Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 52, 21 December 1876 — Page 3
NA ANOAI.
O na manao o na makamaka i komo ole i keia pule, ua ano hookaulua ia, no ka piha e no o kahi waa o kakou.
Ke noke ia mai nei na Pake hou i ka hopuhopuia, no ka loaa 'ku o na ope opiuma a me na ipupaka ma ko lakou mau kino me ka manao e huna. O kekahi keia o na laau ino loa, a he pono loa ka mikiala ana e hoopau.
Aohe no i laaa mai ka lono no ka mea i kohoia i Peresidena no Amerika Huipuia, ke aumeume la no na aoao a elua. O ka lono kaua ma Europa, ua doha pono mai ka oiaio, a ke nee la na Puali kaua i ke kahua mokomoko.
Ina makamaka e hele ae ana ma ka hale kauka o Hopemana, ma ke alanui Kalepa, ma ka puka aniani, e ike ana lakou i kekahi wahi mea kupanaha, ka hoike kupono hoi o ka ikaika o ka naauao, no ka noonoo ana a loaa ia mea.
Ua manao wale ia ua haalele aku ka moku kaua ao holo moana Jamestown ia Kapalakiko no keia awa ma ka la 10 o keia malama ; me he la aia no paha i ka moana e holo ao nei i na keiki lehulehu o kona oneki.
MAKE.—No Eleio, Hamakua, Hawaii, o Apolo Kaimu. He Puuku no ka ekalesia Hoole Pope. He hoahanau i aloha nui ia. Ua pau kona luhi. Ua loaa iaia ka lei alii a ka Haku i haawi mai ai i ka poe kupaa ma ka pono a hiki i ka make. Aloha ino.
UA oluolu i ke Alii ka Moi ka hookohu ana aku i ko kakou Kuhina Kalaaina makua, ka Hon. W. L. Moehonua i kiaaina no na mokupuni o Maui, ma kahi o Hon. J. M. Kapena. Ma ka Poakahi iho nei kona hoi ana aku e lawelawe i kana hana hou.
Ua ike makou ma ka nupepa o na aina e i kekahi itamu e pili ana i ka hoomoe ana i waea olelo mai Sana Diego a i Kina. Ke manao nei ka LAHUI HAWAII, o ke ala pololei mai San Diego mai a Honolulu nei, a mai a nei a i Poniu Ailana, a malaila aku a Iapana.
Ua ike makou ma kekahi wahi apana pepa i paiia, i na mea e pili ana i ka halawai hui o na haumana o na kula Beritania o ka hoomana Enelani, ma ka hora 7 o ke ahiahi o ka La Sana Toma, (Dek 21.,) ma ko lakou halekula. Ma ia wa e lohe ia na haiolelo, na himeni, a e ike pu ia no hoi na makana.
Pipa mau ke keena o ka Ahahookolokolo Hoomalu i na kanaka, a he keu no hoi o ka manawa nui wale o na hihia. Ke nana 'ku i na hiohiona o ka poe lopa mau malaila, e ulu mau ae ana ka hoomanao iloko o makou no ke kanawai "aea haukae" a ka Ahaolelo i hooholo iho nei, a me na helehelena okakala o ka Aha.
Ke kunou hoomaikai aku nei ka LAHUI HAWAII i Keonimana a me na lede, no lakou na inoa lehulehu wale i waiho mai imua ona, no ka makaukau e hopu like mai iaia a kui lima pu iho no ka makihiki 1877; a ke kali nei me ke ake nui e hoea mai ia manawa, a e hooia ia ko makou manaolana no ka pomaikai o na makamaka.
MAKENA UA HOLO.—Haalele iho ka mokuahi Auseteralia ia Honolulu nei no Kapalakiko ma ka hora 5 ke ahiahi o ka la 7 o Nov.; a pinana mai ana ke Pailata o Kapalakiko ma kona oneki ma ka hora 12 o ka poe o ka la 14 o Nov., he 7 la me 9 hora kona mama. I ka huli hoi ana mai; haalele ia Kapalakiko ma ka hora 9 a. m. Poaha, Dek. 7, a hookomo mai i Kou nei ma ka hora 7 p m., o ka Poaha Dek. 14. He keu io no keia o kana mau huakai holo loa, a kani ka aka iki o na ohua.
