Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 33, 16 ʻAukake 1877 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, AUGATE 16, 1877.

OLELO HOOLAHA.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka luakini o Waianae, ke hiki aku i ka Poalua elua o Okatoba, o keia makahiki. Ma ke kauoha a ka Lunahoomalu.
33 7ts  REV. S. WAIWAIOLE.

OLELO HOOLAHA.

          E WEHE ia ana na puka o Haleiwa no ka hoomaka ana o ka makahiki hou o ke Kula Hanai o Wailua i ka Poakolu, la 8 o Augate. E makaala mai na makua keiki, a e loaa ana oukou ia'u ma Honolulu iloko o ka hebedoma mamua o ka la 8, a na'u no e alakai i ka oukou mau keiki a hiki pono i Waialua. Ua manaolana e loaa ana na kumu makaukau maoli iloko o keia makahiki hou.
30 tf.  Mary E. Green.

Hoolaha no ke Kula Kahunapule.

          E wehe hou ia ana ke kula Kahunapule ma Honolulu, malalo o ke alakai ana a ke kumu hou, o Rev. C. M. Hyde D. D. ke hiki aku i ka Poalua mua o Okatoba ae nei.
          Ua makemake ia na haumana a pau e akoakoa mai ma ia la.
          Ua oluolu ia na haumana hou i apono ia e na ahahui Euanelio a me na aha Luna kahiko e hele mai. O na haumana no hoi i apono ia e ke Komite Hoonaauao o ka Papa Hawaii, o lakou kahi e hele mai.
          Eia kekahi, ua hooholo iho nei ka Papa Hawaii e haawi i mau wahi dala kokua wale no na haumana ilihune, i mea hoolana i ke ola no ka noho ana ma ke kula: aole no na mea a pau keia, no na haumana pilikia wale no, a e nana pono ia ana na pilikia a pau o na haumana.
E hooponopno hou ia'na na rumi i maemae kupono.
26 tf  MA KE KAUOHA.

Ku mai ka Mokuahi Likelike.

