Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 36, 31 August 1876 — Page 3

NA ANOAI.

          E holo ana ka manuwa Amerika Lackawanna no Mesiko i keia mau la aku.

          Ua make ka Rev. C. Searle o Lahaina i kela pule aku nei. Hookahi pule o kona mai ana.

          Ua hoi mai ke Kilauea i ka Poalua nei mai Lahaina mai, no ke kulu o ka wai o kekahi ipuhao; i keia la e holo hou aku ai.

          Na ka nene aukai Neti Mele i lawe mua aku i ka nu hou o ka holo o ke Kuikahi i ko Maui poe, me na hae he lehulehu.

          Ua hauoli makou i ka lohe ana mai ua haule aku la he mau paka ua ma Maui Hikina ma, e hoopule ana i ka lepo o ka aina, a e hoolana ana i ka manao o ko laila mau makamaka.

          Mai poina e na makamaka, a keia pule aku e holo aku ai ka Rev. J. F. Pogue no Hawaii a pae mua i Kawaihae. E oluolu ka poe i hookaa mua ole mai i ka auhau o ka pepa e haawi mai ma kona lima.

          O Iulai aku nei ka malama no ka Helu ana, eia no nae na Lunahelu ia nei kahi i lohiapa ai. O ka hopena ia o ia ano hana, a he kumu hooulu i na nune kaniuhu mawaena o na makaainana.

          Ua loaa mai ia makou he mau palapala e pili ana no kekahi ekalesia ma Molokai, a me na hana mawaena o lakou a me ke kahu, a keia pule ae e pai ai.

          O ka poe mea hale hoolimalima e kupono ana no kekahi ohana maluhia, me na lumi ekolu a eha, me ka hale kuke a hale auau, a me ka pa akea, e hele koke mai i o makou nei, oiai, ua makemake ia i hale noho o ia ano e kekahi makamaka.

          Ma Kapalama, ua make emoole o Paakiki k., ua hoi mai no oia me ke ola maikai a hiki i kona hale, hoomakaukau no ka paina ahiahi, a pau ka paina ana, hooluana iho la me ka maikai, a mahope o ia luana, ua hehee iho oia a make loa iho la ia sekona pokole, i ke ahiahi Poakahi iho nei. Ua haalele iho oia he wahine, a me na keiki 3. Aloha no.

          O Peter Kelekai ka inoa o kekahi kanaka Hawaii e noho la ma Bosetona, Ametika, maloko o kekahi Hotele, o "New City Hotel" ka inoa. Ua halawai a hui pu ka Rev. S. C. Damon me ia, a ua hai mai oia, ua hanauia oia ma Hawaii nei. Auhea kona mau makamaka? E kakau a e aloha aku iaia.

          Ma ka mokuahi i ku mai ai i kela mau la aku nei, ua huli hoi mai la na makamaka kamaaina, o ka Rev. S. C. Damon o ka halepule Polelewa, i ka hoikeike Kenotusia aku nei ma Pilidelepia, a me Rev. W. Frear o Kaukeano, i Kapalakiko aku nei. He maikai no ko laua ola kino.

          PAU I KE AHI.—Ma ka la 27 o keia malama, pau iho la ka hale o Kukahaloa i ke ahi, ma Kaamola i Molokai. I ka hora 9 o ua la la, hele aku la ka mea nona keia hale i ka pule, a mahope aku kana keiki, a ia laua ma ka halepule, pau aku la ko laua hale i ke ahi. Ua nui na mea i poino. Heaha no la ka mea o ka nana mua ole ana i na pilikia o ka hale?  KALAWAIA.

          LELE I KA PALI.—Ua lele aku ke kino o S. Hihia Hanapi i ka pali, ua nui ka mainoino o kona kino. Ma ka la 28 o Aug. nei, ua pii aku la oia me kona hoa iuka i ka uhai kao, aohe loaa o ke kao, hoi mai a ke alanui, poina ka ipubaka i ka nahelehele, ia hoi hou ana, loaa iho la keia pilikia. Ua lele oia a haule no na kapuai—, a ekolu puka ma ke poo, a he mau puka ma ka wawae, a o ka puka ia e manao ia nei e pilikia ana, he ikaika ke koko o ke kahe ana, aole no i akaka ke lanakila. Ma Kamalo i Molokai kahi o keia pilikia, a o ka lua keia o na mea i lele ma keia wahi. O ke kaikuaana ponoi keia o ka Rev. G. Puuloa.  KALAWAIA.

