Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 29, 19 Iulai 1877 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.28 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, IULAI 19, 1877.

KOMI TE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.

LAIKI MAKUA,  MRS. KELA A. GILIMANA,
M RS. ELENA MAKALE,  MRS. M. KUKE.

HOL D THE FORT.

1
Ho! my comrades, see the signal
Wa ving in the sky!
Feinforcements now appearing,
Victory is nigh!
Cho —"Hol d the fort for I am coming,"
Jesus signal still,
Wa ve the answer back to heaven,
By the grace we will.
2
See the glorious banner waving,
Hea r the trumpet blow,
In our Leadears name we'll triumph
O ver every foe.
Cho —Hol d the fort, &c.
3
See the mighty host advancing
Satan leading on,
Mi ghty men around us falling
Corage almost gone.
Cho —Hol d the fort, &c.
4
Fierce and long the battle rages
But our help is near;
Onwa rd comes our great Commander
Cheer! my comrades, Cheer!
Cho —Hol d the fort, &c.

NA KA MAKUAHINE.

          E na makamaka aloha, ua kaumaha makou i ka lohe ana he wi ma ke kulanakauhale o Honolulu, a ua pololi kekahi poe. Ma na aina nui o kanaka, kahi i nele i ka ai, ua malama pono ia na mea a pau. Ina he apana io ka lakou me ka iwi pu, aole e kiola ia ka iwi, aka, ua kupa ia ka iwi me kau wahi o ka io, ua kawili ia ke kupa me ka raiki, a i ole me ka palaoa a like me he poi la ka hehee, a i kahi wa ua hookomo ia he akaakai, ohia, a nioi paha, a me na mea ulu e ae.
          E hoao oukou i keia e na makamaka, he oi loa ka maona pono iho o ka pololi i ka iwi me ka io i kupa pu ia me ka raiki a me na mea e ae mamua o ke kupa wai wale no. E kupa loihi me ka ho-a mau ia o ke ahi a hehee ka raiki me na mea e ae i hookomo ia.

KA LA, MAHINA A ME NA HOKU.
HELU 7.

          Ma ka helu 6 ua hai aku au no ka nee ana o na hoku hele a me na hoku iki, ko lakou kaa ana maluna o ka iho, oia ka mea i ike ai ka po a me ke ao, a me ko lakou poai ana i ka la. He 18 mahina o na hoku hele. Ekolu ano o ka nee ana o na mahina. 1. He kaa ma ka iho. 2. E poai ana i ko lakou mau hoku hele. 3. E poai pu ana i ka la me ko lakou mau hoku hele, na hoku iki, a me na mahina, e hele pono ana no ma ko kakou wahi ma ka poai ana i ka la. Ua kapa ia lakou na Ao La. Ua olelo au he 18 mahina. Hookahi o ka Honua, eha o Jupita, ehiku o Saturn, a eono o Herschel. O ka poe kilo hoku, he mau ohe nana ko lakou e nana aku ai, he mea ia e moakaka ai ke nana aku. Me he mea la ua lawe ia mai na hoku a kokoke. He nui na hoku e ae mawaho ae o keia e pili ana i ka La. Ma ka po kalae ua hiki paha ia kakou ke ike aku he tausani. Alaila me ka ohe e hiki ai kakou ke ike hou aku a nui loa. A o keia mau hoku a pau, no ko lakou mamao loa, aole hiki ia kakou ke hoomaopopo nui i ko lakou mamao i ko na hoku hele. He mau miliona mile ko lakou mamao mai o kakou aku, a mai ka La aku. Ua kapa ia lakou na hoku paa, no ka mea, me he mea la aole i nee ae. Nain ke kupanaha o na hana a ke Akua. I ka wa a kakou e imi ai i kana mau hana, e hoomanao Aia ko kakou Makua. Nana kakou i hana a me na mea a pau.

No na Hoku.
HELU 6.

