Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 38, 14 September 1876 — Page 1

Page PDF (1.24 MB)

KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II.}  HONOLULU, POAHA, SEPATEMA BA 14, 1876.  {HELU 38.

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.

Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA,  Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.

NO NA OLELO HOOLAHA.

E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.

PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)

KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1]  a me ka maikai.

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.

C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!

A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a no ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai.  17-1y

G. W. WEST!

HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii  1-1y

S. B. DOLE.

LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania.  1 1y

J. PORTER GREEN,
"KEIKI O KAUAUKIUKIU."

HE LOIO! A HE KOKUA OIAIO!
E HELE MAI NA MAKAMAKA A PAU I o'u nei, a na'u no e kokua ia oukou imua o ka Aha Hoomalu a me ka Aha Kiekie me ka uku haahaa makepono loa. Me na oki mare, a me ka hooponopono ana i ka waiwai o ka poe make, he eleu loa ka hana. Aia ko'u keena hana ma Alanui Kalepa kokoke i ke keena o ka Lunakanawai Aeko. E hamama mau ana ka puka, e hele nui mai i pau ka pilikia.  1-1y

A. McWAYNE.

Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.
MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

King of Glory.
Royal Diadem. p. 62.

1
Hoolea ia Iesu, a hoomaikai pu;
E hookani lea ae mao a mao;
Ua pau no na luhi, wa maha nei,
Na Iesu ka Haku i haawi mai.
Cho.—Ke—Lii na—ni!
O oe ke Lii a mau loa, mau loa e,
Ke—Lii na—ni!
O oe ko makou Hoola e.
2
Hoolea ia Iesu, pau ka hana nei;
Pau a paio oonei, e hoomaha e.
Ua hee ko ka po me ka make pu,
Ua lanakila ae ma ka Haku Iesu.
Cho.—Ke—Lii na—ni, &c.
3
Hapai i na poo, e na puka lai,
E hookipa i ke Lii ma ia ao maikai;
Ke pii oli ae i ka noho mau,
A o haleluia na kini a pau.
Cho.—Ke—Lii na—ni, &c.
4
Mahalo maikai i ke Alii mau,
Mele ae kamalii me kanaka pu.
O kana Olelo ka Lamaku;
Ke Kia Alakai ma ke ao, ma ka po,
Cho.—Ke—Lii na—ni, &c.
HAWAII.

Heaha la na kumu e holo ai na hana o ke Aupuni o ka Haku.
Kakauia a heluheluia e S. Hookano imua o ka halawai Mahinahou ma Kawaiahao, Sept. 4.