KA HEIHEI KARISIMAKA.—Ua manao wale ka Hui Kumeka Buke o Gallen ma, oia hoi ka hui hou i kapaia, Book Binder Race Boat Club Company; e haawi i heihei hoolealea Karisimaka ma ka Poakahi aenei, no na moku liilii he 2 kapuai ka loa, no ka uku hookomo he 50 keneta pakahi. A e hoomakaia ka heihei i ka wa kai piha, mai ke kahua kapili moku o Foster ma, a hiki i Kakaako; malalo o na Hooponopono ana a ko makou Eleu Empire Rees; a nana e koho i ka mea nana e Ana ka loa o na moku. Pehea la ka Hui heiehi mua iho nei o Honolulu nei? ua puehu loa paha? "E Kapo—e, aui ia," o kipi ia mai lakou. E komo ae a nui.
I kekahi mau la aku nei, ua hiki mai la kekahi wahine haole ia nei a noho ma ka Hotele Hawaii, mai Amerika mai, no ka hoolanalana mai. Ua ike ia kona ano olalau, a aole no nae he ano nui; aka, i keia mau la iho nei, ua nalowale honua iho la oia, a ua haohao ma kona wahi i noho ai. Ua ane nui iho la kona mai, a ku a pupule, a holo mama aku la, a kipa ma ka hale o kekahi mea ma Kahehuna. Noi aku la i ka wahine a ka mea hale i pahi, a ua haawi ia mai ka pahi, a hele aku la. Haohao iho la ka mea hale i ke ano e o keia wahine, a hele aku la e nana i kona makemake i ka pahi, aole nae i ikeia'ku. Huli aku la ia a loaa malalo o ka ulu maia me ke ko, e moe ana, he mau omole liilii ma kona aoao, a ua unu mai i ka lima o ka lole, me ka hoomakaukau e oki paha, aka, puiwa ka mea hale, a kuhea ae la me ka leo nui: "Auwe! pehea oe hana pela?" O ke ala ae la no ia a holo aku la nalowale, a i ke Sabati iho loaa'ku la i Puiwa e moe ana mawaena o na pohaku e moe ana, malaila ae a ka hale pupule, a aia malalo o na malama aloha ana a ka Luna o ia wahi W. B. Writhg.
Ka huakai i Wailuku, Maui, a me
na mea ano nui i ike ia malaila.
Haalele ia Honolulu ma ke ahiahi o ka la 27 o Novemaba, a kau ma ke Kilauea no Wailuku. O na ohua maka koikoi maluna o Kilauea, o W. C. Parke, ka Ilamuku nui o ke aupuni; ka Hon. Key me kana alii wahine; na Loio na Mr. Preston a me Biketona; ka Bihopa o Honolulu, a me Wilipaona o Wailuku.
Mamua ae o ka uhi ana mai a ka hiamoe i na maka, ua hala ae la i hope na lae kaulana, o Leahi a me Kawaihoa; a kuu iho la ka luhi e hoomaha ma ka papahele, e hoolono aku ana i ka nakulu hala ole a na hao; pela ka nawe malie ana, a hiki loa i ka uhi paa ana mai a ka hiamoe i na maka, a o ke oki iho la no ia, na ka moku ka hana.
Aole no hoi i uiha iho ka hiolani ana, o o ke ala ae la no ia, i alawa ae ka hie, oni e au mai ana ka lae o Kalau i ke kai mauka o ka moku, a ani malie mai la ka welau makani he kumumaomao ; ilaila wau i hoomanao ae ai me ka walohia no ua aina la, a piha ka naau i ke aloha, i ka hoomanao ana i kana mau hana &c.
Ma ka hora 4 o ke kakahiaka la 28, hiki ma Lahaina, a pau nui aku la i ka holo i uka o Parke ma a me kekahi poe e ae. Iloko no oia po eleele, hauwalaau ana na keiki hoe waapa o Lahaina, hanu hele mai ana e imi ohua. Me ka eleu nui lakou i lawelawe mai ai iloko o ka poeleele, a i ka nana aku, me he mea la, ua like no ka poeleele me ka malamalama ia lakou.
