Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 37, 7 September 1876 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, SEPATEMABA 7, 1876.

Ahahui Euanelio.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma Waialua, i ka la 10 o Okatoba, A. D. 1876, hora 10 A. M. E eleu ae na hoa me ka makaukau i ko lakou haawina.  M. KUAEA.
Lunahoomalu.

KULA KAHUNAPULE.

          E wehe hou ia ana keia kula ma ka Poakolu mua o Okatoba e hiki mai ana.
          E pono i na haumana ke akoakoa mai ma ia la, a me ka poe hou e manao ana e komo i ke kula, ma ka hale kula i ka hora 10 o ke awakea. Malaila e hui pu ai me na kumu a e kuka pu no ka lawelawe ana i ka hana iloko o ka makahiki hou.

HOOLAHA KULA SABATI.

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahine eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. LYONS, S. B. DOLE na Komite.

He Leo Poloai!

          E NA MAKAMAKA, ke nee aku nei kakou a kokoke i ka hapaha hope o ka makahiki, a oiai ua hookaa maikai mai ka hapa nui o na hoa'loha i ke ola o ko kakou pepa, he mau wahi koena iki no e waiho nei; nolaila, ke poloai aku nei ka leo ahonui imua o oukou, e awiwi mai no na wahi koena i koe, i pau pono ko keia makahiki, a maemae hala ole hoi ka hoea ana aku i ka makahiki hou.
          Ke hoomaka mua nei makou e noonoo a e lawelawe no na mea e pono ai ko kakou "KILOHANA HELU AKAHI" no ka makahiki hou. Ina he mea hiki, e hookaawale ana makou i kau wahi waihona o ka pepa no ka pomaikai o na kamalii a me na ohana, a e hoopihaia ana ia waihona me na olelo hoowaiwai i ka poe opio. He aoao pili ohana ia o ko kakou pepa no ka hoola ana i ko kakou lahui.
          Ua mahalo piha makou i ke ahonui o na makamaka iloko o keia makahiki, a ma keia makahiki ae e hiki mai ana e kela aku ana ko makou hooikaika ana no ka pomaikai o na hoa heluhelu a me ka pono o Hawaii holookoa. Ua haawi lilo makou ia makou iho i poe imi ola no ko kakou lahui kanaka Hawaii. O ka elua wale no keia o na makahiki o ka pepa. Iloko o ka makahiki mua, he tausani a oi ae ka nui o na pepa i lawe ia; i ka lua mai oia keia makahiki, he elua tausani pepa a oi kai lawe ia. Ke manao nei makou, he mea hiki wale no ke hoopii ia ka heluna o na pepa iloko o keia makahiki ae i ka eha tausani, ke kokua lokahi mai na hoa, he hiki oluolu loa keia ke alu pu kakou; nolaila, e huro akou no ka LAHUI HAWAII no ka makahiki 1877, ka nupepa imi ola no ka lahui kanaka! A e pakolu hoi na huro no ka Hale a Kamehameha i kukulu ai ma keia aina i kuluma nui ia! E paa na hookuina o ia Hale mai kaupaku a hiki i kona kahua, a mau aku. A e manuahi hou iho i mau huro hou, no na pomaikai e lia ia nei, a i hookahi ka pae pu ana o ka kakou wahaolelo me ke Kuikahi Panailike maluna o ka pepa heenalu o na pomaikai a pau e pahola ia mai ana maluna o ka aina e ke au o ka manawa, a e ola o Hawaii!

Ka Ekalesia ma Lanai.