          Ma ka auina la o ka Poalua aku nei, oiai ka lehulehu e kau nui ana me ka paulehia ilihia no ka hoea mai o ka mokuahi Hawaii nani, ua hoopioloke ia ae ke kulanakauhale i ka hoike ana mai a ka puu o Kaimuki, eia ae he mokuahi ke hooiho mai nei, ke palau mai nei i na ale o Kaiwi, a he mau hiona o ka mokuahi Hawaii hou; ia wa ua lehau ae la na kanaka he lehulehu loa maluna o na aleo, na kaupoku o na hale a me na kiekiena o na puu, no ke ake nui e ike aku i ka hale au moana hou o na kapakai o Hawaii, a e hio ana kekahi poe ma na alanui ; i ke kaalo pono ana mai o ua halelana hou nei maanei o ka lae o Leahi; ua ike pono ia aku la kona helehelena nani e naue malie mai ana maluna o ka ilikai, e pulelo ana hoi kona hae i ka welelau makani me ka hiehie nui, e hoike mai ana i ke kulanakauhale, eia au ka oukou malihini hou me ka pua Alii Likelike ma ko'u umauma. I ka maopopo pono ana i ka lehulehu o ka mokuahi Hawaii hou keia e naue hoolai mai nei, ua naholo mai la na kanaka mai ko lakou mau poopoo mai, a inana aku la makai o na uapo, a e naholo ana maluna o na lio me na kaa, a e koele wawae ana kekahi poe.
          I ke kaalo pono ana ae o ka mokuahi mamua mai o ka Boe elua, a e kia pololei ana hoi kona ihu i ka uapo loihi ma Ainahou, a oiai na kanaka he lehulehu wale o na ano waihooluu like ole, e haiamu ana ma na paila papa, ma na uapo a maluna hoi o na kaa a me na lio, i ka nana aku, ua lilo ka mokuahi Likelike he malihini punahele na Hawaii.
          He mau anana pokole koe mamua o ka hoolei ana mai i kona laina hoopaa i ka uapo, ua haawi mai la ka puu o Puowaina i na pu aloha he 21 no ke Kama Aliiwahine ka mea hoi nona ka alo ana aku i na ale o ka Pakipika a me ka loa o ka moana no ka lawe ana mai i ka moku Hawaii hou no ka pomaikai o kona lahui kanaka a me ka pono o ka aina.
          O na ohua hanohano i kau mai maluna ona, Ka Mea Kiekie ke Kama Aliiwahine Likelike me kana aliikane A, S, Cleghorn, ka Egena mikiala S. G. Wilder, ke keiki lalawai o Mana, Sam. P. Parker a me kana Lede Mrs. H. Parker, Kapena Marchant a me ke Kupakako W. G. Brash ; a he lehulehu wale hoi kona mau eepakeke i kau mai ma kana huakai mua.
          I ka pili ana mai o ka mokuahi i ka uapo, e ku makaukau aku ana ke kaa Moi me ka ohua hanohano iloko o kona malu, oia no ka Mea Kiekie ka Hooilina Moi L. K. Dominis. Ua makaukau pu hoi ke Kiaaina, kona mau ukali a me na ukali o ka Moi, a na lakou i hookipa mai i ka Mea Kiekie ke Kama Aliiwahine Likelike, a me ke kaikamahine Mrs. H. Parker o Mana, a i ko laua kau ana maluna o ke kaa, ua huli hoi aku la no ka home noho o ke kane ma ke alanui Ema.
          I ka wa no hoi i pili mai ai ka mokuahi ma ka uapo o Ainahou, ua lehau koke aku la o luna i na kanaka e pipii ana ma na aoao o ka moku, me ka manao ana e lilo ia lakou ka ike mua ana i kona nani, a me na poliuliu o kona mau oneki.
          Mamuli o ka loaa ana ia makou o ka wa pono, ua keehi mua aku la makau ma kona oneki no ka makaikai ana i kona helehelena, ua lulu lima mua aku la makou me kona Egena a me kona mau alii moku a pau.
          Ma ka oneki o luna, ua kukulu ia he hale like pu me ko na mokuahi Kaleponi e ku mai nei, a me na rumi he lehulehu wale, oia hoi na rumi i hookaawaleia no na lii moku, e hoomaka ana mai na lii nui wale no, a o na luina, ma kekahi mau rumi mamua o ka ihu, e like me ka mea maa mau i na moku kuna o kakou.
          Ma ka hope o ka moku ma kona oneki oluna, ua akea kahi e halii ai i na pela, a aia hoi mawaenakonu, e ku ana kekahi wahi alapii e like me ko kakou mokuahi kahiko, oia ke alanui e iho ai ilalo o kona mau rumi moe.
          Ma ka aoao hema o ke alanui o ke alanui pii e ku ana he wahi papa dala i hoopaa ia aku i na ku o ke alapii, a he wahi piula waihau ke ku mai ana me kona wili dala, a me na kiaha aniani elua e ku ana ua hoao makou i ka inu ana, o ka mau no hoi o ka wai hau he hui anu koekoe, i kou wa e ku ai ilalo o ke alapii, e hoomaopopo koke no oe, he pakaukau loihi ke waiho mai ana mamua o kou mau maka me na noho loloa ma kona aoao, a he 16 ka nui o na keena moe, ka 8 keena ma ka aoao akau a he 8 hoi ma ka aoao hema, a mamua pono mai o keia mau aoao, he elua mau rumi holoi maka, komo lole a kahi lauoho hoi, ma kela a me keia aoao, no na kane a no na wahine hoi, a me na rumi liilii hoi e pili koke ana. O kona papahele, ua uhiia me ka lole veleveta nani, o kona mau paia hoi ua kinohinohiia me na nani o Amerika. O kona enegini mahu, na nani a mikioi ka waiho ana a kona mau hao, e hulali ana hoi kona mau paipu mai kekahi wahi a i kekahi wahi, o kona nanaina, he helehelena o na mokuahi Amerika, aka, o ke kulana o kona nani he helu akahi ma ka Pakipika nei. O ka poe a pau i pii aku maluna o kona eneki, a i makaikai hoi i kona mau papahele mania, he mahalo wale no ka lakou huaolelo ma ko lakou waha. Ma waena hoi o na wahine, he nani aku a he nani mai ka lakou olelo haule ole ma ka waha, a pela pu makou e mahalo aku nei i kona hiwahiwa ano e i ikeia ma ko kakou mau kai nei, ke haawi aku nei ka LAHUI HAWAII i kona hoomaikai i ka Mea Kiekie ke Kama Aliiwahine Likelike Cleghorn, ka lilo ana o ka makamua o ka holo moana ana maluna o kona oneki, me kona alo hoomanawanui ana aku i na hau anu o Kapalakiko, i ka Egena Waila hoi ka mahalo o ka LAHUI HAWAII no ka eleu a me kona ano mikiala o kana mau lawelawe ana ma kana oihana, a loaa mai la kakou keia mokuahi nani. Ke kalokalo ae nei makou e holopono ka pomaikai o kana huakai ma ko kakou mau Paemoku.
"Me Likelike moku ke aloha."