          Ua hai ia mai ka lono ia makou no na hana kupono ole a kekahi kanaka opio nona ka inoa o Makia, e noho paniolo ana malalo o J. I. Dowsett. Ua hele mai oia mai Waikele Ewa mai, a hiki i ka hale o kona makua, i ka po Sabati iho nei, no kekahi kumu i hoomaopopo ole ia, ua wawahi iho la i na hale o na makua, puhi ia i ke ahi, pakele ke ola o kona makuahine makapo, a pepehi i kona makuakane aoo. Pakele ke ola o kahi luahine he 90 makahiki, o Kane kona inoa, o keia lohe, ua laweia mai ia makou me na hooia mai, a ke ninau nei makou, auhea la ka makai? He mea pono e hopu ia kolohe ku i ka pepehi kanaka, a e hoomaopopo kokeia keia hana hoomainoino.

          MAKE EMOOLE.—Ma ka Poakolu, la 23 o keia malama, auamo ae la o Kamaka Uma a me kona kokoolua i kekahi waa papa, mai ka uapo mai a L. Kamika a hiki mawaho iho o kahi Bila Holo, ma Kaumakapili, o ka hehee iho la no ia a make loa. Ua haohaoia ke kumu o keia make, aka, ma ka ike a ke Kauka, ua moku kekahi aa o ka a-i. He 22 a oi kona mau makahiki. Ua make oia me ka minamina nuiia, no ka mikiala a me ka mikioi ma na hana noeau a kona mau lima. Ua waiho iho oia ma keia ao, he luaui me na oho hina, he mau kaikuaana a mau kaikaina, he mau kaikuahine a me na kamalei a me na hoa'loha he lehulehu wale, a na lakou e kanikau aku nei ma keia aoao o ka lua. Ma ka hora 4 o ka la 24, ua ukaliia aku kana huakai hope loa, a kanuia iho la ma ka ilina kaulana ma Maemae.

          Ma Kapuukolo, Honolulu, hanau o Kamae w., na Kaehi me Hana Kina, i ka la 25 iho nei o keia mahina. Ua hanau mai oia i ka ewalu o na mahina piha iloko o ka opu o ka makuahine. JOHN NOLU.
Kapuukolo, Honolulu, Aug. 28, 1876.
          [E Nolu, he lehulehu loa na wahine i hanau me ia ke ano, a ola maikai na keiki]

          HOI I KA HALE MAU O KE KINO.—O kela wahine a makou i hai aku ai iloko o na pule elua i hala, no ke pahu ia ana e ka Aila-honua ma Pahoa, Waikiki waena; ke hai aku nei makou i ka lono hope, ua oluolu ka Haku mea hale e lawe i kaina o ka uhane, a hoi aku la ka lepo i ka lepo ma Pahoa, ma ka Poalua nei. I ko makou manao, ua make keia wahine malalo o na lapaau kupono ole ana, a me ka hoohemahemaia. Aloha wale oia. Aka, ua hala ka manawa, a ua ko ka olelo, oiai ua
          Haule i ka hale mau o ke kino,
          I ka hale piha welu piha opala.

          Ma kakahiaka Poaono, ua hele aku la o Kuai Henere w., i ka au oopu ma Kawainui, he elima ka nui o na wahine i hele pu, ia lawaia oopu nui a hiki i ka hora ahiahi, hoi mai la kahi poe e olala ma kula, a koe hookahi no kela i waiho loa, a mahope iho hoi mai oia, a hiki i kula, nana aku na hoa ano e oia, like me ka pahoehoe ka uliuli o ka ili, mamua o ka au ana, ua loaa mua oia i ka mai eha o ka umauma a huai i ke kua. Pae i kula, olelo i kekahi e lomi, a oluolu, hoi i ka hale, a pau ka paina ahiahi hoi ma kahi moe; o ka hoho mai la no ia o ka puu, palua a pakolu paha o ka make loa noia. Aloha wale ia makamaka oluolu a heahea no hoi. Aia me ke kane ko'u aloha nui.  J. W. KAUHANE.
Kailua, Aug. 29, 1876.

          KE KOA KIU HAWAII.—Aia-ma na wao akua o Amerika, iloko o na makahiki i hala ae nei, e noho ana kekahi kanaka Hawaii mawaena o na Ilikini o na kuahiwai a me na waonahele o Amerika. Ua lawe ae ke Alii Sitting Bull o ka lahui Ilikini, Sioux iaia, a hoolilo iho la i keiki hanai , a noho pu iho la ma na home kuahiwi no kekahi mau makahiki loihi, a ua lilo oia i koa, a he kiu hoi i wiwo nui ia no ke akamai a me ka maalea nui ma ia hana a o ka hala ole o ka poka o kana pu ke ki aku, ua kela aku oia ma ia mea, a ua lilo oia i kiu no na puali kaua hoomoemoe. Iloko mai nei o ka hoouka kaua mawaena o na koa Amerika malalo o Gen. Custar a me na Ilikini, o keia kanaka Hawaii ke alakai o ka puali kaua iliulaula me ka eleu a me ke akamai; ma ia hoouka ana, ua pau na koa Amerika i ka lukuia a koe no hookahi ahailono. Iloko mai nei hoi o keia mau la, ua haalele aku la i kona makuahanai a me ka lakou mau hana hewa, a huipu mai la me ke Kenela Kuruka, (Crook,) ma ke ano he alakai kiu, no ka paio ana aku me na Ilikini, no ka uku he Umi ($10.00) dala no ka la. Ua hai mai oia no ka Pae Aina Hawaii, o Oahu nae kona one hanau, he huna kele loa i kona inoa Hawaii, a o Gouiard kona inoa heaia. Ua akamai loa ia i ka olelo Haole, Rukini, Sepania, Ilikini, a me kekahi mau olelo e ae. Owai keia Kiu Hawaii?