I ka moku e hoolana iki ana no na ohua lele i uka o Lahaina, aia hoi, lohea ia aku la ka leo o ke kai i ka nu mai i kaha one; alaila, ulu mai la he poomanao, a he welina ana no ia kulanakauhale; alaila, oli ae la au i keia mau lalani himeni, penei:
"Aloha Lahaina i ka malu o ka ulu,
Aloha wale ka ua Paupili o Lele,
Lele ke aloha mokumoku i ka manao."
Haalele ia Lahaina, holo aku la a hiki ma Kamaalaea, a malaila ka haalele ana i ka Kaupu aukai, a kau ma ke kaa lio no Wailuku. Hiki aku la ma Wailuku i ka hora 8:30, a hookipa ia mai la e ka makamaka maikai me ka oluolu nui, o Josia Haole, ma kona home, o Hiilei.
He home makaukau, a maikai hoi keia, ua lako, a kuonoono maoli i ka ike iho. O ka haku wahine oia home, oia o Mrs. Hainakolo Haole, he loea hoi, ma ke ano o ka malama home ana, a me na hooponopono ohana ana.
Kakaikahi loa na wahine a'u i ike ai elike me ia ke ano. Pomaikai o Hawaii, ke loaa na makuahine e like me ia ke kulana, lana ka manao no ke ola o ka Lahui, ka makia hoi a ka Moi Kalakaua e ake nei e onipaa.
NO WAILUKU ME NA MEA I IKE IA MALAILA.
Ke nee mau nei no keia wahi imua, ma ka huli waiwai ana. O na wiliko, a me na paahana malalo oia mau wiliko, ua mau ka lakou hana, me ka hoi hope ole. O na bipi hana ma ka mahiko o Wilipaona ma, he wiwi ka hapa nui, a kakaikahi na mea puipui. I kekahi la, hele au ma ke alanui, kahi o na kaa e lawe ko ana, a ike aku au i kekahi kanaka kahu kaa bipi, e noke mau ana i kana mau bipi kauo i ka hili me ka uepa; o ua mau bipi nei, ua wiwi, a ikaika ole no ka hapai ana i ka hana kaumaha. Aka, ua ake ua kahu bipi nei, e hele wikiwiki aku na bipi ; ua hele lohi loa no, no ka nawaliwali.
A no ka lohi o ka hele ana a ua mau bipi nei, ua noke mau aku no ke kahu i ka hili, a uwe ae la ka bipi. I kekahi wa, hoonou aku ua kahu nei me ka pohaku, a mamua ae o ka lele ana aku o ua kahu nei e uhau i ka bipi, uwo mua ae la ua bipi nei. Ua oi mau no nae ka hele lohi ana, aohe hele awiwi aku.
O keia kekahi mea inoino mawaena o kekahi mau paahana, o ka hoohana pono ole me ke aloha ole i na holoholona. Ina paha pela ka holoholona e huli mai e hana i ke kahu, heaha la kona manao?
KE KUAI I-A ANA MA WAILUKU.
He oolea no ke kuai ana o ka i-a ma Wailuku, a oi loa aku ke oolea i ko Ulakoheo kuai ana i kahi wa. Penei au i ike pono ai: Ua kuai ia kekahi amaama no ka hapaha, a o ka nui o ua amaama nei, he 8 iniha ka loa, a he 1¾ iniha ka laula. Elua kauna oia ano i kuai ia ma ia kumukuai oolea, a na'u i ai kekahi oia mau amaama.
NO NA LIO.
O ka hapa nui o na lio a'u i ike aku ai ma koonei mau alanui, oia na lio a na kanaka e kau mai ana, he wiwi, a piha i ka lepo, aole i hoomaemae ia. Ua maopopo n nae ke kumu o ka wiwi ana, no ka ai ole no, ina he ai, he wahi ai uuku loa no, aohe nui. No ka mea, ua maloo ka mauu o ke kula no ka nui o ka la, a he nui na holoholona i make; a o ke kanu ia hoi o ke ko; nolaila, uuku kahi e loaa mai ai he ai na na lio.
NA LOI KALO.
