Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 5, 1 February 1877 — Page 3
Na ke Aupuni.
Ma o ka waiho ana mai o ka Mea Hanohano Elisha H. Allen, Lunakanawai Kiekie o ka Ahahookolokolo Kiekie a Luna Hooko Nui o ke Aupuni, e hoomaka ana i ka la 1 o Feberuari, ua oluolu i ke alii ka Moi ka hookohu ana'ku e like me keia malalo iho nei, e hoomaka ana mai ia manawa hookahi :
Ka Mea Hanohano CHARLES COFFIN HARRIS i Lunakanawai Kiekie o ka Ahahookolokolo Kiekie a Luna Hooko Nui o ke Aupuni.
Ka Mea Hanohano AL FRED FRANCIS JUDD, i Kokua Mua o ka Ahahookolokolo Kiekie a Hope Luna Hooko Nui o ke Aupuni.
LAW RENCE MCCULLY ESQ. i Kokua Alua o ka Ahahookolokolo Kiekie o ke Aupuni.
Halealii Iolani. Ian. 30, 1877.
Ua oluolu i ke alii ka Moi ka hookohu ana'ku ia ka Mea Hanohano Frederick S. Lyman, i Lunakanawai Kaapuni no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu, e hoomaka ana i ka la 18 o Feberuari.
Halealii Iolani, Ian. 30, 1877.
NA ANOAI.
O ka poe a pau e makemake ana e hoolimalima i ko lakou mau wahi holoholona, eia ke kula maikai ma Kupehau, Kalihi-uka, Oahu, he oluolu no ka uku hoolimalima no na mahina eono, $1.25, a pela aku. No na mea e pili ana i keia mau mea, e ninau i ke keiki lalawai o Kalihi, oia o D. K. Kekino.
KEIKI MAKE.—Ma ka lae o Hekili, maluna o ke kuna Annie, hanau he keikikane na kapena Kalauao me Kamiki w. ua make, ua lawe ia mai ma ka aina e kanu ai. O ke kumu i make ai, wahi a ka lohe, no ka inu nui i ka wai ikaika. NAHINA.
I kela mau la aku nei , ua hele aku kekahi wahine i kana wahi i hele ai, a i hoi mai ka hana, ua weheia e ka mukio ka pahu a ua lawe ia elima dala, a ua paniia ma ia hakahaka elima dala puka keleawe Sepania, a ua ninau aku ka wahine i ke kane, hoole mai ke kane. Ma Kaumakapili, Honolulu keia.
Ma Kepohoni, Honolulu, ua make o Maray Kuwaiwahia, kekahi kaikamahine a Kaomea, he 46 kona mau makahiki, ua haalele iho he kane a he mau ohana, aia ke kane i Lahaina kahi i kumakahiki ai. Aloha no.
Ian. 24, ma Kahaluu, Koolaupoko, ua make o Kamaka w. a me kana moopuna i ka manawa hookahi, he wela a he anu ka mai i make ai, a mahope mai ka hui o ke kino a me na eha e ae. He elua mahina o ka mai ana a make aku la.
KAONI.
I ke ahiahi o ka Poakahi nei, ua make iho la ka Rev. Makuahine Maria Iosepa, ke kumu makua mawaena o na virigini kaikuahine Puuwai Laahia o ka hoomana Katorika Roma. Ua nui a hanohano kona hoolewa i kekahi la ae.
Ke mau nei no na nune a me na ninau mawaena o ka lehulehu e i ana, "Owai ke kakauolelo elua o ke keena kalaiaina?" "O wai la," wahi a makou, "aole ia kakou ia wahi aka, o ka oukou e puana mai nei, o Mr. David Manaku ka mea kupono, ke pane aku nei makou me ka hookaulua ole, oia, he Hawaii ponoi oia nona ke kulana a me ka makaukau i kule ana ma ia noho, a oia ka makou nui pu ana me ka hui pu aku me oukou e ka lehulehu.
I kela pule aku nei ua make iho la kekahi mau keiki opiopio, he mau kaikamahine a elua ma kahi o John Hamauku, ma Kawaiahao no ka mai fiva, a i keia kakahiaka ua make aku la ka makuahine, no kekahi mai e ae i awili pu ia me ka fiva. E malama loa kakou no keia mai.