          E MAKAALA!—Ke kauoha ia aku nei na hoa lala a pau o ka Ahahui Paio Hoolu Noonoo o na Kanaka Opiopio Karistiano o Kamoiliili, e akoakoa ae ma ko lakou Hale halawai mau, ma ka hora 7½ o ke ahiahi Poalima la 1 o Sebatemaba, oia ka hora a me ka manawa i aponoia no ka halawal hou ana. O na hana ano nui o ia po, oia ke koho ana i Poo a i Alakai no ka Hui, a o ka lua o ka hapai ana i ka noonoo i kekahi ninau nui e kamailioia nei i keia mau la, ma ke ano he kumupaio, a oia keia: O ka olelo hooholo i aponoia ai ma ka la 25 o Aug. E noi ana e unuhi ia ae i $6,500.00 mai ka waihona aupuni no na lilo o ka Ahaolelo o 1876; ua ue anei ia i ke Kumukanawai, aole paha? Ua ae ia ua mea a pau e komo a e lilo i mau lala no ua hui la; a he wa kupono keia no ke kanaka opio e komo ai, a e hoomaamaa hoi i kona mau lehelehe e kamailio akea haalulu ole, a hoolala hoi i na noonoo ano noiau iloko o kona poo. Ke kauoha hou ia aku nei na hoa mua, a poe hou paha, e lawe pu mai me na wahi kenikeni, no ka hoolako ana i Aila Ipukukui, a pela aku. E hookanaka ma keia kauoha, a e eleu mai!
J. KINILAU,
Lunahoomalu o ke Komite.
Kamoku, Waikiki, Aug. 28, 1876.

I ka Aina Makani a Hina.

