Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 23, 7 June 1877 — Ka Hoike a na Komisina Roiala o ke Aupuni. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Hoike a na Komisina Roiala o ke Aupuni.

O kekahi mau laau waiwai i hoomaopopo ia e ke Kouiiaina, oia ka nenehau (aumaeh.) Ke ula nahele nei keia laau, a ua oleioia, o keia maoli no kekahi waiwai e kaiepa ia nei ma ka hooluu ana i na ili maikai loa ; a ina, e pau i ka hoomakaukau kupono ia no ka hooluu ana, o kona kumukuai ma Kaleponi, he $150 no ke tona hookahi. O ka manao o ke £omisina, o ke koi aku i ke aupuni, e hoomakaukau i ua neneleuu nei, a hoouna aku i na aina e, i mea e ike pono ia ai kona ano a me kona waiwai io maoli. Ke iawe ia mai nei keia mea e pono ai ka hooiuu ana, inai ke aupuni mamao ioa mai o Sikili ; a ina he maopopo loa io mai kona waiwai, he hiki i na ululaau nendeau o Hamakua, 0 Hiio, a me kau mau wahi e ae ke hoolako piha aku i ua mea a pau e makemake ia ana o ia aiio, 110 ke kapakai komohana akau o Amerika Huipuia. Malia he nui a he lehulehu e ae no na mea ulu waiwai e manaoia ae ai, ina, e noho mai ana kuhi jx>e kauaka i ike i ka noouoo a me ka hoomakalii t«xa 1 ua mea e pono ai kei* mau apana. Na ke kulaua o ko kakou mokupuni, e pili aua i ko Kapak:ti Komohaua Akau i o Amorika, e hooia mai, e lilo mau anei kakou i wahi ano nui, naua e hanai aku | ia mau wahi i ke ko, raiki, kope, a pei la ako. He kuinu keia e liookanalua ' ole ai i ka poe mea tlala e lawe mai ia j nei e hoopukapuka ai ; a he kono aua | mai uo lioi ia i ke Aupuni, e komo aku I m« ka wiwo a me ke kanalua 010, ma n t kuiiiu a pau e hiki ai ke lioeueu ia na waiwai uluo ko kakou aiua, a o pau- 1 lele me ke kan;dua ole i ka pii aua mai I me ka mahualiua nui o na auhau wai- | , wai, i mea e uku ai i na lilo no keia ! mau liaua hou o ka lioeneu aua i na i waiwai ulu a kuloko hoi o ke Aupuni. j O na apana o Hilo me Hamakua, ua i hiki kupouo ke mnlama, mai ke 30,000 a i ke 40.000 kanaka, a he manaoio ko I ke Komisina, o ua hlo o ka lawe ana | mui i na lima h:ui:i, a ino ke konohia j ana aku i ka hoololiulehu aua i keia i man apana niiunuU o na haua liou i < m;iu;ioia,—e lioihoiia mai no ia mau li- i lo a pau i ke Aupuni, mamuli o ka ulu r m.ilmahua' ana mai o na waiwai auhau kuloko o ia ui iu apaua. He mea kupouo loa ke hauaia a mai- ! kai pouo na alanui a me na alahaka o ka apana o Hilo. O na alanui i keia j wa. aohe malam i pono ia. A('a.vjl o Pcva. ( U.v uliv p,u\pu loa ia keia apana e ko «i a me ka palioehop, a aolie lir mau lawe'awe oihan v mahiai nui ana, koe wa!e iu> o ka liauai lioloholona ka mea 0 liana nui ia la. Aka nae, i ka nana ■ ana aku i hakane. na waliiuo. a me na k<. iki, a me ko lakou walii noho, ua īuaemae, a ano oluolu pono k > noho ana. (.