Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 52, 21 December 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, DEKEMABA 21, 1876.
Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HOOLAHA KULA SABATI
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.
I ka Lehulehu! Na Tausani makamaka
o ka Lahui Hawaii!
Ua hala ae la mahope, ua lawe aku la ke au o ka manawa maluna o kona mau eheu palahalaha i ka hapanui o na la o ka makamaka M. H. 1876, a ke aneane mai nei kona nalo ana aku mahope o na ao o ke au hou. Ano, o ka hoomaikai wale ana no ka kakou, me na hoomanao hauoli no na pomaikai i loaa mai, a me na launa oluolu ana hoi iloko o ia manawa. Ua ike a ua maopopo lea ia makou, ua apo pu ia kakou maloko o na poai aloha o ka manao lokahi no ka kakou pepa nei, a i kumu e hoike ia aku ai ko makou mau hoomaikai ana ia oukou e na makamaka no ka lokomaikai i hoike ia mai, a me na kumu hoolana manao no keia mua aku; e haawi wale ia aku ana i koolua no ka pepa mua o ka malihini M. H. 1877 e naue malie mai nei, he ALEMANAKA no ia makahiki.
I maopopo ai nae na rula o ka kakou pepa, e hoakaka aku no maku.
O ka mea e lawe ana i ka pepa a uku pau mai i ka auhau i ka makamua, $1.75 wale no, no na mahina he umikumamalua.
O ka mea e lawe ana i ka pepa no eono mahina wale no, alaila he $1.00, me ka hookaa mua mai; a pela no me na mahina hope, ke makemakeia.
O ka Rula paa loa, aole loa e loaa kekahi pepa hookahi, ke ole e hookaa mua ia ka auhau. I kumu e loaa laulaha ai ka kakou pepa a puni ko kakou mau pukoa, nolaila keia auhau mama no
Hookahi Makahiki $1.75
Eono Mahina 1.00
me ka hookaa mua ia nae, a e haawi ia'ku ka Makana Manawalea he ALEMANAKA NANI!
Ka La Hemolele.
Mamua ae o ko makou hoea hou ana aku imua o na makamaka, i keia pule ae, e hoea e mai ana ka la "Karisimaka," oia ka Poakahi, la 25 o keia malama. O ka la keia a makou e kapa nei, "he la hemolele," oiai, o ka la ia i haawi ia mai i ko keia ao, "he kalahala." O ka la ia i hanau ia ai ke keiki a ke Akua, a ma Ona la kakou e ola nei. Nolaila, ke pahola e aku nei makou i ke Aloha Karisimaka Maikai o ka hauoli ia oukou e na kini makamaka, me ka puana ana ae i na kalokalo, e loaa ia oukou na pomaikai a pau a ka mea nona ka la i makana mai, a e hoonipaa ia ke aloha a me ka manaoio nona iloko o ko kakou mau puuwai; a elike me kona hemolele, pela hoi kakou e hemolele ai ma Ona'la.
POMAIKAI O MAUI.
Ke hauoli nui nei makou i ka loaa ana 'ku o ke pani ia Maui, ma kahi o ko lakou makua Kiaaina i hookiekie ia'e nei, he kanaka i like ke kulana me ko lakou Kiaaina mua. Ma ka oluolu ana i ke alii ka Moi e hookohu aku ia Hon. W. L. Moehonua ma ka noho Kiaaina no na moku o Maui, malaila no i hoike ia mai ai kona ake nui e hooi aku i na kumu e loaa 'i ka pomaikai i kona mau makaainana ma ia mau mokupuni; oiai, i ka hooneleia ana o lakou me ke Kiaaina mua, ua lawe ia mai he pomaikai nui, a he waiwai hoi e ku ai ke kaena, aka, i keia la, aole lakou i nele, oiai, ua loaa iho la ke nani e piha'i ka makalua i hoohakahaka ia. Ua pomaikai ke aupuni a me ka lahui ma keia hoololi ia ana, oiai, o ke kanaka kupono ma kahi o ke Kuhina Waiwai, a o ke kanaka kupono ma kahi o ke Kiaaina o Maui; a me he la, ke hoomau ia'ku ka wae noeau ana o ko kakou Moi e like me keia, e hala ole ana ka makou i puana'e ai i kela pule, "kamoe hou ia ka iwikuamoo o Hawaii," a "ola o Hawaii ia Hawaii." O na manaolana a pau, eia me makou, a me he la, ke ano halialia mai nei no ka hopena oiaio o ka pomaikai.