O ke Aloha Ka'u Makana.
He huakai ike i na makaainana o ka Mokupuni o Kakuhihewa.

          O oe ka ia e
          Maikai lili hemolele i ka la,
          Lenalena ke oho o ke kukui nono i ka la,
          Ma-u ka awapuhi nolu i ka palai,
          Maopopo ka ike i na mea nani o Piiholo,
          Ohi ka io o ka luau o Makawao,
          He ma-u ia la he mohalu ka palai o Kokomo,
          Oia—io, Oia paha—e.
          Ua oluolu i ke Lii wahine kane make Ema Kaleleonalani, e hele kaapuni i ka mokupuni o Oahu nei, e ike a e launa aku me na makaainana; ka makamua hoi o kana huakai kaapuni i keia mokupuni, mahope iho o ka lawe ia ana aku o kona koolua lani he kane, oia hoi ka Moi Alekanedero Liholiho Kamehameha IV, a i ka 13 hoi o na makahiki o kona hookahi ana me ke koolua ole.
          Ua makemake oia e hui pu me ka lehulehu a e ike aku i ko lakou mau pilikia a me ke ano o ka noho ana o na kanaka, a ua oluolu pu no hoi kona naau alii e kokua pu aku i ka poe ilihune, a e uhi aku hoi i ka hune o ka poe kamaole, e like me ka mea i hiki iaia. Nolaila, e na makaainana aloha o Waimanalo, e ike i ka oukou milimili aloha, o oukou ae hoi e na "kini o Kailua mano Kaneohe" e hookipa aku i ka oukou lani me ke aloha, na lakou nei ae hoi e na kupa o ka olu koiuiu o Waikane, e hea i ka oukou malihini kaahele e kiei ma ko oukou mau ipuka hale ; o oukou hoi e na koko Hawaii o ka welau makani kolonahe o Punaluu, e wehe i ka ipuka o ko oukou mau puuwai, a e hookipa aku i ka oukou hiwahiwa; e na keiki lalawai o ka home olu o Laieikawai, e pa ka oukou leo aloha i ka lani Kaleleonalani ; e na hoa'loha o na Nau o lewa i Kahuku, e welina i ka oukou lei mamo ; e na makamaka i ka ehukai o lalo, eia mai ka oukou aloha ke naue la e lululima ko oukou aloha he ma-u ia ; o oukou hoi e na kaikuaana o ka Haku e pue mai nei i ka ia hamau leo, e pa kahea he makamaka ola. Nolaila, mai poina, a peia hoi oukou e na keonimana o ka ua kukalahale nei, eia no kakou iloko o ka poai o ke aloha.
          Nou keia ino la e—,
          Maikai ka Waikini he nani ke nana,
          I ka hemolele oia uka me ke onaona,
          Ua hele wale a nolu-pe
          I ka Lehua Makanoe.
          E kipa mua ana oia ma Waimanalo ma ka la 5 o Sepatemaba, a ma ka la 8 e hiki aku ai i Kaneohe, la 10 ma Waikane, la 12 ma Punaluu, la 13 ma Laie, la 14 ma Kahuku, la 15 ma Waialua, la 17 ma Ewa, la 18 e hoohiki hou ai ma Honolulu nei.
          Na oukou e na makani kolonahe o na pali hauliuli o Koolau e ukali aku i kana huakai, a na na kehau kololio o ke alanui hele, e kiai i ka maluhia o kana mau hana, a na ka Makua Lani e hoomalu a e malama i kona ola———
"O ka pono ke hanaia a haule mai na Lani."  JNO. A. C. KALUNANUI.
Honolulu, Aug. 13, 1877.

NO FATUIVA MAI.
[Mai a Rev. S. Kauwealoha mai.]