Ma ka Poaono iho nei, ua nui na pai-ai i kuakii iho ma na huina alanui me ka lilo ole a me ka hoemi ia i ka hapaha, a ekolu kenikeni kekahi, a o kekahi poe, ua noho no a poeleele no ka hilahila, noho ka opu o ka wahine a me na keiki i ka pololi, a o kekahi poe, ua hoihoi hou i ka ai i ka hale. Aloha ino. HUAA.
I keia Poakahi iho nei, oiai kekahi kaa holo lealea e iho mai ana ma ke alanui Ema, a hiki mawaho ae o ka halekula o Kahehuna, me na ohua o luna, aia hoi, ua hina iho la ka lio a waiho a make. Ua pomaikai na ohua a me ke kahu kaa no ka loaa ole ana o ka poino, a he wahi meheu iki nae ko ke kaa. O ke kumu o keia hina ana o ka lio, no ka nawaliwali, ua hele a koe na iwi, no ka luhi loa, ua oolea pu na ami. He ao ana keia i kekahi poe mea kaa lealea, e malama i ka holoholona, aole o ko lakou pomaikai wale iho no ke hoomanao a palaka i ke kauwa.
PAKELE KE OLA.—Ma ka la1 o Ianuari, ua ike ia'ku la kekahi o na luna hana o Chun Pen, ua ona, ua hoi aku la keia kanaka i ka hale, a olelo aku la i ka pake kuke e haawi mai i ai, aohe i haawiia mai, ua kunama mai ka pake, ia wa no i lele mai ai ua kanaka nei e kui, ia kui ana, ua halahu, ua kahea aku la ka pake i ka nui o lakou, a ua akoakoa mai lakou, o ka wa no ia i hoomaka iho ai e ulele, a ua pakele ke ola o ke kanaka. No ka ona ke kumu o keia haunaele. IOANE.
[No hea la keia haunaele?]
Ian. 9, ma Puepaku, Hilo, make o Paahao w.
Ma na wahi a pau, ua lohe mai makou, ua auau i ka pomaikai o na paka ua. He mau ia, he olu.
E kala ia makou no ka hewa o ka helu o keia pepa. O ka helu 5 ka pono, aka, ua palaka ia a mau no ka 4.
I keia Poano ae, i ka hora 9:30, e puka ae ai na kaawai a pau o ka oihana kinai ahi o Honolulu nei, no ka hookahakaha ana. Ke kauoha ia'ku nei na lala o ka Helu 2 a me Helu 4 e naue nui ae, ma ke noi a ko lakou mau Luna Hoohana.
Ua lohe mai makou, ua nalowale aku la kekahi keiki na kekahi haole, ma Kohala, no elua la, aole i loaa. Ua manao wale ia, ua lalau iloko o ka ululaau.
No ka nui loa o ka makani makai mai, a me ka ua, ua holo ole aku o Kilauea i ka Poakahi nei, a i ka Poalua ae ua holo aku.
Ke kauoha ia'ku nei na Luna a pau o keia pepa e haawi mai i na inoa o ka poe lawe pepa i uku pau no 1877, ma ko makou lima, no ke kope ana ma ka papa hanohano a pai aku.
I hoike oiaio no ka pii nui o ka makahehiia o ka LAHUI HAWAII, ke hiki nei ia makou ke kaena ae no ka pehu nui ana a hehi i ka papahele o na tausani inoa o ka poe lawe ; a me ka lehulehu hoi o na leta a na makamaka e loaa mau mai nei, a e like me ka mea mau, e hoolawa ia'ku no e like me ka hiki.
I ka auina la o ka Poalua nei, ua haalele mai la ke kama'lii Likelike Cleghorn, me ka opuu Alii Kawekiu Kaiulani, maluna o ka manuwa Beritania Fantome no Kona kai opua i ka lai. Ua haawiia na pu aloha no ko laua au ana'ku i ka moana.