O Wailuku ke kahawaii palahalaha no ka mahi kalo ana, no ka mea, he nui na kau papa loi, mai kai mai o Nehe, a komo i uka o na pali o Iao. I keia wa nae, ke hookamaaina mai la ke ko, ma kahi o ke kalo, a ke ne mau mai la ke ko e hoopiha i na loi. Me he mea la, he mau makahiki hou aku i koe, e pau loa ana paha na loi kalo, a he ko wale no. Elua no nae kumu e koe ai ka aina aole paa i ke ko. 1 O ke aloha i ka poi kalo, ka ai makuahine o keia aina. 2. O ka aua i ka aina taro, aole e kuai a hoolimalima aku me ka haole.
NA KANAKA KOIKOI, A KIEKIE O WAILUKU.
1. O ke Alii H. Kuihelani, he maikai no kona ola kino, he puipui, a nepue maikai no. Hookahi hemahema o keia alii, o kana wahine ole. No keia hemahema o ke kanaka ke Akua i olelo ai penei, "Aole pono ke kanaka ke noho oia wale no, e hana no au i ko koolua nona e kohu iaia." Oia ka hana ia o ka wahine, i pili alo no ke kane.
2. O ka elemakule kaulana maikai, o W. P. Alexander, ka mea hoonaauao kaulana i na kanaka ma kekahi mea, mawaena o na kumu Euanelio. He maikai no kona ola, he eleu no, me he wahi keiki opio la.
3. O na anela ekolu, ka Rt. Rev. Bihopa Willis, (Enelani) Rev. W. P. Kahale, Ka Rev. Leonoro. Ua maikai ko lakou mau ola kino, a e puhi mau ana i ka pu o ke ola, mai ko lakou kuahu aku.
NA LUAKINI.
Ua paa ka luakini hou o Wailuku, nona ka inoa "Kaahumanu." Maikai na wahi a pau loa; he luakini keia i paa me ka aie ole, aole i puka iwaho e noi dala ai, aka, ia lakou iho no o Wailuku, a paa lanakila. Ma kahi o $6,000 paha ka paa ana, ua make ia puu nui ia lakou, a ke hoeueu hou nei no ka hale bele, a me ka hoomaemae i ka pa.
KA LUAKINI KATOLIKA ROMA.
O kekahi keia o na luakini maikai a na maka ke ike aku i ko loko, ma ke ano o ka hana ia ana. Ma ka oluolu o kolaila kahunapule e ike ia loko oia luakini. Eia na mea a'u i mahalo nui ai. O na kii ku eha, i hana ia me ka noiau nui, ma ke ano kanaka.
Aia keia mau kii ku ma kahi o ke kuahu. Hookahi mauka, a hookahi makai, elua hoi mahope mai o ke kuahu. O ke kiekie o kela mau kii i ka nana aku, ua like no me ke kiekie o ke kanaka maoli, he eono kapuai. O ke kapa o ua mau kii la, oia ke ano kapa o ka wa kahiko, he holoku waha nunui, a me ke kihei. Ua nani a maikai maoli ka hana ia ana. O na kii elua mahope aku o ke kuahu, he mau kii wahine ia, e ku ana ma na aoao o ka pou laau, kahi o ke kii o Iesu i kau ia ai ma ka kea. O na helehelena oia mau kii, me he mea la e uwe mai ana, a pela maoli no ke nana aku. I hakalia wale no i ka leo i ka poha ole mai; aka, o ka nanaina, me he mea la e kono mai ana e uwe pu aku.
O ke kii ku mauka o ke kuahu, he kii wahine ia, me ke keiki e hii ana ma kona alo, a ua ohule iho oluna oia kii; aka he maikai nae ke nana aku. O ke kii hoi ma ka aoao makai o ke kuahu, he kii kane ia, he helehelena kohu kanaka loa. He nanaina eehia kona, me he mea la e olelo mai ana i ke anaina no na mea pili ia Iesu &c.,
O na pio maloko, kekahi mea nani, ke alawa ae iluna, hulilua ka popohe a na pio mauka makai o na pou nunui. Ewalu mau pou nunui e ku ana, a ua ano like ka nana ana me he pou mabala la. Aka, ua hoohaikiia nae ka hale eia mau pou. O ke kiekie mai lalo a i ke poo o ka hale pele he 104 kapuai, he 72 kapuai ka loa o ka hale, 31 kapuai ka laula. He $31,000 kona paa a pau. Pela ka lono mai.