          He mau hoku kekahi no ka La, e poai ana lakou i ka La, aole lakou e nee ae mawaho o ko lakou wahi, me he mea la o ka La ko lakou Moi, ua kapa ia lakou na Hokuleie. He mau ao nui lakou, a ua oi nae kekahi i kekahi, a ua oi ka mamao o kekahi mai ka La aku. Eiwa lakou, he mau inoa ko lakou, a ma ka olelo haole, eia na inoa, e hoomaka ana me ka mea i kokoke i ka La, Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Herschel, Uranus a me La Verriere. Mawaena o Mars a me Jupiter he mau hoku liilii i kapa ia he Asteroids, eia ke ano: he poe hoku liilii, he mau makahiki wale no ko lakou ike ia ana, o na mea nui eha o lakou, ua kapa ia o Ceres, Pailas, Juno a me Vesta. Ua manao ia mamua, he hoku hele nui, a ua nahaha, a o keia mau hoku liilii kona mau apana. He nui loa na hoku liilii loa i nele i na inoa.
          Elua ano o ka nee ana o keia mau hoku hele a pau a me na hoku iki. E nee ana lakou a pau mai ke komohana a ka hikina, e like me ka honua, a e poai ana no hoi lakou i ka La. Ina e hookomo oe i ka laau mawaena o ka alani a puka ma kekahi aoao, e kapa i ka laau ka iho, e hookaa i ka alani a puni ma ka laau, ua olelo ia e kaa ana ka alani maluna o kona iho. Ua kaa ka honua maluna o kona iho iloko o na hora he 24. O kekahi o na hoku hele ua hikiwawe, a o kekahi ua hakalia ma ke kaa ana i ka iho, aka, e kaa mau ana lakou a pau ma ia ano, a oia ke kumu o ka ike ia o ka po a me ke ao.
          I ko kakou nana ana i ka La, me he mea la, e nee ana ia mai ka hikina a i ke komohana, no ka mea, e kaa ana ka honua mai ke komohana a i ka hikina, ina aole kaa ka honua, alaila, e ku malie ana ka La ma ko kakou nana ana, a e malamalama ana i na wa a pau ma kekahi aoao o ka honua, a ma kekahi aoao hoi, e pouli mau ana.
          Ua heluhelu anei oukou i keia mau mea no na ao maluna o kakou? He manaolana ko'u pela, a e poina ole, he mea e pono ai oukou ke imi oukou, e hoomaopopo i na mea kupanaha i hana ia e ke Akua, he mea ia e akamai ai oukou ma ka noonoo ana, a he mea ia e kiekie ae ko oukou olioli ana maluna ae o ko na holoholona.

No Christopher Columbus.
HELU 16.

          Hele mai la o Columbus i ka rumi kahi e noho ana na 'lii, a komo aku la oia iloko o ka hale. He kanaka nui maikai oia, he maikai kona helehelena. Iaia i hookokoke aku ai i ka noho alii, ku ae la ka Moi a me ka Moiwahine, a kulou aku la oia e honi i ko laua mau lima, kauoha aku la laua iaia e ku iluna a e noho ma ko laua aoao. He hanohano nui keia, no ka mea, o na 'lii wale no kai ae ia e noho imua o ke alo o na Moi.
          Mamuli o ko laua noi ana mai, hahai aku la o Columbus i ka moolelo o kona mau holomoku ana a me na mea i loaa iaia, a hoike pu aku la oia i na mea ana i lawe mai ai mai kela mau aina mai. Ua olelo oia no ka nui o na mea ala i loaa iaia malaila, ka momona o ka aina, na manu nani, ka maikai o ko laila ea, a me ke gula, me ka hoike pu aku i na apana gula ana i lawe mai ai.
          Alaila, kamailio oia no na kanaka o ia wahi, a hoike aku la oia i na Ilikini eono ana i lawe mai ai. Ua hai aku oia i na mea he nui no na kanaka o ia wahi; ua hoike aku oia i na kapa a me na mea hoonani a lakou, a me ke ano o ko lakou noho ana a me ko lakou oluolu iaia a i ka poe Paniolo a pau; ua hai aku oia i kona manao aole lakou he poe hoomana kii, aka, he wahi ano noonoo no ko lakou no ke Akua. Olelo aku la oia ua haawi mai ke Akua i na Moi o Paniolo ka waiwai nui a me na aina, aole oia wale no, o na kanaka kekahi e ao aku ai i ka pono Karistiano.
          I ka wa i pau ai ke kamailio ana o Columbus, kulou iho la na Moi ma na kuli, a me ka halou ana o na waimaka, me ka hapai ana o na lima iluna, hooho ae la me ka leo nui, e hoonani ana i ke Akua no ka loaa ana o ka honua hou, hui pu aku la na kanaka me laua ma ia hana, alaila, mele aku la ka papa himeni i na mele hoonani i ke Akua e hapai ana, wahi a ka moolelo, i na manao o na mea a pau imua o ke Kumu o na pomaikai a pau. Pela iho la ke ano o ko na alii o Paniolo lawe ana mai i na mea i imi ia a loaa ia Columbus. Laha aku la keia nu hou a puni o Europa, a ua hauoli na mea a pau no ia mea. Aole i ike ia ia wa he Aina-puni-ole Komohana, he mau paemoku wale no kai ike ia, ua manao ia o Cuba, oia ka welau hikina o Asia, ua manao ia aia ua paemoku la iloko o ka Moana Iniana.
          Oiai o Columbus e noho ana ma Barcelona, ua malama ia oia me ka oluolu loa. Ua hoohanohano na Moi laia ma na mea he nui.
          Ua hoolilo ia oia i alii, a ua haawi ia iaia ka inoa hanohano o Don, a o kona mau hanohano, he mea hiki ke hooili ia maluna o kona poe ohana mahope ona. He hiki iaia ke hele imua o ke alo o na Moi i na wa a pau. He oluolu loa ka Moiwahine i ka hoolohe ana i kana mau kamailio ana. Ua holo na Moi ma na alanui me Columbus ma kekahi aoao, a o ke alii Tean ma kekahi. O na alii kiekie loa o ke aupuni, ua haahaa loa lakou ke ike ia e hele pu ana me Columbus, aka, oiai ua hoohanohano ia o Columbus, aole nae oia i hookiekie; ma ka nana aku, ua like no ia me kona ano mua, ka wa e ilihune ana, he akahai a noho malie.