HAKANAHI, UAPOU, MEI 3, 1877.
Rev. J. F. POGUE, Aloha oe: —
          Ua loaa mai ia'u kau leta o Ianuari o keia makahiki a me ka leta no Mr. Holo mai, aole nae he nupepa, olioli no ka naau i ka lohe ana i na mea i hanaia ma ko oukou aina, a kaumaha no hoi ma kekahi. Pela no hoi ma ko makou aina nei, olioli no hoi i kahi manawa, a kaumaha no hoi i kahi wa.
          I na makahiki ehiku i hala ae nei, ua ikaika mai ka wela o ka la ma na aina o makou, maloo na laau ulu a me na niu, aole hoi, e ulu na mea kanu e kanu aku ai, maloo pu hoi na kahawai, hoi aku kahi wai i na pali a me na mauna,a nele maoli kekahi poe i na mea ai, aka, i ola nae i na ai haole, i ka raiki, palaoa a me ka pelena. I ka malama o Ianuari me Feb. a me Mar Aperila, haule nui mai ka ua, ulu hou na lpau i make na lau, a ke hua nei na laau hua, nui ka ua a nui na waikahe halanaia na hale a piha kekahi mau wahi i na pohaku, ua mokumoku ia na aina e ka waikahe, a ke ola hou mai nei ka aina.
          Iloko o na makahiki loihi i hala ae nei, ua hoomau na kanaka i ka hana rama a me ka ina rama ma Fatuiva, Hivaoa, Tahuata a me Uahuna. O ka rama wai niu oia ka rama a na kanaka e hana nei. O na moku o Uapou me Nuuhiva aole o laua hana rama wai niu, he hana no mamua a i keia mau makahiki elima i hala ae nei, aole o lakou hana, aka, o ka rama haole mai Taiohae oia ka lakou e inu ai. I na wa i wi ai na aina a uuku mai kahi ai, inu nui na kane a me na wahine i ka rama, i mea e nalo ai ka make pololi, lilo loa i ka ona, poina ka pololi, pela no na la elua a ekolu. Nui ka poe i make ma ka ona rama, ookiia me ke koi, ka pahi, na pohaku, na pu a me na laau, a haule ma na pali, oia ka hua o ka lakou mau hana.
          Eia kekahl hana a na kanaka e hapai nei oia ke kakau uhi a eleele na maka a me ke kino holookoa, ke holo nei na kanaka o Uapou. Nuuhiva ma Uahuna a me Hivaoa no ke kakau uhi.
          Ke ulu nei keia lahui iloko o na hana ino o na la he nui i hala, a o ko lakou mau manao ana, ma na mea ino pelapela a me ka hupo.
          Ina e hana mai ke Akua i kana hana mana maluna o keia lahui, a noho pu mai kona Uhane, e hiolo no keia mau mea ino a pau. E pule kakou i ke Akua no kuu aina hoomana kii, e nonoi e na haipule a e alu mai ka hana, i piha kakou i na hua o ka pono.
          O ka ekalesia ma Oomoa, ua haule kona kulana, ua pau ka nui o na hoahanau i ka make, a he kakaikahi i koe e ola ana, aia nae iloko o ka inu rama, o na haumana kula ua nalo aku kekahi a e noho ana kekahi poe.
          O na kamaaina kahiko e noho ana i ka hiki mua ana o na kumu malaila, ua nalo lakou i ka make, uuku lakou e noho nei; he nui ka poe make ma ia kahawai. Ke ola nei o Matuunui. Aole nae pau ko lakou kahea ana i kumu no lakou.
          Ka ekalesia ma Hanavave.—Ua nalo loa na haumana malaila, ua pau aku la na kamaaina kahiko o ia kahawai i ka holo i Tahuata, a he poe malihini mai Evaeva mai na kanaka e noho ana ilaila.
          Ka ekalesia ma Vaikahu—Ua nalo pu aku la lakou, aole mea manao mai i ka olelo a Kristo ma ia wahi.
          Ka ekalesia o Hekeani.—Ua nalo pu no hoi na hana ma ia kihapai mamua.
          Puamau, malaila o Rev. J. Kekela me kona ohana.
          Ke kihapai o Hana'hi.—Ua nalo na haumana malaila. Pela ma Hanatetuua me Hanoiapa, ua nalo aku na haumana iloko o na hana o ka inu rama.
Ka ekalesia ma Hokatu ma Uahuna—Ua hiolo na hana malaila, ua hiolo ko lakou kiai, a hiolo pu na haumana, aia no o Laioha ma e noho ana ilaila. O S. Kapahu, eia no oia ma kona wahi i hanai ia ai ma Hakaai, he wahi ao kula no kana hana e noho nei, a e ola ana no oia ma kona kanu pulupulu, a ke haawi nei ka ekalesia ma Hakahetau he $10 no ka makahiki nona. Oluolu no ko makou noho ana me S. Kapaha, a he hoa'loha oiaio iloko o Kristo, he noho malie a he haipule.
          Ka ekalesia ma Hakahetau.—I keia mau makahiki elua, ua ano e kekahi poe a haalele i ka aoao Pope, a holo mai i ko makou halepule, a pule pu a malama i na oleloao a me ka la Sabati; ua kiai nui au i paipai nui aku ia lakou, a ua hui ia me ka ekalesia o makou, a hua hoihoi ia kekahi mea i auwana elima makahiki iloko o ka ekalesia, a he mau keiki elima i haawiia mai e bapetizoia, olioli au i keia mau hana. I ka makahiki i hala, ua kokua mai na hoahanau a me kekahi poe e ae i mau waiwai kupono i na dala he $50 no ko maua hale hou, a ua oluolu loa maua i keia aloha o lakou. Ua make kekahi poe hoahanau mamua, a ua hele aku kekahi ma ka hoohuakeeo; ke noho haipule nei no na mea i koe, a na ke Akua e aloha mai ia lakou.