          MA KA aoao eha o ko kakou pepa o ka pule i hala aku nei, i ike iho ai ko makou poe makamaka i ka palapala a Rev. J. B. Hanaike o Lahainaluna e pili ana no ka ekalesia ma Lanai. Ma ia palapala i ike ia ai ua aneane lilo aku ia ekalesia iloko o ka poino mamuli o ke alakai hewa ana a kekahi kanaka, o Kauaihilo kona inoa, i kokua ia hoi e kekahi mea e ae, o Kahoohalahala no Lanai no. Ua halawai kino iho nei makou me Kealakaa a me S. Lokai mai Lanai mai, a ua hooiaio mai laua i na mea i hoikeia ma ka palapala i kakauia e Hanaike.
          Ma ka halawai ana me na makamaka, ua hooia ia ko makou manao hilinai maluna o ka ekalesia ma Lanai, aole lakou e haalele ana i ka hui kino holookoa o ko kakou mau ekalesia Hawaii. Ua pomaikai no hoi lakou i ka hiki koke ana aku o Hanaike ilaila, a mamuli o ko lakou kuka maikai ana, me ia i hoaiai ia ai ko lakou noonoo, a hooholo iho ai lakou e kupaa mamuli o ka pono kahiko ka oiaio nana i hapai ko kakou lahui a kiekie. A ke haawi aku nei makou i ke aloha pumehana a me ka mahalo piha i ua wahi ekalesia nei, no ko lakou hoololi ana i ka manao kuhihewa a me ko lakou kupaa ana.
          Ma ka mahina o Ianuari o keia makahiki, i ike iho ai makou ia W. M. Kipikona, e ku ana ma Kawaiahao a e mihi ana no kona mau hewa, me kona i ana mai ua huli i ka pono. Ano hoi, eia ko makou manao. E hoolauna aku ko Lanai poe maikai a e noi aku ia Kipikona e kokua pu i ke aupuni o ka Haku, e like me na keiki a Alekanekero ma Haiku i Maui, a me Laiki a me Paulo ma, ma Lihue i Kauai, a me Kamika ma, ma Koloa a me na keiki a Laimana i Hilo. Oiai he haku aina nui o Kipikona ma Lanai, a he haole no hoi i kuonoono, ke manao nei makou he hana mama loa iaia ke kokua ana i kekahi hapa o ke ola o ke Kahu ekalesia no kona mokupuni. Aole hewa ke hoao. He wahi ekalesia uuku kela, aka, ina e loaa ana ke Kahu kupono, naauao, ahonui, a he kanaka pono io no hoi, he pomaikai nui ia.
          Mai haohao kakou ke ulu mai ka poe hoowalewale i na ekalesia ma keia hope e haalele i ka pono oiaio. I ka wa e ku ai kekahi poe a haalele i ka maluhia a me ka pono Karistiano, he mea maopopo no o ko lakou ake nui e kauo pu aku i na hoahanau, ma ko lakou meheu i hookahi ka paumaele pu ana me lakou. Aka, e kupaa kakou, a pela e pono ai. Wahi a Iakobo, "E pale aku i ka Diabolo, a e holo ia mai io oukou aku." Iloko o na kau i hala aku nei, i ka wa a Kaomi e hoohaunaele ana, ua waiho ia aku imua o ka Moi Kauikeaouli ke koho ana mawaena o Kinau a me Liliha no kekahi mea e pili ana i ke aupuni. Ua manao na mea a pau e koho ana ke 'Lii ia Liliha; aka, ua hoopuka mai oia i ka inoa o Kinau. A i ka wa i ninau ia ai ke 'Lii no ke kumu o kona koho ana ia Kinau a haalele ia Liliha, pane mai la oia me keia mau huaolelo: "He mana loa ka pono." He oiaio maoli keia olelo a Kamehameha III. A ke manao nei makou, ua lanakila, a e lanakila ana no ka Pono ma keia pae moku. Mai hoopoina kakou i keia: "He mana loa ka Pono."

Ka Aha Hookolokolo Hoomalu.