E AO I NA HOLOHOLONA.

          E hoao ana keia poe keiki e aha? Ke manao nei au e ake ana lakou e noho keia ilio iluna a e olelo mai. Ke hooikaika loa nei lakou no ia mea, a hiki ana no paha. Ua ao ia kekahi mau ilio i na hana akamai. Ua lohe au no kekahi ilio nana e halihali ke kamaa o kona kahu, a me kona papale a kau me ka noho. O ka ilio o ko makou kuke, ua kii no oia i ka waiu me ka pakeke me kona waha. Aka, aole i ao ia na ilio ina mea he nui loa elike me na keko. Ua lawe pu kona kahu he papa kaukau, a i ke kukulu ia'na ma kapa alanui; hookau aku la i na keko maluna, alaila haawi aku i ke keko he wahi papale a nana ia e hookau maluna o kona poo me he kanaka la, a me ke kuka, alaila hula iho la ua wahi keko nei, oiai ke kahu e hookani ana i ka pila a pau ia lele aku la ua wahi keko nei iloko o kekahi apo poepoe a kau iho la i na aniani ma kona maka, a hookani iho la i ka pila. Aka, aole olioli ua keko nei. A me he mea la ua oluolu ia i ka wa i hele mai ai ka makai e kipaku i ke kahu e hele.
          Ua alakai ia kekahi bea ma na alanui o kekahi kulanakauhale o Amerika mamua aku nei, nana kanaka elua i alakai. Ua ao ia oia me na wawae hope a e hula, oiai e himeni ana na kanaka. Mahope iho huhu iho la ia i kekahi mea o na kanaka a puliki iho la ia ia a make, a na kekahi kanaka i ki io ka pu a make, a pau iho la na hana akamai a ka bea.

HONOLULU, IULAI 3, 1877.