Ua loaa mai he leta na J. W. K. Kaualoku, e pili ana i ka haule ana o Lota Iki mailuna iho o kekahi kao a loko o ka muliwai e pii ana iuka o Puukole. Ua hiki aku ke kokua, aka, ua hala ka manawa, oiai ua make iho la oia ma ia hope iho. E pai ia'ku ana i keia pule ae.
Na Kamahele i ka uka o Puna.
(Koena mai kela pule mai)
Maanei e hoike aku ai makou i ke ano a me ke kulana, a me na mea e hoopuni ana i ka lua pele kaulana o kakou oia hoi o Kilauea. Ke waiho nei no keia lua me kona mau ano pahaohao a kupaianaha no hoi, ma kekahi wahi ka honua nona ke kiekie i aneane eha tausani kapuai maluna ae o ka ilikai. Ke hoomanao ae hoi i na hoike a ka poe ana kaapuni i ua lua nei, ua oleloia, 9 mile kona anapuni, a ua ane no hoi paha e 3 mile ka avarika o kona anawaena. Ke hoomaopopo iho hoi i ka loa mai Hilo taona a i Kilauea, he ane he 29 mile ia; a mai Kilauea aku a i Kalapana makai ae o Puna ke hele, he 23 mile ia, a mailaila aku a hehi hou i ka one o Punahoa he 38 mile ia; nolaila, he ane no e piha pono na mile he 90 ka loa o ia mau ala hele. Ke hoomaopopo iho nae, he loa ia e maluhiluhi ai na wahi oiwi i ka luaiele ia i o i anei.
Ma ka makou hoomaopopo iho ke ku nei keia lua, maluna o kekahi kahua nani, a kilakila no hoi; nona na ululaau uliuli a nani e hauoli ai na maka ke nana aku; nona hoi na lehua nenee i ke one, a kaua e ka malihini e ako ai a haalele, nona na ohelo nee i ka papa e noke aku ai kaua i ka ai a haalele. He mea mahaoi ole ke olelo ae aia no ma na wahi a pau e hoopuni mai ana i keia lua ka lehulehu a me ka makena wale o nei mea he painiu. Ua like no kona ano kino me ko ka hala kahiki, aka, he ano huihui memele nae kona pua. Mai kona ano ili lahilahi loa ae mawaho i ihi ia, ka lei nahenahe a Hiiaka ma e lei ai, oia ka lei painiu. He mau tausani eka o ia uka mauna i hoopihaia me neia mea ano ulu. A ma ka ihona o ke alanui o Puna, e ike no auanei oe he makena wale o na lau painiu e waiho kahela ana i ka noe, e kaomi hui ana i ka pua o ka ohelo, e hene ai ka pua lilia i ke kula. Aia no he lehulehu wale o na mahu wai mehana e pu-a mai ana ma o a maanei a puni ka lua, ilaila kaua e ka malihini e noke ai i ka auau a oluolu, alaila no hoi make i ka haukeke i ke anu ke hoi ae ma hai. He oiaio, he mehana ka wai o keia mau mahu wai, aka, i ko lakou haule ana mai, a waiho ma kapa no kekahi mau minute, alaila, lilo ae la i mea huihui loa, a hiki ole no hoi i kekahi wa ke inu no ke anu.
Maanei no ka luhi nui ole i ka hoomoa ana i ka ai, aia maloko o koonei lepo a me ke one hoi, ua wela loa ka mahu, a ina e hoo ia aku ke kalo, uala, hapuu a me na mea like, a waiho no kekahi manawa, kii aku, ua moa, he ai wale no, ua ike pono makou ia mau wahi.
Aia no hoi kekahi mau wahi elua e paila ana me he imu enaena la, a e hu ae ana ke kalapa (sulphur) he mea hoi ia i lawe nui ia e kekahi poe no na hana ana i kekahi mau mea, a he mea hoi e hoaiai ai i na papale waiokila i noke ia a lena. He ulu nui hoi ke kupaoa ma koonei nahele e hoopuni mai ana i ua lua nei, a nolaila no paha i holo ai ma ke mele la.
"Aala kupaoa ka nahele."
