Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 43, 19 ʻOkakopa 1876 — Page 4
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
KOMITE HOOPONOPONO NO KEIA AOAO.
LAIKI MAKUA, MRS. KELA F. GILIMANA,
MRS. ELENA MAKALE, MRS. C. C. COLEMANA.
Ka la hiki mai—Ka makuahine hoopono.
E kuu keiki aloha, he wa ppokole mamua aku nei, he keiki omo waiu wale iho no oe, aole e hiki ia oe ke kokua nou iho, aole hoi e holo ma o a maanei; he uwe wale no kau hana. Aka, ua hoouna mai ke Akua ia oe, i kekahi mea kupono nana oe e malama.
Owai la ia mea? O kou makuahine aloha no ia, ua malama pono oia ia oe, ua hii ia oe ma kona mau lima, ua ao a ua hoaahu ia oe. He aloha anei oe i kou Mama? Ae, pela io no. Aka, nawai i haawi mai i makuahine nou? Na ke Akua. I kekahi wa mamua aku nei, aole he mau keikikane a kaikamahine liilii elike me oe. Nolaila, hana iho la ke Akua ia oe, a waiho mai la i kou makuahine, ka mea i piha i ke aloha a me ka hauoli i kona wa i ike ai ia oe. Na ke Akua no i haawi i kou makuahine ka naau aloha, a nana no i hooluolu iaia nou. He oluolu mau anei kou makuahine ia oe? Ae, he oluolu no, aka, i kekahi wa, e hoopai ana oia ia oe. E ao ana oia e alakai ia oe ma ke ala maikai, oia kona kumu i hoopai ai. E hoomanao iki iho nae oe, nawai i haawi mai ia oe i keia makuahine? Ua waiho mai ke Akua ia oe iloko o ka poli o ka makuahine aloha, aole i waiho wale ia oe ma ke kula, kahi e ike ole ia aku ai oe, a aole hoi he mae kupono nana e malama. Na ke Akua no, ka mea nana i hana kou makuahine, a na ke Akua i kiai a hoola ia ia. E hiki anei i kou makuahine ke hoola ia oe? Aole. E hanai oia ia oe, aka, aole e hiki iaia ke hooikaika ae i kou pana me ka hoomau ana aku i kou hanu. Ke hoomanao mau nei ke Akua ia oe i kela a me keia manawa. Ina oia e palaka ana ia oe, e pau koke ana kou hanu ana. Aole anei oe e hoomaikai aku i ke Akua, i kona haawi ana mai i makuahine nou, a i kiai i kou ola ana? E pelu iho oe i kou mau kuli i kou wa e noi aku ai i ke Akua, a penei oe e noi ai: "E ke Akua, he mea e kou aloha ia'u! Ke hoomaikai a ke aloha aku nei au ia oe." E lohe anei ke Akua i keia noi ana au? Ae, e lohe ana oia me ka hauoli.
Ka moa wahine me kona ohana.
Ke ike nei oe i ke kii o kekahi moa makuahine me kana mau ohana keiki moa liilli. He mea maopopo, he makuahine maikai a oluolu ia. Ehia la ana keiki moa liilii?
He mea hiki ole ia kakou ke olelo iho, ehia la i kaawale aku mawaho aku o ka malumalu o kona mau eheu ; aka, ke ike lea nei kakou, he ewalu ko lakou nui. E lawe pakahi mai paha kakou a e nana ia lakou.
Aia kekahi mea uuku loa o lakou maluna o ke kua o ka makuahine. E kapa aku paha kakou iaia, "kahi moa keiki hauoli." Ke paipai la oia i kona mau mua e pii aku me ia e lealea ai; aka wahi a kekahi o kona mau hoahanau, "E kiei ae; e kiei ae! E aho no kuu noho malalo o na eheu ou e Mama," "Oia ka moa keiki molowa."