          Ma ka malama o Iulai, la 19, 1876, ua haalele iho la i ke kulanakauhale o Honolulu, a kau iho la ma ke kuna Mille Morris, kapena Kalawaia; a holo aku no ka aina makani o Hina. Ua nui na ohua ma luna o ka moku, ua komo ka moku i na ukana, ani ka makani, e lawe ana i ke kuna "M. M.," a i Molokai.
Ma ke ahiahi o ka la 20 o Iulai, ku ka moku ma Kaunala i Kaluakoi. A no ke ano poluea a me ka luhi   o na ohua, nolaila ua hooholo ka manao e lele iuka o ka aina a hele mauka ia po no.
          A lele makou iuka, a paina ahiahi, a pela hoi ka mohai ahiahi, a pau ia mea elua o ka makaukau iho la no ia e pili iuka o ka mauna o Kaluakoi. He 12 ka nui o ka poe i hele ma ka aina. Uhi mai la ka pouli, a aaki iho la ka poeleele maluna o makou.
          Haalele makou i ka aekai o Kaunala i ka hora 7 p. m., a pii hele aku la i ke kula loa o Kaluakoi, ma ia po a ao, hiki ana i luna o Maunaloa, nani ka loa o ke kula, a pohihihi wale ke alanui, a luhi wale na pauku kino ma ia po a ao.
          Elua wale no mea a makou i mahalo loa ai i ke Akua ma kela po: 1 Ka ua ole ana ma ia po. 2 Ke kipaku mua ia ana o na Bibi ahiu oia kula i ka la mamua ae o ko makou hiki ana ilaila. Nolaila ua pomaikai makou ma ia po a hiki i ke ao ana, puka mai la ka la, pumehana iho la, ikea aku la ka hiona o ka aina makani.
          No Palaau. I ka wa kahiko, he aina maikai o Palaau, he momona ke kula i na mea kanu, he nui na kanaka, aka i keia wa ua neoneo, ua make a ua hele paha. A he panoa ke kula a he nui na bipi, na lio, e holo wale ana i ke kula, a oia kanaka.
          No Kalamaula. He neo wale no ia wahi, aohe kamaaina kanaka, aohe kauhale, a o na malihini holoholona wale no ke hoholo ana i ke kula. Aloha wale ka aina.
          No Kaunakakai. E aho iki ia wahi, no ka mea, he kohu taona no kela wahi. He mau hale maikai no na alii o kakou e ku nei, he hale kuai no hoi iloko o ia taona: Pili iki nae na kamaaina i kulakula, a o na malihini paha auanei i kahakai. He halehalawai maikai ko lakou, he hale bele aia iluna, a e kani hone ana. He mau la hana nui na la i hala na ko laila poe kanaka, no ka hoohuli bipi a ke alii; e kuni, a me na mea e ae. Wiwi na lio o na kamaaina ka ua mea o ka hana a ka haole, a pukapuka ke kua o na lio. Aole no hoi o kana mai ka ua mea he bipi a me ka lio. Lau kanaka ke kula i na holoholona.
          No Kawela. He uliuli ke ano oia wahi he oluolu no hoi ke ea i ka honi ana. He maikai na hale, a me ko laila hale halawai a aia na hale bele iluna e kani hone ana.
          No Kamalo. He aina uliuli a maikai no ka mahiko ana, ke ulu nei ke ko. He mau eka ka i paa i ke kanuia i ke ko, a ke makaukau nei na hale wili ko. E lilo aku ana ia apana i apana waiwai ma keia mua aku o na haole me na kanaka ma ia wahi a paa.
          He maikai na hale oia apana, a he nani no hoi ko laila halehalawai, me kona hale bele maluna iho. Ua mahuahua na kamaaina o ia apana.
          No Kaluaaha. Oia kahi o ke Kahu e noho ai, a oia no hoi ke poo o na hana o ka hoomana Euanelio. Ua apulu ka luakini kahiko, ua ano pau ka nani, a no ia ano apulu; ua uleu like ae la na hoahanau i ka hapai ana e hana hou i ua luakini la. Ua loaa ka laau, ua makaukau na mea a pau, e paa ana paha iloko o keia mau la aku. He minamina nae ko'u no ka mokuahana o na hoahanau o ka Ekalesia i keia wa e noho nei.
          No ka Ekalesia o Rev. Mr. Paulo. Mai Waialua a Halawa kahi o keia Ekalesia, a he maluhia ka noho ana o na hoahanau me ko lakou Kahu, e hoowalea mau ana i na hana pono, a e hilinai ana i na alakai ana a ko lakou kahu, me ka hoomana maluhia ana i ke Akua.
          Sabati ma Kaluaaha. Ua launa mai kekahi ma ka halawai e hoolohe i na mea o ko na Aina e, ua koe no nae ka hapanui i kauhale.
          Sabati ma Kaunakakai. Ua piha pono ka halepule i ka poe a pau i hele mai e lohe i na mea hou o ko na aina e. Hauoli lakou no ka holo o ka hana ma na aina e.
          Eia ka mea kupanaha a'u i ike ai malaila; i ka wa e lehulehu ana na kanaka oia mau apana, aole nui ka hoomaemae ana i na Hale halawai, a me na hale noho. I ka wa uuku o na kanaka, ua nani maoli na hale halawai, mai Kaunakakai a hiki wale i Halawa, he halepule laau a pohaku, ua pau ka nu kahiko. O ka oi aku no ka halepule o Waialua, ua pau na ano haole ma ia halepule. O na hale noho o na kamaaina, he mau hale laau ka hapanui e ku nei, ke pau aku nei ka nu kahiko.
          Ka Mahiko ma Moanui. O Iukini ka ona nona keia mahiko, a e ohi auanei oia i na poohina o Keamolewa, a e lilo ana hoi ia wahi i lua dala no ko laila poe. He mau eka kai paa i ke kanuia i ke ko. Ina paha e holo lea ka hana o ke Kuikahi, e lilo no kekahi mau apana kuaaina o Molokai i na haole mahiko, alaila, e ohi dala mau no ko laila poe i na kenikeni mahuahua.
          Ka paina hoomanao, Aug. 10, 1876. Ua hoomanao ka umi o ka poe i hele wawae ai mai kela kula loa i ka la 20 o Iulai, ma ika hale noho o ke kahu ekalesia o Kaluaaha, a malaila ka paina ana i na mea i hoomakaukau ia. Me ka hoomaikai ana i ka Makua Mana Loa no Kona kokua ana mai a makou ma ke ala loa. Me ka mahalo.
S. P. K. MALIHINIHELE.
Aug. 24, 1876.

Huakai Makaikai ia Kauai.
Kakauia no ka LAHUI HAWAII e Mr. D. Keaweamahi.
Helu 4.