          UA NAUE pinepine aku makou ma ke keena hookolokolo o keia mana hooko kanawai iloko o keia mau la iho nei, aole ma ke ano lawehala, aka, ma ke ano hoolonolono a hoolohelohe hoi i na hana a ke aupuni, ma o kona mau kauwa la, a me ke ano hoi o ka noho 'na o na makaainana, ma na anapuni mai nei o keia apana. He mea kaniuhu no makou ka ike ana aku i na pio a ke kanawai ma na kakahiaka a pau, e nonoho ano kuululu mai ana, oi no oe akahi no a oili mai mailoko o ke kapu wai. Kunahihi ka lauoho o ka wahine opiopio kino maikai, e noho ana me na helehelena ano kaumaha. He ona kona hewa i ka po nei. Aloha ino! O Kawa ka hale hookipa no ka mahina hookahi a oi ae paha. O ka makuahine maikai no kekahi mau opio, ina hoi e noho maluhia ana, eia ka, he paahao no ka hana lapuwale a uhauha i ke kino.
          Iloko o keia pule iho nei, he keu aku o ka piha o ua keena nei me na kanaka opiopio. Heaha ka lakou olaila ? Aole no ke ake ike kanawai, aole hoi no ke ku loio ana. Aole no ka noho maluhia, a aole hoi no ka hale i ka pule. Aole no ka inu mau i ka wai, a aole no hoi no ka noho malie me ka hiamoe ma ka home i ka po. Aka, no ka wiwo ole i ke kanawai, a kuli ka pepeiao i ke ao ia. No ka hoowahawaha i ka noho 'na maluhia a me ka luakini halepule. No ka haalele i ka wai huihui a lalau na lima i ka wai awaawa. No ka puni uhauha, a hoohaunaele me ka auwana hele ma ka po. No ka ona a me ka hakaka!
          He mau kanaka kino nunui a maikai, e hele ana ma ke alanui me ka manao kolohe, hewa, a hoohaunaele, ua pepehi iho la i kekahi poe no ke kumu ole, a i ka paa ana malalo o ke Kumukanawai, akahi no lakou a ike iho i ka hewa, a mihi iho la no ia mea. Pela keia poe opio e hana mau nei, a ke mahalo piha nei makou i na luna a me na makai o ke aupuni, no ko lakou kiai me ka hoohala ole i ka hana hewa a keia poe, a hopu aku e like me ka mana i loaa ia lakou, no ka malama ana i ka maluhia o ka aina a me na makaainana, a hoolohe pono ia hoi ka leo o ke kanawai.
          O ka Ahahoomalu iloko o keia mau la, ua hiki ia makou ke hoohalike me he makua la no ka lehulehu, a i oi loa aku nae ka pili i na opio e ulu ae nei, ka poe hoi a keia lahui e kaukai aku nei no ka hooulu ana i ka heluna o na kanaka Hawaii. O na olelo ao a ka aha a makou i lohe ai, ua ku i ke ano makua, a me he la, ina e hoomau aku ana na makai, e like me ko keia manawa i hala iho nei, i ka lawe ana mai i na opio hana hewa a paa imua ona, aole no e ole ana ka loaa ana mai o ke ao kupono ia e ka Lunakanawai Hoomalu, a me ka Hope Ilamuku o ke kulanakauhale nei, a he mea hoi na makou e manao nei, e kokua ikaika ana i ka malamaia o ka maluhia e na opio, a malama hoi ia lakou iho.

Hon. S. M. Kamakau, ua hala!

          ME KA luuluu makou e pahola aku nei i ka lono kaumaha imua o na makamaka i keia kakahiaka, i ka haalele ana mai o ka uhane o ka Hon. S. M. Kamakau i kona hale, a waiho iho la i ke kino lepo mahope nei. Ua make iho la oia i ka pora 2 o ka auina la o ka Poalua nei, ma kona home, ma Kahehuna. Ua hanau ia keia kanaka Hawaii kaulana, i ke ehu kai o lalo, ma Mokuleia, Waialua, Oahu nei, ma ka la 29 o Okatoba, M. H. 1815. O Kapakanaka kona makuakane, keiki a Kuhemu, keiki a Haupu. O kaaoaoakahaiaka kona makuahine, kaikamahine a Leihulu me Kaonohiakala. Ua mareia oia me S. Hai, kana wahine e u nei, i ka malu ulu o Lele, Lahaina, ma ka la 24 o Novemaba, 1844. Iloko o ko laua mau la o ka noho maluhia ana, ua loaa mai he ekiku mau keiki, eha i make a ekolu e ola nei. He kanaka oia i ike ia e ka lahui Hawaii no kona paanaau i ka mookuauhau o na'lii o Hawaii nei, a me ka moolelo o keia pae moku, a me he la, ma kona make ana, ua kau mai he poho nui maluna o Hawaii i ka nele ana i ke kuhikuhi puuone ma ia mau mea, oiai, me he la, oia hookahi ka mea i hehi i ka papahele o ia kulana.
          He kanaka oia i makaukau ma na hana pili aupuni, ua noho pinepine ma na oihana, a he Lunamakaainana no na kau he lehulehu, a hiki i kona make ana aku la, he Lunamakaainana oia no keia apana. Ua kaulana kona inoa ma na nupepa ma kona mau manao, na moolelo o na'lii, a i oi loa aku i ka moolelo o Kamehameha I, a ke manao nei makou, he poino no Hawaii kona make ana. He kanaka manao nui oia i ka Baibala, he haipule a noho pono. Ua komo oia i ka hoomana Katolika i keia mau la iho nei, mamuli o kona manao kue no kekahi mea, aka, ua paa no nae oia i ka olelo a ke Akua. He 61 kona mau makahiki me 10 mahina. I nehinei, ua manelei ia aku la kona kino lepo, a ka home hope loa, a he hoolewa nui a ku i ka hanohano ke hoomanaoia ma keia hope aku no kona hoolewa ia ana. Aloha ino!