E kokoke mai ana iaia, e ike oe he moa keiki akahai, ua hoopuiwa ia oia no kekahi nalo meli, a e imi ana oia me ka awiwi i wahi e pakele ai. Aia hou aku no ia wahi moa keiki, ke holo paukiki la oia e loaa ka hulu iaia, e kuhi ana oia he mea ai. E hoomaopopo iho oe, o na keiki moa ahiu keia.
Aka, e nana aku kakou i ka mea e huli pono mai la me ke koa, kahi moa keiki ma ke alo ponoi iho o ka umauma o ka makuahine. Ua hiki anei ia oe ke hai mai, owai la ia? Kahaha, "o kahi moa hoohakaka ia." Hoao iho la wahi moa kolohe nei; e upoipoi i kona mau eheu a e o-o.
O kahi moa keiki "hoihoi ole," pelu mai la i kona poo malalo o kona mau eheu, me ka hoomaopopo ole iaia iho; aka, "o ke keiki moa hoolohe ole," hooku mai la i kona poo i waho, (e hehiku ana i kahi moa hiamoe,) a i mai la, "ina oe e hana hou, mamuli oe ike!"
Ua hiki mai kakou, i ka wa a ka moa makuahine e hoeueu ai. Wahi ana, "ko-u-ko-u, ko-u-ko-u, ko-u-ko-u!" A ua akoakoa mai la ka ohana i ka wa hookahi.
Ke Keiki Hookipa.
Eia he kii o na keikikane. O ke keiki i aloha i kona mau buke, aole oia e makau i ka hana. Pela ke ano a makou e makemake nei no na keiki Hawaii; o na keiki hana me ke akahai, e lilo lakou i poe kanaka kiekie a kaulana.
I kekahi manawa, mamua loa o ka hanau ia ana o kekahi o oukou e na keiki—he elua haneri me kanalima makahiki i hala ae nei,—e ku ana kekahi wahi keiki ma ka ipuka o kekahi halealii ma Folorena a e nana ana ma o a maanei.
Heaha kona kumu i ku ai malaila, aole i maopopo ia'u. Anoai paha e kali ana i ke kaa lawe bipi a waiu paha, no ka mea, he keiki lawelawe oia no loko o ka hale kuke o kekahi Kadinala koikoi a waiwai. He 12 ona mau makahiki, a o Tamaki kona inoa.
Iaia e ku ana, hoopa ana kekahi mea ma kona poohiwi, a huli ae la ia, a pane aku la me ka leo kahaha:
"Auwe! O oe anei keia e Pita? Heaha ke kumu ou i hiki ai i Folorena nei? A pehea hoi ko Kotona poe?"
"He maikai no lakou a pau," wahi a Pita, he keiki no hoi nona na makahiki he12. "Aka, ua haalele loa aku nei au ia lakou. Ua luhi au i ka malama ana i na hipa—he mea hupo! Ua makemake au e lilo i kanaka pena. Ua hele mai nei au i Folorena e ao ai. Ua oleloia he kula maanei kahi e ao ia'i na kanaka."
"Aka, he dala no anei kau?" wahi a Tamaki.
"Aohe hookahi keneta."
"Alaila aole oe e lilo i kanaka pena. E aho paha kou hana me a'u iloko o ka hale kuke, iloko nei o ka halealii. Aole loa oe e pololi ana ia nei." wahi a ke kauwa Tamaki.
"He lawa no anei kau mea ai e loaa nei?" wahi a kekahi keiki me ke ano nalu.
"Nui loa. Ua oi aku mamua o ka lawa kupono."
"Aole o'u makemake e hana me oe, no ka mea, he makemake ko'u e ike i ke pena," wahi a Pita, "aka, e hai aku au i ka kaua mea e hana'i. Oiai, ua oi aku kau mea ai mamua o ka lawa no kou ai ana, e hookipa aku oe ia'u e ai pu me oe—ma ka aie mua, a ke ulu ae au a lilo he kanaka pena, alaila, e hookaa no au i ka aie."