Aloha oe e Kete:—
          Ua ae mai oe e kakau i leta no'u, aole nae i loaa kuu leta. Ua hele pinepine au i ka hale leta e ninau i ka leta. He ake nui ko'u e lohe nou. He manaolana ko'u aole oe i mai. He maikai loa au e noho nei i keia wa hoomaha. Ke ao nei kuu makuahine ia'u e hana i ko'u lole. E nana mai oe, na'u no e okioki, a na'u no e humuhumu. I kekahi wa lawe au i kuu lole malalo o ka malu o na laau a malaila e humuhumu ai, ma kahi oluolu. He himeni pinepine au ia'u e humuhumu ana. He nui na mele maikai i ao ia e kakou iloko o ke kula. I kuu himeni ana, hoomanao mau au ia oe i ko kaua himeni pu ana.
          Hookahi o'u hora e heluhelu ai i ke kakahiaka, a hookahi i ke ahiahi. Ma ke kakahiaka, heluhelu au iloko o ka Baibala, he nui na moolelo maikai malaila. I keia wa e heluhelu ana wau no Iosepa a me kona poe hoahanau. Ia'u e heluhelu ai, me he mea la e ike maka ana au i kela poe a pau i olelo ia ma ka moolelo, a me na wahi i oleloia. He olioli loa no hoi au i ka hoopai ia o ka poe ino, me ka minamina no nae no lakou.
          He heluhelu mau no au i ka LAHUI HAWAII, a he mau buke maikai kekahi a'u ma ka olelo haole, a me na nupepa no kamalii. Ua pomaikai loa au i ka ike ana i ka heluhelu ma ka olelo haole; he nui loa na manao hou, loaa ka'u mea e hai aku ai i kuu kaikaina.
          He nui loa ka'u mea e ake nei e olelo aku ia oe. He nui kuu makemake e hoi hou mai oe i ke kula i ka wa e hoomaka hou ai.
          Ke hoao nei au ia'u iho e lilo i keiki Kristiano, a e lilo au i pua rose no kuu makuahine, aole hoi i kui e hoeha ana iaia.
          Aia a palapala mai oe, e hai mai i na mea au e hana nei, a me kou mau manao e olioli ai a e pono ai hoi.
Na kou makamaka.  MELE.

