Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 47, 16 November 1876 — Page 2
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, NOVEMABA 16, 1876.
Na Ekalesia o Kawaiahao a me
Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HOOLAHA KULA SABATI
O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.
E nana!!
E halawai ana Ka Papa Hooko o ka Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii i ka Poakahi, la 6 o Dekemaba, hora 12, ma ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii.
Eia malalo iho nei na inoa o na Lala o na Komite nei:
J. F. POGUE H. H. PALEKA
M. KUAEA S. B. DOLE
W. HOLO.
Na ke Aupuni.
Ke hoike ia aku nei, ua hookohu ia o Robert Lishman i keia la i Luna Alanui no ka mokupuni o Oahu, ma kahi o Capt. G. H. Luce; a ua hookohu pu ia aku no oia i Luna Wai a i Kakauolelo no ka Makeke ma kahi o Capt. H. S. Howland.
W. L. MOEHONUA.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Oct. 31, 1876.
KA LA HANAU O KA MOI.
KE hoea aku nei makou imua o ka lahui Hawaii i keia kakahiaka, me na hoomaikai ana, no ka hoea ana mai o na kukuna la maikai o ka piha pono ana o na makahiki he kanaha o ke ola ana o ko kakou Alii ka Moi KALAKAUA, i keia la 16 o Novemaba, M. H. 1876. Ke hauoli piha nei makou i ka hai ana'ku, ke noho nei no ka Moi me kona kino ola maalahi, a pela pu no hoi me ka ohana alii o Hawaii. E oluolu ana i ka Moi ka launa hookipa ana'ku i kona mau Kuhina, na Luna Aupuni a me na Luna Aupuni e, mawaena o na hora 11½ a me 12 o ka auina la; a o na makaainana a me kela a me keia e makemake ana e hoike aku i ke aloha, mawaena o na hora 12 a me 1 o keia la. Ke kalokalo ae nei makou: "E loihi ka Moi i ke Akua, a me ka Ohana Alii, a e hoopomaikai ia na makaainana a me ke Aupuni, ma o na alakai ana a ke Akua Mana Loa, malalo o ka noho alii ana o ke au o ka Moi Kalakaua.
I NA KINI LEHU MAKAMAKA
LAWE LAHUI HAWAII.
O ka hoea ana mai o na kukuna omaka la o ka la 1 o Ianuari, M. H. 1877, oia no ka hanau hou ia ana o ka kakou elele o-le leo nui wiwo ole i ka lua o kona mau makahiki ma kona kahua onipaa e ku lanakila nei. Ua lilo oukou he poe hoike no ko makou mau hooikaika ana elike me ka makou mau olelo hoa kaka i pahola mua'ku ai ; a ma ia mea, ke kanalua ole nei makou i ka puana'e, na ia mau hoike ana, e kauo mai i ko oukou mau manao iini, a hoike mai i ke aloha ma keia makahiki ae. Ua kamailio mau makou me ke akahele, ua pane aku no na hana a kekahi poe, aole me ka leo kalakala a me na huaolelo kuamuamu pilikino e hoino wale aku ana, aka, me na mapuna olelo o ke ano kupono i keia mea he wahaolelo e hoopuka no na mea pili ia mau mea ; aole no hoi makou i kalai ma na ninau nui pili laulaha me ka paukiki ma na kumu kupono ole ; aole i hoao e hoopio i na manaolana o ka lahui, a aole loa hoi i moeuhane no ka hookuee ana i na manao lokahi a me ke aloha mawaena o ka lahui ; aka, ua kamailio me ka wiwo ole a kupaa ma na ninau a makou i manao ai e kupono ; he kue ikaika ana i na hana kupono ole, a e hooikaika ana mahope o ka pono i na manawa a pau ; a maluna'e o na mea a pau, ua hoao mau makou e hoike aku ma na hopuna olelo, i ke aloha, a e kapae loa i na manao kuee.