NU HOU HOPE LOA.
Hahana na Rusia ma ka mauna o Balakana.
Okalakala hoi na Tureke ma ka hikina.

          Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Zealandia, Kapena Chevalier, ma ka hora 10 a me ka hapa o ke kakahiaka o ka Poalua aku nei, mai Auckland, a mai na panalaau mai ka Hema mai, ua loaa mai ia makou na mea hou o ke kaua, i hoouna ia mai ma ke Telegarapa a hiki i ka la 1 o Augate nei, a oia ka makou e waiho aku nei imua o ko makou poe puni mea hou.
          La dana, Iulai 22.—Ke hoopuni nei na Rusia me ko lakou mau puali koa i ke kulanakauhale o Widdin, me ke kue 'ku i ko lakou mau enemi ma ke Danube, ma kahi kokoke i Servian. Ua lawe ae nei lakou ia Kesanlik, kahi ma ka aoao hema o na mauna o Balgan, a e maki pololei aku ana lakou no na kuahiwi o Phillipopolis.
          Ma ka la 23 o Iulai, ua piha pono he 35,000 o ka heluna nui o na Rusia maloko o keia mau puali koa.
          No keia kokoke loa ana o na Rusia malalo o keia mau mauna, a me ka ikaika o kona mau puali koa ma keia aoao, ua pioloke loa ke kulanakauhale o Konatinopela, a ke hoomakaukau nui nei lakou ia lakou iho, no ke pale mai i ke komo ana aku o na Rusia iloko o ke kulanakauhale.
          Ua manao paa na Rusia e kaua me ka ikaika ma Adrianople a me Stampoul i ka wa a lakou e ike ai, ua kaa kekahi mau puali koa o lakou ma kela aoao o ka mauna o Balakana me ke kue ole ia mai.
          Ua kauoha aku ke Sulatana o Tureke i kona mau Kuhina e holo i kahi e, no ka mea, ua maopopo loa ka lilo o Adrianople a me Stampoul i na Rusia, alaila, e hiki koke mai ana lakou i ke kulanakauhale o Konatinopela. O keia paha ka hopena o ko Tureke noho aupuni ana.
          Ua lilo ae nei i na Rusia o Lovatin, mahope iho o ke kaua ia ana aku, a ke maki pololei aku nei lakou i ka Papu o Silistra a me Bazarkiik, a ua hoopuni ae lakou ia Rustuck ma kae o ka muliwai Danube.
          Mahope iho o ke kaua hahana ana o na Rusia me na Tureke, me ka nui o ka make o na Rusia, ua lawe ae la na Rusia i ka uku o ia mau koko a me ka hopena o ia kaua ana, ua lilo e mai ia lakou o Shibka Pass, he wahi aia ma ke kumu o na mauna o Balakana.
          Ua haawi wale mai na wahi a pau o ka okana aina o Bulgaria i ke aloha i na Rusia a me ka hookuu akea mai i ko Rusia mau puali koa e hehi ku maluna o kona mau lepo.

KA NA TUREKE AI.

          Ua hoouka ia kekahi kaua hahana mawaena o na Rusia a me na Tureke maPlevna, he mau mile pokole ka mamao ma ka hema mai o Nicopoli, o ka hopena oia kaua i hoouka ia, oia no ka hookuemi ia ana o na Rusia mai ko lakou kulana mai, me ka hoemi hope ia aku i ka paia, a waiho iho la he mau kino make lehulehu ma ke kahua kaua.
          Ua hoouna mai nei ka Alihikaua Tureke i kekahi lono mai ke kulanakauhale mai o Kars, oia ma ka hikina o Konatinopela, e olelo ana penei:
          Ua hoonou mai nei ka aoao akau o ko na Rusia mau puali ko ame ka manao e lele mai maluna o ko makou mau puali koa, ua halawai mai nae ia mau hoouka kaua ana me ka hooemi hope aku ia lakou, a ua hoauhee pu ia aku hoi ko lakou mau puali koa.
          Ua manaoia, ua holo aku nei kekahi o na Alihikaua Tureke, oia no o Midhat Pasha, i Ladana, a e kauoha ia aku ana oia e hoi koke mai. Ua manao ia ke kumu o kona holo ana aku nei, no ka maka'u no i keia hele huhu o Rusia.