"Hooholoia," wahi a Tamaki. "E pii kaua iluna i ko'u keena moe, a e lawe mai no au i mea ai nau, mahope."
A pii aku la na keiki elua i kahi lumi uuku mawaena o na ipuhao, kahi hoi a Tamaki e moe ai. He wahi keena uuku loa, a o na wahi pono, he wahi moe mauu me na noho polokeloke kahiko elua, a o na paia o ua wahi lumi nei, ua keokeo maikai i ka puna.
Nui na mea ai a maikai no hoi. Ua loaa aku la ia Tamaki he hapa o kekahi pai iloko o ka hale kuke, na ke kuke i manao e hoolei, no ka mea, he nui ka mea ai mawaena o na ohua o ka Kadinala waiwai.
Ua hauoli o Pita, a ua hoonuu me ka ono i ka pai, a olelo mai la ia Tamaki, ua like kona ano me he la he hiki ke lele aku iluna o ka mahina.
"Ua maikai mai la keia wahi," i pane ai ia, "aka, e Tamaki, aole au e lilo i kanaka pena ke ole e loaa ia'u ka pepa a me ka penikala a me na balaki a me na waihooluu. Aole anei au dala?"
"Aole," wahi a Tamaki, "aole no hoi au i ike pehea la e loaa'i, no ka mea, aole e loaa ana ia'u ka uu no ekolu makahiki."
"Alaila, aole loa no au e lilo ana i kanaka pena," wahi a Pita me ke ano kaumaha.
"E hai aku au," wahi a Tamaki, "e kii ae au i lanahu i ka lumi kuke, a e hiki no ia oe e kaha i na kii ma na paia o keia lumi."
Ua maikai ia i kona manao, a ma ia hope mai, ua paa loa kona manawa i ke kaha ana i na kii o na kanaka, manu, na holoholona, na pua a me kela a me keia mea, a he manawa mahope mai, ua paa loa na paia o ua wahi lumi uuku nei i ke kaha ia me na kii.
Mahope loa mai nae, i kekahi la maikai, ua hauoli o Tamaki no ka loaa ana iaia o kekahi wahi apana dala. He oiaio, aole au i ike no hea mai la kahi i loaa'i. Aka, he keiki oiaio a hana pololei loa o Tamaki, a aole loa ia e lawe ana i ke dala a hai, a nolaila, ua manao iho la au, ua loaa mai ma kona kuai ana aku i kekahi mau wahi pono ona.
E hoomaopopo iho oukou e na makamaka kamalii o'u, he keu o ka piha hauoli o loko o ua wahi keena hookipa nei o waena o na ipuhao ia la, no ka mea, ua hiki ke loaa na peni a me ka pepa a me na pono e ae no ke ao ana i ke pena kaha kii, na Pita. A hoano e ae la ia i ke ano o kona noho ana.
Hele aku la ia i kela a me keia la a puni o Folorena, e kaha ana i na mea a pau ana i ike ai i manao ai he maikai. A i ka wa e poeleele loa ai a hiki ole ke ike ia ke kaha kii ana, alaila hoi aku la i kona wahi keena hookipa, a loaa aku la kana wahi mea ai ua hooponopono maikai ia a ua onou ia malalo o kahi moe mauu, kahi hoi a ka haku meahale i waiho ai, no ka hoomau ana i ka mahanahana.
Pela ka hana ana a hala elua makahiki. Aohe mea i ike he hoanoho ko Tamaki, a o ka poe no hoi i manao wale, ua noho malie no lakou me ka pane ole mai. Ua olelo ke kuke i kekahi manawa, no kona haohao i ka nui o ka Tamaki mau mea ai e ai ai, aole nae he wahi mea a nui iki ae, me ka ike ole elua laua nei.
I kekahi la, manao iho la ke Kadinala e hana hou i kona halealii. Hele aku la ia me ka mea hana hale ma na wahi a pau o ua halealii nei, a komo aku la ma na keena ana i ike mua ole ai mai ke kukulu ia ana o kona halealli. A mahope loa, hoea aku la laua i kahi hale kiekiena o luna loa, a komo ana iloko o kahi keena hookipa o Tamaki.