Nolaila, ke noi hou aku nei makou i ka maliu ana mai o ka poe e aie nei i ko lakou mau auhau pepa, aole me ka hookokono wale aku, aka, me ka hoike maoli ana'ku ia lakou, ua aie io maoli lakou i ka pepa, a he mea pono e hookaa koke mai, a e hoomanao hoi, o ka luhi o ka hookele ana i ka pepa, a me na lilo nui, aia wale no ia maloko o ko oukou mau lima, a ke lokomaikai oukou i ka hookaa mai ia mau aie, o ko oukou hoike ana mai no ia i ko oukou mau manao e hana i ka mea pono, a e oiaio hoi e like me ka makou oiaio ana ia oukou. O ka poe e lawe ana i ka pepa o kela makahiki ae, aole lakou e nele ana i na pomaikai o ka makou mau hooikaika ana, aka, e hooi pakela ia'ku ana ka io a me ka momona o ka noiau o ka makou makakila, a me ke kalae molale malie maikai o ka wai o ka ipu-inika malo ole o ka wahaolelo nana e lawe haaheo nei ka hopuna inoa o ko kakou lahui iliulaula, oia hoi ka kakou nupepa hopo ole, KA LAHUI HAWAII!
Ke ola o ke kanaka.
O ke au o ka manawa, ka mea hoi nana e hoopokole mai i ke ola ana o ke kanaka, oia no ke kumu nana e hoomahuahua mai i na iini ana e hooloihiia ko kakou ola ana. O na poino a kakou i ike ai mumuli o na hana hewa iloko o na la opio, e hoi hou mai ana ko lakou mau hiona i na la aoo, a e pakeu ia 'ku ana ko kakou hoino me ka pakui ia mau hana hewa. E like me ka nui o na makahiki o ko ke kanaka ola ana, pela no ka ulu mau ana o na hoike ao no ka weliweli o ka hewa, a i ka hopena, e uhi mai ana ka makau a me ka wiwo maluna o ka manao, a lilo iho la ka hoao ana e hooikaika no ka hooloihi ia mai o ke ola ana a i ole o ka hoomakaukau ana no kekahi ola hou aku, i nohoalii no ka puuwai o ke kanaka, e kuko a e lia mau ana, aka, ua hala e aku la ka manawa kupono, ua nalo ka la ma o o Lehua, a ua ane e uhi mai ka po maluna o kou mau la o keia noho'na.
He hoole kekahi poe opio, a he hoowahawaha i ka hoomakaukau ana no ko lakou hopena, aka, o ka hoike oiaio, oia no ka ninau ana'e: Heaha la ke kumu o ka manao ana o ke kanaka aoo e malama i na rula o ke ola loihi a me ko kela ao? He manao anei kekahi, ua haawi ia mai keia ola ana ia kakou no ka noho lapuwale ana me ka uhauha, me ka huna ia o ka hopena o ia mau mea a hala ka manawa alaila hoike ia mai? Aole! Aka, no ka ike ana o ke kanaka nona na hina i o mai maluna o kona puniu, ua uhauha oia a ua hoohala i na la kupono no ka hoomakaukau ana; no kona hoomaopopo ana i kona hookuli a me ka mauna wale i kona kino, nolaila ua mihi, a hooikaika e hoihoi hou ia mai na pomaikai ana i mauna wale ai. O keia ka hoike oiaio, a he mea pono i na Hawaii opio e hoomaopopo iho, a e noonoo i na ao ana a ka mea i ike i na makahiki he lehulehu a i halawai pu hoi me na ano o ka noho'na o keia ao. Mai kali kakou a hala ka la maikai o ko kakou wahi ola, oiai, o ke kokoke ana ia i ke komohana, a napoo koke aku no a pouli iho la.
HE WI IO ANEI?
E like me ka haupu ana'e o ka manao o ko makou koolua kalaimanao, pela no makou e haupu ae nei, no ke ano halia mai no o na hiona noho'na o ke kanaka Hawaii i keia mua aku a ke au o ka manawa e pahola mai nei. He oiaio, e like me ka makou i kamailio mua'ku ai i ka pule i hala, ua haiki mai na keehina kuleana o ke kanaka Hawaii maluna o ka aina, a ua nele no hoi i na kumu hana hoolana manao mai ke aupuni mai ; aka aole ia he kamailio ana no ka nele i na hana i ike mua ia a i maa mau hoi, aka, ua kamailio makou no ka nele i na hana hou o ke ano hoomikiala. O ke kanu ana i na loi kalo a me ka paeli ana i na mala uala, aole ia he mau hana hou, aka, he mau hana ia i manaoia, ua hanau pu me ko kakou lahui, oiai, o ke o no ia o ko kakou mau oiwi kupuna, a hoea mai io kakou nei.