KA HOPO OLE O NA TUREKE.

          Ua telegarapa mai ka Alihikaua Tureke Pasha mai Shulma ma ka Poalima Iune 1, e hoike ana, ua nee mai na puali koa o Rusia me ka manao e hookokoke ma na kulanakauhale o Baba Redoubt, he elima hora wale no ko lakou maki aia mai mai ka papu mai o Silistria, e ku kokoke ana ma ke kahakai o ke Kai Eleele, me ka hoolele mai i kekahi mau mahele koa hele wawae o lakou i kau mai ma keia aoao o ke Danube me na lako kukulu hale i lawe ia mai maluna o na mokuahi elima. Ua lele aku ko kakou mau puali koa maluna o lakou, me ka hookuemi hope aku ia lakou, a ua lilo pio mai la makou kekahi mau lako he nui.
          Ua hiki mai ka lono i Parisa ma ka la 10 o Iulai, ua ku ae ma ka waha o ka muliwai Danube, he 20 mau mokuahi o o na Tureke, me ka manao e hoopuipui ae i kekahi mau mahele koa o lakou ma ke kulanakauhale o Dorbrudscha, a e maki koke aku no ke kaua me ka makaukau.

EHUEHU NA TUREKE MA KA HIKINA.

          Ua telegarapa mai nei ka Alihikaua Tureke Mouktar Pasha ma ka la 6 o Iulai, mai Yerkpounar mai, e hai ana, ua hiki mai nei au me ko'u puali kaua ma ke kulanakauhale o Yerkpounar, he 5 wale no ka nui o na hora o ko makou nee ana mai nei mai ke kulanakauhale mai o Kars. Ua hoao makou me ka manao e lawe hou mai i ke kulanakauhale o Kars, aka, aole e hiki, ua hiki ole i ka ikaika o ko makou mau puali koa, ke paa nei na Rusia i ke kulana maikai loa, o na puali koa, e kokoke ana i Hadji-Hali me ka hoopuni ana i na wahi ma o aku o ua papu o kakou. Ua telegarapa mai nei ke Kiaaina o Erzeroum ma ka la 2 aku nei o Iulai, e hoike mai ana, ua kipaku ia aku na Rusia ma Ulsch-Kilissa, me ka hoemi hope ia aku o ko lakou mau puali koa e noho kuuluulu ana ma Ipek a me Quedik, kahi hoi i manao ia e nee aku na hoouka kaua ana ilaila.

Ka Huakai a na Lani Alii ma Kauai nei.
Ka hooluana ana ma Kapaa a me na mea e pili ana i ka Hui Kawaihau.