Iloko o na la he 24 ka moku D. C. Murray i ka moana ma keia huakai hope mai nei a ku ia nei mai Kapalakiko mai.
KA MAHALOIA O NA HANA MAIKAI.
I kekahi manawa i au wale na la, e hele ana kekahi keiki nona na makahiki he 12 a oi iki aku ma keia kaona e like me na keiki e ae, mahope o ka pau ana o ke kula. He mea mau i na kamalii ka pipili mau ana ma na uwapo i ka hoehoe waapa, ka panapana hua a me kekahi mau hana lealea e ae i komo i ke poo o na keiki ka lealea. O keia la no hoi i oleloia, he la no kekahi moku lawe leta e holo ai i Kaleponi, oia hoi ka "Bark Yankee" a he la piha loa no hoi keia o na uwapo i ka poe e holo ana a me ka poe e makaikai ana, e hi-o ana hoi na kanaka i o a ia nei no ka hooili ana i na ukana o ka moku.
Aia hoi, iloko o keia wa e lulumi ana ka uwapo me ka piha hookeke i na haole a me na kanaka, ia wa, ua ku ia mai la ua keiki nei, aia hoi, imua ona e waiho ana elua mau dala kini ($40,00) he kanaha dala, nana aku la oia mamua a mahope ua piha a ua hookeke i na kanaka me ka hele no maluna o ua mau dala la e waiho nei, aohe nae he ike ia iho. Iloko o ka puiwa nui o ua keiki nei, nana aku la ia a ike aku la oia i ka Hope Ilamuku "Henry Swinton," a kilohoi e ku ana, a ua maopopo no paha ia ia o ke kanaka kupono wale no ia no ka hoomaopopo ana i na waiwai o keia ano, ia manawa, ua lele koke aku oia a paa ma kona lole, a kuhikuhi koke aku ia ia no keia hana aloha, ia wa, ua hele koke mai ke kila a lalau i ua mau dala nei, me ka huli hou ana iho ma kahi a ua mau dala nei i waiho ai, mea paha he dala hou iho no koe, aole nae.
Ua ninau koke mai la ke kilo, "ina paha ua ike oia he nui aku na dala mamua o ka mea i loaa mai." Olelo aku ke keiki, aole; oia wale no kana mea i ike ma ia wahi. Ua hele koke aku la ke kilo iluna o ka moku e huli ana i ka Ona nana na dala i haule. I keia manawa no hoi a ke keiki e ku nei i ka uwapo iwaena o ka piha i na kanaka, ke nana nui nei lakou no keia keiki, a no ka hawawa mai o ua keiki nei no ka huna ole i ka mea haule, a pela aku. Aole i upu iho mahope o keia wa, ua kahea koke ia mai ke keiki e pii iluna o ka moku, a imua o ka Ona o ka mea nana ka mea haule, ua hoomaikai mai la kela ia ia a haawi makana pu mai he hapalua kini ($10,00) he umi dala. No na hana maikai a keia keiki ua hoolahaia kona inoa maloko o ka P. C. Advertiser a me ka Hae Hawaii, a nolaila ua loaa he inoa maikai i keia keiki a hiki i kona manawa e noho kanaka makua nei. A nolaila, ke kono nei keia olelo i na keiki o keia manawa e hele ana ma na alanui, me ka malama i na hana pono o keia ano, ua hoonaauao ia keia keiki maanei a i ka wa e pau ai ke kula, he ao mau kona mau makua ia ia no na mea o keia ano a me kekahi mau mea hoonaauao e ae, aka, aole i liuliu ua ohi no kela mau makua i ka waiwai o kela kanu ana i ka laua hua iloko o kela keiki, a pela pu no paha me kakou a pau i loaa na mahalo ia mailoko mai o na hana maikai, aole mailoko mai o ke ino. Ma ka hana ana o ke kanaka hoopono ka mahaloia o ua kanaka la. He mea hikiwawe ka olelo ana o ka waha ma na mea o ka pono, aole nae he mana ilok o ka olelo wale ana. He maikai wale no ia, o ke kanaka pono io nae, e oleloio ana no ia ma na mea a kona naau i manaoio ai, aka, aole ma kana olelo wale ana ka maopopo o kona pono. Ua oi aku ka mana o kana hana pono ana mamua o kana olelo; ma na mea leo ole, oia hoi o ka nui o ka ke Akua mau hana. Ke kaa mau nei ka honua, ke holo nei na ao o ka lewa, ke ulu nei na mea kanu me ka halulu ole. Pela hoi na hana a ke kanaka pono, ua oi ka mana o kana hana maikai o ka olelo a kona waha, ke ike nei kakou i na wai lele liilii, he mea walaau nui, aka, e kahe ana ka muliwai nui me ka leo ole.