Ke huli a nana ae mai ka aoao hikina hema ae a i ka hikina, a i ka akau a hiki ma ke komohana o keia lua. Ua hoopuni ia oia me na pio pohai ulu laau ohia i awili pu ia me ke koa. Ma ke kaawale mai ka lua aku he hapawalu mile ma kahi wahi, a he hapalua mile a oi aku ma kahi wahi. A mawaena mai hoi o na laau loloa a me ka lua ponoi, e ulu ana na ohia liilii nenee. O ke kahua kahi e ulu ana kela ano ohia nenee, he one no ia i uhi paa ia maluna o ka pahoehoe manoanoa, he poho nae me na mawae ma kela a me keia wahi o ia honua a pau loa.
Ke ku nei ka hale hookipa ma kekahi wahi palahalaha maikai kokoke no i ka lihi o ka lua ma kona aoao akau, a e huli aku ana kona nanaina i ka hema. Nolaila, ke waiho nei ka lua pele o Kilauea ma ke alo ponoi mai no o kona hale hookipa, a he hiki no ke noho iloko o ka hale hookipa a e nana aku i ka a mai o ka pele ilalo o ka lua; a e ike pono loaia no, ke ole e uhi ia e ka ohu a me ka noe. Ua ano like no ka waiho ana mai, me ka nanaina aku o Koolau mailuna aku o ka pali o Nuuanu. He oluolu a huihui maikai ka la o anei nei oiai ka makou kipa ana aku. Ua hoomaka makou e iho ilailo o ka lua ma ka hora 12 ponoi o ke awakea, a hiki hou mai mawaena o ka hora elima a me eono o ke ahiahi. Maluhiluhi a oopa na wahi wawae i ka iho ana a me ka pii ana mai, aka, hoomanawanui no nae a ike pono i ke ahi pele mamua pono iho o ke alo e a-a ana. I ka nana aku i ke kahua o ka papahele olalo o ka lua, ua hele a awaawaa iluna ilalo, he mau mawae hoi, he mau ahua, he ano naele wale no ke hehi aku, a ma ka loko ponoi e a ana o ke ahi o Halemaumau ia (pela ia mai) he kohu kai e poi ana ma kumupali ka hehee o ka pahoehoe, a me he palau la e hoohuli ana i ka eka lepo, pela no ka huli ana o na apana pahoehoe wela ma o a maanei, a nalowale iho la; kupaianaha no ke ike aku! ku i ka hooweliweli na ano hana a ka pele ai honua. I kekahi wa e lohe ia aku no mai ka hale hookipa aku, ka halulu a me ke kani mai o na pohaha pele e pahupahu ana a lele liilii ae la na pohaku i ka lewa, e lohe pu ia aku no hoi ka owe me he nalu la e haki ana iloko o ke kaikoo nui.
Ia makou i hoi mai ai a hiki ma ke ala e pii mai ai i ka pali, kokoke e hora 6 paha ia, ua hoomaka mai la ka noe e uhi mai i ko makou way home, aka lohe aku la no nae makou ia poor Joe e kahea mai ana i ka welelau o ka pali, oiai, e imi mai ana kela me ka hopohopo o paa ia makou e ka noe. Kupinai ae la kona wahi leo nahenahe i na welelau pali a hoi iho la ilalo iwaenakonu o ka ohu. A mahuihui ana i ko makou mau wahi pepeiao, oiai makou e hoiliili painiu ana—Where are you? Come Home!—By and by You will lose your way! Kahea aku la makou iloko oia ohu e halii iho nei iluna o makou. Here we are! Here we are!—Come! A i ka hoomao ana ae o ka ohu, ua hui pu iho la makou, a hoi pu aku la e pue ana i ke anu, me ka hau huihui e nou mai ana.
(Aole i pau.)
He kanaka ninau uhane hilahila ole!
