aia ma Mataio na haawina e kula ai.
I ka la 15 o Iulai, ma ka apana o Makalawena, ua kohoia o Kaelemakule i kumu Kula Sabati. No ka moolelo o Solomona a me na pauku paanaau ka lakou haawina.
I ka la 22 mai, ma ka apana o Puuanahulu, malaila ke Kahu Kula Sabati a me ke kahunapule. Ua koho ia o A. Kahukula i lunahoomalu no ia Kula Sabati, a o na kumu, o Kahuila, no na kane, o Keala no na wahine. O ke Kauoha Hou ka lakou buke, na haawina mai Mataio aku. Ke ano o ke kula ana. E heluhelu mua kela papa keia papa i ka haawina 7 pauku, alaila, ina na ka papa kane ka ninau mua i na mea pili i ka pauku mua i heluheluia, alaila, na ka papa wahine ka haina, a e ku no kela a me keia mea manao, a ina e kokua ia e kahi, alaila e waihoia imua o ka lunahoomalu, a nana ka hooholo, ina e kupono ole kana olelo hooholo, e hoomoe ia a hiki aku ke Kahu Kula Sabati, nana ka hooholo.
Na buke himeni Kula Sabati, "Hae Hoonani." Ke hoomaamaa nei kekahi mau Kula Sabati i kekahi mau wahi apana leo mele. Aka, aneane paha e loaa ona mau "Hae Hoonani" ma keia mua aku, ke ae mai ke Akua.
I ka la 5 o Augate, ua kaahele hou e ike i na mea i hooponopono mua ia.
Ma ka nana ana i ke Kula Sabati o ka apana mua, ua ku maoli i ka hanohano ke hoolohe aku, a ua eleu no hoi na haumana i na haawina a me na pauku kuhikuhi ma ka Baibala.
Ma ka nana ana i ke Kula Sabati o ka apana elua, ua ala mai na haumana me ke ano hoihoi o na helehelena, a me ka miki pono ana mai i na haawina. Ua hoohanini mai la no hoi na opuu rose hou i ko lakou ala, ma ka himeni ana. Me he mea la, oia kahi maunu nana i kauo mai i na makua a me na keiki e hele nui mai i ke Kula Sabati. A ma ia ano oo i holo nui ai na kokua kuloko a kuwaho. O ka mea hoolohe, ua hana koke no nae. "Ina iloko o Kristo kekahi, he mea hou oia."
Ma ka nana ana i ke Kula Sabati o ka apana ekolu, 3 no mau wahi keiki, a o na makua nae ka nui, he oi nae ma na hana na wahi keiki liilii, o lakou no ka mea nana e hoolea mai i na himeni pule, a me na himeni Kula Sabati. O na kokua, ua ala mai no ia iwaena o lakou. Aia ko lakou lehulehu iki he puka malihini ia mai.
Ma ka nana ana i ke Kula Sabati o ka apana eha, ua ku no i ka nani a me ka hanohano na hana a ke Akua ma ia apana.
Nolaila, i keia kaahele elua ana o ke Kahu Kula Sabati, ua ike oia i ka hua ko ana hana. Nolaila, o ke Akua me kakou e pono ai, a Nana no e kokua mai. J. W. H. KUKAPU.
Kahu Kula Sabati o
Kekaha, Kona Akau, H., Aug. 29.
HOLO E IMI.—Ia makou i hoi ae ai e hoonoho no kela ikamu maluna, e pili ana i ka mokuahi Likelike, ua hoopuiwa hou ia mai la makou i ka hoea ana mai o ka lono i ko makou nei keena e hoouna koke ia ana no ka Neti Mela, e holo e imi iaia, ma kona mau awa ma ka hikina, a i ole i kahi paha e loaa aku ai. Ia makou i holo aku ai e ike, ua halawai mai la makou me ka oiaio o ka lono. Nolaila, ua hala io aku o Neti ma ka hapalua o ka hora 4 o ke ahiahi nei, me Waila pu kekahi maluna ona, mahope iho o kona pili ana mai i ka uwapo no na hora elua wale no paha. He mea hookahaha io keia ia kakou.