Ka Oihana Leta.

          O keia oihana, aole kona he kahua uuku, aka, he kahua nui, a kiekie no hoi. O na hooponopono ana a pau o keia oihana, ke kahua hoi nona na eheu e mana ana ma na kihi eha o ka honua, a e kipa ana ma na pupupu hale o ke kanaka hanai holoholona o ke kuahiwi kiekie a hoea i ka ipuka o ka hale noho o ke kanaka lawaia ma ka aekai; ka oihana hoi i oi aku ka pomaikai a me ka hoopau ana i na pilikia; o kona mau hooponopono ana, aia maluna o ke kahua o ka moakaka, ka rula o ka pololei a me ka pakali ana i na lilo. Ua kukuluia no ka lawe hele ana 'ku a pahola i ka naauao ma na ano o kana ukana, a e pale ana i na hana e ae a pau, a e kupaa ana malalo o ia hana hookahi, me ka luli ole ae mawaho o kona poai, a e like me ka haahaa o na auhau, pela ka mahuahua aku o ka pomaikai no ka aina. Pela i ninau iho ai ke kanaka kaulana o Amerika, oia hoi o Mr. Sumner, a ua ninau oia me ka pololei,  no ke aha la, mailoko ae o na oihana a pau, ua manao nuiia, o keia oihana ke hoolawa nona iho. Ina e hookuuia 'ku ana ka enemi e na kanaka o ka aina a me ke kai, a e anapuni ana hoi i ka aina a hui ma o ka ikaika, o ka Oihana Leta ka mea nana e pakui iho ke sila o ka umii paa, ma o na lono leta e hemo mai ana mai kona keena mai, o na olelo aloha a kulipolipo o ka waianuhea, e hooi ae ana i ka iini lokahi ma na lono huaolelo.
          O neia mau eke leta e niau mama ana, e kaahele hala ole ana ma ke ao a me ka po maluna o ka aina a me na ale o ka moana, mai kekahi kihi a kekahi kihi, e kipa ana ma kela a me keia home, a e halawai ana me ka puuwai o kela a me keia mea leta me na lono—heaha la ke ano a me na hoomaopopo ana o kekanaka no keia mea?
          O ka hoohui ia ana ia o na mana a wili ia ma ka olino hookahi o ke aloha, o ka nihi malie ana aku ia o ke aloha maloko o na palapala, a halawai aku la me na puuwai e noho ana ma kahi mamao, a hoolilo ia ae la i hookahi. O ka Hale Leta ke kauwa hoolohe hookahi a imi pomaikai o ke aupuni a me ka lahui, a he poe hoi lakou pakahi, o lakou no a pau loa, i kuluma i na loino o ia oihana. Aole o ke dala wale no ka mea i komo aku maloko o kona mau keena, aka, o na ano manao apau, e pili ana i na oihana, a e pili ana hoi i na mea pilikino ano nui o ko ke kanaka noho ana, a e pili ana hoi i na lono o ke ola a me ka make.
          He oiaio, o kekahi keia o na oihana ano nui, ke nana maoli iho ke kanaka iloko o kona kulana. O na lono huna mawaena o kekahi mau mea elua, a i makau ia hoi o ike ia, malalo o keia mana o ka Hale Leta, ua hiki i ke kanaka ke waiho aku i kana leta malaila, a aole manao hou ana aku, a me keia mau loina a pau, me neia mau hooia a pau, me he 'la ua hoowahawaha na Lunamakaainana hanohano o keia kau Ahaolelo, a i ole, ua pani lakou i ko lakou mau pepeiao, a pee ko lakou mau maka a hooholo iho la e hookauliilii i na mana o keia oihana, a hoolilo hoi i mea ole, a ma ia mea, ua kau aku la ka poino maluna o na makaainana. Ke lana nei ko makou manao, e noonoo hou ana na makamaka, a e hoihoi hou ae i na hana a lakou, a ma kahi o ka wawahi ana i ka mana o keia oihana, e hooi aku i ka ikaika a e hookahua maluna o ka papahele pohaku paa. E kamailio hou aku ana makou ma keia mea.