Pela no ke kanaka hana maikai. Ua hoonohoia oia ma ke ao nei i kumu e ao aku ai i ka pono ma kana hana ana. Aole i mahaloia kona leo, he makaukau ole paha no kona waha, aka, ke nana aku nei na kanaka i kana hana ana, he maikai, a malaila no ko lakou mahalo. Aole ke kanaka pono e hookiekie ana i kona leo, aole hoino wale kela ma kona waha, aole huhu kona naau, a i hanaino mai kekahi ia ia, aole ia e hoino aku, ua hoomaikai no. He puapuai mau mai ka oiaio ma kona waha; a e hooko ana kona mau lima i ka mea a kona leo i hoohiki ai, ma ka pono kona olioli. A i hoeha mai kekahi ia ia, aole kela e hoopai aku. Ua makaukau mau na hana pono e kokua i ka mea pilikia me ke noi ole i ka uku. Ua lawelawe no oia no ka mea i nele, a he makau ole hoi ka pono i ka maka o kanaka, a o ka ka pono mea makau ka hewa. Aole e pili ana ia ia na hewa a ka poe enemi e hoopili wale mai ai, no ka mea, ua ike na mea a pau i kona ano aole ia i kokua i ka hewa.
Maluna o keia kaua, aole e lanakila ka hoino wale ana o ka poe hewa. Ua like ke kanaka i mahaloia kona inoa me ka lole maemae i nou ia aku i ka lepo, ua pili iki paha i ka wa pokole a maloo ae ka lepo, helelei wale mai no, a koe aku no ka maemae. Pela ke ano o ke kanaka hana pono, he oia mau oia.
MAI KA PENI MAKUA MAI O KA
LAHUI HAWAII.
E KA LAHUI HAWAII;—Aloha:
O Piladelepia keia wahi a'u e noho nei a e kakau aku nei i ka poe heluhelu i kou mau kolamu. Ua hiki mai au i keia wahi ma ka la 31 o Okatoba, he ehiku la holo mai Kapalakiko mai. He nui, palahalaha a he nani maoli no hoi ka aina, kahi i moe mai ai ke alanui kaa ahi mai Kapalakiko mai a hiki ia nei. O ka oi keia o na kulanakauhale o Amerika me ka nui, aka, ua oi paha o Nu Ioka ma ka heluna o na kanaka. Ina e hoonui ia ko kakou kulanakauhale o Honolulu, ma ka aoao komohana, a hiki aku i Waiawa, ua aneane like ia me keia kulanakauhale o Piladelepia. He umikumamalima mile ka loa o kekahi alanui hookahi iloko o keia kulanakauhale.
Ma na kaa ka nui o kanaka e hele ai, he ehiku keneta ka uku no ke kau ana iluna o ke kaa; he pii keia i ko Kapalakiko, malaila, he elima wale no keneta ka uku o ke kaa. Ua laki loa na kaa iloko o keia mau mahina, no ka nui loa o ka poe makaikai i ka Hoikeike Nui. Ua loaa ia'u he umi la e makaikai ai i keia hoikeike. Ua pau iho nei ka hoikeike i ka la 10 o keia malama. Ua lohe mua kakou ma Hawaii, no ka nui o keia mea, aka, e like me ka pane ana a ke aliiwahine o Seba imua o Solomona, "O ka hapa uuku wale no kai haiia," pela au e olelo aku nei ia oukou, o ka hapa aha la kai lohe mua ia e kakou? O ka hapa uuku loa. Ua ike pono iho nei ko'u mau maka i keia nani nui, aole o kana mai. Aole no hoi i hiki ia'u ke hai aku a pau.