          He Kumumanao ano nui loa keia, aneane hiki pono ole paha ia'u ke wehewehe, a ke ike aku ina keena poliuliu o keia kumuhana.
          Ina paha ia'u ka mana hooponopono o ko Hawaii nei noho ana, a i ole, o ke ao holookoa paha, alaila, e hookaawale no wau i ka poe pono ma kekahi mau mokupuni, okoa.
          A e kauia i kanawai e papa ana i ka poe hewa aole e holo mai ma na mokkupuni o ka poe pono. Alaila, ke manao nei wau e holo no na hana a ko kakou Haku, ka mea a ka poe haipule e hooikaika nei e ho lomua, aka, aole ia'u ia mana. Nolaila, ua konoia ko'u noonoo e kalai ma kekahi mau kumu okoa.
          O ka manao o ko kakou Kumumanao, o ka imi ana i na kumu e holo ai na hana a ko kakou Haku Iesu Kristo. Aole paha kakou i pohihihi i ka makemake o ke Akua, oia hoi, ua makemake Oia e pau na mea a pau i ka mihi. A malalo iho o keia, ua hoolalaia ka hanaikumu, ka mahinahou a me na kokua e ae i ku i ka pono io, a me ka hoopiha ana i na hale halawai. A oia mau mea ka i makemake ia e holomua, no ka mea, ua ikeia ka piha ole o na hale pule, a aneane ekalesia ole no ma kekahi mau wahi.
          1 E wae pono ia kekahi poe naauao loa ma ka Palapala Hemolele, a piha hoi i ka Uhane Hemolele ma ka manaoio.
          "Ka!" wahi a kekahi, "nui loa na Kahunapule naauao ma ke aupuni Hawaii, no ka mea, ua hoonaauaoia lakou ma na kula nui, a me na kula kahuna, kahi e ao ia ai a makaukau."
          Ae, auhea oe e ka makamaka, he oiaio no ia, aka, e pono kakou e nana mua i na kihapai o ko kakou Paeaina nei, kahi a na kumu e hooikaika ana. Ma ka lohe, a ma ka ike ana ma na nupepa no na hoike kihapai, eia wale no ka mea nui, ua make, piha ole na hale pule, haule ino na hanai kumu, emi hope hoi na kokua mahinahou, a aneane ekalesia ole no ma kekahi mau wahi.
          A o ka ona, ka pepehia kanaka, ka moekolohe a me na hewa e ae e kue ana i ka pono io maoli; ke palahalaha ae la ia ma ka aina. A me ia mau mea e huki ana a e kaohi ana i ka nee ana o ke aupuni o ka Haku imua. Ano la, he mea kaumaha i ko oukou manao e ka poe haipule, io a makee pono hoi i ka lohe ana no keia nuhou kaumaha mawaena o ko kakou aina.
          Nolaila, pehea iho la oe e ka makamaka, ua pau anei kou pohihihi ma keia mau mea i hoakakaia?
          O ka'u e hai aku ai ia oukou, ua lokahi ko kakou manao a pau, ua piha a hu ka ike o ko kakou mau Kahunapule, aka, ma ko'u manao maoli, ehia la o lakou i hoopiha ia i ka Uhane Hemolele? Kakaikahi wale iho paha o lakou i loaa ka haawina no luna mai.
          Ma ka nana ana i ke kulana o ko kakou mau Kahunapule, mai kahiko mai a hiki i keia manawa, ua loaa he like ole mawaena o ke au kahiko a me ke au hou e nee nei.
          I ka wa mahope koke iho o ka hiki ana mai o ka olelo a ke Akua, ua oleloia, ua huli nui mai na kanaka, na alii, a i ka nana aku, ua hoonuiia a hoopalahalaha ia ke aupuni o ke Akua ma ke aupuni Hawaii nei.
          A ma ia mea, pono ia kakou e nana aku i ke kulana o na Kahunapule o ia wa me ke kulana o na Kahunapule o keia wa, ma ka manaoio, ua loaa i na Kahunapule kahiko ka manao e loaa ai ka Uhane o ke Akua, a ma ia mea, ua hoolaha koke ia ke aupuni o ke Akua a palahalaha loa, piha na halawai haipule, nui ka poe huli mai, a hooholoia na hana imua.
          Ua haiolelo ikaika na kumu mua a ao ikaika ma na mea pili i ka Uhane a me ka hoonaauao maoli ana. Aka, pehea ko kakou mau Kahunapule i keia wa? Ua lokahi ko kakou manao, ua lawa ka ike i loaa ia lakou, a eia wale no ka mea i koe, ua nele lakou i ka haawina no luna mai, no ka mea, ua nele ka manaoio maoli, pela ko’u koho wale.