Iloko o na la i au e aku la, he mea nui ka aina i ke kanaka Hawaii, a o ka hua, ke ola hoi o ke kanaka e loaa mai ana mai kona mau makalua mai, mahope iho o ka luhi o ke kanu ana, he mea ia i oi pakela ia ka minamina a me ka anunu; aka, me he la, i keia mau la, ua ane pau mai ka manao nui ia o ka aina; no ka mea, ma ka makou mau hakilo ana a me na makai ana, e like me ke ano mau o ka oihana Papa Pai, ua hoomaopopoia, ma kahi i nohoia e ke kanaka Hawaii a kuluma, kahi hoi i noho ai a kani moopuna, eia ke noho ia nei e ka malihini, mamuli o ke kuai ana aku a lilo mai la mai ke kamaaina mai. Aole e hiki ke hoahewa ia mai ka malihini, aka, e kalaia mai makou ke pane ae, o ke kamaaina no ke ahewaia.
Aole no hoi o ke kuai wale ana no i ka aina ka mea e ike ia nei, aka, o ka poe e koe uuku nei na wahi kuleana, ke hoo hemahema nei i ke kanu ana i ke kalo a me ka uwala, ka ai hoi i kamaaina a i kuluma ia kakou, a oia ka makou e kaniuhu nei, no ka mea, e ala mai ana ka ninau, a aole no he wahi ninau uuku, aka, he ninau nui i kupono ai i kela a me keia puuwai aloha aina a lahui ke noonoo pono ; "ke kuai aku kakou i na aina i ka malihini, ke hoohemahema mau kakou i ke kanu ana i ke o o ke kino no keia ola ana, aole anei e kau mau ana na hiona oiaio o ke kupua weli he wi maluna o ka aina?" Ke kanalua ole nei makou i ka puana'e, o ko makou manao, ina e hoomau ia keia ano hana mawaena o kakou Hawaii, e oiaio ana no ka hehi ana mai o ka wi, a komo maloko o na ipuka home, e like me ka oiaio o ka omaka ana mai o ka malamalama onohi o ka la ma ke kukulu hikina a napoo hou aku ma ke komohana ; a o ka makou wale no, o ke kau leo aku, e ku a e hoomaopopo iho i ko kakou kulana, no ka mea, e like me ka hiki ole ana i ke kanaka o Amerika ke ola me ka palaoa ole, pela no e hiki ole ai i ke kanaka Hawaii ke ola me ka p io ole.
NA KUKULU MANAO O KAHI POE.
Mawaena o kakou Hawaii nei, he nui a lehulehu ka poe puni haku manao ma na ano kalai ana he lehulehu wale, a he mea mahaloia ko lakou ake nui ia mea, oiai, o ka hoike ana mai ia i ka ike i loaa aku ia lakou ; aka, he mea pono paha ke hai ae makou, ma ko makou manao maoli iho, ua nele maoli ka waiwai maloko o na manao o kahi poe, a ke hoohalike ae nei makou i keia mau mea malalo iho nei me na manao waiwai ole ; aole no ke ano henehene, a i mea e hoike ia'i ko makou manao io, e like me ko makou ano mau, aole loa e hookamani i ka hoike ana i ko makou manao io no kekahi mea maloko mai o ke anapuni e loaa aku ana ia makou, a malalo iho hoi o ka malamalama o ka la maluna :
1. Ka Ia Malolo.—O keia ka poe kakau manao e lele ana maluna o ko lakou mau eheu ano ole, a i ka wa e hala ai mawaho o ke ana kupono no ka lakou mau kalai manao ana, o ka manawa no ia e maloo ai na eheu a haule iho la ilalo no ke ala hou ole ana'e.
2. Ka Manu Maina.—O keia ka poe e noke wale ana no i ke ko'uko'u me ka nuku, e lele ana iluna a ilalo, a o ka hana nui a ia manu o ka poipoi nalo.