Na Anoai o ka Malu Ulu o Lele.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
          Ma ka malama i hala ae nei, ua ku mai he moku kalepa ma ke awa, mai ke awa o Canada mai, he 500 tona lanahu. O ka ona nona keia moku waiwai, oia no o H. Turton, ke keiki lalawai hoi o ka Paionia Mill.
          Nui ka poe haalele i ka hana.—Mamuli o ka lohe ana o na kumakahiki, ua lilo aku ko Campbell hapa ia Turton no ke kumukuai $500,000, nolaila, ulu ae nei ka manao iloko o lakou e haalele i ka hana a e kue hoi i ka Olelo Ae-like, no ka mea, wahi a lakou, aole ka he mana o Turton maluna o lakou, oiai, o Campbell no ke poo o ia Hui, ke lohe wale ia mai mei, ke holo nei na palapala i kela me keia Loio, no ko lakou pono a pono ole paha.
          No ka wi.—Nui loa ka wi ma keia mau la, oiai mawaena o kekahi poe, he neo ma ka waihona, ua hoolilo lakou i ka ehako i ola, a i hala hoi kekahi wa pilikia, oiai, ua pii hoi ke kumukuai o ke pai ai i kekahi wa 75 keneta a $1.25.
          No ka ona.—Aole no he ike nui ia o kekahi poe e ona mai ana, aka, ma ka lohe wale mai, ke hana mai ni no kekahi poe i ka manako i mea hoonanea, ke i mal nei ka Palapala Hemolele penei: "Mai nana i ko ke kiaha i kona hu ana a maikai."
          He hotele.—E hoomaemae ia ana ka hale pohaku e pili 'la me ka Hale Aupuni i wahi e paina ai na malihini, o ke kumu paha o keia hoomakaukau ana, no ka manao ia e nui mai ana ka poe hou e hiki mai ana ma ka mokuahi Kilauea hou, nolaila, iluna no kaua wehe e ke pulu wahi, a ka poe kahiko, a me he mea la, aole no paha i nele ka huipu ia mai me ka wai ulu waianuhea o Meleka, oia o Mr. W. M. Kipikona, ka ona nona keia hotele hou.
          He Pake ano pupule.—Ma ka auina la o ka Poalima Iulai 6, hora 2¾ P. M. i ka nene aukai e holo ana mawaho ae o kahi o Baker, a e kau ana he waa mai Lanai mai, hoolimalima aku la ua wahi pake nei i ka mea nona ka waa e alo iaia a kau i ka moku, aka, aole nae he ae ia e holo, no ka mea, ua loaa koke ka moku i ka makani, a no ka nele ana, nolaila, o ka hoomaka aku la no ia o ua wahi pake nei e au, e au ana mawaho iho o ka uwapo, ia wa, kahea mai la kekahi kanaka, e pau oe i ka mano nui, a o ka huli hoi mai la no ia a pae i kula nei, o ka holo kiki no ia o ua pake nei me ka manao e au ae ma Puunoa a loaa ka moku, nolaila i ulu mai ai keia wahi lalani mele penei :
          Hoa maleka i ke hoa la lilo
          Haaheo i ka ili o ke kai.
          He Wahikahe nui.—Ma ka la Sabati Iulai 1, ua nui loa ka ua ma ke kuahiwi, aka, aole nae he wahi kulu pakaua i haule maluna o ke kulanakauhale, mauka wale no ka ua, o ka wai nae ke kahe ana i kai nei, ua lawe pu ia mai na piha-a a hoowaiwai ae la i ko laila poe, i ka nana aku, aole o kana mai o ka wahie, ua manao wale ia, ua hiki ka nui o na paila wahie a kela me keia, i ke kolu, a nona paha ka waiwai io, he $50.00.
          Hoomaha ka luhi.—Ma na pule hope o ka mahina i kunewa aku nei, ua hoomaha ke kue nome ana a ka wili Paionia Mill, mamuli o ka pau ana o na ko oo o keia kau wili.
          Kumakena ua mea he Aku a me ke Kawakawa.—Ma keia Poaono aku nei i hala, ua piha kahi makeke kuai i-a o Panaewa i na i-a o na ano a pau, aka, o ka oi aku no, o ke aku me ke kawakawa. O ke kumukuai o ka i-a hookahi, he hookahi dala, a he hapalua.
          He kanaka ua moku ka lima.—Ma kekahi la i hala ae nei, ua hoopii mai kekahi haku no ka hoopoino ia o kona kanaka, mamuli o ka hana lapuwale a kekahi, nona ka inoa o Kama, ia lakou e hana ana i kekahi hana, ulu ae la he wahi hoopaapaa mawaena o Kama a me Akalipa k., he kanaka Tahiti keia, no ka Hui a Pilipi & Co., o Olowalu, ia laua e ulele ana komo hewa ka ka lima iloko o ka waha o Kama (k) e nahu iho ana o Kama i ka lima a moku loa, ke moku ala ka hoi e moku ai ke kolohe i ka la Sabati. Kaino ua papa mai kekahi o na kanawai he umi, penei.
          O ka hiku o ka la.—He la ia e hoomaha ai ka luhi, a e hoano me ka pule i ke Akua, aole o ka hana i na mea e pilikia ai. O Kama ka mea nana i nahu ka lima, eia oia malalo o ka malama ana a ke Kanawai, ua hoopaiia ke kolohe $25—Koina $3, 80 keneta oia nae paha na D. Kauoha & Kalepa o Mokuhinia ia hoailona.
          Ke maiau ia nei kahi o ke'lii Kiaaina ma Puamana, ua maikai na wahi a pau ke nana aku malaila, oia o kana Laieikawai Kiaaina, (w) me ko laua ohana, he maikai ke ola o ke Kiaaina W. L. Moehonua me kana Ewa, i ka auau pinepine i ke kai o Uo, a i hele wale kela a nohenohea lua i ka pehi mau ia paha e ka Maaa ka makani kaulana hoi o na Hono a Piilani.
          Me ka mahalo i ka Luna Hooponopono me na Keiki Ulele hua kepau ko'u welina.  MOSES PALAU.
Lahaina Prison, July 12. 1877.

WAHINE LAWE I KONA OLA.