          E kahaha nui ana oukou a me ka lehulehu e ae no keia mau mea a’u e kue nei i kekahi poe Kahunapule.
          Aka, mamua o ka manao ana pela, e na hoalauna, pono ia kakou e nana iki ae i ke kulana mamua aku nei a me keia wa kokoke.
          Mai na pea o keia Paeaina na lono e hai ana, ke Kahu o ka apana o mea ua moekolohe, ko mea ua apuka i ke dala o ka ekalesia, a o ko mea hoi ua haalele i kona apana ponoi, a ua hoi aku he apana okoa, no ka mea, he oi ae ko laila haawi a me na mea like he nui aku.
          Nolaila, ma keia mau mea a'u e koho wale ai, oia kekahi kumu nui i launa ole mai ai ka Uhane maikai me na Kahunapule o keia wa. A o ka nele o keia haawina ia lakou kekahi kumu pupu loa o na hana o ke aupuni o ka Haku.
          E kahaha mai ana paha kekahi; ina pela, pono wau ke kii ae ia Petero, a e hai aku ia oukou.
I ka piha ana o ka la Penetekota, oiai o Petero ma e kali ana i ka Uhane Hemolele, a hiki io mai la, alaila, ua hoopihaia o Petero a me kona mau hoa i ka Uhane Hemolele. A ma ia wa no ia i hoomaka’i e haiolelo me ka ikaika loa. A nui loa mai la ka poe i hoohuliia, a ua oleloia he mau tausani ka poe i huli mai ia manawa.
          Aka, pehea la? Ke hai aku nei wau me ka manaoio maoli, e paulele a hilinai mamuli o ka Haku.
          E nana nui ma na mokuna mua o Oihana, a e loaa no ia oukou na haawina o ka Uhane. Nolaila, ua maopopo ka pono o ka wae ana i kekahi poe naauao loa ma ka Palapala Hemolele, a piha hoi i ka Uhane Hemolele ma ka manaoio.
          2 I nui keia poe e pono ai. Ua pili pono no keia manao no ka makaukau e hoopiha ma na hakahaka i haalele ia a nele maoli no hoi, a ua pili no hoi no ka hoolaha ana ma ke ao holookoa.
          Pehea la e nui ai wahi a kekahi. Oia ka mea paakiki loa, a he ninau ano nui loa no hoi keia, no ka mea, ua olelo ae nei au, ma ka wehewehe ana i ka manao mua, he kakaikahi loa o ko kakou mau Kahunapule i hoopihaia me ka Uhane Hemolele. A me ia ike no o ka mea kakau he kakaikahi loa, ke konoia mai nei e nui keia poe, a pehea la e nui ai?
          Makehewa wau ke ahi aku ia oukou, no ka mea, ua malama ia kekahi kula kupono no ka oihana a ka Haku, a he nui no ka poe e komo nei ma ia kula, a ke hemo nei kekahi poe, a ke lawelawe nei i ka hana a ka Haku. Aka, e like no me ka’u hoohalahala, ua hemahema lakou i ka loaa ole o keia haawina.
          A oia ka'u e makemake nei e nui ia poe. I aha ai? I holo ai na hana elike me ka makemake o ko kakou kumumanao, makehewa wau ke hai aku i na rula e loaa ai keia haawina, no ka mea, ua olelo wau ma ka manao 1, ua lokahi ko kakou manao, ua piha a hu ka ike o na Kahuna i ka Palapala Hemolele, a aia no malaila ma ko’u manaoio na mea a pau e loaa ai. A hookahi no mea nui, O ka manaoio paulele me ka Uhane a me ka Oiaio. A ina e nui ana keia poe, alaila, e holo ana na hana. No ka mea, ina manao kakou e hapai i kekahi hana nui, a e holo ka hana; eia wale no ka mea e hiki, o ka nui o ka poe paahana.
Nolaila, ua maopopo, o ka nui o na poe i hoopiha ia i ka uhane, oia kekahi kumu nui e holo ai, a piha, a kawowo ka aina i ke aupuni lani. Ina oia ka mea e pau ai na mea a pau i ka mihi, a hoopiha ai i na hale halawai, na kokua kumu a me na mahina hou. Alaila, pono kakou e huli i mau kokua no na manao alua i hoikeia maluna.