3. Ka Manu Okalika.—O keia ka poe i kaumana ma ka lakou mau kamailio ana, hoonuinui a hoonaauao, aka, no ka manao nui loa i ko lakou mau pono pili kino iho, ua kaumaha, aole e hiki ke lele, aka, ke ike mai nae i kona hoa paio, he keu o ka mama i ka holo me ka hohe wale.
4. Na Manu Aloha.—O keia ka poe e lawe ana i na olelo a kahi poe a hoao e hoolilo na lakou iho, aka, no ka ino o ka leo a me ka palalu, ua kohu ole, a ke hookui ia aku, he kuamuamu mai ka hopena.
5. Ka Sila.—O ka poe keia e hauoli ana ma kahi mehameha me ke ano hookamani, a ke ike i ke ano kapakahi iki o na hana a kona hoa'loha e oili ae ana kona poo maluna o ka ilikai haumia, a hoao e hookaulana'ku ia mea me ke ano hoohilahila.
6. Ka Naia.—O ke ano keia o ka poe kakau e alu ana me ke kupaka ino e hoino i ka lakou mea i opukeemoa ai, e pakaawili ana iloko o ka hohonu me ka pee a huna ia lakou iho, aka, ke hoea'ku ka malamalama, e apu aku ana lakou i ke auhee.
7. Ka Lana.—O ka poe kakau manao keia i hiki ole ke lele a hele maoli paha ma ka lakou mau kalai manao ana, aka, aia wale no ma ka puoho ana me ke kumu ole, a ke oili ae ko lakou mau poo maluna o ka wa, he keu o ka paiakuli i ko lakou mau leo.
8 Ka Puhi.—O ka poe keia i piha i ka maalea a me ka nihi malie ma ka lakou mau haku manao ana, aka, hookahi o lakou manao nui, oia no ka hamama mau ana o ka waha, a nahu ke loaa'ku ka maunu a mea e ae paha.
9 Ka Honu.—O ka poe keia i noho malalo o na koloka hoomaemae, he hinuhinu nani ke kua maloko o ka wai, aka, malalo e loaa ai kona kino ku i ka hooweliweli a ano hoomaka'uka'u.
O keia iho la ke ano o kahi poe, a mailoko mai o lakou e hoomaopopo iho ai i ke ano o ke kulana o na makamaka haku manao i hoomaopopo ole i ke ano a me ka io maoli o keia mea he kukulumanao.
KA MANAO.
HE MEA nui ka manao o ke kanaka ; a ke ku iho kakou a nana i na manao o kela a me keia, e loaa ana ia kakou he like ole ko kekohi i kekahi ; ua hapa mai ka noonoo i loaa iaia, a pela i emi mai ai kona mau manao ; aka, o ko kekahi, ua pakela loa aku ;—Ua oleloia, ua loaa na manao maikai i kekahi poe haahaa, a ua oi loa aku imua o kekahi poe pookela ma ka naauao, aka, no ka ike ole ia iwaena o ka lehulehu, ua nalo pu wale iho la no; pela makou e olelo nei, he mea nui a waiwai ka manao ; he mea e hoohauoli ai i ka naau o ka mea ike papau, he mea e loaa ai kekahi wahi ike i ka lehulehu, a he mea e pomaikai ai ke aupuni a me ka lahui ; he ipu kukui ka manao maikai a naauao e hoomalamalama ana ia loko o kela a me keia kanaka; a penei na hoike i ikeia ai he mea waiwai nui io ka manao: Eia ma na pepa puka pule o kakou, ke ike ia nei na manao o kela a me keia i hui pu ia iho me ko ka puniu o ka mea nana e hookele nei ko kakou Kilohana ; a ke lawe mai kakou a kaupaona like i na aoao o ka hoohalike, e ike auanei kakou, ua like ole na ike o kela a me keia; o ka manao o kekahi, ua hoike mai i ka ike i loaa ia ia, a iaia wale iho no o ka pau no ia ; o ko kekahi hoi, ua haawi manawalea wale mai ia no kela a me keia; a oiai ua loaa wale mai ia ike ia oe, e lawe aku oe a hoohana aku e like me na hoakaka ana o ia manao ; aka, i manao oe e kiola wale ia ike i haawi wale ia aku, alaila, e nele mau loa aku kou lunaikehala i ka mea nana e hoolana i kou manao , a e pili paa mai me oe na manao lapuwale o kela a me keia ano, a he hopena hune kou a waiwai ole; alaila, o kou keehi mua ana ia ma ke ala moowini e poino ai ka noho ana.