"Auwe! heaha keia?" i pane ai ke Kadinala me ke kahaha i ka ike ana 'ku i kahi lumi pupuka me kona mau paia i hoonani ia me na kii lanahu. "He mea kaha kii anei kekahi mawaena o kakou ? Owai ka mea e noho nei iloko o keia lumi ?"
"O ke keiki o ka lumi kuke, o Tamaki, e kou kiekie," wahi a kekahi kauwa.
"Keiki o ka lumi kuke! He mea pono ole ka hoohemahema ana i kona akamai nui. E kahea aku i ke keiki o ka lumi kuke, ia Tamaki."
Kahea ia aku la, a pii mai la o Tamaki me ka makau a me ka haalulu. O ka makamua ia o kona ku ana mamua o na maka o ke Kadinala. Alawa aku la i na kaha lanahu ma ka paia, a huli ae la imua o kona haku hale, a me he la e poholo pu iho ana kona puuwai.
"E Tamaki, ua pau loa kou noho keiki ana no ka lumi kuke," wahi a ke Kadinala me ka leo aloha.
Manao iho la ua wahi Tamaki nei ua hoopau ia oia mai ka hana aku—a pehea la auanei o Pita?
"Mai hookuu hoi ia'u," wahi ana me ka leo uwe, a haule iho la maluna o kona mau kuli. "Aohe o'u wahi e hele aku ai, a e pololi auanei o Pita—a ua makemake nui loa hoi oia e lilo i kanaka pena kii!"
"Owai o Pita?" wahi a ke Kadinala.
"He keiki oia mai Kotona mai, me a'u e noho nei, a nana i kaha kela mau kii ma ka paia, a e make auanei oia ke ole e lilo i pena kii."
"Aia oia mahea i keia manawa?" wahi a ke Kadinala.
"Aia oia ma na alanui kahi i auwana hele ai, e imi i mea e kaha'i. He hele mau oia i na la a pau, a hoi mai ma ka po."
"Ke hoi mai oia i keia po, e Tamaki, e lawe mai imua o'u," wahi a ke Kadinala. "O ke akamai o kona ano, aole pono e ae ia e noho maloko o ka lumi o keia ano."
Aka, he mea kamahao ke olelo ae, aole loa i hoi mai o Pita ia po. Hookahi pule, a elua pule i hala ae, a aole loa mea i lohe ia nona. I ka pau ana o ia mau pule, ua kauoha iho la ke Kadinala e huli ia oia, a loaa 'ku la iloko o kekahi hale hoano.
Ua ike oia i kekahi kii nani i hooikeike ia malaila a ua nui loa kona makemake. Ua noi aku la oia i na kahunapule e ae mai iaia e kope, a no ko lakou makemake iaia no kona ui opiopio a me ke akamai, ua ae koke mai la, a ua malama iaia me ka ai a me kahi moe iloko o ia mau la.
E hoomaikaiia ka nui o na manao aloha o ke Kadinala iaia. Ua hookomoia oia iloko o kekahi kula kaha kii nui o Folorena. A o Tamaki hoi, ua hoi aku oia e noho pu me ke Kadianala, a ua loaa kekahi kumu naauao loa nana e ao iaia ma na mea pili i ka ike.
He kanalima makahiki ma ia hope mai, e noho ana elua mau elemakule malalo o ka malu o kekahi hale nui nani kamahao ma Folorena. O kekahi o laua, ua kapaia o Pita o Kotona, a ua kamailio na kanaka nona, "oia ke kaha pena kii oi o ka noeau o ko kakou manawa." O kekahi hoi, o Tamaki, a o na olelo a lakou nona, "Hauoli ke kanaka ke loaa oia ka hoa'loha." A oia "ke keiki hookipa."