Ia oe e ka LAHUI HAWII ka welina, a me na keiki ulele hua.
          He wahi ukana menemene ka'u e kau aku nei ma kou hokua, a nau no e hoike ae i ke akea mai ka la hiki a ka la komo.
          Eia ma Honokaa, Hamakua, Hawaii nei kekahi wahine i lawe i kona ola me kekahi pahi; a penei ka moolelo. Eha paha lakou i ko lakou hale, a i lima paha i kahi kaikamahine uuku loa, ua moe no lakou i ka po a ao hele na kane i ka hana, koe ka wahine nona keia moolelo a me kana hunona-wahine, a me kana moopuna; eia nae, he ano omaimai no ua wahine nei, aole nae he mai e make koke ai. I ka hiki ana'ku i ka hora 12 o ka la 22 o Iune iho nei, kani mai la ke oeoe o ka hale mahu o Honokaa nei, olelo mai la kana hunona wahine iaia, e hele paha wau e kuke i wahi ia na kakou, no ka mea, o ka aina awakea keia; a nolaila, ua hele kana hunona e hana i wahi ia na laua, aia no nae ka mea nona keia moolelo iloko o ka hale moe, a ua nanea loa kana hunona i ke kuke ana, a mahope lele kona oili a ano hikilele oia, ia manawa hele oia iwaho o ka papai kuke a hoi aku la i ka hale moe; i kona kiei ana'ku iloko o ka hale, aohe noho mai; ia wa, hele oia ma ke kua o ka hale e imi ai, i kona hele ana, ike aku la oia i ke kino kupapau e waiho mai ana me ka pahi ma kona lima, i kona ike pono ana'ku, aia hoi, ua moku ka a-i a paa i ka iwi, ia wa oia i uwe ai me ke aloha kulipolipo makua. Iaia e uwe ana, hoea ana he mau wahine e ae; a ike pu iho la lakou i keia ukana luuluu, a na kekahi o keia mau wahine i uhaiaholo aku kana keiki, a lohe kana keiki, holo mai la ia me ke aloha makua.
          O Kailaa ka inoa o keia wahine i make, a o Keliaa ka inoa o kana keiki, he mau iwi kupa no keia aina. Aloha no kona ohana i ka noho luuluu kaumaha. Aka, e noho hoomanao kakou i ka Iesu mau olelo, "no ka lepo mai ke kino, a hoi hou aku no ilaila." Pela io no. Me ka mahalo.  J. L. POAHI—.
Honokaa, Hamakua, H., Iune 27.

NA MEA HOU O KOHALA.

E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:
          E oluolu oe e ahai mama aku i na hunahuna materia, na mea hou o ka makani apaapaa nei, e ike ia malalo iho.
          Ka nani o ka aina.—Ua ike no, a ua kupa na keiki kamaaina o Kohala nei, e noho liilii ana ma na poai o Hawaii, a hala wale aku hoi mawaho o kona mau kaha. He kula pueo ia mamua, a he wahi uala, a kalo paha, ka waiwai o ka aina ia wa, aka, ano i keia manawa, e ku iluna e na keiki o Kohala, a me na malihini pu, eu mai a noho loa, o Kohala ka home hookahua, oia kula pueo mamua, ua eku ka ihu o ka palau ilalo, loaa mai ka momona maikai o ka lepo, a he ko ia e ulu nei, nana aku ma na wahi laula maikai o ka aina, uliuli na ke ko mai o a o, a o Puehuehu paha ka oi o ka nani o ka aina maikai, malalo o ka hooponopono ana a ka Luna Nui, o Mr. Hind, oia o Hairama Kaailau, he kanaka oluolu, noho haipule, a he kanaka nui no hoi ia no ia apana.
          Ka waiwai o ka aina.—No ka nui mai o ka waiwai, pela no ka pii o ka uku mahina o na kanaka, kane, $13.00 ka haahaa a pii aku, a o na wahine hoi, he $10.00 a pii aku, a o ka uku mahina o ko lakou Luna Nui, Hairama Kaailau, he $40.00, pii ino ke keiki Hawaii, a he mau haole, pake, a o kanaka no hoi ka nui malalo oi ala, aka, o ka waiwai mai nae o ka aina ke kumu o ka pii ino o na kanaka Hawaii. He puhi ko kaulana no hoi o Hairama Kaailau no ka Hui a Mr. Hind, nana ke ko e mahalo ia nei e na haole.
          Pau ka pilikia.—Kakaikahi wale o na kamaaina, ka poe lakou mamua, aka i keia wa, o kahi elemakule aina nui, he halelaau kona e ku nei, a e ai mau ana i ka hoolimalima o ka aina, aohe mahiai uala, o ka aina kula, hao ae la ka bipi neo, koe wale no ka mea lako mahuahua loa, loaa ka uwea. Eia no o Kohala nei, ke hahana nei no ka wi, mea no ke komo nui mai o na malihini, kau iki kahi ai i ka nui lehulehu.
          I na keiki hoonoho hua o ka LAHUI HAWAII ko'u mahalo, a me ka Lunahooponopono ko'u welina.
AL FED KAUIOKAHUWA.
Honomakau, Kohala, Iulai 16, 1877.