O ka akoakoa pu ana o na mea elua a lehulehu wale aku, oia kekahi hikimua e ike ia ai he mea waiwai io ka manao; oiai i kou hoike ana i kou manao no kekahi mea nui e noonoo ia ana, a ku like ole me ko kou hoa, ua kalai mai la kela a hookomo mai la i kona; a malaila, ua ikeia, ua komo ka noonoo maikai ana iaia e loaa na manao hohonu io a me ia mau aku e hana ai, alaila, e loaa ana he kumu waiwai nui no laua a no lakou paha; e like paha me keia. Ma ka noonoo lokahi ana o na hoa o ka Ahaolelo no kekahi mea i waihoia mai imua o lakou, ua hoike kela a me keia i kona manao iho; ua hoikeia mai kekahi mau manao waiiwai, a ma ka lawe ana mai o kela a me keia hoa a kaana iho i ka manao kupono, ua koho koke iho la ia i ka manao waiwai ana e hooholo ai, ina no ka pono a ina no ka hewa. Aka, e kuhihewa ana kakou i kahi wa, ua pololei keia manao a kou lunaikehala i koho ai, a hooholo hewa; eia ka he make keia. A pehe la e pono ai ke koho ana i ka pono o keia mau manao? me keia wale iho no; e wae me ka akahele loa a malaila e pomaikai ai oe a e pono ai hoi ma kau mau hana.
Ke ninau mai nei paha oukou, pehea e ike ia ai ko makou mau manao? Ua hamama ka ipuka no oukou, oia na nupepa o kakou, malaila, e ike ia ai ko oukou mau manao; aka, mai hapuku i ka opala e laukua wale mai ai ma ke kamailio ana, e hoopokole me ka piha i ka momona, a pela e waiwai like ai kakou a pau. E noonoo ma kekahi mau mea ano nui, a hookele aku i kou noonoo malaila, a pela e ike ia ai kou mau manao imua o ka lehulehu.
UA LILO KE OLA.—Ma Kalaupapa, Molokai, lawe ae la o Hewahewa k., i kona ola ma ke oki ana i ka pahi umiumi, ma ka hora 12 o ka la 9 o Nov. nei; o ke kumu o kona hana ana pela, no kona ikiiki i kekahi mai i loaa mau iaia, oia ka nae.
D. MAHIHILA.
MAKE A OLA HOU.—Ma ka la 9 o keia mahina, make iho la o Mrs. K. Mose ma Wainee nei ma ka hora 7 o ke kakahiaka, a hiki i ka hora 8¼, ola hou; eia ka mea kupanaha, o ka hele ana o ke kane opio e kuai i lole kupapau, i hoi mai ka hana, e ola aku ana, oia ola a hiki i keia la a'u e kakau nei. JOHN NALAU.
Na Make ma Kalawao, Molokai.
O ct. 19, Kaoui w., no Pakini, Kau, H.
" 25, J. Komoikehuehu k., no Ewa, O.
" 26, W. Kupoukoke w., no Lahaina.
" 26, Kaloaaole w., no Kohala A., H.
" 27, Kealalio k., no Kailua, H.
" 27, Kipi k., no Lumahai, Kauai.
" 30, Kawaonahele k., no Lanai.
No v. 7, Halelea k., no Manoa, Oahu.
Me ka paumako luuluu makou e hoike aku nei i ka lono, i na makamaka a me na kini, no ka haalele ana mai i keia ola ana, ka muli pokii o kekahi o ko makou hoa hoonoho hua o keia keena, oia o Liwai Kuhia. He keiki keia i aloha nuiia e kona ohana, a me ka poe i launa ia ia ma ka noho pu ana, a me na hoa ana i hele pu ai e imi i ka naauao. He mea kaumaha no hoi i ka hoomanao ana o ka ohana nona, no ka lawe ia ana aku, mahope o ka hooikaika nui ana o na makua e imi i ke ola, aka aole nae loaa iki. Nolaila ke kau leo ia aku nei oukou e nana iho oukou i keia, oiai ke u nei kona mau makua.