          A pau ko maua kamailio ana no na mea e pili ana i na mohai, i mai la ko'u hoa ia'u, e hele kaua ma keia wahi aku, oia ke alanui e hele ai i Kalalau. Na i'la ka olelo hele, hemo e ko'u kuka, a hoomaka aku la au i ka pinana, loaa ae au i ko'u hoa iloko o ka ulu hala iwaena konu o ka pali, a ia maua e nana ana i keia wahi, aole i kanamai ka nihinihi o kahi e hele ai, ua ana wau me ko'u mau lima i ke akea o kekahi wahi o ke alanui, ua like me elua kikoo ma kahi wahi, a he ekolu ma kahi wahi. A ia maua e hele nei, ke ike ae la no maua i kapuai o ka lio, oia ka mea kupanaha, a eia ka iloko no oia nihinihi hiki no ka lio, a ua ike maka maua he hoki ka mea e noho la i kela pali, aole i akaka ia maua mahea la kahi i hiki 'i? Pau keia, hele aku la no maua imua, ke hele nei maua me ka pii aoao iluna, a hiki ana maua i nei kualapa pali, aole no hoi i ka namai ka ikaika o ka makani, he like me ka nuku o Nuuanu ka ikaika o ka makani. Ianei, hoohalike iho la maua me he mau holoholona la, e kolo ana o na lima o na wawae, me ka paa i na kio pohaku, a puka mao, hele aku la no maua he mau awawa, a pii a iho, a hiki i kahi e ike aku ai i ka waiho like ana o ka pali, pau ka manao e hele imua, ku iho la maua e hoomaha, ua hele a nae iki maua, a ke iho la ka hou mao a maanei. I ka hoomaopopo aku, ua mile paha a oi ma ka'u ike mai ko maua wahi e ku ana a i kahi e ku ana na wahi kolo-ua o maua, a me he la aia maua i ka 2—3 o ke kiekie o ka pali, ke alawa ae iluna, kiekie launa ole kiei iho ilalo he keu ke kuhoho, ani ka makani, he hapaha hora ka hoomaka ana, a pau ia, huli aku la a loaa na lio hoi aku la.
          Haalele i ke ahu o Lohiau, huli hoi aku la maua ma ke ala e hiki ai i Waiakanaloa a me Waiakapalae, he mau wai ano kupanaha no keia, o Waiakanaloa, he lokowai nui moakaka ia, a he ono ka wai ke inu, a ua lohe au i kamaina he 40 anana ka hohonu o ka wai ma kekahi wahi. A o Kawaiakapalae hoi, he wai ano ahiahia keia, aole oe e ike maka aku ana i ka wai, aia a nou aku i ka pohaku, alaila mahae ae la ua mea nei oluna e lana ana, alaila ike pono aku oe i ka wai.
          He ano pouliuli, a ku i ka hoomaka'uka'u. Aia keia mau loko wai i ke kumu o ka pali, he ano like me he Ana la. Aia no hoi ma ke kua mai o ka palena pau o na hale o Haena, kahi i ku ai keia mau wai. Pau ko maua makaikai ana ia laila, huli ae la maua ma ke alanui e hoi ai, a ia maua e hoi ana ma ke ala hele, pa ana na kahea a kamaaina e komo maloko e paina, aohe a maua hoole aku, komo iloko o ka hale, paina ilaila, a pau ka paina ana, haawi i ka mahalo no lakou, me ka lulu lima aloha pu ana, o ka hora 4 P. M. ia o ke ahiahi. Kau ma na lio, o Kalihikai ka pahu hopu, ia maua e anehe aku ana e holo, e hao iho ana ko'u hoa i keia mele, a he mau lalani kai loaa mai ia'u i ko i'la wa e kawewe ana a oia keia "E haa ana na Hala o Naue i ke kai, Po mai la Haena i ka ino o ka makani, I ka hao a ka inu wai." O ka haalele keia ia Haena, moe aku la ka ihu o na lio o ka hiki i Kalihikai, oiai ke aneane aku la ka la e iho mao o Lehua, aohe wahi mea o maua a kaukaulua iho, oiai ua pau mai la na wahi pana iloko o ka'u wahi buke Hoomanao, a koe aku no paha ka hapa nui o na wahi pana, nolaila, ke haukawewe nei na wawae o na lio o maua, hele kela a kani pono ko kapuai hao. Oia kainepu ko maua i na puu, i na awawa, i na pali, a i ka au hoi i ka wai, hiki ana ia Hanalei, ilaila halawai mai la maua me ia makamaka o'u o Z. Seta, ana mai la kela e moe ma kona Home, nonoi aku la i kona lokomaikai e hookuu ia maua, oiai ua hoomakaukau mua o Peter Nowlien no maua, nolaila, ua hookuu mai la kela, a mahope o ke kukai olelo pu ana me ia, ua haawi aku la maua i ke aloha ia ia, haalele ia Hanalei, aole no hoi i u iho, hiki ana i kauhale kamaaina, moe ilaila ia po, ao ae Poaha, noho hou no ilaila, a Poalima, la 21, makaukau me ke kamaaina no ka holo ana i Kalihikolo, i ka wa hoi e makakau nei e holo, o ka wa ia o ko'u hoa i koi ai e hoi no maua i Lawai, nolaila, haule iho la ka manaolana no ka holo ana i Kalihikolo, o ko maua hoi iho la no ia, haawi aku la maua i ko maua aloha hope loa i na kamaaina, Peter Nowlien, a me kana lede, a maluna o laua, maua i aie nui ai, malalo o ka laua mau hookipa maikai ana.