M R. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
          Ke kuilima pu hou aku nei au me oe e ke aikane puna a ke onaona ; oiai, owau pu me oe o ka mokupuni hookahi, a o ko kaua aina hanau  pu no hoi ia i hele a keekeehi kulana o aina ike, a ua haalele aku i na kini makamaka a pau ilaila, a nau hoi e hoike aku i ko'u aloha ia lakou, a pela pu hoi me ke aloha o ko'u mau hoa o ka pupuu hookahi ma ka inoa i kapaia "Hui Kawaihau."
          Iulai 6, hiki mai ka huakai a na Lani Alii ma ka mokupuni kaili la nei, a ma ke awa pae ma Nawiliwili ka lele ana, a pela pu me ka poe a pau a me ko lakou mau opeope.
          Ua hooluana ma kahi o ka hope makai nui o Kauai nei, Mr. William Lowell a hiki i ka hora2 p m, ia wa i mahele ai ka huakai, ua hele aku ka ka Moiwahine Kapiolani huakai ma ke alanui e hele ana i Koloa, Hanapepe a me Waimea, me ka ukali pu ia e ke Kiaaina J. E. Bush a me kona poe.
          Ua huli hikina akau mai hoi ka ka Moi huakai ma ke alanui e hiki pololei ai i ka laula o Kapaa, na koa kumau, kekahi mau hoa hou mai o ka Hui a me na keiki o ka Hui Kawaihau i imi aku ia Kalani Kawaihau Kauliluaikeanuowaialeale.
          Ma ia la no hoi i kau aku ai kekahi mau hoa o ka Hui maluna o Kilauea no ka lai o ke kaona ka ihu, no ke kii ana aku i ko lakou mau pono kino a me ko lakou mau iwiaoao.
          Iulai 9, ua kuka pu ka makua'lii ka Moi me na keiki o ka Hui Kawaihau, ma ka noonoo a kukakuka pu ana i ke kumukanawai a me na rula o ka Hui, a me ke koho ana i na luna.
          Ua koho mua ia no kekahi poe i Oahu, a penei ke kohoia ana. J. K. Unauna Peresidena, Hou. Ed. K. Lilikalani Kakauolelo, James H. K. Keliioniwalemai no Puuku, Kauai Lunahoohana, Haipule Luna malama mea hana.
          Aole e mau loa ana keia poe i hoikeia ae la ma ko lakou kulana hana, ke ole lakou e malama pono i na mea a pau i hooholoia e ka Hui; a e hele pu ana hoi me lakou a pau i ka hana.
          Iulai 16 i hiki mai ai ka huakai a ka Moiwahine ma ka laula o Kapaa nei me ka oluolu o ke ola kino.
          Mamua nae o ka hiki ana mai o ka huakai, ua uleu ae na mea a pau loa ma ka hoonani ana i na hale a me na pa, ma ka hookinohinohi ana hoi i na mea lupea aala o ke kuahiwi a me na hae e welo haaheo ana i ka makani.
          Iulai 17 i makaikai ai na Lani Alii ma ka apana aina a ka Hui Kawaihau i palau ai, a ma ia wa i hoomaka ai ka Moi, Moiwahine a me ke Kiaaina wahine e hookuku ma ka palau ana, a ua lanakila ka Moiwahine Kapiolani ma ka oi o ka pololei o ka laina o ke oki ana o ka palau, me he la ua rula ia a pololei ka loaa wahi kee ole, ua mahalo na'lii palau a me na hoa a pau o ka Hui.
          Iulai 20, haalele ka Moiwahine ia Kapaa a hele aku no Hanalei, a ma kahi o Hon. Wana kahi i luana ai no na la 2, a ma ka la Sabati, ua haiolelo ka Moiwahine maloko o ka luakini e pili ana i ka Hoola Lahui, a ua kokua mai na kamaaina olaila i ka lakou mau kenikeni, i kuilima pu ia'ku hoi e na ukali o ka Moiwahine.
          Ua hiki aku ka nui o na mea i kokua ia i ke $50.00 a oi aku, a ua kohoia no hoi he mau luna no ia hana maikai, Mrs. Kahoohai Wana Peresidena, Mrs. Rose Kanewanui Kakauolelo, Mrs. Ioane Puuku.
          O keia ka oi o ka mahuahua o na dala mamua o na apana e ae a ka Moiwahine i haiolelo ai ; a o keia no hoi ka apana a ka mea e kakau nei i ike pono ai, oiai, ilaila kekahi mau keiki o ka Hui Kawaihau i ka makaikai i ka pau ana o ka hana o ka Poaono, oia hoi o S. P. K. Keliihololio, James H. Leinaholo, Mr. K. Nakiaha.
          Iulai 23, haalele ka huakai a ka Moiwahine ia Hanalei a hele aku no Lohiau i ka ipo i Haena, kahi a na hala o Naue e nehe malie ana i ka ili o ke kai, a ma ia po i hoike piha mai ai na keiki o na pali o Ke-e, ma ka hoike ana mai i ke ahi lele o Makana, a ua mahalo piha ia na kamaaina no ka hoike ana mai ia mea maikai.