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe:—
Ma ka po Poaha, Ianuari 25 nei, mauka aenei o Peleula, ua hiki ae la o Mr. Kaniu (hope makai o Waialua,) me kekahi kanaka e iho no ; a nana i waiho aku imua o kekahi kanaka nona ka uhane kilokilo e noho ana maloko o kekahi hale, he pu awa a he mau mea e ae kekahi e waiho ana iloko ; a ke ku aku nei au mawaho e nana aku ana me ka haohao i na mea e hanaia'na ; penei:
O ka mea nana i haawi aku ka puawa, (aole au i ike i kona inoa) ua ninau aku no ia imua o ke kanaka nona ka uhane ike ma na mea a pau i pili ia ia iho, a pau kana, alaila, waiho aku la o Kaniu i kona manao me ka leo nawaliwali hoonawale, penei: "owau kekahi mea manao ke pono hoi." "He pono no," wahi a ke kahuna. "A eia ua manao la." Ua ike anei oe i kahi i noho ai o Kanoe? Ae. E loaa no anei ia'u? Ae. He kanaka ike anei ia i ka anaana? Aole, aka nae, ua paa ia i na anela kiai, mai ka piko o kona poo a ka manea o kona wawae. E hoounauna mai anei ia i na akua ona e make au? Pela paha. A pela kona ninau ana, a mahope, olelo hou aku la, "Aole o makou makemake i kela kanaka! Ina e hookuuia oia e hopu hou no makou ia ia, oiai, ua ukiuki loa makou ia ia, i kona olelo kaena, aole ka ia e paa ana, &c."
A mahope, ninau hou aku la no. "Owai la ka inoa o kona mau akua? Hai mai la ke kilo, o Kumukahi a me Palamoa. Ua make anei kekahi mea ia ia o Waialua? Aole." A he nui aku na mea a ua "hope makai puniwale" i ka hoopunipuni i ninau ai.
A lohe iho la au i keia mau mea, i iho la au iloko o'u iho, ka! Ke noho enemi nei ka keia kanaka i kuu hoa'loha Ephraim Kanoe, a i wa kahiko, ina ua make kuu hoa. Nolaila, paa iho la kuu manoa e hai aku i keia mea hou ia Kanoe, aka, aole ia i loaa ia'u a hiki i keia wa a'u e hoolaha aku nei ma ke akea, i ike mai ai kuu makamaka, a me na lehulehu a pau o ka LAHUI HAWAII, i ka hana lapuwale a keia hope makai o ke Ehukai-o-Lalo, a ua hoohilahila a hoohaahaa loa ia ka apana o Waialua, ma o nei la. He malihini no hoi ia'u ke ano o ke kilo. Owau no me ka ike pono, D. H. KALAMAKEA.
Nuuanu Avenue, Ian. 29, 1877.
Ka malamaia ana o ka Hapenuia ma Honomuni.
KA LAHUI HAWAII E;—Aloha oe.
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou mau kolamu i kela mau hua e kau ae la maluna, i ike mai ai ka poe puni mea hou mai ka hikina a ka la ma Kumukahi a ka welo ana a ka la i Lehua.
Ua malamaia e D. W. Napihaa, (kumukula) a me na haumana a me kekahi poe e ae o ua mau pali hauliuli nei, he wahi ahaaina olioli no ka makahiki hou.
NO KE KAI HUAKAI ANA.
Ua uleu mai na keiki kupa o ua aina awawa ala la, mai ka ukulii a ke nui; ua kahiko ia me na aahu like, a hiki ma Kawaikau i Keanae, hui aku me ko laila mau maka palupalu iloko o ka huakai. Ua hoomaka ka hoonohonoho ana o ka huakai ma Kawaikau. O ka paa hae ma ke poo o ka huakai, o ka poe hookani pahu aku, o ka huakai aku, ua kahiko ia mawaena o ka huakai, hookahi hae Hawaii, a i ke kai ana o ka huakai; kani kapalili ae la ka ohe, kui ke ae la ka pahu, a hele aku la ka huakai, a hala paha he hapaha hora ma ia hope iho o ke kai ana o ka huakai, uleu ae la hoi ke Kenela o na puali koa o na pali Koolau nei ma kana hana o ke ki pu. Ua hoomau aku ka hele ana o ka huakai a hiki ma Honomanu ka pahu hopu hoi i hoomakaukauia no ka huakai, ua haawi ae la ka huakai ekolu huro ana, a hoomaha aku e ai i na mea i hoomakaukau ia, ua hoopiha ia ka lua o ka inaina i na kohi kelekele me na io moa momona.