O kahi i kukuluia ai na hale no keia hoikeike ana, eia no iloko o kekahi apana aina nui, he 3,000 eka ka nui. Ua hookaawaleia keia apana aina i wahi luana no na kanaka. Ua hanaia na alanui a maikai, ua kanuia na laau malumalu, a ua hanaia na noho malalo o ka malu o na laau, ua hana ia na uapo maluna o na kahawai. He maikai loa keia apana aina, a ua maemae loa ka malamaia ana, ua kapa ia ka inoa o keia mau tausani eka, o Fairmount Park, he waiwai ia no ke aupuni, he wahi makaikai no na mea a pau. Iloko o keia apana aina ua hoopuniia i ka pa kiekie he 250 eka, a maloko o keia pa, oia kahi o ka hoikeike ana. O ka nui o na puka e komo aku ai iloko o ua pa nei, he hookahi haneri. He hapalua ka uku no ke komo hookahi ana o kela a me keia. O ka nui o na hale i kukuluia iloko o ka pa, he 100. koe na hale liilii kahi e kuai ia ai na mea hoopukapuka a me na mea ai. O ka hale nui loa, ua kapaia "Ka hale nui." He iwakalua eka aina a oi i paa i ka malu o keia hale. A aia iloko o keia hale, na mea hoikeike o na aupuni o ka honua nei i hookaawaleia ma ko lakou mau mahele ponoi. Maloko no hoi o laila ko kakou wahi mahele o Hawaii. He mea hiki ole ia'u ke hoonohonoho i na mea hoike o kela a me keia aupuni maluna o ke kanana, e pau e auanei ka manawa, a e piha e na buke he nui, me ka pau ole o na mea a pau i ka haiia.
O na hoike i oi kiekie loa, oia ko Amerika, Beritania, Geremania a me Farani. He nani maoli, a he akamai ka hana ana. He hoike maopopo ka lakou mau waiwai no ke kulana kiekie o ia mau aupuni. O kekahi hale nui, oia ka hale hoikeike o na mikini, he 13 paha eka i paa malalo o ka malu o keia hale. Maloko o laila na ano mikini a pau. E hana ana i kela a me keia la, mai ka la mua o keia hoikeike ana; ka la 10 o Mei o keia makahiki a hiki iho nei i ka la 19 o keia mahina. Hookahi enekini nui mawaenakonu o ka hale, nana e hoohana na mikini a pau iloko o keia mau eka he 13. Aole o kana mai ka nui o keia enekini; aole nae he leo, aole nakeke, aole uwiuwi, he pahee maikai ka hana ana, aia nae ma na wahi a pau e puni ana ka nakeke o na mikini, he kulikuli maoli na pepeiao iloko o keia hale. Aka, he hale keia i makemake loa ia e ka poe makaikai, no ka nui paha o na mea akamai i ike ia malaila.
Ma keia hoikeike nui i ike ia ai na mea ano nui o na aupuni a pau o ka honua. Aole no e nalo na aina naauao a me na aina naaupo iloko o keia wahi. Me he mea la o na hua keia o na aupuni a pau i hoike ia maanei, ma ka nana ana i na hua pela i ike ia ai ke ano o na laau, aohe e nalo ko Kina ano, ko Iapana a me ko Tureke ma na hiohiona i ike ia maanei. A pela no hoi o Amerika Huipuia, Beritania, Geremania a me Farani, ua akaka loa.
He nui loa na hale ai, a me na hale inu ti a me ke kope, he kenikeni ka uku no ke bola ti, he hapaumi ka uku no ka mea ono hookahi, a pela aku. Aka, he haahaa loa keia i na mea kuai ma Farani iloko o ko lakou hoikeike nui mamua, he pii ino loa ko laila. Aole o kanamai ka nui o ka poe i komo e makaikai i keia hoikeike nui, ua manaoia, e hiki aku ana paha i ka eiwa miliona ke huiia ka poe komo a pau mai ka la i weheia ai ka hana, ua hiki aku i ka haneri me kanalima tausani ka poe i komo i kela la keia la, a i kekahi la, ua hiki aku i ka elua haneri tausani ka nui o ka poe i komo. Iloko no nae o ia nui o kanaka, a hooke aku hooke mai, ua mau no ka maluhia, aole haunaele, he kakaikahi ka poe kolohe i na mea hoikeike, aka, o ka poe i hana pela, ua hopu koke ia lakou e na makai. Ma ka la umi iho nei o keia mahina, ua hookuuia na hana. He nui loa ka ua ma ia la, mai kakahiaka a po ka haule ana o ka ua. Iloko no nae o ia ino, ua hiki aku paha ka huina o ka poe i komo i ka haneri me kanaono tausani. Ua manaoia, ina he la malie, ina ua elua tausani a keu. He mau haiolelo kai haawiia e ka poe luna nui o keia hana, a he mau himeni kekahi, a i ka pau ana, ku mai la ke alii, o Peresidena Grant, a kukala mai la oia, "ua pau ka hoikeike." Weheia mai la ka hae kahiko loa, ka hae mua o ke aupuni, alaila, hookani ia mai la ka leo "Amerika," a pau ia, hui pu ae la na kanaka a pau e mele ana i ka himeni hookuu,
"E hoonaniia ke Akua,
Ma na lani kiekie loa,
He maluhia ma ka honua
He aloha i kanaka."