Mai ke keena kuke ko laua pii ana, a e ike ana no oukou ma ke kii maluna, e holoi ana i ka ipuhao, aia no na buke mamua o kona alo, a mailaila mai ka loaa ana o ke ala i loaa'i ia laua ka hanohano, ka naauao, ke kiekie, ka waiwai, ka maluhia, ka maemae, ka hoolohe me ka malama i na kanawai o ka Haku, a me ke aloha nui ai 'ku e na kanaka a pau. Pehaea la oukou e o'u mau makamaka liilii? Aole anei e hoohalike? Nui ka hauoli o ko'u puuwai ina e hahai oukou mahope o ka pono, a hoohalike me na keiki o ko Tamaki a me ko Pita ano, ka hooikaika e hana, me ka malama i ka pono.
Hoike
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
Eia mai kahi moolelo pokole o ka Hoike Kula Sabati o Wailuku nei, hoikeia'e i kou poe heluhelu a pau.
Ma ka hora 9 o ka la Sabati nei, la 24, ua hoomaka ia ka hoike me ka himeni ana ia "Hui pu anei na hoa," a me ka pule a Rev. O. Nawahine, ke Kahu Kula Sabati nui o Maui Komohana nei.
Penei ka hoonohonoho ana o na papa: Papa mua, na opio k. a me w., o John Nakookoo ke kumu, ka moolelo o Mose ka lakou haawina. Papa 2, na luahine, o Mrs. Ruta Kahale ke kumu, ka moolelo o Ruta a me Naomi ka lakou haawina, a ua himeni mai no lakou i ka himeni 8, a ua maikai no, a he himeni hui iho, "I lei rose." Himeni mai ka papa a Naomi K. Kapoohiwi, he himeni i haku ia e pili ana no i ka haawina, a penei na lalani:
1. Nani wale, nani wale,
Nani wale Iosepa,
Pua noho i ka iu,
Malu ia Ihikapu,
Mea ole na enemi,
Na keakea pili kino,
Ua hoka, ua nele lakou nei.
2 Lilo Iosepa i mea nui,
Kiaaina no Aigupita,
Hele mai na hoahanau,
A kulou imua ona,
Pomaikai nui ai lakou,
I ka hui oluolu ana,
Me Iakoba kona makua.
A ua mahalo ia no hoi ka moolelo o Iosepa. I ka pau ana o ia papa, ua ku mai ka papa a Rev. P. Kahale, he poe elemakule a me na kanaka ui, a o ka moolelo o Saderaka ma ka lakou haawina. Ua haawi ninau mai ke Kahu Kula Sabati nui, "Iloko o na hana mana a pau he 122, heaha ka hana mana oi loa?" Haina, o ke ala hou ana mai o Iesu mai ka make mai, a ua ae mai ka mea nana ka ninau, a ua himeni mai lakou i ka himeni 8, a he himeni hui iho, "Naue mai i ke Kula Sabati."
Ua hoomaka hou ka hoike papa i ka poe liilii loa, o J. Haole ke kumu, a ua eleu no. O ka J. K. Waiwaiole papa iho, o ka lakou haawina, moolelo o na Lunakanawai, a ua eleu iki no. Pau ia o ka papa a ka mea e kakau nei, himeni, "Ka lani kuu home," haawina no Ierusalema, himeni hou, "Oli ke Akua."
I ka pau ana o ia hana, ua haiolelo mai o Jos. K. Waiwaiole, ka mea i koho ia i haiolelo no ka la, eia kana kumumanao: "Heaha la ke kumu e holo ai na hana o ke Kula Sabati, a e mau ai hoi?" 1 O ke Kahu Ekalesia. 2 O ke Kahu Kula Sabati. 3 O na makua. 4 O ka lokahi o na mea a pau. Ua nui no na wehewehe, a ua maikai no, a ua kokua mai o J. Nakookoo, Wm. K. Makakoa, Rev. O. Nawahine a me Rev. W. P. Kahale, a he maikai wale no.