HAAWINA KULA SABATI.
HELU 5. SABATI, IULAI 29, 1877.
KUMU HANA.—Haihaiia ka auamo.
PAUKU BAIBALA—Oih. 15:22—31.

22 Alaila manao iho la na lunaolelo, a me na lunakahiko, a me ka ekalesia a pau, he mea pono ke hoouna aku me Paulo laua o Barenaba, i mau kanaka i waeia; mailoko mai o lakou, i Anetioka, o Iuda i kapaia o Barenaba; a me Sila, he mau kanaka koikoi laua mawaena o na hoahanau.
23 Palapala aku la lakou; ma ko lakou lima penei: Ke aloha aku nei na lunaolelo, a me na lunakahiko, a me na hoahanau, i na hoahanau o na lahuikanaka e ma Anetioka, a ma Suria, a ma Klikia;
24 No ka mea, ua lohe makou i kekahi poe hele aku, mai o makou aku, ua hoohihia ia oukou i na olelo, me ka hoohuli e ana i  ka oukou uhane, i ka i ana ae, E oki poepoeia oukou, a e malama i ke kanawai; aole makou i kauoha aku ia lakou pela.
25 I ko makou akoakoa lokahi ana manao makou, he mea maikai ke hoouna aku ia oukou i kekahi mau kanaka i kohoia, i hele pu me ka makou mau mea i aloha, me Barenaba laua o Paulo.
26 Ua haawi ia mau kanaka i ko laua ola no ka inoa o ko kakou Haku o Iesu Kristo.
27 Nolaila, ua hoouna no hoi makou ia Iuda, laua me Sila, a na laua no e hai aku ma ka olelo i keia mau mea hookahi no.
28 No ka mea, ua manao ka Uhane Hemolele a me makkou no hoi, aole e kau maluna o oukou, i kekahi mea kaumaha nui aku; o keia mau mea e pono ai wale no;
29 E hookaokoa i ka io i mohaiia no na kii, a me ke koko, a me na mea i umi wale ia, a me ka moe kolohe. Ina e pili ole oukou ia mau mea, ua hana maikai oukou. Aloha oukou.
30 A kuuia mai la lakou, hele lakou i Anetioka; a hoakoakoa iho la lakou i ka ahakanaka, haawi aku la lakou i ua palapala la.
31 A i ko lakou heluhelu ana, olioli lakou no ka hoolana.
Pauku Gula. "No ia mea, e kupaa oukou iloko o ke ola a Kristo i hoola mai ai ia kakou, aole hoi e paa hou oukou malalo o ka auamo hooluhi." Gal. 5:1
Mele—Him. 218, 8—7. Leo.
1
Hele mai i ka Mesia,
E na lawehala a pau,
Na kaumaha, pilikia,
Hele nui ia Iesu ;
Lelepau i keia kumu.
Maha maoli no oukou.
Me ka pauku elua.
Pule no ka poe e hookaumahaia, i hoomamaia, &c.
Na Ninau a na Kumu.
Aia Paulo me Barenaba ma Anetioka. 14:26. Ua noho liuliu malaila, e hana ana i ka laua hana, ke ao ana, ka hoohuli ana, &c. Nui ko na aina e i huli mai, a lilo i poe haumana na Iesu. Ua bapetizoia, aole nae i oki poepoe ia, no ka mea, ua manao Paulo, me Barenaba, e pau ana, a ua pau paha ia oihana ia Iesu. He poe Iudaio ma Iudea ka i huli mai mamuli o Iesu, ua oki poepoeia nae lakou. Lohe kekahi hapa, nui ka poe huli ma Anetioka, a ma na wahi e pili ana. Ku lakou, a hele ilaila e ike ia poe haumana.
A i ko lakou lohe ana, aole lakou i oki poepoeia, a malama i ke kanawai o Mose. Nolaila, olelo lakou, aole lakou e ola ana ke oki poepoe oleia. Akahi lakou a lohe he pono ke oki poepoeia, a malama i ke kanawai o Mose i loaa ke ola. Ke ala mai la no ia o ka hoopaapaa, a like ole na manao, e ao ana kekahi he pono ke oki poepoe a hoole kekahi, he oihana pili ia i na Iudaio, aole i ko na aina e. Loihi a ikaika ka hoopaapaa ana. Pehea e pau ai? Eia ka pono, e hele Paulo me Barenaba me kekahi mau lunakahiko i Ierusalema, e kuka pu me na lunaolelo malaila, oia hoi o Petero, Iakobo, &c.