I ka wa i hui pu ai kela anaina nui e mele i kela mau huaolelo, piha loa iho la au i ke eehia, a i ka nana 'ku, pela no na mea a pau. I iho la au ilok o'u, "i kaulana no oe e Amerika, no kou hooia i ke Akua, a i pomaikai no hoi oe no ke kukulu ia ana o kou kahua aupuni maluna o ua Pono nei o ka Lani a onipaa. Aloha wale oe e Amerika, ka mea nana i haawi i ka malamalama i na moku o kai lilo e, a huli o Hawaii i ka pono e ola'i."
Iloko o keia la nui, ua hukiia na iini o ka manao ia Hawaii, me ke ake nui e loaa ia kakou ka malu mau loa maluna o na hana pono. I kaulana o Hawaii ma keia hope aku no kona pono, kona malamalama a me ka holomua.
Ua halawai iho nei au me Kalaka makua a me Polepe makua, a me ka laua mau wahine. He maikai ko lakou ola. Ua olelo mai laua, he nui ke aloha i ko Hawaii lahuikanaka.
He pono au e hooki maanei, a mahope aku e hai hou aku no au i na mea a'u i ike ai iloko o ka hoikeike nui a me na mea e ae. E aloha auanei na makamaka a pau. Welina no hoi na keiki ponoi o ka LAHUI HAWAII. PALEKA.
CHESTER DEL. CO. PA.
NO V. 19, 1876.
M R J. K. JOSEPH;
Aloha:—Akahi no au a kau wahi leta aku ia oe, aole nae no kuu palaka ka hakalia. He nui loa na mea e huki ana i kuu manao io a ia nei, aka, ua kaawale iki au i keia la a'u e palapala aku nei ia oe. Ma kela Sabati i hala aku nei, ua hele au i ke kula Sabati o John Wanamaka ma Piladelapia. He kuia nui loa keia, a ua kaulana a puni ka honua, he 1500 ka nui o na haumana iloko o keia kula, he maikai na hana, a he nani maoli no hoi ka himeni ana. Ia'u i lohe ai i na leo e mele ia, aloha iho la au i ko kakou kula Sabati. I keia awakea, ua hele au i kekahi kula Sabati ma keia wahi a'u e noho nei. He 600 ka nui o na haumana, ina e malie mai ka ua, e hele ana au e haiolelo imua o lakou i keia auina la no na mea e pili ana ia kakou ma Hawaii. Ma ka nana ana nae, e nui loa ana ka ua. He aina nui a maikai keia. He holo ka hana.
E hai aku oe i ko'u aloha i na haumana o ke kula Kahuna, a ia Nawe ma a me Moo ma, a i na hoahanau no a pau. Aloha nui! Eia kekahi, e makaala oe i ka hana a kaua, e paipai i na hoahanau me ke aloha. E imi oe i ka poe mai a me ka poe nawaliwali, e hai aku i ko'u aloha ia lakou. E aloha aku a nui loa i ka poe hoa o ka halawai opio o Kawaiahao. Ua halawai au me kahi poe opio maanei. He nui na hana a ka poe opio o keia aina, elike no me ko kakou poe, aka, he oi loa keia ma ka ikaika, a me ka hoomanawanui. He pono i nui ko kakou aho. Ia'u e ike maka nei i na hana o nei, ua hu ko'u aloha no ko kakou mau hana ponoi. E oki au maanei. E aloha auanei oukou a pau, ko oukou makamaka. H. H. PALEKA.
HUNAHUNA MEA HOU O PUNA.
E oluolu oe e lulu lima aloha pu kaua, a me kou Kapena, e hookomo iho i ka'u wahi ukana ma kahi kaawale o kou kino lahilahi.
Ma ke ahiahi o ka la 12 o Nov., ua haalele aku la ke Queen Kapiolani me kona pokii Kapooloku, Hon. L. Kaina, me na hoa e ae o ke Aliiwahine ia Hilo Hanakahi, me ka ua Kanilehua. A no Puna kai nehe i ka uluhala ka ihu o na waa holo honua ia ahiahi, a moe lakou ma ka home o R. Lyman Esq. me ka wahine noho kai o Haena i Keaau.
A kakahiaka ae, ua naue mai la ka huakai a ke Aliiwahine e ike i ka iliili nehe o Aalamanu, a malaila ae i ka malu lau niu o Keauhou. A haawi ke aloha o ke Aliiwahine me na wahi ukulii makaainana ona.