O ka pepa 1 ma keia hoike ana, o ka papa a J. Nakookoo, papa 2, M a N. Kalama, papa 3, Rev. W. P. Kahale.
Ke manao nei ka mea kakau, ina e hana a hooko io ko Wailuku nei i keia mau manao a me na olelo paipai, e ulu a e mau aku ana ke Kula Sabati o Wailuku nei. Iloko wale no o hookahi mahina i hoomakaukau e i'ai me ka lulu dala ana i na Sabati mua o Sept., a ua loaa na dala he 13 a oi, he mea hoopau i na hemahema o ke Kula Sabati.
Ua hookuuia na hana me ka himeni ana ia "Ka Lira Gula," me ka pule hookuu a Rev. W. P. Kahale, a hoi me ka malu. Malaila pu no ke Anaaina o ke aupuni W. D. Alexander. Me ke aloha.
S. P. K. NAWAA.
Wailuku, Maui, Sept. 27, 1876.
HAAWINA KULA SABATI.
HELU 5, SABATI OCT. 29.
KUMUHANA—Pilipo me ka Aitiopa.
PAUKU BAIBALA.—Oihana 8:26-40.
26 ¶ A olelo mai la ka anela o ka Haku ia Pilipo, i mai la, E ku oe, a e hele ma ke kukuluhema, ma ke ala e hiki aku ai, mai Ierusalema a Gaza, he waonahele no hoi ia.
27 Ku ae la ia e hele; aia hoi, he kanaka no Aitiopa, he luna nui na Kanedake, oia ke aliiwahine o Aitiopa, ia ia no ka malama i kona waiwai a pau, a ua hele mai no hoi ia i Ierusalema e hoomana ;
28 E hoi aku ana ia e noho ana maloko o kona halekaa, a e heluhelu ana i ka ke kaula i ka Isaia.
29 Olelo mai la ka Uhane ia Pilipo, E hele oe, e hoopili aku ia halekaa.
30 Holo ae la o Pilipo, a lohe iho la i kana heluhelu ana i ka ke kaula i ka Isaia, i ae la ia, Ua ike anei oe i ka mea au e heluhelu nei?
31 I aku la kela, Pehea la e hiki ai ia'u, ke ao ole mai kekahi ia'u? Nonoi aku la oia ia Pilipo e pii ae, a e noho pu me ia.
32 Eia kahi o ka palapala ana i heluhelu ai, Ua alakaiia'ku la ia me he hipa la i ka make; a e like hoi me ka hipakeiki i pane ole imua o ka mea nana e ako, pela no ia, aole i ekemu kona waha.
33 I kona hoohaahaa ana, ua kailiia'ku la kona hoaponoia; nawai la hoi e hiki ke hai mai i kona hanauna? no ka mea, ua laweia'ku no kona ola, mai ka honua aku.
34 Olelo aku la ua luna la, i aku la ia Pilipo, Ke ninau aku nei au ia oe, i olelo mai ke kaula i keia mea nowai, nona iho anei, no kekahi mea e paha?
35 Alaila, oaka ae la o Pilipo i kona waha, a ma ua palapala la kana hoomaka ana e hai mai ai ia ia, ia Iesu.
36 A i ko laua hele ana ma ke ala loa, hiki aku la laua ma kahi wai: Olelo ae ua luna la, Aia ka wai, heaha ko'u mea e bapetizo ole ia'i?
37 I ae la o Pilipo, Ina i manaoio oe me kou naau a pau, ina ua pono. I mai la kela, Ke manaoio nei au o Iesu Kristo, oia ke Keiki a ke Akua.
38 Olelo aku la ia, E ku malie ke kaa. Iho pu iho la laua ilalo i ka wai, o Pilipo a me ua luna la, a bapetizo ae la oia ia ia.
39 Pii ae la laua, mai ka wai mai, alaila kaili aku la ka Uhane o ka Haku ia Pilipo, aole ike hou ae ua luna la ia ia. Hoi aku no ia ma kona ala me ka olioli.