NO KA PUNANA O SATANA.
Elua kula Hawaii i hoike ia i keia la e ka Lunakula o ka apana o Kaupo. C. R. Laka, ua makaukau no na haumana ke hele la a "kapakahi manuia o Keokoi ka moku," ua hele no hoi a wehi i na kahiko o Laka ko lakou Lunakula maikai no ke ao ana a na kumu i ka laua mau haumana. Eia hoi ka'u ina kumu o keia mau kula a me na kula e ae e like me keia ke ano, mai alakai hou ina opio maka palupalu i ke kio lepo a Satana he hula, no ka mea, oia kekahi punana nana e ume nei na kaikamahine papalina palupalu a me na keikikane maka onaona, iloko o ke kanawai ehiku a ke Akua i hai mai ai ia Mose.
KA WAAPA.
A pau ka paina ana, ike ia aku la ka waapa o P. Kahahei e pulelo ana ka hae Hawaii i ka makani, ua nohenohea no hoi ka poe oluna i ka pa ia e ka ehukai, a i ka pae ana mai ua haawi ae la ka huakai ekolu huro ana no lakou, o ko lakou nui he umi, hookahi wahine eiwa kane.
NA HANA LEALEA.
1 heihei makapo, elima keiki, aole mea i eo ai; 2 heihei makapo hou umi keiki, eo ia Pihaa 25 keneta; 3 elima keiki kukini, eo ia Kahananui he hapaha; 4 elua waa heihei, eo ia Kaualii, 50 keneta. Oia iho la ka pahu hopu o na hana o ka la 1 o Ianuari o keia makahiki i hanaia ma Honomanu. No ka Lunahooponopono a me na keiki ulele hua kepau ka mahalo. J. W. NAPAHOA.
Keanae, Koolau, Maui, Jan. 4, 1877.
Ka halawai pai ai.
Ma ka auina la Poakahi iho nei, ua wehe hou ia ae la na paia laahia o ka luakini o ke Akua ma Kamoiliili i punana e kuka hou ai e hoohalua i ke ola o ka lehulehu ma ka imi hou ana e hoohaiki loa i ke komo nui ana o ka ai i ko Honolulu. A ma na lono he nui i hoea mai, ua hooia pono ia mai keia.
Ma ko makou lohe ana mai, ua nui ka hoopaapaa ma ia halawai, a ua komo mai ke anu o ka hookuakeeo i kekahi poe, ma o ke komo kino ana'e o ko makou Huaa e hoohalahala loa i ke ana piha o ka ai e lawe mai ai, ua pakui oia ma kahi o 1 kini (aila honua) i 3 kini, a ma keia, ua ulu nui na hoopaapaa ana, a ua menemene makou i ka hoike ana'ku i ka inoa o ka mea nana ka olelo wahahee "He hana mama ka ka hana haole, a he hana kaumaha ka hana maauauwa." A ke manao nei makou, o ka hana maauauwa he luna oe nou iho, a o ka hana haole he oi ia a ka hana koikoi, o hai kou luna, a o na huaolelo ino i kupono i na holoholona ke pae ana ma kou mau pepeiao mai ka waha mai o kekahi mau luna hana a i kekahi wa e homanunu ia mai ana ko kikala ia mua o ke kamaa. Pela anei ka maauauwa? aole. Mai hele hou oe e wahahee, mai ike i ka nele a apakau wale ae e hoolawa i kau mau huaolelo, o noelo ia mai a ike ia ka olohaka.
No keia hooikaika ana o Huaa i 3 kini no ke eke dala, ua lawe ka aha i na kini 3 a ua pono. Ma keia mea ke manao nei makou, ua aie nui ka poe o Honolulu nei i ka lokomaikai o keia Huaa i kona komo ana 'ku e uwao mawaena o kela hui kinai ola. A wahi a na lono oiaio ua ake nui ua Huaa la e imi e hoopauha a poloke i keia hui hoopiipii aloha ole. No kona manaoio, e ulu mai auanei he haunaele ma ke kulanakauhale mawaena o na poe paahana Hawaii maa i ka ai poi a me ko lakou mau uku hana no ka uuku a me ka pii o ke kumu kuai o ka ai. (koe ka poe i na haku hana ka ai).