          1. E hana aloha na kumu kahuna i na hoahanau.
          Ua hoakaka ko kakou mau manao elua mamua; ua holo na hana, a ua ko ka makemake o ko kakou kumumanao, oio hoi ke ae nei kakou ua nui ka poe i huli mai. Aka, no ko kakou hopohopo o hoi hope keia poe hoahanau, nolaila, ua kauoha ka hapa hope loa o ka manao elua e huli i ko-
kua a mau kokua paha i mea e kaohi ai ia lakou.
          O ka hana aloha i olelo ia ma keia manao. Oia paha keia: E launa e kamailio ma na mea pili i ka uhane paha, ka noho ano kino paha ma na mea like. Me he la, he mau lala pili loa o ka ohana me ke kino, a he makua paha me na keiki e ao ana ma na mea kupono i ka noho ana, ka hana ana a me ka lawelawe ana; a e hana aku me ka manao i pipili mai ka naau o na hoahanau ia oe, alaila, e aloha no auanei na hoahanau ia oe e ke kahu. A oiai lakou e haule ana i kekahi manawa, a kii aku no oe, e hoi koke mai no lakou, a e ae mai me ka oluolu, no ka mea, e hoomanao no lakou no kau mau hana oluolu, a a loha ia lakou mamua. Nolaila, ua maopopo oia kekahi mea e kokua ai i ka hoonee ana i na hana a ka Haku imua.
          2. E launa mau me na hoahanau.
          Oia hoi keia: Ka hele ana ma na kauhale, a launa a nana i ke ano o ka noho ana, ka lakou hana ana. Pehea la lakou? Ua mai paha, nawaliwali paha ma ke kino, a no ia mea, hiki ole mai lakou i na wa halawai. Ina pela, pono oe e ke kahu e kokua ia lakou, ina aole hiki ia lakou a i ko lakou mau makamaka paha ke kokua a malama oiai ko lakou wa pilikia. Ina paha pela na kahu a pau, alaila, e pipili paa mai no ka naau o na hoahanau ia oe me ke aloha. A elike me ka pili paa ana mai o ko lakou aloha ia oe, pela no ka loihi o ko lakou hoolohe ana mai ma na mea a pau au e ao aku ai.
          3. Mai huhu koke na kahu Ekalesia no ka haule ana o kekahi hoahanau.
          He mea mau ia kakou na kanaka Hawaii, ka paa ole o ka manao, he luli wale i o a ianei. Ina hoopunahele ia kekahi kanaka e na makua misionari, ma ke ano he kanaka hoolohe a malama i na olelo ao, aka, iini no ia i na mea e hoowahawaha ia. Oia hoi keia: hele malu no oia e moekolohe a ona paha, a pela mau no ia e hana malu ai a hala kekahi manawa, o ka loaa no ia o ka hoino ia e ka poe nana i hoopu nahele a me ka poe e ae i hilinai a mahalo iaia i na la i hala. Nui wale ka poe oia ano iioko o na au a me la i kaahope ae nei. Ua ike oukou, a oukou iho no na hoike o keia mau mea. Poino maoli no kakou e na kanaka Hawaii! A heaha iho la no la hoi ko kakou ano? No keia ano kapekepeke o kakou, nolaila, ua kono ia ka lokomaikai o na kumu kahuna, mai huhu a haalela a hoopuka hoi i na olelo e hoeha ai a hoonaukiuki paha i na makamaka auwana, aka, e launa oluolu aku, a e noi aku no hoi i ka lokomaikai e hoi mai. Ina he oiaio, ua manaoio kakou o na mea i hoakaka ia ma na manao pili elua maluna iho, oia hoi, ua aloha na hoahanau i ke kahu no kana mau hana maikai, a ua pipili mai ko lakou naau iaia. Alaila, aole e emo, o ka hoi mai no ia. Aka, ina ike na kahu ua haule kekahi, hele aku e huhu, a nuku paha me ka olelo ana, he keu oe o ke kanaka ino, wahine ino maoli oe, kai no a makou e kuhihewa nei he pono io oe, eia ka, he hookamani wale no.
          Ina pela aole kela e ae mai, oi loa ae ke ino alaila, aole kela e huli a hiki i ka make ana, a o ka poino loa no ia mamuli nae hoi o kau hana hupo ana.