40 Ikea ae la o Pilipo ma Azoto. I kona hele ana, hai ae la ia i ka euanelio ma na kulanakauhale a pau, a hiki aku la i Kaisareia.
Pauku hoopaa, p. 37.
Mele. Na Kamaiki makamae. Robina Gula 35.
1
Na kamaiki makamae,
Ka ke Kahu mau hanai,
Kai malie ia lakou
Ma na kula omaomao,
Ma na kahawai maemae,
Ma na mala pua maikai,
Pale oia i ka la,
Malu e ma kona pa.
Cho. —Na kamaiki makamae.
Ka ke Kahu mau hanai,
Kai malie ia lakou
Ma na kula omaomao.
Pule i ekolu minute wale no no na kamaiki nei, i manaoio a bapetizoia no Iesu.
Na Ninau a na Kumu.
P 26. Pilipo, mahea oia? Ia ia ma Samaria, owai ka i olelo ia ia? A kena ia ia e ku, a hele ihea? Ma ke ala e iho ana mai hea a ihea? Heaha, a mahea Gaza?
P 27. Hoolohe anei Pilipo i ka ka anela? Owai ka i loaa ia Pilipo ma ke alanui? Heaha, a mahea Aitiopa? He luna keia kanaka nowai? Ihea oia i hele ai? No keaha? He Iudaio anei oia? Pela paha. Ina aole, he huli mai oia, ua oki poepoeia, ua hoomana ia Iehova.
P 28. E hoi aku ana oia ihea ? E noho ana maloko o keaha? E heluhelu ana i kawai? He hana maikai ia, e heluhelu i ka baibala ma ke alanui.
P 29. Heaha ka ka Uhane ia Pilipo?
P 30. Holo Pilipo, a lohe oia i keaha? A ninau pehea ?
P 31. A pane mai ka luna pehea? A nonoi ia Pilipo e aha?
P 32—33. Heaha ka ka luna e heluhelu ana? Aia mahea ia mau olelo? Isaia 5; 7, 8. Aole like loa, no keaha ka like ole? No ka mea ua unuhiia kekahi no loko mai o ka olelo Hebera, a o kekahi, no loko mai o ka olelo Helene. Ma ka olelo Helene keia. Ma ka olelo Hebera kela ma Isaia.
P 34. Heaha ka ka luna ninau ia Pilipo no keia mau pauku? Pohihihi ea.
P 35. A pehea Pilipo i pane aku ai? Hoopili oia i keia mau pauku ia wai? Owai keia i alakaiia'ku i ka make me he hipa la, a pane ole aku kona waha? Mat. 26; 63. 26; 12, 15. Pet. 2;23. Mahea ko Iesu hoohalike ana me ke keiki hipa? Heaha ko Iesu hoohaahaa ana? Kona ae e hookolokoloia me he lawehala la. Heaha ka i kailiia'ku? Nawai e hai i keaha? I ka hewa nui paha o ka hanauna i lawe aku i ko Iesu ola mai ka honua aku. Ua wehewehe pono aku o Pilipo i na mea a pau e pili ana i ke ola ma o Iesu la, i ka manaoio, i ka bapetizo ana, &c.
P 36. I ko laua hele ana ma ke ala, hiki laua i kahi aha? Heaha ka ka luna olelo no ka wai? A heaha hoi kona ninau?
P 37. A pane aku Pilipo pehea? A pane mai ka luna pehea? Ka manaoio aha keia? P 38. Pehea ke kaa? Pehea hoi laua? A ua aha ia ua luna la? Bapetizoia ia ea, ma ke alanui, ma kahi mehameha. Ua hahanaia anei pela kekahi poe ma Hawaii nei?
P 39. A pii mai la laua mai ka wai mai, pehea ka Uhane ia Pilipo? He kaili aha keia? HE paipai ikaika e ku a haalele i ka luna. A hele ae la ka luna mahea? me ke aha? no keaha kona olioli? ma ka lani paha.