Na hihia.—Ma ka la 14 o keia malama, lawe ia ae la kekahi kanaka imua o ka ahahookolokolo, no ka lapaau laikini ole. Ua hoopaiia ua kanaka la he $20 me $3.95 koina. Ua ao maoli aku no hoi ka Lunakanawai iaia, mai hana hou aku, a he nui na oleloao maikai a ka Lunakanawai H. Kuihelani i ao aku ai i ka mea i hoopaiia.
Me ka mahalo. E. K. W.
Kauka ola ole.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E oluolu kou ahonui, e ae mai ia'u i ka hanohano o ke kuilima pu ana aku, me kou poe okomo mea hou o kou kolamu, a nau e ka lamaku oiaio, e waiho molale aku, imua o na tausani makamaka e noho mai la, mai ka moku nui o Keawe a ka lae aukai o Mano, a oia keia:
Aia ma Honolulu, e noho nei kekahi kanaka o Kahue kona inoa, a he hoa make pu no hoi no makou no kekahi mau makahiki, a hoihoi ia aku nei i Oahu. No ka nui o na lono lauahea i haule mai i o makou nei, oia hoi no ka nui o kana mau lapaau hoopunipuni, i kekahi o na makamaka i loohia i ka pilikia hookahi oia hoi he mai hookaawale ohana, e noho ana mahope, nolaila, ua kono ia mai ko'u pulima e waiho aku i ke akea i keia mau kumu, a na na makamaka e koho no lakou iho, ma kahi o ka oiaio. I kekahi mau la i aui aku, ua ku aku la ka lono i Maui, no ka hiki i ua Kahue nei ke lapaau aole ka mai i olelo nui ia he lepera, (mai hiki ole ke hoola) a na ia lono hoohaupu manao, i hapai ae i ka manaolana iloko o kekahi kanaka kuonoono o na wai eha o Pilipili kona inoa, a i loaa ike alina o ua mai la, a ku ae la ia a holo aku la i Honolulu me ka manaolana e ola io ana, aka, ua hookui ia mai la kona mau manao e ka hua o ke ola ole, mahope iho o na la liuliu wale o ka lapaau ana a ua Kahue nei, ua ku ae la ka mana o ka aoao o ke aupuni, a hopu ia aku la ua Pilipili nei, a lawe ia imua o na Kauka, a hooholo ia aku la e hele oe ma Kalawao, kahi noho o na lepero, a eia oia ke luakaha pu nei, i ka lai o ua aina inea nei a luakupapau alua o kuu lahui. Aloha wale koka manaolana, mamuli o ka Kahue mau hana hoopunipuni. Ua ike no hoi he mai i oleloia aole e ola ke lapaauia, hoopaakiki no, ma ka manao kuhihea, a hoomanao ae la ua i keia mau lalani,—He II-li keiki Ju ano, hookahi no la ua neo , nolaila, e na makamaka e ike oukou no oukou iho, mai puni i na leo ano ole a me na lapaau hoopunipuni, elike me keia i hai ae la. Ina ua loaa i ke alina o ka lepera, ku ae no a maloeloe, a hele ana no Kalawao kahi e hele laula ai, kahi hoi e malama ia ai e ke aupuni, a hookahi hana he ai alii wale no, oia ka'u puana e hoike mai i ka oiaio. Hookahi a'u mapuna leo i koe, a oia keia, Good bye oukou a pau. Me ka Lunahooponopono ko'u welina a me na keiki hoolele hua kepau ko'u aloha.
Me ka mahalo. W. K. WIKI.
Ka Ahaaina a na Poola ma HonoNOLULU, MA KA LA 28 O NOV., 1876.
Ma ka hora 11 A. M. ponoi o ka la 28 o Novemaba, ua akoakoa ae na koa o ka Hui Poola ma ko lakou hale halawai ma Peleula, a ua hoikeia mai na rula i na hoa a pau, a ua kai aku la ka huakai ma ke alanui Nuuanu, a hiki ma ka puka pa o ka Moiwahine kanemake Emma Kaleleonalani ; ua haawi ae la ka hui i ekolu mau huro ana. A huli ae ka huakai a maki aku la ma kahi alanui uuku makai iho o ka pa o ka Moiwahine ; a puka aku la ma ke alanui Papu; huli iuka a hiki ma ke Alanui Beritania; huli i Waikiki, a hiki mawaho o ka pa o ke Kiaaina; ulele ana ka leo o ka pahu, a, wiwi ana hoi ke kani a ka ohe ; ilaila, haawi ae la ka hui Poola i ekolu huro piha ana. A huli aku la ke alo ma ia alanui a hiki i ka uapo o Manamana me alanui Puowaina, huli i kai a hiki i alanui Alii ma Kawaiahao.