A ma keia wahi ua ninau iho la ke Aliiwahine i mea nana e lawe aku e hoomakaikai ia Ka wai Koolihilihi, a me Hopoe Lehua kiekie, ua ahonui aku la ka mea e kakau nei i ka lawe ana. A ua ike i ka uha pahoehoe o Hopoe, a honihoni na lima me na limu e ulu ana iluna. A kiei koke no me ka punawai kaulana Ka wai Koolihilihi; aole nae he wai o loko o ka punawai, ua pau ka wai i ke omo ia e ka wela o ka la, no ka mea, he mau malama malie ia o ka apana o Puna; nele ai i ka inu wahi wai. A malaila aku na lehua nee i ka papa o Malio, i hooipo ia hoi me Lililehua i Hopoe, a hiki aku la ka huakai i ka imu opihi a Kamamalu, he 13 mile mai Hilo taona mai a hiki ilaila, ma keia wahi, ua noi ia aku la ka oluolu o ka mea nana ka huakai e hookuu mai ia'u, a ua wehe i ka pili hooko-o ia loko ma keia wahi, ua hele ke Aliiwahine me ke ola maikai.
No Keaau iho. Aole nui na kanaka ma keia aina, he hapa loa na hale ma keia wahi; he uuku loa na haumana kula o keia apana, ehiku wale no ko lakou nui, he mau keikikane wale no lakou. Me ia uuku no, ua hoopuni pono ia ka pa kula i ka pa pohaku me ko lakou home laau maikai iloko, me na pue uwala a mau puepue pia; a ke hooikaika nei no ua mau wahi koa liilii la o Iesu e pale i ka nahelehele oloko me ke kokua pu mai o ka Hale e pono ai. I like ai me keia mau hua mele:
He aloha ko Iesu
I na keiki liilii no, &c.
No v. 25, ua kukuluia ka ahahui luna o ka ekalesia o Puula ma Makuu, he nu hou keia i na hoahanau o ka ekalesia, akahi no lakou a ike i keia hana a ka Haku i hana ia e kana kauwa, Rev. J. N. Kamoku, aole no hoi i na kahu mua aku. Ma ka hora 11 ponoi o ke a la i haiia ae la maluna, ua akoakoa pau mai la na luna me ke kahu J. N. Kamoku maloko o ka hale kula o Makuu. Mai Olaa mai a Puula; a i kanalua iho oukou no ka hai ole ia aku o ka inoa o na luna pakahi o kela me keia apana; oia mai ia maloko o ka moolelo o ka ahahui, ilaila e pau pono loa ai na opi lua a ka makemake.
I ka nana aku i ka hana a na luna e hoike ana i na hana o ko lakou mau apana, ua nee imua na hana a ka Haku ma kekamau apana, a ma kekahi no hoi, ua emi mai. No ke kahu iho, ua mikioi na hana a ka makua, aole hoohalahala ana, aole inoa haumia maluna ona, ua eleu na hana a ke kahu imua o kana mau hipa; a ma na hora ahiahi loa o ka la i haiia ae la, ua hookuu ia na hana. E noho hou keia aha i Olaa i ka la 2 o Ianuari, 1877. Ua hookipa pono ia na luna ma ka hale o Kalahiki i na mea ai no ke kino, a ua olu pono ke aloha kamaaina. S. K. PO-OPIO.
Keaau, Puna, H., Nov. 27, 1876.
Uwila, Hekili—Uakane Hekili.
Ma ka po o ka la Sabati i hala ae nei, he nui ka ua, uwila a hekili. Hopohopo kanaka, manao iho la kekahi, he kupaianaha ka hana a Kanehekili! O ka hana ka ia a Kanehekili! Ina pela, pehea la ka na uwili a hekili i ike ia ma Parisa, ke kulanakauhale nui o Farani ma ka la 16 o Iulai, M. H. 1866. Ma ia kulanakauhale, ma ia la no hoi, hora 1, he lehulehu na ao mai ka hema mai, panopano lakou, a liuliu iki pouli loa iho la ke kulanakauhale, aole i ike loa ia kekahi mea, pilikia kanaka a uwe! uwe!