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          Ina paha e manaoia ana e haku i moolelo no keia Kau Ahaolelo, ke manao nei makou, e piha ana kekahi buke nui i na mea o kela a me keia ano e hiki ai ke hai pono ia na hana, a e luhi ana ka mea nana e hapai ia mea, oiai, he mea paakiki a pohihihi loa ka imi ana a hoomaopopo i ke kulana o kekahi mau hoa. E hilinai ana lakou ma na noho, e hoolohe ana i ke kalai a kekahi mau hoa me kekahi ninau, a e hala ana he mau hora, he la okoa, a he elua a ekolu la i kahi manawa, me ka hoakaka piha ia o ke kuleana oia kumuhana ma ka aoao o ka pono a me ko ka pono ole, aka, he mea kahaha loa ke hoomaopopo aku, i ka wa mahope o ia manawa loihi o ke kamailio ia ana, ke kahea ia mai ka ninau, e lohe aku ana no ka pepeiao i na leo hoopalaimaka piliwale a ku i ke kahua o ke ano ole, oia hoi "kanalua!" A e hoike mai ana i ke ano maoli o ka manao o loko, oiai, owai la kekahi kanaka naauao i loaa ke kulana kiekie mai na makaainana mai i nele i ka hoomaopopo kupono ana i ka pono a me ka pono ole o kekahi ninau mahope iho o ke kamailio loihi ana. He oiaio, he kaupaona maikai loa keia na na makaainana e nana mai ai no ka hoomaopopo ana i ke koikoi a me ka mama o ko lakou mau wahaolelo, ke hiki aku i ka wa e hoikeia 'ku ai ka moolelo pakahi o ko lakou mau kulana, oiai ma ko lakou noho, maloko o ka Hale Ahaolelo.
          O ka mea imua o ka Hale iloko o keia mau la lipolipo o ka noho liuliu ana,iloko o na paia o ia keena, oia no ka hapai ana i na noonoo ana no na Bila Kanawai ma ka heluhelu alua a ekolu ana, a hooholo a hoopanee loa paha.
          Ma ka Poaha o ka pule i hala, ua heluhelu ekolu ia ke kanawai e hoomalu ana i ke oki ana i na ululaau, a me ke kanawai e haawi ana i mau laikini kudala i ka poe e uku ana no ia mau laikini.
          I ka Poalima, ua hapaiia ka noonoo ana i ka bila e hoopau ana i ka auhau kino, a ua holo iho la, he 25 ma ka ae, a he 8 ma ka hoole.
          Ua heluheluia he olelo hooholo, e ae ana i na hoa hanohano i loaa na wahi puolo waiwai ma ke ano palapala hookohu Luna Helu a Luna Auhau paha, e hoi aku no ka lakou mau hana ma ia mau oihana, aka, ua ulu ae la ka manao o kekahi mau hoa, ka poe hoi i moeuhane ole ia me na lia no na puolo o ia ano, e kali iki iho paha, anoai e loaa hou aku ana no, a pehi iho paha maluna o kela mau pehu mua, mahuahua iki; nolaila, ua hookananuha iho la lakou, a me ke noi, ua hoopanee loa ia, a ko ole ka lia a ua mau Luna Helu me Luna Auhau ma nei. Ke manao nei makou aole o lakou kulana e haalele ai i ka pono o na makaainana, oiai, aole i pau pono na hana e pili ana i ke aupuni a me ka lahui.
          Ua heluheluia he olelo hoopii mai na koa mai, e olelo ana, aole i lawa pono ko lakou uku, a e noi mai ana e hoonuiiia. Ua ulu ae la he mau olelo hoakaaka ma keia mea, a ua noi ae kekahi hoa, ma ke ano hoomakeaka, e hoolako aku i keia poe koa wiwo ole, hoopomaikai aupuni a waiwai nui wale me ka malama kiai paa i ka maluhia, i mau mea ai ono loa na lakou o na ano a pau, me na haupaa momona, me na piano hookahi i mea hoonanea i ko lakou mau pepeiao. He oiaio, ua ike maoli kela hoa hanohano i ka pomaikai nui o ka lahui no keia poe, a ua ulu ae ke aloha iloko ona, a kahe mai la ka wai o ka lokomaikai palena ole mai kona puuwai mai. Ua waihoia keia palapala hoopii a palapala noi hoi i ke komite ma ka Oihana Koa. Ua hooholoia no ka heluhelu ekolu ana ka bila e hoole ana i na luna aupuni a pau aole e holo balota, a aole hoi e noho Lunamakaainana.