          Ina manao kekahi e malama i kekahi pu-a holoholona hihiu, hana no i pa a hookomo maloko, i kela manawa he poe holoholona hihiu lakou, aka, hanai maikai no kela kahu me ka malama pono i na mea e ola maikai ai, pela mau no ia e hana ai a hala na manawa, alaila e pipili no ka naau o kela pu-a holoholona i kela kahu. Aka, i kekahi manawa, hemo malu kekahi, a o ka holo no ia i ka nahelehele. A i ka ike ana o ke kahu ua hemo kekahi, pehea kona manao? Lalelale koke no ia e huli, a hele ma na puu, na kula uliuli a ma na kualono, a ike no kela kahu i kela holoholona nalowale, heaha kona noonoo? Heaha ka rula? A pehea la e hoi hou mai ai.
          Eia wale iho no, e kahea oia ma na rula maa mau no ke ao holoholona ana! a e ea ae no kona poo a nana pololei mai i kahi nona keia leo. A o ke aha ka mea i koe? O ka hookokoke aku a hoomalimali aku a hiki i ka loaa ana ma kou lima, alaila, o ka pau no ia o ka pilikia. Aka, ina hele aku kela a ike i ka holoholona i puka a hele auwana, hoonou aku oia i ka pohaku, laau paha a me na mea e holo ai oia, alaila aole e hoi mai, o ka holo loa no ia a nalowale hou. A o ka mea e hana ana pela, he hupo nui ia no Waolani. Nolaila, ke kauoha ikaika nei ka manaopili ekolu, Mai huhu i na hoa e haule ana.
          O kekahi rula kupono keia i na kahu ekalesia.
          4. E noonoo ke kahu he oihana laa loa kana: Ma keia manaopili, ke kauoha ia nei na kahu ekalesia e noonoo pono i ke ano o ka lakou oihana, oia keia. O ka oihana kahunapule, he oihana laa loa ia. Aole paha oihana laa e ae ma ke ao nei e like me keia.
          Ina hoonoho ia kekahi kanaka ma kekahi oihana hanohano, kiekie o ke aupuni, pono i kela kanaka e noonoo pono, pehea, penei paha, e manao ia o ka hana i haawiia iaia, he mea nona e pomaikai ai a e hanohano ai, a e manao ia, oia kekahi i komo iloko o ka heluna o ka poe kiekie. A e malama i ka hana me ka ewaewa ole, a ma ka pololeI wale no oia e hana ai ma na mea pili i kana oihana. Alaila, ke hai aku nei wau, e lilo ana kela kanaka i mea nui iloko o ke aupuni a iwaena o ka lehulehu, a i mea punahele i ka mea nana i haawi mai ia hana. A e lilo ana hoi ia i kumu hoohalike na kona mau hoa paahana. Pela no hoi ke kahunapule, o ka oihana laa i haawiia iaia, pono ia e makaala, e malama me ka maluhia, me ke kolohe ole, a e hoike ana hoi iaia he hemolele imua o ka ekalesia. Aole hoi e like me kekahi poe, ka moekolohe, ke apuka a me ka puni dala. A o ke kahunapule e malama pono ana i kana oihana me ka hemolele, oia ka mea kupono e lawelawe. A e lilo ana ia i mea punahele i kona apana, a i mea mahalo nuiia. Aole no hoi e uhai hoopaapaa me na hoahanau. Ua ike au i kekahi kahu ma Molokai, e hoopaapaa ana me na hoahanau, a ano kue maoli no, nolaila, huhu na hoahanau, a o ka loaa no ia o ke kue, a heaha ka hope, hoowahawaha na hoahanau, a haalele (kahunapule) aole make hoopaapaa me na hoahanau, aka, e noonoo pono ma na mea pili i kana oihana a e ao aku me ka haahaa o ka naau, no ka mea, o ka mea nona ka hana, he kiekie loa. Ihiihi a hemolele hoi kona mau aoao a pau.
          Ua lawa paha keia nuku ana i na kahunapule, me he mea la, ua loaa ia kakou na ano kupono o ke kahunapule e hana aku ai i na hoahanau, a ma ia mea, ua nui na kanaka i huli, wahi a'u i hai ae nei mamua, a ina ua nui ka poe i huli mai, alaila, heaha la ka mea i koe? wahi a kekahi. Eia ka mea i koe, a oia no ke kolu o na manao nui o keia kumumanao.