He ua wale no mai ke aouli mai. He nui na auwai malalo iho o ke kulanakauhale, kahi i lawe ia aku ai ka opala o ke kulanakauhale i ka muliwai a i ke kai. Aole nae i pau ka wai ma ia mau auwai, ua paa pu ia a hu ae la ka wai iwaho, a holo aku la ma na alanui, e like me ka wai ma na kahawai. He kelekele wale no na alanui, aia malalo iho o keia mau auwai kekahi poe paahana, a make emo ole iho la lakou i ka wai, o ko lakou make no ia. Ua piha ka ea i ka uwila, me he mau kukuna malamalama la e anapu ana mai na pohaku mai o ke alanui: Ma ke ala e "Rue de R voli i lke lea ia keia." Ua ike paka ia hoi kekahi uwila me keia V. A aia ma ke kulanakauhale kekahi muliwai a malaila kekahi laau alani e ku ana, ku mai la kekahi uwila ia ia a moku ka pale laau ia ia a puni, i mau apana he alualu a ua ike lea ia ka mala, me he mea la i puhi ia i ke ahi. Aia malaila he wahi hale, o ke kanaka i malama i na buke o ka hale nei, ike aku la ia i na wahi malamalama nui ma ka papa hehi, ike aku la oia ia wa ua olinolino loa kela, aohe he hiki ia ia ke nana pono aku, a o ka piko o kekahi laau e ae ua oki ia oia, me he mea la, ua oki ia i ka pahi. A ia wa hookahi, ua hoaa ia ke "gas," o ke kulanakauhale i ka uwila a aa no ia me he ahi la, a nakolo ae la ka uwila ma na alanui, a ua piha ke kino o na kanaka i ka makau i ka uwila a nui loa ae la ka pilikia o na kanaka. He wahi ano nae ia o ka uwila, ua hookau mai ke Akua he kanawai nona e like me kona manao he pono. E like me ko kakou hoohuli i ka lio me ke kaulawaha, pela no ko ke Akua hooponopono ana, na kanawai o ka uwila, aole no Kanehekili keia, aole loa. Na Iehova no keia hana, e hoonani mau ia aku kona inoa hemolele. F.
Ka O-le puhi.
Ua puhi mua aku ka Aha Luna o ka ekalesia o Waianae i ka o-le niho elepani, mamua ae o ka hoea ana mai o ka la 28 o Novemaba, me ka manao e lohe ana na keonimana, a me na mea a pau loa, e naue mai la hoi e lulu iho i ko lakou mau kenikeni no ka hale o ke Akua e hana ia nei, aole ka! i ka alawa ana aku ma o a maanei o ke alanui aupuni, he ole ka maalo mai, i ka haliu ana ae i hope, o na keiki lalawai wale no o ka maile laulii o Koiahi e hao ana na polena o Haupu, e lawe nui mai ana e hoolei i ko lakou mau hapaumi no ka hale o ke Akua.
I ka hora 9:30, ua kahea mai la ka leo o ka bele, a i ka hora 10, ua piha o loko o ka luakini, a e hone mai ana ka leo o ka Bana puhi ohe, a pau ia, ua wehe ia na hana o ka la e ka haiolelo a J. W. P. Kahalewai, me ka himeni a pule. Ua haiolelo mai la o F. W. K. Lonoahiilei, no ka haawi ia ana mai o ke kuokoa e kekahi mau aupuni mana nui, a pau ia, himeni mai la ka papa himeni, a puhi mai la ka Bana. Ua haiolelo mai la o John D. Holt, no na mea ana i ike ai ma ke kulanakauhale o Kapalakiko, a himeni mai la ka papa himeni i ka leo mele "Hawaii Ponoi," a lulu dala. I ka lulu ana, he 45 dala, a pau ia, ku mai la ka Luna kudala i kohoia no ka la, e kudala mai i na lei maile &c, i ka ike ana, ua loaa na dala he 10, hui ia $55.
Ua nui na mea ai i hoomakaukauia, a ua ai a lawa pono; ua holo ahiu aku ka pololi mai ka opu aku, i ko makou hoomaopopo ana, he paina kiekie keia o ka ekalesia. Hookahi nae mea nui oia la, o ka minamina loa o kekahi kanaka i manao ia he kanaka pohaku, i ka lilo ana o kana hapalua i ka wa kudala lei, aole oia i manao i kona hanohano, i ka lawe ana mai o kekahi lede hanohano a hoolei mai i kona a-i, a me ka hauoli piha o ke anaina ia ia, o keia mea minamina i kana hapalua, he konohiki oia no Pahoa, aina o ka Mea Kiekie R. Keelikolani. O kekahi kumu o kona minamina, no kona maa ole i na ano kokua i ko ke Akua aupuni.
A i ke ahiahi ana iho oia la, ua hula ia mai la o ua kanaka la, a heo ana na dala, aole nae oia i minamina, i ka hapalua lilo i ka hale, kahi ana e noho ai, pakela ka minamina, a no kona minamina, ua hoihoi ia no kona hapalua iaia. Eia ka ka Buke Nui, "Aua kekahi i ka mea ku i ka pono, o ka nele ka hope." Nolaila, a i lohe hou oukou i ka o-le niho elepani ma keia mua iho, e uleu mai. Me ka mahalo.