          Ma ka Poaono, ua waiho mai la ka Hon. Mr. Kanealii he olelo hooholo, e kue ana, a e noi ana i ka hale e hookolokolo ia na Lunahooponopono o ke Kuokoa, no ka hoopuka i na olelo hoohilahila, kuamuamu, a hoohaahaa i kekahi mau hoa, a i ka Hale Ahaolelo hoi, a e kipaku aku i ka mea kakau moolelo o ia nupepa. Oiai keia mea e kamailio ana, ua noiia e hapai na hana o ka la, a ua holo ia noi.
          Ma ka Poakahi ae, ua hoike mai ke komite e pili ana i ka olelo hooholo no ka malama ana i hoikeike nui, e noi ana e waiho ka olelo hooholo ma ke pakaukau, a ua aponoia.
          Ua hapaiia ka noonoo ana ma ka heluhelu akolu, he bila kanawai e kapu loa ana i ka pepehi ana i na manu Hawaii, oia hoi ka Oo, ka Amakihi, a me na manu e ae, a o ka hlu o na manu a pau e loaa ana i na makaainana, aole e kuai aku me hai, aia wale no me ka Moi. Ua waiho ia keia bila ma ke pakaukau. Ke manao nei makou, he mea pono loa ke kapu ana i ka pepehi ia o na manu Hawaii, aka, aole paha e like me ka manao o keia kanawai.
          Ua heluheluia he kanawai e haawi ana i kekahi mau pomaikai i na koa, ma ke ano i mau makana he mau haneri dala, no kela a me keia kanaka e noho loihi ana ma ia oihana me ka maluhia.
          Ua kue loa na Lunahanohano Preston a me Pilipo i keia kanawai ano pakaha, oiai, o ka hooholo ana iho no ia o na Lunamakaainana puni pilali he $70,600 a oi no ia oihana hulu pulelo i ka makani, eia hou no ka ke noi mai nei e pakui hou iho ma ka hooi ana i na dala uku. Ua noi mai ka Luna o Kona Akau e hoopanee loa ia keia kanawai. Ua noi mai ka Luna o Kaanapali, e hooholoia keia kanawai, ma kona manao, he keu keia o ka oinana pomaikai a hanohano nui wale o ke aupuni. Ua kokua mai ka Hon. Lilikalani i keia manao, me na huaolelo e hoakaka ana i kana mea i manao ai he pono, oiai, he oihana hanohano keia, a he malama hoi i ka maluhia. Ua ninau ae o Ukali, i nahea nei la ka haunaele ana, a ikeia'i ko lakou malama ana i ka maluhia? O ka malama wale ana o i na haunaele elua o keia mau makahiki aku nei kana mea hoomanao. I ke koho ana, ua hoapanee loa ia ka bila, he 19 ma ka hoopanee a he 11 ma ka hooholo.
          Ma ka Poalua iho nei, ua waiho mai la ka Hon. Mr. Kalaukoa he olelo hooholo, e kauoha ana i ka makai o ka Hale e kii aku a e hopu i ka Luna Hoopuka H. M. Wini a me ka Hope Lunahooponopono J. U. Kawainui o ka nupepa Kuokoa, a e hoopaahao ia laua no kanakolu la, no ka hoopuka ana ma ia nupepa, ma ka la 26 o Augate a me ka la 2 o Sepatemaba, i na olelo hoino a hoolapuwale i ka hanohano o ka Hale a me ka inoa o na hoa. Ua hahana na kalaimanao ana ma keia mea, a mahope o ka hoopaapaa ana, ua noiia e hoopanee loa, a ua hooholoia ke noi.
          Iloko o keia mau la iho nei ua kamailioia ka bila kanawai e pili ana i ka mokuahi hou; a mamuli o ka make ana o ka Hon. S. M. Kamakau, ua hoopanee ka Hale a noho hou i keia kakahiaka; alaila noonoo hou ia keia bila.