Akoakoa lakou, a kuka nui, a kokua Petero mamuli o ka aoao hoole, aole make e okipoepoeia ko na aina e a malama i na kanawai o Mose kokua hoi o Iakobo. He mau mea nae i pono ke malamaia. Mahope o ka olelo ana a loihi, ua hooholo like ia. Penei: 1 E hookaokoa ko na aina e i na mea haumia o na kii. 2 Me ka moekolohe. 3 Me na mea i umi wale ia, a me ke koko. Oia wale iho no.
P 22. Koho ka ahaolelo ma Ierusalema i mau elele e hoi pu aku i Anetioka me Paulo ma, e lawe, a e heluhelu i na mea i hooholo ia i lohe na hoahanau o na aina e. Owai na elele elua?
P 23—28. Heaha na mea iloko o ka palapala. 1 Ke aloha o ka aha ia lakou. 2 Ko ka aha kauoha ole i kela poe Iudaio e hele i Anetioka e hoohihia, e hooluhi i ko na aina e. 3 Na mea papaia.
P 29. Heaha na mea i papaia? Aole make e ai i na mea i mohaiia na na kii. He mea ole paha na kii i ka poe e ai ana i na mohai, aka, ma ka manao o kekahi poe, e kokua ana ia mamuli o na kii. Nana. I Kor. 8:4, 7, 9, 10, 11, 12, 13. Ua akaka, he hewa ka moekolohe, ua papa ke kanawai. Mai moekolohe oe. Papia no hoi ma ke kanawai o Mose ka ai ana i na mea i umi waleia a me ke koko. Oihk. 17:12—15. Pili ia i na Iudaio. Maikai no hoi ke hoopiliia i kanaka e i keia wa. He mea ia e ino ai ke kino. Aole make e inu, e ai i ke koko okoa, a me ka mea make wale. Aole nae i hookapuia.
P 30—31. A hiki lakou i Anetioka, a heluheluia keia palapala, pehea na hoahanau o na aina e? Pau ko lakou pilikia.
Mele.—Him. 210, 7. Leo.
1
E ka poe luhi e,
A kaumaha ka naau,
Hele mai e hele mai,
Ke kahea nei Iesu,
E na mea auwana'e,
Ku oukou, a hoi ae
I ke Kahu maikai e,
Nana e hookipa mai.
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua. Owai na misionari mua mawaena o na haumana a Iesu? Pilipo ka i hele mua i Samaria, a hele hoi Petero e kokua. A mahope iho, hele Petero ma io Korenelio la. Aka, o Paulo laua o Barenaba na misionari kaahele mua. Hai mai i ko laua kaahele mua ana, mai Anetioka aku, a Asia Uuku, a hoi hou i Anetioka, a malaila ae i Ierusalema, a malaila aku, a hiki hou i Anetioka. No keaha ko laua hele ana i Ierusalema? Heaha ka pohihihi i hele ai i weheweheia, a hoopauia?
Na keiki. Hai mai i ka pauku gula. Imi anei kekahi poe e hoowalewale , e hoohihia ia oukou? Hai mai Luka 17:1, 2. Sol. 1:10. Heaha ke kanawai 1? Pehea mai Iesu. Mat. 5:28? Nui anei ko oukou mau hewa? Ma keaha e kalaia'i?
Ke kula a pau. Na hana mua a ka ekalesia Karistiano, heaha? 1 Ke koho ana i pani no Iuda Isekariota. 2 Ka pule a kali a hiki mai ka Uhane Hemolele. 3 Ka haiolelo. 4 Ke kokua i ka poe ilihune, na wahinekanakamake. 5 Ke koho ana i na diakona i poe puuku waiwai ekalesia a puunaue aku i ka poe ilihune. 6 Ke koho ana a hoouna ana i na misionari i ko na aina e. 7 Ka hui ana o na luna e hooponopono, e hooholo i na mea e pili ana i ka ekalesia. Ma ka nana ana i keia hooponopono mua ana ma Ierusalema? Owai ke poo?
Mele.—Him. 490. Ka Milenio.
E oli, e oli, &c. Hookahi pauku.
Pule i hiki koke mai ka Milenio i pau na kaua, i maluhia na wahi a pau.