He lohe leo mele hoene lea wale ae nei no ko makou—a—aole no e loaa mai na Ulele hua metala o ka kakou pua mohala o ke kakahiaka Poaha. He kani kou no ka leo o ka manu wekiu laau he Oo; he hoene hoi ko ka Ou; he mania ko ka Iiwi; o ko ka Polena hoi he nawe malie; o ko ke Kanele, he mania ano hoohaihai; aka, o ko keia mau Iihi-iwa, he malule manene hooipo maoli no, o ke ano ua loku hala ole i ke pili—a—e pili ia ana no e makou ma ke aloha ka la me ke koekoe; ua kuluma ua hoohihi i ka hua metala hanohano, ua hooipo ua lilo he hoa haihai-olelo no ka Papa Pai—o ka makou ia e puana'e nei—a—he la kulaia keia he hauoli; a ke hauoli nei makou ma kou inoa e ka LAHUI HAWAII; no kou Moi ka Lani KALAKAUA; a na ka LANI ke ola ka maalahi mau loa—pela makou e mele nei, a na ka moe e puana mai i ka haina—e ola ka lahui i keia au hooulu.
He Lono pili Kaua ma Europa!
O Rusia me Tureke ke ulele ana.
Ke nee la o Rusia imua!
E Oni aku ana o Enelani.
Komo pu o Europa.
Ma ke ku ana mai o ke kuna "Ocean Pearl" i ke ahiahi o nehinei mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou he mau lono ano hoala manao, e oiaio ana no ka mea a makou i hai mua aku ai iloko o kela mau mahina i hala; e ano ala ana ka ulia kuee mawaena o Rusia a me Tureke a e komo pu ana paha me Europa holookoa.
He mea pono paha ia makou e hai aku i ko makou poe heluhelu, i ke kumu o keia omamalu kaua nui a weliweli no hoi o Europa.
He mau makahiki lehulehu wale ae nei i hala, ua noho iho la kekahi mau apana aina malalo o ka malu o Tureke; me ko lakou mau ohana alii no nae, eia wale no, ua kau aku la ke aupuni o Tureke he mau auhau kaumaha maluna o ia poe. O keia poe e noho nei ma keia mau apana, oia no ka poe i kapaia he poe Christians, (Kristiano) a no ke koko Rusia ko lakou mau lalani ohana.
O keia poe, ua lili mau o Rusia no lakou, a ua makemake ole oia i na hana hookaumaha a Tureke maluna o lakou. Aka, aole no i hoopau o Tureke i ke kau ana mai i na auhau kaumaha, no ka mea, ua ake nui ia aupuni e lilo ia mau apana a me na kanaka malalo o kona mana.
Nolaila, ua hoomau aku oia i ke kau ana i na auhau kaumaha, a no ke ko ole o kona makemake, ua hoomaka aku la e pepehi a e luku ia lakou. No keia mea, ua ala ae la he kaua mawaena o Tureke me keia mau apana aina, a no ka nui o ka weliweli a me ka mainoino o ka Tureke mau hana, nolaila, ua ala mai la o Rusia, a hoao mai la e papa ia Tureke, e pau kana mau hana ino, aka, aole i hoopau ia kana mau hana hoomainoino, no ia mea, ua ulu mai la ka manao kuee, a o ka hopena o ia mea, oia no ka hoomakaukau ana o ke kaua mawaena o Tureke a me Rusia, me ko makou manao e hala ole ana.
Aia maloko o na palena o Tureke o Konatinopela, ke kulanakauhale i oleloia, "ke ki o Asia," a he mea maopopo ina e kaua o Rusia me Tureke, e lilo ana keia kulanakauhale ia Rusia, a o ka lilo ana no hoi ia o ua "ki nei o Asia" ia Rusia. Nolaila, ua lili o Enelani, a ua makemake ole e lilo keia wahi ia Rusia ; nolaila, ua ane ike ole o Enelani i kana mea e hana ai ; no ka mea, he enemi mua o Tureke nona, a aole loa ona makemake e kokua ia aupuni, a aole no hoi ona makemake e kokua ia Rusia, o lilo auanei o Konatinopela, a lilo o Rusia i aupuni e wiwo nuiia'i. Nolaila, e ano hilinai ana paha o Enelani mahope o Tureke.