          Ia maua e hoi ana, ke nana la au i na hiona o kahi i pau ia maua, hora 5 o ke ahiahi hiki ana maua i Nawiliwili, a kipa ma kahi e noho ana o Rev. G. Puuloa ma ka hale noho o E. Kahale.
          Maanei e kamailio ae au no ka mea e pili ana i kuu makamaka Rev. G. Puuloa, oiai ia'u i hiki aku ai ma ka hale o ka mea i haiia ae la maluna, aia e waiho mai ana kela i ka mai. O ke ano o kona mai he wela a he eha ma ke kua, a i ka hoomaopopo aku, ua nui ka eha i loaa iaia, aole komo nui ka ai, aka, aole ia i pololi i na mea o ka uhane, aua mai la kela ia'u e noho a noa ke Sabati, ua ae aku no hoi au, nolaila, moe ilaila ia po, ao ae Poaono la 22. A ma ia la, ua hoouna ia o R. P. Puiki kaikuaana ponoi o ka mea mai, e kii ia Kauka Kamika i Koloa, oiai oia ke Kauka kaapuni o Kauai, a i ka wa i hiki aku ai o ke kii imua o Kauka Kamika, me ka olelo aku e hele e nana i ka mea mai, eia ka ia la, aole maopopo ia'u, olelo hou aku o R. P. Puiki, he mea a he mea ke ano o ka mai, eia no ka ia la, aole maopopo, pane hou aku keia, ina aole oe e hiki, alaila, e hai mai oe i ka laau, aole au ike pono i ka mai, o ka nele iho la no ia, nolaila, huli hoi mai la kela me ka nele i ka mea kupono e lapaau ai, nolaila ua waiho wale keia makamaka a kauwa a ka Haku me na lapaau kupono ole, a hiki i ko'u wa i haalele ai ia laila. Eia kahi mea kaumaha, wahi a kamaaina, ina ka no ka haole ia mai, alaila, aole ka e paa aku ua Kauka nei, pupuu hoolei loa, noho ana i kahi o ka mai, a o ke kii ia he kanaka Hawaii, aohe a lako la nana mai. Aole ka o keia wale, he nui wale ka na kanaka Hawaii i hoohokaia.
          A he pule okoa mahope mai, ua hiki hou au ma kahi e waiho ana ka mea mai, a i kuu hoomaopopo ana i kona ano, ua ano hou ae ka mai, oia hoi ua hoi ka eha ma ke poo, ina hiki mai ka eha ma ke poo, alaila, aia wale no a paa ia ke poo a paa, alaila oluolu, oia iho la ke ano o kona mai, a oia ka'u ike hope a kau i ka moku Kilauea no Honolulu.
          Ke hooki nei au ma ke kamailio ana no ka mea mai, e kamailio hou aku au no E. Kahele, oia ke kamaaina o ka malihini, a me ka hale o ka mea mai, oiai ua haalele kela i kona home ponoi, a ua hoi a noho pu me ka mea i oleloia ae nei. O keia kanaka o E. Kahele, he oluolu loa kona ano, a me kona wahine, he hookipa i na malihini hiki aku, aole i keia malihini wale, aka, i na mea a pau aia iloko o kona opu kahi i waiho ai na manao hookipa, oluolu a pela aku. Ua ili aku ko'u mahalo nui no laua. Aia pu no hoi ianei ke kaikuaana ponoi o a kmea mai, oia o R. P. Puiki, noho ilaila a Sabati la 23 hele i ka pule me kuu hoa R. P. Puiki a ma ka'u hoomaopopo ma na hana a ka Haku malaila, ua holopono no na hana a ka Haku, ua piha loa ka luakini i na hoahanau, a aia pu me keia anaina hoomana i ke Akua o Wile Rice, kekahi keiki lalawai o Lihue, a hoa hanohano no ka hale Ahaolelo i na kau i hala aku la, a oia no hoi ke kahu Kula Sabati o keia ekalesia, i ka wa i pau ai ka pule, ua malama ia ke Kula Sabati, holo na hana Kula Sabati a ku i ka eleu na hana a ke kahu, maikai no hoi na himeni, a i ka wa i pau ai na hana, ua nonoi mai la ke kahu ina he manao paipai ko ka malihini no na mea e pili ana i na hana Kula Sabati, nolaila, ua hai aku la ka malihini i na mea a pau a'u i ike ai, me ka mahalo pu aku i ko lakou hooikaika i na hana a ka Haku.
(Aole i pau.)