I NA EKALESIA ILOKO O KO
KAKOU HAKU O IESU KRISTO,
MAI HAWAII A NIIHAU.

          [Ke noi ia aku nei ka oluolu o na Kahu a pau, e heluhelu i keia imua o ka lakou mau anaina ma ke Sabati mahope iho o ka loaa ana aku ia lakou.]
ALOHA OUKOU E NA HOAHANAU:—
          Ua hui launa pu makou, na kahu a me na elele iloko o ka Ahahui Euanelio, iloko o ka malama o Iune i hala. O ka makou mea nui i hana, o ka imi ana no ia i na mea e ala hou ai na ekalesia, a e ulu hou ai ko lakou ikaika ma na hana o ke aupuni o ke Akua. Ua kukakuka nui hoi ka Papa Hawaii i keia mea, a kauoha mai la ia makou, e hoolaha, iwaena o na ekalesia, i palapala hoeueu i na kahu, a me na luna ekalesia a me na hoahanau, e hoala hou i ko lakou ikaika ma na hana a ke Akua i haawi mai ai ia lakou.
          Ke manao maopopo nei makou, aole hana e holo ai, ke ole ka Uhane Hemolele e kokua pu; aole hoi he hana e holo ai, ke ole e lawelawe kela paahana keia paahana me ka ikaika, me ka hoomanawanui, a hoomau i ka pule i ka Haku nona na kihapai. Ina paha e hana pu na kahu, na luna a me na hoahanau me ka makemake, ikaika a me ka hilinai aku i ke Akua, aole e nele ko ka Uhane Hemolele hoopomaikai ana mai. Nolaila, e hoomaopopo mua kakou i na hana e pono ai, a e hoala hou i ka iini, ka makemake a me ka manaoio kapekepeke ole e ulu ai ka manaolana a me ka manao e lanakila ai.
          Ma na halawai o na ahahui mokupuni, a me ka halawai makahiki o ka Ahahui Euanelio, ua loaa mai kekahi mau pomaikai nui i na kahu a me na ekalesia; aka, aole i pau na pilikia i ka weheia ilaila. He pono ke haawi ia ke kokua i na ekalesia pakahi, ke pili ponoi ia lakou. Aole o ke aloha a me ka launa pu ana wale no ka mea e pono ai na kahu ekalesia. He mau pilikia ponoi ko kela a me keia, e pili ana i ka hooponopono i ka ekaleisa, a i ka ohi ana i ke ola o ke kahu a me na manawalea e pono ai ke aupuni o ke Akua. Aole o ke aloha wale ka mea e pono ai, aka, o ke kokua maoli ana kekahi, elike me ka olelo a Iakabo, 2: 14—16: "E na hoahanau o'u, heaha ka waiwai, ke olelo kekahi, he manaoio kona, aole hoi ana hana? E hiki anei i ka manaoio ke hoola ia ia? Ina he kapa ole ko ke kaikaina paha, ke kaikuahine paha, a i nele hoi i ka ai i kela la i keia la: a i aku kekahi o oukou ia laua, O hele olua me ka pomaikai, a aole nae oukou e haawi io aku ia laua i ka mea e pono ai ke kino, heaha la ka waiwai?" O ka haawi ana a me ka lawe ana me ka manao lokahi ka mea i hoohuiia me ka pomaikai.
          I ka noho kaawale ana o na kahu kuaaina, kolo mai no ka palaka maluna ona, i kekahi manawa, a ua pono ke hoala hou ia mai oia; a palaka pu no hoi ka ekalesia, aole hanai pono i ke kahu, a lilo oia i na hana okoa, e imi ana i ai a i aahu no kona ohana, a pela i hoohaahaa ia ai kana oihana hoano; palupalu iho la kona mau lima, aole e hiki iaia ke alakai i kona kihapai ma ka manaoio a me ka manaolana, a hoi i hope na hoahanau a hiamoe iloko o ka palaka. O keia kekahi mea keakea aku i na kanaka ui, i ole lakou e imi i ka oihana kahuna.
          Nolaila, ua pono ia kakou ke hana i ka mea e akaka ai i kela kahu keia kahu, i kela ekalesia keia ekalesia, aole i hoopoino ia kekahi o lakou.
          Penei ka hana i hapaiia: E hoounauna na aha mokupuni i mau elele, e ike pakahi i na ekalesia, e like me ka Paulo hele aa e ike i na ekalesia a pau ana i hookumu ai. A i ka launa ana o keia mau elele me ke kahu a me na hoahanau, he pono e kaahele lakou i ke kihapai a kukakuka a haipule pu me kela ohana keia ohana, e wehe ana i ko lakou mau pilikia, e hoala ana ia lakou i ka huli i ka palapala hemolele, a i ka hana koke ana i ka hana pili i ke ola mau loa. Pela i ala hou mai ai ko ke Akua poe kanaka i ka wa kahiko. Ke olelo mei nei hoi o Malaki, 3: 16: "Alaila, o ka poe makau ia Iehova, kamailio pu iho lakou kekahi i kekahi, a haliu mai la o Iehova a hoolohe mai la." Pela mau no na hana hoala a hiki i keia manawa; ke lohe nei kakou i ke ala ana mai o na ekalesia, a huli nui na kanaka i ke Akua ma Sekotia, Irelani, Enelani, a me Amerika, i ka hele launa pu ana me lakou o Mudi laua me Sanki. Ua ike no ka mahiai, aole o ke Akua hoohua i kona kihapai ke ole ia e waele, e kanu a e hookahe i ka wai. Pela hoi, e hana kakou i na hana a ke Akua i waiho mai ma ko kakou lima, alaila, aole kakou e hoka, e maliu mai no ke Akuka a hoolohe, a e uliuli auanei na kihapai.
          He mea maikai hoi i kekahi manawa, ke hui na kihapai, kokoke pu, e malama i pule hoomau, e hui ana i kela la keia la a hala ka hebedoma okoa, na halawai haiolelo, paipai, haipule a kukakuka pu. E ike auanei kakou, he oiaio kela olelo a Paulo ma 2 Kor., 9: 6, "O ka mea lulu liilii e hoiliili liilii no ia; a o ka mea lulu nui, e hoiliili nui no hoi oia."
          Ua aui ae nei ka o, ua kokoke mai hoi ke ao; no ia mea e kaei oukou i ka puhaka o ko oukou naau, e kuoo a e hoomau i ka lana ana o ka m anao, no ke aloha ia mai i ka wa e hoikeia mai ai o Iesu Kristo.
          E na hoahanau, e kupaa oukou me ka naueue ole, me ka hoomau i ka oukou hana nui ana i ka hana a ka Haku, no ka mea ua ike no oukou, aole i makehewa ka oukou hana ana ma ka Haku.
Me ke aloha nui iloko o ka Haku.
W. P. ALEXANDER,
TITUS COAN,
Komi te,  A. PALI,
M. KUAEA,
G. PUULOA.