          Iulai 24, haalele ka huakai a ka Moiwahine ia Haena a huli hoi mai, a ma kahi o John Lowell kahi i hookipa ia'i, a ma ka la 25, haiolelo ma Anehola e pili ana i ka Hoola Lahui, a ua kokua na kamaaina ia hana maikai i na dala he 30.00 a oi aku, a pau, huli hoi loa mai no Kapaa.
          I keia hele kaapuni ana a ka Moiwahine, ua maikai kona ola kino, a pela me ka poe a pau e ukali ana i kana huakai imi pono a Hoola Lahui.
          O na maka hanohano i ukali i ka huakai imi pono a ka Moiwahine Kapiolani, o kona muli pokii Mrs. Kapooloku Kahanawai, Miss Mary Boyd, ke Kiaaina o Kauai J. E. Bush a me kana aliiwahine.
          KO MAKOU NUI.—He nui makou na Oahu i komo i keia Hui, a he hapa uuku ko Kauai nei; a penei ka hoike ana: No Oahu mai he 50, oia hoi, he 17 kane me ka lakou mau wahine no; he 9 kane wahine ole; he 6 keiki, 1 kamana haole, hiki ka huina i ke kanalima.
          No Kauai nei 8, oia hoi, he 3 kane me ka lakou mau wahine, 1 mea wahine ole a me 1 keiki, oia hoi 8 ka huina.
          Nolaila, o ko makou nui a pau loa, he 58. O keia poe a pau i hoikeia aku la, he poe kino ola maikai wale no; maikai ka noho ana; like na manao, aohe kue; loaa i kekahi, hookahi ka hoolawa like ana, oiai o ko makou noho ana, na ka makua hookahi, ma ke ano e ai like ka nui me kahi mea iki.
          NO NA HALE.—He 7 hale i paa i keia wa, he 1 hale Puuku, malaila e waihoia ai na mea a pau o ka Hui, e like me ka ai, ia, lole, a pela aku. He 5 hale huinahalike, i hana ia a like loa, a no ka poe mea wahine wale no keia mau hale; aka, hookahi hale o keia ano i koe, a ke hoomakaukauia nei no e hana.
          Hookahi hale poepoe, nona ke anapuni i hiki aku i ke 96 kapuai, a no ka poe mea wahine ole keia hale; a maluna pono iho o kaupoku he aleo, e huli pono ana a nana ma o a maanei o ka aina; no ka mea, ina oe e manao e pii iluna, a huli pono ko alo i ka hikina, e ike pono ana oe i na wahi a pau o ka laula o Kapaa a me ke one o Wailua, kahi a Kaililauokekoa i olelo ai, "Ina au e imi aku, a loaa oe ia'u he lio keokeo, o ko'u lio no oe e peki mau ai i ke one o Wailua nei."
          A ina hoi oe e manao e huli hikina hema, e ike pono no oe i ka puu paha a Kawelo, oia hoi o Nounou a me ke akea o Kaipuhaa; a huli komohana ae oe, e ike no oe ia Pihanakalani, kahi o ke keiki hookani ohe o ke kuluaumoe (Kauakahialii, me kana ohe o Kanikawi); a huli hikina akau ae oe, e ike no oe ia Kalalea, me ko ike pono i kahi puka mawaena o ia puu, kohu mahina i ka po i o Hilo ke nana aku; a ina hoi he wa malie, kalae maikai na ao opua o ka lewa a me na opuu ale o Kaieiewaho, e ike pono ana no oe i ka Mauna o Kaala, a ia wa hoi e hu mai ai ko aloha i ka aina hanau.
          O keia hale e ku ai, aia mawaena o na pale huinaha eono, he ekolu ma kela a me keia ao; a ua kukuluia hoi na hale a pau ma ka laina pololei, a mawaena hoi o Hua-a (hale poepoe)
          NO NA AINA MAHIKO.—Ua pau ka hapanui o ka aina i ka maikai i keia wa i ka palauia, ma kahi nae i haawiia no keia makahiki. O ka poe nae i nui na bipi, nui no kahi e pau i ka palau, o ka poe uuku no hoi o ka bipi, uuku no hoi kahi e pau.
          Ke hoomaka nei no hoi na pake lima hana a Kapena Makee, ma ka eli ana i ke poowai a me ka hoomaikai ana i ka auwai e kahe mai ai ka wai, no lakou ka huina i hiki aku i ke 66; a ma keia mau la iho nei, i hoomaka mai ai ko lakou ano e ana. Ua kiiia ka Ilamuku a me na makai, a no ka hiki ole, ua kokua ia e na koa o ke aupuni a me na keiki hoi o ka Hui Kawaihau, a ua lana malie mai ka wai a hiki i keia wa, mawaena o na keiki pua o Kina a me na Luna Hoohana no hoi.
          Ma keia wahi, ke kohi nei au i ke ki ana o ka'u maka sila, a o ka welina no kou a me kou mau lelehu paahana, a ka wa kupono, e kui lima pu hou no kaua.
S. P. KUMALAA.
Kapaa, Kauai, Iulai 31, 1877.
          [Ke haawi aku nei makou i ko makou mahalo nui no keia palapala.  L. H.]