> ke k ka niu. a pela aku na mea kaua a kolaila poe. l'a ulu he.wahewa ka nin iluua o ka pahoehoe. a iwaena o na nnwae : a aia a hiki mai ka manawa e niaiiao nui ia ai ke orrprah (aila niu) e lilo ana ka niu i waiw <i ano uui e hoo ina ia aku ai i na aina e. Ata «eia Kula, e kokoke ana i 'kahi o Eldavt. lie wahi maikai loa e pae ai ka waapa, a e hooili ai ka ukana. O ka mea pilikia wale no i keia mauawa, o ka iiookomo ana aku, a iua e pau i ka hoopahupaliu a me ka palepale ia ae o ke aa, alaihu ua kujK>no loi no ke kouio au i |> ka waap* ; a iuhlalo mai paha o ki na lilo ke hanaia. Ua oielo pu ia lu.ii no hoi ke Koinisina, o ke aw» kahi e ku ai ka mokn. he maikai. a ina e loaa ka mouo. u* iawa iho la ia wahi me i,t »wa i imna )ia ua kupono uo U aj>ana. He m«*a pouo ke haua hou ia na aUnui e holo . aua. a hiki i kahakai i kahi o ke awa. O ke ano nui o na alanui ma keia apana. he maikai. _ _ Ar*N\ o K vi O k«» ano o na ama niai ka In.t|vle o Kilauea a hiki i KapapaU he ku]Mtio no ka hanai holoholona. a aia no hoi ia maii aiua ma ka hMlimaimi* a me ke kusi lua ka luua o ka Ilui H.iwaii M ahi Anu. o ka ha|vtuui na<> ho m*u aiua Uoohmaiima . aku o Kapapa. la a me Punaluu he mau apana aiua nanui kekahi kujvtuo ī ke kanu ko e waiho nnt m« ka luua o ua Hui la. K aua i kei* maii «iua kekahi tuau ama e aku uo na kaunka a tue kvkahi • a«>. He moiuona k*a, a ua uaan*v> ia b* mau ama e h<«oh«a mi ana i»a « mahi i* ana. l'a luaaao ta h* kupouo e haua ke aupuui i k«4ahi alanui uia INinal«u a-ke |w l"a h»i ia niai b Kowmn* «■ ana ka Hut e ku 1 kulu i k«kahi « .l>k i> uui ma ke aiio ka> i

au. Ea&hele, a ®ae Kela 10 pomaikai ana ao ka poe iosa' ka mli amo ka poe na&hi. He mea maopopo, o na hookel« oiuolu aua h ka Hui ka mēa. nana e hooalu i ke bliL oliana kaaaka waiwai ma ia wahi a e hooh&mama ai i ke alanai e lawa u ka poe e Mki ana io kakou nai ika baaa. pono a me na pomaikai e loaa ana i ka Hoiekono aku ia lak<J>u e maiama i na ululaau, a I uia ia hana, & ke aupoiii no kokahi mua kupono e kiokua. 0 ke kumu noi e lolohi ai ka Holomaa o keia apana oia ka nele i na paahana, oiai he apana od aku o ka momoOa o ka aiua mamua o kekahi mau apana e ae, īia kona ano maoii iho. Ina 4 hoopahupahu iakekahi wahi no na wfapa e komo mai ai, alaila, ua hiki kupono no ke hoolilo ia o Honuapo i awia pae. O ka aina he maīl-ni no na mea kanu. Aia m»mka. a e holo pu ala me ke alanui kahi o na mala o I ka wili ko o N;ialehu a me Waiohinu, e ! moe kamos ana a hiki i ka 1600 kapuai ke kiekie mauka iho oia mau mala waiho kamioe hou aku la kekahi apana aina maikai, he 5000 eka ka nui, e holo ana iuka a hiki aku i ka 2200 kapuai ke kiekie—hejonomona loa keia aina, a he lawa pono no hoi no na hana lima. Ma kekahi halawai ma Waiohinu ua hoopii ia «īai no ka hana ino ia o ka wai, a no ika ikeia o keia pilikia i ka nele i ka wai maikai a me ke kup#no p hoomaha ift, ua nianao ke Komiaina i mva e nialahia &i ka wai mai na hana ino a mauna wale, he mea knpono e k.ikulu ia lokahi pa ma na aoao o kc kahawai, a ma kekahi wahi he 400 kapoai ke kiakie, e hookio ia ka wai ma kekahi kio wai e knkula ia ma keia hope aku a e hoomoe ia na paipu wai no | ka pono o ke kauhale e like me ko Ho- i nolulu nei. Ho inaib;ti ke* aw~a pae o Kaalualu a | he kupono e hana ia i wahi hoopaa no I na moku a i mouo kekahi. I Aia mawaena o Kahuku a me Waio-1 hiuu kekalū mau apana aina kupono no ' ke kanu ko ina e hoolako ia ana ka wai: no na wili. He 1000 eka a oi aku ka 1 nui o ka aina e kupono ana i ka mahi ko ia ke hiki ia mea. . Me na luko kupono ua ike ia ka maikai a oluolu o ka hanai holoholona ana ma Kahukn. He hoike ana i ka hiki o ; ka hanai holoholona