A aole oia wale no wahi ana, aka, e ili iho auanei he poho nui mawaena o kekahi poe maauauwa i komo ole ma keia hui, ke pela, i na e ulu ana na uluaoa o na paahana, a haalele na haku ia lakou a kii i na pake, a malia o nee aku ua poe la ma na kuaaina o Hawaii, a i na mokupuni e ae paha, alaila, he poho io e ili mai ana no ka mea, aohe ai poi na pake.
I ko makou noonoo ana i keia hana a Huaa, aole oia i manao i kona pono wale iho, ua manao nui oia i ke olu a me ka pomaikai o ka lehulehu e noho hana ana ma Honolulu me na haku hana a me ka poe i kau kai ke ola ma ke dala, a ua ake nui hoi oia e alii mau ka maluhia maluna o na haku a me na paahana a e kinai loa hoi i ka hoomoali ana mai o na aa e ulu ai ke kumu laau o ka poe hakihaki kanawai. A no keia mea, ke nonoi aku nei makou i ko makou mau makamaka o ka ua kukalahale nei, e ike aku i ke kino poupou o ko makau Huaa, ma ke ano he makamaka oiaio a hoa'loha maikai, no ka mea ke pepehi mai nei no ka o Hawaii ia Hawaii.
MAKAMAKA OIAIO.
Dek. 30, 1877.
HANA PALAUALELO.
Aia ma Kikihale, kihi Ewa o alanui Beritania me Maunakea, e lohe mau ia ana na leo hauwalaau i na ano liula a pau; o ke kumu o keia, no ka pepa lealea (hai-lo-keaka-gem-helu.) Aole oia wale, o na hula ano ole a me na olelo lapuwale; o ko'u mea kanalua loa a minamina hoi o ka manao, o ke komo pu ana o kekahi mau kaikamahine opiopio a hana lapuwale malalo o ke alakai ana o ko lakou mau makua.
I ko'u mau maalo ana ma ia wahi a ike pinepine hoi, ua lilo i mea pono ole no'u, i kuu ninau ana i kekahi poe oia wahi, ua i mai lakou, he makai no ka o loko. Nolaila, ua ninau iho au, no keaha la i hoomalu ole aku ai keia kaiko i ko lakou mau walaau ano ole, e hoouluhua ana i ka hiamoe o kekahi poe? No ka mea, hora 10, a hora 11, i kekahi manawa e pepa ai, me na leo nune ano ole, ka mea i papa ia e ko kakou kanawai.
Owau iho no me ke aloha i ka "Lahui Hawaii." LO-HAI-EKI.
No Waialua.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu hou no oe e hai aku au ia oe i na mea hou ano nui o Waialua nei i keia mau la. I ka la Sabati i hala aku nei, Ianuari 21, hiki mai ana ke kino kupapau o ka Hon. M. Naukana, mai Honolulu mai, a ia la no ua piha kui aku la kona home i kona mau makamaka e paiauma aku ma keia aoao. He Luna Helu oia no keia apana no na makahiki 5, a ua noho Luna Auhau no i kahi wa, 1859. A he Lunamakaainana no na Kau Ahaolelo 3; a he loio makaukau, a ua noho kumu kula i kona wa ola 15 makahiki, no Koolauloa a me Waialua, a ua noho mau i hoa no ka Papa Hoopii Auhau no Koolauloa, a he Luna Kepa no keia apana. A ua waiho iho mahope nei he wahine mare, me na keiki 4, a he kanaka maiau ma ka noho ana. I ka la 22 ae, make aku la ma Waialua no o Mrs. D. K. Keawehunahala, ka wahine mare a J. W. Keawehunahala i make mua, a ua waiho iho i kana keiki kamahai a me 2 pokii, a me ka lehulehu. Aloha ino laua, hookahi no o laua ano mai i make ai. Ia la no, hiki mai ana na'lii Lilia K. Dominis a me kana'lii kane, a honi ea iho la o kahi a laua e walea nei, a auau wai iho la i ka wai o Anahulu. I ka Poaha hoi aku ke alii kane, a i ka Poaono nei hoi ka Mea Kiekie Lilia K. Dominis. I ka la Sabati nei, la 28 o Ianuari hoi aku la ka Hon. S. M. Naukana i kona hale lua ma ka pa luakini Waipuolo.