          Akolu. Heaha la ka hana kupono a ka poe i hoohuli ia mai e ke Akua e hana aku ai i ka poe kahunapule.
Mamuli o ka piha ana o ko kakou mau kahuna i ka Uhane Hemolele, ua ae kakou ua hoohuli ia kekahi poe. E like me ka huli ana o kekahi poe ia Petero ma, a ma ia huli ana, ua kauoha ia na kahunapule e ke kumumanao. E hana aloha aku. E launa mau me na hoahanau. Aole hoi make huhu koke, a e noonoo pono i ke ano o kana oihana.
          A ua nui na hana aloha a na kahuna i ka poe i hoohuli ia mai. Oia hoi ka poe i kapaia mai he hoahanau, aka, ke ninau nei ka manao ekolu, i ke ano o ka lakou hana kupono e hana aku ai i na kahunapule.
          E hooko pololei oukou i ka uku ola no ke kahu a oukou i ae like ai.
          O ke ola pono ole o ke kahu ma ka malama ana o na hoahanau, oia kekahi mea ino loa, ma ka lohe a ma na hoike no kela a me keia pea o ka aina, no na mea pili i na kihapai, eia kekahi mea i ike ia, ua nui na kahu ekalesia i haalele malalo o keia kumu ke ola pono ole o na kokua kumu, a no keia ola ole, ua haalele lakou i na kihapai, a waiho me ka loaa koke ole o ka mea nana e malama, a o ke aha ka hope? O ka ulu hou ae no ia o ka nahelehele o ka hewa a poino hou, aka, ina e uku pololei ana na hoahanau i ka uku makahiki o ke kahu a lakou i koho ai, alaila, e ola pono ana auanei ke kahu, a e mau mai no ke aloha i na hoahanau. Nolaila, ua akaka, oia kekahi hana kupono a na hoahanau e hana aku ai i na kahu o lakou.
          2. E hoolohe pono na hoahanau i ko lakou mau kahu.
          O ka hoolohe oia kekahi mea nui, i waiwai no ke ao ana aku i ka hoolohe mai.
          O oukou e na hoahanau, ka poe i kapaia mai he poe kanaka no ke Akua, pono oukou e hoolohe i ko oukou kumu no ka Haku, no ka mea, ua oleloia: "O ka mea hoolohe i ka ka poe kauwa o ke Akua, oia kai hoolohe i ka ke Akua mau kauoha."
          Heaha la ka waiwai o ke ao ana aku o na kumu kula, ke ole e hoolohe mai na haumana? Luhi makehewa wale no ina pela. Aole e lilo ana kela mau kula i mau kula naauao, a pela e naaupo mau ai a hiki i ka hopena.
          Pela no hoi ka ekalesia, aole e lilo ana i mau ekalesia maikai ke ole e hoolohe na hoahanau, a i ole lakou e hoolohe, ua makaukau ka hale hookipa no ko lakou mau uhane, kahi i olelo ia, "He uwe a he uwi mau ana o na niho malaila."
          Nolaila, he mea pono ia kakou ka poe i kapa ia mai, ko ke Akua poe kanaka e hoolohe i ko kakou mau kumu no ka Haku, no ka mea, ua manaoio kakou, he ola mau loa ana ma ka lani.
          Aha. Pehea la e ulu ai na lulu kokua o kakou? Oia ka hanai kumu, ka mahina hou a me na kokua e ae.
          Aneane hiki pono ole paha ia'u ke hai aku i na kumu e ulu ai. I ko'u manao aia no ia oukou na kumu e hiki ai, aka hoi, ma ka lilo ana ia'u o ka hookele o keia kumuhana, nolaila, e hai aku wau i ka'u. Ina hookoia na mea i hoakaka ia maluna iho, alaila, o ka holo no ia a ulu ko kakou mau kokua, aka, i mea kokua hou aku, aole au e hai aku ana ma na mea a kakou e lawelawe nei no ko kakou mau lulu, aka, e hoololi aku ana wau.
          O ko Kawaiahao nei, ua maa kakou me na laau loloa e kikoo hele ai iwaena o na hoahanau. A pehea ka huina dala ke hoikeia mai, mimino, uuku, $10.00 a oi $20.00 a oi aku i kekahi manawa e lulu ia nei. A pehea iho la ia? A he mau iho la no nae paha ia.