Eia ka mea kupanaha; ua ona ino loa ia o Malohi noloko no o ia hui, ua hooili ia ma ke kaa a hoihoi ia i kona wahi ma Kaumakapili. Aole no makou i hoapono i kana mau hana, aka, ua ino nae ko makou mau inoa mamuli o kana mea i hana ai. Ua huli aku la ke alo o ka huakai ma Alanui Alii a hiki mawaho o ka Puka Kauikeaouli, makai o ka pa Alii ; ua haawi ae la ka Hui Poola i ekolu mau huro piha, a i ka mao ana ae o ia hauwawa; ua hoonanea iki ka huakai no ka hoolohe i na mele Hawaii Ponoi i hakuia e ka Poe Puhi Ohe, Mr. Mikekolo, a me Mr. D. Keaweamahi, a me kekahi mau hoa e iho. Ua huli aku la ka huakai ma alanui Moi a hiki ma Alanui Nuuanu, ma Polelewa, huli ke alo i ka uapo, a hiki mawaho iho o ka Halekuai o ka Puuku, II Walakahauki, a ilaila i wehe ai ka Hui i na papale, a haawi ae la i mau huro hauoli ; a huli aku la ma ke alanui Moiwahine a hiki i ke Alanui Papu, ma ka halekuai Papa o Waila ma, huli ke alo i kai, a hiki i ka uapo Mokuahi ; kahi i hoomakaukau ia ai na mea ai o kela ano keia; a pau na hoa iloko, ua pule ia e K. O. Kapule a pau ; ua nono iho na hoa e paina, a pau ia; ua konoia na mea a pau e komo e ai, a ua ai lakou a ua lawa. Ua ona loa ia hoi o J. Kalili a me Wiliama Pake, he mau lala no keia hui, a o lakou kekahi o ko makou mau hoa i kumakaia i ko makou maluhia. Mahope iho o ka paina ana, ua haiolelo mai o B. Kaulainamoku, J. K. Kahumoku, a me A. P. Kalaukoa. Mahope o keia ua hookuu ia na hana. B. KAULAINAMOKU,
Hope Kakauolelo
NU HOU MAOLI!
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe
Ma ka la 28 o Nov. aku nei ; ua malama ia he wahi paina e na keiki o ka huihui o Wailoa, he paina hoohauoli puuwai keia ma ke ano o ka hapai ana i ko lakou aina ma na hana pono. Mamua o ka hora Akahi, ua eleu mai kela me keia mea ma ka hoomakukau ana i na mea paina, a ua hele a ohuohu ka papa aina i na lau lipolipo a me na mea ai; a ua kohu keia he puana'e:
"Luuluu Hanalei i ka ua nui,
Kaumaha i ka noe o Alakai,"
I ka makaukau ana o na mea a pau, ua hoi aku na lala a pau ma kahi o B. Noa, kahi hoi ia o ka Peresidena, a i ka wa pono ; ua ike ia lakou e ku laina mai ana, a poha ae la ka leo : "Akau Hoopololei!" A ua hoomohala ae la ke ahe welau makani papuhea i na wai hooluu o ka Hae Hawaii, a pahola iho la kona nani iluna o ka huakai holookoa ; a ua pua pu mai ke kihi akau a ka hema i ka nani. He hapa minute paha ke ku ana, ua loaa koke mai la ke kauoha e nee imua, a o ka maki iho la no ia, ua mele mai lakou i ke mele "Kalakaua," i ka hoolohe aku, "hone i ka puu wai-ka eha a ka manao." I ka hiki ana o ka huakai ma kahi o J. Parker, ua nee mai la i kahi o ka Papa aina, ia lakou i hiki ai ma kahi o Mary Naai, oia hoi ke kahua ahaaina, ua mele no lakou i ke mele Kalakaua, a i ka noho ana iho o na hoa, ua ku mai o Mi Kaonehu ma ke ano he haiolelo no ka la, mahope o keia, he pule, a ia wa ua paina na hoa me ka maluhia, aohe ona i ikeia aka, i ka wa a na hoa e ai pakiko liilii nanea ana i na ono e ae; ua ike aku kekahi haukae me kona uhane ino e hoao mai e hookahuli i ka maluhia o ke anaina, e ake nui ana e loaa ka waiona. Ua kipaku koke ia aku ia e ka Makai o ka Aha J. Hiloone, a pela e malamaia ai ka maluhia. Ua kapa ia keia hui, o Ka Hui Opiopio o Wailoa, a pau na hana o ka la, ua hoi kela a me keia me ka malu, aohe ona, aohe hakaka, aka, he maluhia.