POLOLI.

MR. LUNAHOOPONOPONO;
          UA NOHO loihi iho nei ko kakou poe Lunamakaainana ma ka lakou hana o ke kau kanawai, a ua pau kahi ola, ua pololi; a iloko o keia mau la iho nei ua hapai ia he olelo hooholo no ka pakui hou ana mai i uku hou no ua poe hoa hanohano nei, me ke kue no nae o ua hana la i ke kumukanawai. Aole o makou haohao no ko lakou komo ana iloko o keia pilikia, no ka mea, ua liuliu iho nei na la o ko lakou noho ana. Aka, mahea la ka waiwai o ka lakou mau hana e manao ai kakaou he pono ke uku hou ia aku? Mai loko mai o Mei a hiki i ka la hope o Augate, eha mahina o ko lakou noho ana. A heaha la na mea i hana ia? Ina i hoopiha ia e lakou keia mau mahina eha ma ka hana ikaika ana i na mea e pomaikai ai keia Paeaina a me ka Lahui, ina ua hiki ia makou ke mahalo piha me ke aloha a me ka minamina pu kekahi no keia pilikia i loohia iho ai lakou no kahi ala e pono ai. Aka, ma ka makou nana ana, o na mea a pau i hana ia e lakou, ua hiki no ke hookomo ia iloko o ka mahina hookahi, he mau hana ia i ku pono no na la he kanakolu, aohe maluna aku. Ua hoolilo ia e lakou he ekolu hapaha o ka manawa mamuli o na hoopaapaa waiwai ole, a me na olelo hooholo ano ole. Ua poho ka manawa. A ke manao nei makou no lakou no ka hemahema o keia noho pilikia ana.
          He pono e nana mai na Lunamakaainana ma keia hope au i kahi i kuia ai keia poe a me ko lakou pilikia, a e hoonaauao iho. A ke manao nei makou he kumu kupono keia e haalele iho ai na makaainana i ka poe i hooikaika e hoopomaikai ia lakou iho ma ka uhai ana i ke Kumukanawai. A oia kekahi; he keu keia o ka Ahaolelo haahaa loa ma ka imi ana i pono no ka lahui, a makou hoi i manao ai e loaa ana ka pomaikai iloko o keia kau; aka, aole nae. Ua koho kakou ia lakou i waha olelo no kakou mamuli o ka lakou kamailio ana e imi ana i pono no kakou, eia nae, ua pau aku la ka nui o lakou ma kela aoao, oia hoi, (ka aoao hoolilo dala,) koe wale iho la no ka poe a makou e ike nei he poe kuokoa a kupaa hoi. A maluna o lakou, makou e hilinai nei a me ke aloha pu.
NA MAKAAINANA.

Na Itamu o ka mokupuni o lalo.

MR. LUNAHOOPONOPONO;
          Aole au i manao e hai aku i ke ano o ko'u hele makaikai ana a me ke kulana o ka aina, oiai, ua nui ka poe i hele mai e makaikai i keia mokupuni, a ua hoike piha lakou no ka aina.
          —Ke hooho like mai nei no kekahi poe ike maka, he umi a keu wale aku mokuili ma Moloaa.
          —Ua hoomaha hou ka wiliko o Koloa nei, no ka pau o na ko oo, he nui nae na ko hou e ulu nei.
          —Ke nome hala ole nei no ko Lihue wiliko, ua ano maloo ke ko, a he nui kona mau ko hou.
          —Ua hana mai au e kekahi kamaaina i noho ma Honokaape, Koloa, no ka nui o na moku ili ma ia awa, he 11; a ma Nawiliwili, he 7 ka nui o na moku ili.
          —Aug. 22, ua haawi ae ke keiki lalawai o Papaa, o Daniel Lowell, he paina hoomanao no ka la hanau o kekahi o kana mau keiki. Ua luuluu pono ka papaaina i na mea ai o kela ano keia ano. He lehulehu ka poe i akoakoa e hoonuu i na mea ai a me ka piha hauoli.
          —Ke ao kula nei ke kahunapule Katolika o Kiliwe lio, o Moloaa nei, he kula haole keia ana e ao nei i na opio mai Anlaeho nei, a hiki i Kalihi. Aole uku o keia ao ana, ma ke kukulu ana i ka halekula ka lilo o na makua $2.50 pakahi. O ka nui o na keiki he 40 a keu.  D. L. R.

He Uiui Uwila , He Ninau Mau.