F. W. K. LONOAHIILEI.
HAIOLELO A S. W. B. KAULANANAMOKU I KA LA 28 O NOV. MALOKO O KA HALE PAINA O KA HUI-POOLA MA KA UAPO MOKUAHI, HONOLULU.
E na makamaka a me na hoaloha i akoakoa mai nei, na keonimana, a me na lede, iloko o keia hale, ke haawi aku nei au he wahi haiolelo pokole imua o oukou a pau.
Oiai, ua hapai ae nei makou na hoa o ka Hui Poola o na uapo o Honolulu, he wahi paina hoomanao no ka makou mau luhi, oia keia i keia la.
O keia la a kakou e hauoli nei, o ka la 28 no ia o Nov. o ka M. H. 1843, ka la hoi i hoihoiia mai ai ko kakou mau pono, oiai, o ka piha pono ana keia o na makahiki he 33 o ko kakou noho aupuni kuokoa ana, i ae ia mai e na aupuni nui o ka honua nei, oia o Beritania, Farani, Beretania, Denemaka a me Amerika Huipuia, a welo haaheo ae la ko kakou Hae Hawaii ma na welau makani.
Oiai hoi, ua lawe ia aku ko kakou nei aupuni ma ke ano pakaha wale o Keoki Pauleke, ma ka malama o Feperuari, o ka M. H. 1843, a hoihoiia mai ke ea o ko kakou aina nei ma ka la 31 o Iulai o ia makahiki no, ka la hoi i kiola aloha ole ia e Kamehameha V, a me kona Kuhina Kalaiana, a ua haalele pu aku kakou i ka hauoli piha ana no ia la, aka, ma na uaaina, ke hoomanao nui nei no lakou no keia la, ka la i oleloia, "he la waiwai ole."
Nolaila, o na hana o keia la, a me kona ano maoli, oia kakou i hauoli piha ai. Aole o kakou wale no, aka, o keia lahuikanaka holookoa, mai Hawaii a Niihau, a pela pu kakou e hoomanao mau ai i keia la 28 o Novemaba, a me ka kakou mau mamo aku. Aka, "e mau ke ea o ko kakou aina i ka pono," a me na pomaikai he nui wale e loaa mai ana i kela a me keia mea pakahi o kakou a pau, a he la no hoi keia i hiipoi nuiia e kakou a me ko kakou mau alii.
A ke kukuluia nei keia Hui Poola i ke au o ka nohoalii ana o ko kakou Moi aloha Kalakaua I, a me ke aloha kanaka oiaio. Aloha oukou.
OHANA HANAU NUI.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
Ke noi aku nei au i kou ahonui e ae mai ia'u e kamailio aku, a nau ia e hoike akea ae ma na kaiaulu o keia mau mokupuni.
Aia ma Kanaio H. Maui, kekahi ohana hanau nui, o Puupuu ke kane, a o Kalino ka wahine, na laua i hanau mai na keiki 7, 3 keikikane, a 4 kaikamahine. O Poaipuni k. ka mua, 7 ana keiki, o Kahoe w. ka lua, 8 ana keiki. o Makaaha w. ke kolu, 7 ana keiki, o Aikala k. ka ha, 2 ana keiki, o Makahala k. ka lima, 2 ana keiki, o Kanui w. ke ono, 2 ana keiki, a hookahi o lakou aole i kupono ke mare. O ka huina o na keiki a pau, he 28, a ina e huiia na keiki me na makua a me na kupuna, e loaa no ka haina he 42, hookahi nae moopuna i mare ia, a nana mai 1 keiki, huina pau o keia ohana, 45.
I ko'u manao ana, o keia paha ka oi o ka ohana nui. Ke ola maikai nei no na makua, aole i nawaliwali, he mau makua haipule, he kokua nui i na hana a ka Haku, he malama i ka ohana, he aloha i na makamaka, he kupa a he kamaaina no keia wahi.
Ua kupono no ke kapa aku ia laua o kekahi o na makua "Hooulu Lahui," ka makia hoi o ke aupuni o ko kakou Moi aloha e iini nei me ke kaniuhu.
STEPHEN MAHELONA.
Papapohaku School, Wailuku, Maui.
HE HAPAHA dala (25 keneta) ka uku o kela me keia Luna o keia pepa, no kela me keia inoa i hookaa mua i ke dala. O ka mahele like ana keia i na pomaikai.