O Geremania, ua hoole loa oia i ke kokua ana ma kekahi aoao, a pela no hoi me kekahi mau aupuni e ae, aka, ina e huli io o Enelani mahope o Tureke, me he la, e huli ana na aupuni e ae ma ka aoao kokua ia Rusia, a e kue ana hoi ia Tureke a me Enelani, a he ano ikaika loa lakou no keia mau aupuni elua wale no.
O Amerika, ke ku nana aku nei ia ma keia aoao o ka moana nui, me ka hookuu aku no ia lakou e kupaka mai, aia nae ka hewa o ka hoopa wale aku iaia.
Ina e kaua io, ka mea hoi e manao ia nei aole e hala ana, me he la, he weliweli nui a he manawa loihi.
Nolaila, i keia manawa, ke kiai pakahi nei kela a me keia mana aupuni i kela a me keia pakahi o lakou, e nana pono ana me ke kiai i na ano o ka noho'na a me na hooponopono aupuni.
Ua olelo ae ka Moi o Hellenes, ua nui loa kona makemake i ka noho lokahi ana, aka, oiai na mana e ae o Europa e pioo ana, e hoomakaukau koke ana ia i kona mau mana kaua, no ka hiki ana mai o ka manawa uluaoa.
O Geremania wale no ka mana e manao ia nei e pio ai keia ao kaua. Aia nae ia mana i ke alii Bisimaka, oiai, oia ke kuhikuhi puuone o ka Emepera Wiliama. Ina ia e ae aku i ke komo ana mai o na aumoku kaua o Rusia maloko o ka muliwai Danube, alaila, o ke kaua no ka hopena, aka, ina e hoole ia aku, o ka ane pau no ia.
Ua uluaoa ke capitala o Adesa me na koa Rusia, e hoomakaukau ana no ka hoea ana mai o na kauoha e nee aku imua o ke kahua kaua.
Ua hopuia a ua hoopaahaoia o Count Von Arnim no na makahiki elima, no kana mau olelo hoino a me ke kipi i ka Emepera a me ke Count Bisimaka.
Ua oleloia, he mana nui no ko Geremania, aka, he mana hiki ole nae ke hooni iaia iho ma ka uwao ana a komo pu kona noho maluhia ana iloko o ke omamalu kaua.
Ke mau ala no ke ano ouli kaua ma Cuba, ke hoopiha ia la me na koa.
O Rusia, ua makaukau loa ia no ke kaua, a ua oleloia, ina e ae ole aku o Tureke i kana mau hooholo ana, aole ia e kali ana.
E like me ke ake nui o Enelani i ka maluhia, pela no kona ake nui e malama ia maluhia, a mamua o kona ae ana 'ku ia Rusia e komo ae ma na palena o Konatinopela, e kau koke aku ana ia i kana mau pu ma ke ala a Rusia e hoao mai ana e komo.
NA LONO HOU HOPE LOA!
KA ONIPAA O NA OULI KAUA
MA EUROPA!
Puka ka Demokalata ma ke koho
Pe residena o Amerika!
Ua ana iki makou i ke pai ana i ko kakou pepa no keia kakahiaka, i loaa ai ia oukou e ka poe heluhelu na lono hope loa.
I keia kakahiaka i ku mai ai ka mokuahi lawe leta Kulanakauhale o Sidane, he 8 la mai Kapalakiko mai.
Ua hoi mai nei ka Makua Rev. B. W. Pareka, me ke ola maikai.
O na aupuni hoonee kaua, oia o Rusia a me Tureke, ke omamalu ala me ka hahana nui, a ke oni la na mana e ae me ka pihoihoi, a o ke ano a me ke kulana o Europa iloko o keia mau la, he hahana kaua, me na hoomakaukau ana o na tausani koa a me na lako no ke kahua kaua.
Ua oleloia, ua hoopuka ae ke aupuni o Rusia i kona aa e hoopapa lima hookahi no ia me ke aupuni o Tureke ina no e kokua ana o Enelani ia aupuni, me kona manao paa he hiki no i kona mau aumoku kaua nui a me na koa lehulehu ke hookahuli i ke kahua kupaa o ia mau aupuni.