          I ko'u manao, pono ia Kawaiahao nei ke hoohalike me Kaumakapili. Oia hoi, e kahea ma na apana i ka manawa e hapai ia i ka lulu. A penei e kahea ia ai. E kahea mua ma na apana ponoi o ka ekalesia, pau ia, kahea ka apana malihini, pau ia, alaila, e kahea ia ka apana o ka Poe Opiopio o Kawaiahao, alaila, ke manao nei wau, ulumahiehie na lulu o Kawaiahao nei.
          No ka mea, ma ko'u lohe ana i na lulu o ko Kaumakapili mai kekahi poe hoahanau mai, ia'u i ninau aku ai, ehia mai la ka nui o ko oukou mahina? He $60.00 a pela mai no kekahi mahina, he $50.00.
          Ina pela ka nui o na kokua mahina, pela no paha na kokua e ae. Nolaila ke kauoha nei wau i ko Kawaiahao nei e hana koke e like me keia, a he pono no hoi i na ekalesia e ae e hoohalike me ia.
Eia kekahi manao hai wale aku. Ua manao wale au, he mea pono i ka ekalesia e hookaawale i kekahi lulu okoa, a e kapa ia ia, o ka lulu no na hoahanau pilikia mai .
          Oia kekahi mea kupono loa e hana ai, no ka mea, e poino maoli auanei ko kakou mau hoahanau i ka wa mai, no ka mea, he poe hune kakou, a i pono wale no i ka ikaika, o ko kakou ano no ia, aole nae pili keia i ka poe hiki ke malama ia lakou iho, aka, i ka poe nele i loaa i ka mai.
         Alima. He pono i ke aupuni ke kokua pu i na mea e pili ana i ke aupuni o ke Akua. Ua olelo ka poe kahiko, he pono i ke aupuni e kokua pu, no ka mea, ua noho na mea a pau malalo o kona malu, a e hana i na kanawai maikai. Ka! wahi a kekahi, he nui loa na kanawai maikai o ke aupuni Hawaii nei, aole nae he holo iki, ona no, moekolohe, aihue no a me na mea e ae.
          Ae, he oiaio ia, o ka'u ia e makemake nei, e hooko pono loa ia na kanawai a pau, a e huli ikaika i ka poe e noho hana hewa mau nei. Ma Honolulu nei, nui loa ka poe moekolohe, ka aihue, ka ona a me ka piliwaiwai. A pehea, ke hopuhopu ia nei anei lakou? Ae; ehia o lakou e hookolokolo ia nei? Nui loa. Ae, pela io no, aka, ke hai aku nei au, o ka hapa hea la ia? O ka hapa haneri paha, a o ka nui, ke mau mai nei no. No ke aha keia? No ka mea, aole i hooko pono i na mea a pau.
          O kekahi hemahema, o ka moekolohe no o kekahi poe malama i ke aupuni, o ka poe nana e malama nei ka maluhia o ko kakou aina, aole lakou i pale i ka hewa, nolaila, ua hoomaauea ka hopu ana i ka moekolohe, ka ona, ka aihue a me ka piliwaiwai, aia no o kahi mea malalo loa ae iwaho, oia iho la kahi mea e hookohukohu ai.
          Pono no hoi i ke aupuni ke kokua, no ka mea, oia ka mea e maluhia ai ka aina.
          Pehea ma Sepania? Haunaele mau kela aina, a kipaku i ko lakou mau Moi, a ki pu wale ia no hoi kekahi poe. He mau kanawai no ko lakou, aole nae ka pono o ke Akua. Pela no ko kakou, i lilo ole ko kakou aina ia Beritania a me Farani no ka paa i ka pono, no ka mea, ua kokua na alii o ke aupuni i ka pono.
          Ke olelo mai nei ke Kalaiaina kahiko o Amerika penei, "o ka pono o ke Akua, a me ka pono o ka noho ana, oia wale no na koo e mau ai a e paa ai ka aina me ka pomaikai."
          Ua kokua pu mai hoi o Numana i keia penei, "ina manao kekahi aupuni e loaa ka pomaikai, a me ka ikaika, hookahi wale no mea e hiki ai, o ka malama i ka pono." Nolaila, ua maopopo loa ka pono o ko ke aupuni kokua pu ana i ka pono, no ka mea, he pomaikai ko lakou malaila, a oia kekahi mea e holo ai na hana a ka Haku.
          Hookahi mea i koe, oia hoi, e pule nui ka poe haipule, no ka poe hewa, i hooulu a i hoonuiia'e ke aupuni o ka Haku ma Hawaii nei, a ma ke ao holookoa.
          O na mea i koe, na oukou no ia e huli a hai mai ia kakou. Me ke aloha.