Ke lohelohe wale ia ma nei ma ko Waialua nei mau pepeiao, ua noi ia mai o J. Nathaniel Kaiaikawaha i lunakanawai. Ua pono loa i na e lilo io mai oia ka lunakanawai. Ua hoi aku na kaikamahine o Oahu, e noho nei i Haleiwa i ka hoomaha a koe no ko na wahi e ae. I Honolulu aku nei o Miss M. E. Green i ka mai o kona kaikunane, a ua hoi mai nei. Ke kula mai nei ka ka Bihopa kula Enelani. Ke olaolao hou mai nei no na mai lepera, a ke lawe mau nei ka makai S. Kaniu i ka poe i loohia ia mau palapu imua o ke kauka. Ke mau nei no ka hapa o ka wai o na kahawai, a ina e mau mai ka la, e hoomaha hou ana ka wili ana o ka wiliko a Halstead a me Gordon.
KAUAKAPEKULANI.
Waialua, Oahu. Ian. 29, 1877.
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU O kela a me keia ano, mamuli o ka waiho ana mai o John Pukiki a me Manuela Pukiki ia'u i ka mana piha o na aina o laua, oia hoi o Leaha a me Kaohepili. Nolaila, ke hoomalu a ke hookapu loa'ku nei au i ua mau aina la, aole e kii kekahi kanaka a mau kanaka paha i na waiwai o luna o ua mau aina la. E laa na wahie, la-i, lauhala a me na mea a pau. Aole no hoi e ae ia kekahi kanaka a mau kanaka paha e hele wale maluna o ua mau aina la me ke kuleana ole, ina e loaa ia'u, e hopu no au ma ke ano komohewa a aihue hoi, e hoopii no au e like me ka kakou kumukanawai e pili ana i keia mau mea. Owau no me ka mahalo. P. R. MAHOE. Luna Aina.
Kalihi-uka, Oahu, Ian. 28, 1877. 5 3t.
NO KE KUAI AKU!
O KELA hale noho ma ke kihi a Alanui Beritania a me ke ala Paauhi. E hoonee koke ia mai laila aku ke lilo i ka mea kuai ma kona mau lilo ponoi iho. E haawi wale ia'ku no na kolu hapai hale no ka hoonee ana.
E ninau ia J. G. DICKSON.
(Ma ka Pa Papa o Lui ma.) 5 4t
MAI KELA la a mau loa aku, aole e ae ia kekahi Lio, Bipi, Hoki, Piula a me ka Puaa e hele maluna o ka aina o Kupehau, ma Kalihi-uka, koe wale no ka poe i loaa aku na pila hookuu mai a'u aku no ko lakou mau holoholona ponoi. D. K. KEKINO.
Kalihi-uka, Kona, Oahu, Ian. 29, 1877. 5 3t
KAUKA LEKA!
[ DR. LATHROP].
OIAI UA HOI HOU MAI NEI AU I HOnolulu nei e noho ai, ua hapai hou ae nei au i ka'u Oihana. O ka poe e makemake ana e lapaauia e a'u, e loaa no au ma ka Hale noho o Kapena Kano (Sao W), e pili koke ia i ka Hale Hotele Hawaii. (2-tf) 778 2m 789
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
$5.00 MAKANA
UA HAULE A NALOWALE HE
Pine Umauma,
I hanaia me na pohaku nani, ma ke alanui Nuuanu. O ka mea e loaa ana a hoihoi ae ma ka lima o Dr. J. Mott Smith, (Kuhina Kalaiaina hou,) a i ole ma ke keena o keia pepa. E loaa no ka makana maluna ae. 1—1m
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Feb. 5, hora 4 pm, Kaapuni ia Kauai me ke ku ana ma Nawiliwili.
Poakahi, Feb 12, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Feb 19, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 5, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 12, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 19, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 26, hora 5 pm . . . . . No Kona
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Koaa, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 788 3m 799