me ka oluolu. ' Ma ko ano o ke alanui e holo ana i I Kona ua hoike ia ma ia hau* ka mahalo ! no ka hooko pono a me ka makaala o ka | Luna he m«» kupono no hoi j ka hoomau ia ana aku o ke alanni. Ua j hana ia he alanui maikai maluna o ka j pahoehoe a me ke a ; ua lawe ia aku ka lepoa ua kanu ia ka mauu manienie ma ke ala i mea e paa ai, me na haawiua maikai. O na alanui maikai ka mea; nana e kauo i ka poe makemake e hoo- ' kuonoono iluna o ka aina, a he mea ku- j pono e kiai makaaia ia na hana a na i Luna Aupuni. Me he 11 he īnau mile; o keia apaaa he kupono wale no no ke 1 kaiiu kofe a me ka awa, a o ka' ulu nahele no ka hauai kao hoi, pela wule a liiki aku i Koula. r j Apana O KONA. Ua hele pu o Kinuwe (Mr. Green-1 well) me ke Komisina ma na aina ma ka aoao o ka mauna maluna aku o Ka-, awaloa, a hiki i ka ltiljk) kapu ii ke kiekie loaa aku kekalii aiua kamoe kupono no ko kauu kofe, he 3000 eka ka nui. Ua manao nui ia e ike ia ke ko aua o na manaolaua o ka mea nona ia w;ihi u e piha ka aina i ka poj? e hookahua aua malaila ma ke konu kofe. He kupono ka aina a me ke ea o keia apaua no ke kanu alani a me ke kofe, a iua e p;iu aua he kakaui e lilo aua no keia i apiiua w;uwai. | O ka u«ii[w o Kaawaloa ua pau i ka liolelei i koia manawa no ka uialama ole ia, a he kupouo loa e hana hou ia. O na iil;inui o keia apaua ua oki loai k<na manaw;v, a oia kekahi iiana kupono e Uana ia. j Oiai he mea n\ūke aianui nokahoo- 1 uln ana i ua ponMukai o kela a mo kei» aj>ana, ke hoike aku nei ko ouki>u Ko> mi&iua īmua o ke aupum i ka ho{H-na w.»iwai oL» o ka hi>ohaiu ia aua o ka auhau alanui uia ka hana aua ma n» alanui. U » ik* .Laa*AkuuL. aoU f he Kta* mai o ka lumui kupono mai k» |hh» e haua i ko lakoa auhau tua ke ala. Nolaila k«< kono aku u«i m.ikou he k<|> |»ouo e ohi ia ua aukau alauui a (vau, ma k i uk« dala« a e hoolilo ia laa k» h<.K>liiualiiaa aua aku ii ka }kk v La|todo i ka haua aUnui, malalo o ua Luua AU> ' nui i akamai i k* haua aUnui. ke hoike aku uei no hoi ke K(uai«jn* ho kupoao loa « w*k«U ia Uk<)> In ia aaa o ua n<w» m« t&a <«rahi a pato o keia mm, a i ua wahi a paw i p|. ia ka kuhi o ke kaaUh«t> mmmo ka U4huiu o ka wai, a ikkko o k*U a nt« k««a «kolu mahiaa, * mm ta a « |ut|i ( U»u U« a « lut ia Ikū; tt«jaa i ik« ut ka kiHU oU o k« b«laWv A b ko«|f aku ae» »o Uh e knkuU ia n» kta4a«« «»a kahi he H a»atia k* ia«. a «> »« wo»o )mo m« kahi m «kul>

ka hohonn oka «dl. H© wai maikai e loaa ana ma h» akahdb Aole ko oukoa- Kc*misiaa i hoao « houlaulu i ka nui O na aina kapoa» *» kda me k@ia apana, oiai he pono Jbdh» i wale aku no no ka »eleinaa»a aimpololei. Pela no hoiaole makoo i hn*ūi& ulu i ka lilo no na hana oaia e Btoi U ma keia hoike, oiai ua manao makoa n& ka Luna H!ana o ke aupuui e houluulu aea kekahi poe e ae paha i ijie ia, ke kupono. (Ua kau aku ke Komisina malana o ka moku "Fantome" ma Kailna i ka U 20 o Maraki, ao M&oi.) Ma keia wahi, ke hoike aku nei makou i ko makou mau manao mahalo a hoomaik&i ike Komiaina Kanikela KeneU o ka Moiwaliine Berifcania; ai na Kapeua liong me Maquaj, a me na luna oka moku kaua Beritania "Fantome, n no kal&kou mau hana lokomaikai oluolu he lehnlehu wale. H. A. P. C&RT£s. | Jxo. M. Kapbma. I . James Makee.