Maka'u Hana!

          Ma ka hora 6 o kakahiaka o ka Poaha, la 30 o Aug. He elua mau kanaka Hawaii e hele ana ma ke alanui e hele la i Waikiki, malalo mai o Puowaina. E kamailio haele ana laua, a o keia mau huaolelo ka'u i lohe aku, e olelo ana kekahi, "O ka'u hana maka'u loa o ka hana iloko o ka loi, aole o'u makemake iki, o kahi hana maloo wale no ko'u makemake!" A pane koke wau; ka palaualelo! a nawai e kanu kau ai e ai ai ina pela oe e makau ai ; nohea mai kau pai ai e ai nei, a me kau poi? Pane mai ua o palaualelo. "O ke ola no ia o Honolulu nei a pau e noho nei o ka hana haole wale no," a he nui aku na huaolelo ana i alunu mai ai, e kokua ana i kona aoao, a hala aku la laua.
          Eia ke kumu pilikia nui loa o na kanaka Hawaii o ka maka'u i ka hana iloko o na loi, me na hana e ae, kakaikahi ka poe i hoomanawanui ma ka hana, a hoomau. O ka palaualelo a me ka holoholo lio wale no, oia ka hana mau.
          Wi ka aina, a nele na ohana; no keia kumu hookahi, a noho ilihune mau, oia kekahi kumu nui o ka hooulu lahui, ina piha loa ka aina i ka mikiala hana, he hoailona maopopo ia o ka holomua o ia lahui a me ke aupuni.
          E nana i na mamo pake o Kina, na mamo o Iseraela, i hooluhiluhi ia ai e Parao ua maopopo loa no. O ka hana mau a ikaika, oia ka mea e holomua loaa ai ka lehulehu o na kanaka. Oia paha ka manao huna o ke Akua.  J. N. K.

          Ma keia mau la e naue nei, ua ike ia ka pili paa ana mai o ka ipo he wela i na hoa o keia oihana, a ua aneane e hehee na hua metala, a me he la ua lawa like kakou a pau ma ke kipa ana mai o keia malihini o ke Kaei wela a luakaha pu me kakou; a ke puana ae nei o Huaa, ina pela hou aku ua wela e like me keia, e kahuli ana kona waihooluu a e like ana ia me ke aha la?