          E oluolu e na alakai o KA LAHUI HAWAII, e lawe i keia wahi ukana, i hooipo aloha aku hoi ia me ka hanu lipo o ka palai i ka nahele.
          1. Ka Lanakila o na kanaka.—Mamua iho o ka ole e kau ana ke kanalima, alaila, houluuluia aku la ka akahi hapa-lua o ka umi me ka akahi hapa-ono o ka huaolelo Beritania eighty, a e loaa no ia oe ka lanakila o na kanaka.—Owai la hoi ka lanakila (Conquerur) o na kanaka?
          2.—Na Kumulaau a kuu aloha.—I ka wa e hooipo mao ole ana ke aloha ia'u a e wewena ula ana hoi ka lehua i ka lipolipo o na pua mawaena o ka liko pua awapuhi, a e kahiko ana no hoi na waihooluu o ka "Ulalena" o Piiholo i ka nahale, pae mai la ka leo o kuu aloha.—"E kanu oe i 19 kumulaau Magnolia ma na lalani pololei 9, i hiki ai hoi ia'u ke ike aku he 5 kumulaau ma ka lalani hookahi." Ina aole e hooko ia ka makemake o kuu anela, aole e hiki ia'u ke ike i kona mau maka, nolaila, pehea la ke kanu ia ana i ku like ai me kona makemake? (E wehewehe mai.)
          Ke waiho aku nei au i keia na ka lehulehu e hai mai. Me ka mahalo.
JOS. SINGAPORE.
Piiholo, Makawao, Aug. 14, 1876.

Ua haiia mai makou, aia ma ke alanui Nuuanu, ma ka uapo o Peleula, e akoakoa mau nei na kamalii ma na po a pau no ka hooulu hakaka mawaena o kekahi a me kekahi. E na opio e nane ana ma ia hana hope ole, eia ka makou, e haalele i ko oukou mau punana hoomoana, a e noho malie; a i lohe ole, ke puhi nei makou i ka o-le a lohe o Kanawai, a nana e kau leo aku ia oukou.

Olelo Hoolaha
HALE KUAI!

KE HAAWI ia aku nei ka leo ahailono imua o na makamaka a pau o'u. UA WEHE AE NEI AU, ka mea nona ka inoa malalo, he HALE KUAI HOU, ma KAIOPIHI, KOHALA, HAWAII.
o G. C. Akina, Pake.
Aia malaila e loaa ai na LOLE NANI HOU LOA, no na kane, na NANI IHIIHI LILO I KA WAI no ka Kaikamahine opio me na Wahine, a me na Kamalii, no ka uku make pono loa. He emi loa ka lole o na ano a pau, me ka oluolu o na kumukuai. O ka poe a pau e kipa mai ana a kuai, e loaa no na MANUAHI ia lakou me ka nele ole.
6 mo.  G. C. AKINA —Pake.

A. McWAYNE.

Mea Hoomakaukau a Kuai Laau Lapaau.
MA ke kihi o Alanui Papu me Kalepa. E makaukau mau ana me na Waiala o na ano maikai loa, na Kopa Ala, na Limu Huahuakai, a me na mea he nui. O ke ano Aila Hamo Lauoho oi loa o ka maikai maloko o ke Kulanakauhale nei, no ka hapaha dala wale no, (25k.) no ka omole. E kipa mai e hoao i ike pono.
E haawiia no na kukakuka pili i na lau lapaau i kela me keia manawa o ke ao a me ka po.
29-3m.

E. STREHZ,
[AILUENE]

MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae.  1 1y

J. W. CROWELL,
(KEONI KOLOWELA).

AIA ma Alanui Moi, ma nae iho o ka Hale Kahi Umiumi, Malaila e loaa ai ko oukou hoa'loha, me na kiaha Waimomona o na ano a pau, i awiliia me ke anu huihui o ka hau iniki o ka uka iu o Nuuanu. E naue ae a ike maka iaia, he makamaka oiaio.  19-1y

OLELO HOOLAHA.

I KA POE a pau e makemake ana i na Pila a me na Okana no na Halepule a no na hale e ae. Hookahi wale  o ano Ogana maikai loa, oia na Pila i hanaia e BURDETT. He kaulana loa kana mau Pila no ka maikai o ka leo a no ka ikaika no hoi, a no ka loaa ana no hoi o na ano leo a pau.
Kumukuai.
Mai ke $50 a i ke $1,000, e like me ke ano o ka Pila i makemake ia. E ninau ia D. D. BALWIN ma Lahainaluna. Oia ka Agena no ka Paeaina Hawaii.  [23. 3m]

E LOAA NO I KA POE E MAKEMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.

Manae iho o Kini Hana Wa ti.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
[E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; alaila iho ma ia aoao me ka alana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui oh na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta.  ( 1y)  TARAMU.