P 40. Mahea i ikeia'i la Pilipo? Mahea Azoto? Owai ka inoa kahiko? Asedoda. Aha aku ia Pilipo? a hiki i hea? Mahea Kaisareia? nohea ia inoa? No Kaisara Augesato, ke 'lii o Roma.
Mele. Him. 205. 6—4 Leo.
1 Ke hea nei Iesu,
Haliu na pepeiao,
Ka poe haalulu, a makau,
E hele mai oukou.
3 Ua weheia mai
Ke kumu e loaa'i
Ke ola me ka pomaikai,
A pau na ino nei.
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua. Owai ke kilo i manaoio a bapetizoia? Heaha ke ano o kona manaoio? Owai ka luna i manaoio a baptizoia ma ke alanui? Heaha ke kumu o ka huli ana, manaoio ana o keia luna? 1 Kona hele ana i Ierusalema, a lohe paha i kekahi mau mea e pili ana ia Iesu. 2 Kona huli ana i ka palapala hemolele ma ke alanui. 3 Ke kena ana o ka anela ia Pilipo e hele, a wehewehe a kuhikuhi i ka mea e ola'i. 4 Ke kokua ana o ka Uhane Hemolele.
Na keiki. Owai kekahi mau aina, kulanakauhale paha ma keia haawina? Ierusalema, Gaza, Aitiopa, Azoto, Kaisareia, Aia mahea ia mau wahi? Ua lohe anei oukou i kekahi mea kupanaha no Gaza? Lunak. 16:3. Owai ke alii wahine o Aitiopa? Owai kona luna nui? He Iudaio anei oia? He buke kaula a wai kana? Maa anei oia i ka heluhelu i na buke baibala? Ua maopopo anei iaia na pauku ma Isaia? mahea ia mau pauku? Nawai i wehewehe i ke ano? Maa anei oukou i ka heluhelu i na baibala, na wanana? Nawai i wehewehe i ke ano? Hookahi no wehewehe ana o Pilipo a huli, a manaoio a bapetizo koke ia keia luna, pehea oukou? Ua lohe pinepine, aole nae i huli a manaoio kekahi; Heaha ko oukou pono?
Ke kula a pau. Ma na olelo hea i kakauia'i ka baibala kahiko i ka wa i noho ai keia luna? Ma ka olelo hea kona heluhelu ana ma Isaia? Ma ke aha i maopopo ai, ua pili kela wanana ma Isaia ia Iesu ka Mesia? Pono anei ke bapetizo koke ia ka poe i manaoio ia Iesu? No ke aha ka hoopanee ana? I maopopo ka oiaio, ka hua o ka manaoio. Malama he manaoio hookamani, he hua ino, he wahahee, he puni dala.
Heaha na manao pili ia kakou?
1 Pono ke hele i na Ahaaina a ka Haku me ka makau ole i ka loihi.
2 E lawe pu i ka olelo a ke Akua ke hele i kahi e, i mea heluhelu ma ke alanui.
3 E huli mau no i ka baibala.
4 E hele i kauhale, i na alanui e heluhelu, e wehewehe i ka baibala.
5 E hui koke, mihi koke, manaoio koke.
6 E hele me ka olioli ma ke alanui, ma ka hana, ma ke kula, ma ka halawai, &c.
Mele. Do Good Robina Gula Mele 41.
1
Hoomau, hoomau ma ka hana maikai,
Kani mau la na leo paipai;
Ano ka manawa e hoolohe ai,
Me ka hana, ka hana maikai.
Cho. —Hoomau, hoomau ma ka hoopaanaau,
He mau ala e hiki ai no
Ke hana maikai, ke loaa ka manao,
Me ka iini nui e ko,
Me ka iini nui e ko.
(me ka pauku eha)
Pule i hoohuliia na luna, ka poe waiwai, na 'lii, a i hoolahaia ka euanelio i na aina e.
Haawina no Nov. 5—Oih. 9: 1—18.