No ka piha hauoli a me ka nu hou o na hoomahui ana a keia poe opio, ke hoala nei kekahi mau keonimana, D. H. Namahoe a me M. Napeahi, i kekahi hui Himeni, ua kapa ia ka "Hui Nika," (Nigger Club,) Ua oleloia he mea hou keia maanei, aole ka pela mamua, a pela wau i puana'e ai: "Nu hou maoli!" Me ke aloha i na keiki ulele hua metala o kou papa pai, a i ka Lunahooponopono ka welina.
JOHN KAAILAU.
Haleola, Hilo, Hawaii, Dek. 12, 1876.
HAINA O KA PUANA A KA MOE.
Ma ka Nupepa o ka la 7 o keia malama, ike iho la au ma ke kolamu o na mea hou i ka puana a ka moe. E, auhea oe e ka makamaka hooio, eia ka puana o ko moe : Ke kumu laau e ku ana ma kapa o ka muliwai, i kapaia e oe he Peniana ; eia kona haina: Ke Aupuni Hawaii, ke aa i oleloia, aia i ka Liona, haina, ke aupuni o Beritania; ka welau aia i ke Tiga, haina: ke aupuni o Farani; kino holookoa o ka laau aia i ke Kouka; haina, ke aupuni o Amerika.
Ka Aui—O ka Pahu he pani kona; eia ka niele: Haole iipuakea. O ka Umeke he poi kona; eia niele: Kanaka iliulaula Hawaii nei. Me ka lana o kuu manao o ka haina oiaio keia. S. NAPAHUKAPU.
Kapalama-uka, Dek. 16, 1876.
[O kau mau puana ana e ka makamaka, ua pololei, a ke pahola ia aku nei ka mahalo no kou noeau. L. H.]
Mawae! Mawae!!
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
E hoopuka aku ana au i ka oiaio maoli o na mea a'u i helu ai, mawaena o na haole a me na kanaka, Pake a me na Pukiki e noho ana, a i helu ia hoi e a'u i keia makahiki ; oiai owau ka Luna Helu Auhau o Ewa a me Waianae.
Ua helu au me ka manao maikai, a aole me ka manao ino, e like me ka ka nupepa a H. M. Wini, ka Hawaiian Gazette o Dec. 6, nona ke poo, "Luna Helu helu kolohe loa." Ua lawa au maanei, a ma keia pule ae, e hoouna aku ai au i ka oiaio a me kuu kau like ana i ka helu mai ka poe waiwai a i ka poe ilihune. Owau iho no.
JNO. K. UNAUNA.
Mililani, Dec. 20, 1876.
Kue i ke kokua ekolu o ka lua Liona.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
I ko'u ike ana ma kou papahele o ka la 9 o ka mahina i hala, nona ke poo, "Nalo ka ono Palaoa," ma ka hapa hope loa e pili ana ia Kekawewe. Eia wale no ko'u manao malaila : Ke kue nei au iaia, a ke hoapono nei hoi au ia C. Laulipolipo o Kapalama a me Ikepono, no kona hoike pololei ana elike me ka oiaio, a elike hoi me ko'u ike pono i kana mau hana, oiai au e noho paahao ana, no na mahina eha a oi. A ke hoike nei au i ka oiaio, me ka mea i hoike ia ae la maluna.
Eia na mea ai i papa ia ma ka Rula 1.—Opiuma. 2.—Paka. 3.—Waiona; aole o ka Palaoa, a me ka I-a. Owau no me ka haahaa. S. K. KAUAKUAHINE.