Ua manaoia, ua makaukau o Enelani i keia la, e paio aku me kekahi mau aupuni ikaika ekolu, me ka ike ole iho i kona pilikia. Aka, ma ka manaoia, e haiki ana kona mau mana ikaika, a e ane nawaliwali iki ana paha ka Liona Beritania i ka Bea nui o Rusia, aka, na ke au o ka manawa e hai mai.
Ma ke koho Peresidena o Amerika, aole i lohe pau loa ia mai na lono mai na mokuaina mai a pau, aka, ma na lono nae i lohe lauahea ia, o ka Demokarata ka oi, he 194 balota, a he 175 ko ka Repubalika.
Maluna o keia mokumahu he Keaka Lio a he Keaka Nika, me na holoholona lehulehu o na ano nui wale. Aole i maopopo ka noho ia nei a me ka ole. E hele kakou i ike i na Liona a me na holoholona hihiu e ae iluna o ka moku.
Ua haiki loa ka manawa no makou i keia pule, a ua uuku na wahi mea hou, aka e kala ia mai no nae makou a keia pule ae.
NANE LALAU.
Ia'u e hoonanea ana ma ko'u keena imi, e walea ana i ka nana i na mea hou o kela me keia ano, aia hoi halawai mai la ka ike ana o ko'u mau kii onohi, me ka nane lalau a ke keiki o Manoa, Keakaokalani i waiho mai nei na ka poe huli nane e hai aku i ka haina.
Ma ka hapa mua o kana nane ua hai mai oia he alanui lepo ka mea e hana ia mai ka puka aku o ka hale o keia kanaka a hiki i ka puka pa ; aka, ma ka hapa hope, ua hoole mai oia, aole he alanui lepo. Nolaila ma keia mau mea elua, ua kue kekahi i kekahi.
Nolaila, aole e hai ia aku ka haina o ko nane. Eia ka'u kauoha ia oe e ka makamaka, mai lawe hou mai oe i nane hemahema a waiho ae i ke akea e like me keia, o ku auanei i ke A'u i ka ia pukalaki o ka moana.
I na ua manao oe ua pololei ko nane, alaila, ua makaukau au i na wa a pau e paio pu me oe.
Ke lana nei ko'u manao, e hooia mai no ka poe naauao a pau i keia kalai manao ana. Owau iho me ke aloha i na hoa o ka oihana pai. G. P. KAPUAIAINAHAU.
Maunapiko, Maui, Nov. 3, 1876.
[Ke haohao nei makou i keia inoa ou e ka makamaka. L. H.]
Haina—ka puana a ka moe.
Ma ke aka-ku wau i ike aku nei ia Sam'l K. Kehauokamauna, (Mountaindew) e paa mai ana i ka pauku-ko, oia ka puana a ka moe; eia ka wehewehe ana:
(a) "Ku ia oe hookahi"—he (cane) ia; "a make 3," oia ke kumu, pauku, welau ia or, opu, ko, kea, &c.
(e) "Pololi iho la oe, a manao e ai i ka io holoholona," oia ka io Kao, (Goat-meat) lawe i na hua mua "go" a hooloi ae; "ko"; aka, kamalani ae la oe, aole e ai i ka mea moa i ke ahi, oia no ka huaolelo Akua;" penei God, waiho i ka hua hope, a koe "go" hoololi ka puana ana ma ka olelo Hawaii, "Ko"; kekahi mea ulu o ka nahele au i ai. Ke like la me ka mea mua.
(i) Makewai iho la oe, a hoohele ae la ka olelo, "aole e inu i ka wai o ka lani a me ka honua," eia ka o ka wai no o ke ko kau e hoomauu ai a ono ko puu, a kena no hoi. Ke like la no me ka mea mua.
(o) "Naue hou aku la oe ma kahi wahi o ka honua, ike aku la oe i kekahi kupapau e kauo hele ia ana e na mea kino ola he haneri." Eia no ia, o ka aina ko no ia au i a-ki iho ai, a kiola'ku, a kolo hele mai la o Naonao ma, (100 ants) a kauo aku la i ua aina ko la io ia nei. A o ke ano o ko moe, hookahi no ia, e like me ka Parao. E welina auanei kaua e ke hoa.
J. R. KALOHA'I.
Ehukai o Lalo, Nov. 10, 1876.