Manoa, Honolulu. Dec. 11. 1876.
UA KU MAI la mawaho o ke awa i ke ahiahi onehinei, he wahi kuna mokuahi Rukini uuku, a i ka po ana iho holo'ku la i ke kahua mokomoko. He aano no.
Ke kilohi aku i ka Pa Kapiolani ma Kaneloa i keia wa; "Noho e ka mikioi," i ka ua mea he eleu o ka Luna hoohana nui; ke waiho ili hualala na alanui holopuni ma ke ano huina kolu, a mawaena olaila he pa poai, me na alanui pio poepoe e okiia aku ana. Ina e maemae pono ana, o ka aku ia a ka pa hoonanea nani nui wale. O ka oi aku o ka nani, e loaa ona alanui akea mai ke alanui aupuni o Kamoiliili a hiki i ua pa nei.
HAULE!
MA KA POAONO I HALA, DEKEMAba 16, ma ke alanui mawaena o ke kahawai o Ewa a me Waikakalaua, he Buke Pakeke Hoomanao a me kekahi olowaa Dala, he mea waiho Paka. E haawi ia no ka makana i ka mea e hoihoi mai ana i keia mau mea ma keia Keena.
Honolulu, Dek. 18, 1876. [52 3t.]
OLELO HOOLAHA.
EIA MA KO'U LIMA KEKAHI NOHO ITALIA me ke KAULAWAHA pu no, i loaa ia'u ma ke alanui Nuuanu mawaho o ka hale Kaawai, helu eha. (No 4.) O ka mea nona ua Noho la, e kii koke mai me ka uku pu mai i ko'u lilo i ka hoolaha a me ka malama ana maloko o na la he umikumamalima, ina i kii ole ia mai a hala keia manawa i hai ia maluna, lilo loa ia'u ka noho. E loaa no au makai koke iho o ka huina alanui Beritania a me Maunakea.
SAM. KUMUKAHI.
Kikihale, Honolulu, Dec. 19, 1876. [52 2t*]
OLELO HOOLAHA AKEA!
O MAKOU O NA MEA NONA NA INOA MALALO iho nei, ke hookapu a ke papa loa aku nei makou i na ano kanaka a pau, ke Pukiki, ka haole, ka Pake a me ka Hawaii, me ke kuleana ole, aole e hele wale, a aole e hookuu i ko lakou mau holoholona, ka puaa, lio, bipi, miula a me na ano e ae a pau, maluna o ko makou aina hoolimalima, o WAIMALU MA EWA, ma ka mokupuni o Oahu. Ina e loaa na holoholona, e hoopaa ia no Iwakalua la, a e kii mai ka poe nana na holoholona me ka uku i ke poho, e like me ke kanawai, a ina aole e kii mai a hala o Iwakalua la, e lilo no no makou ia mau waiwai, a e ki pu ia. HANALE SILVA.
MANUELA SILVA.
JOE SILVA.
Honolulu, Dek. 9, 1876. [51 2t]
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
KA HALE PAI KII
COSMOPOLITANA!
Helu 64 a me 66, Alanui Papu.
UA WEHEIA'E NEI, A ILAILA E LOAA MAI AI ka mea nona ka inoa malalo iho, me ka makaukau e hoolawa i na anoi o na mea a pau e makemake ana i
NA KII NANI OI O KA MAIKAI!
H. L. CHASE.
Honolulu, Dec. 1, 1876. [50-4t]
L. MAKALE,
[LOIO!]
UA HOI mai keia Loio kamaaina, a ua noho ma kona keena Loio, ma ka hale Uinihepa o Likikini, kuai kamaa, huina o na Alanui Kalepa a me Papu, a ua makaukau e kokua ma na hihia kanawai o kanaka. 782 3m 798
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE!
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na lako Kukulu Hale
O NA ANO A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKAANIANI,
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI-LIILII,
AMI-LOLOA
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Na Balak Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna ae e kuai makepono loa ia aku no ke DALA KUIKE 1-1y
E LOAA NO I KA POE E
MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui o na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. ( 1y) TARAMU.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Dec. 11, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Dec. 18, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Dec. 25, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Kona, e hiki loa ana oia i Honomalina, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 775 3m 786