Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 34, 17 August 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Ekolu.
HELU 9—SABATI, AUG. 27, 1876.
Kumuhana.—KA HOOIKAIKA 10.
Pauku Baibala.—Solomona 6; 6—22.
6 ¶ E ka mea hiamoe, e hele oe i ka anonanona, E nana i kona mau aoao a e hoonaauao iho.
7 Aohe alii iaia, Aole haku, aole hoi lunakanawai;
8 Hoahu no ia i kana ai i ke kau, I ka wa e ohi ai, hoiliili oia i kana mea ai.
9 E ka mea hiamoe, pehea ka loihi o kou hiamoe ana? Ahea la oe e ala mai ai mai ka hiamoe ana mai?
10 He moe iki ae, he hiamoe iki ae, He pelu hou iki ae i ka lima a hiamoe:
11 A e hiki mai kou ilihune me he kanaka hele la, A me kou nele e like me ke kanaka kaua.
12 ¶ O ke kanaka aia, o ke kanaka hewa, Hele no oia me ka waha hoopunipuni.
13 Iimo oia me ka maka, ao aku oia me ka wawae, Kuhikuhi oia me kona manamanalima;
14 He kolohe no ma kona naau, Noonoo ino ia i na ia a pau, Hookonokono oia i ka hakaka.
15 Nolaila, e loohia koke mai oia e ka make; E haihai koke ia oia, aole mea nana e hoola.
16 ¶ O keia mau mea eono, he mau mea e inaina mai ai o Iehova; Ehiku hoi e hoopailua ai o kona naau.
17 O na maka kiekie, o ke elelo wahahee. A me na lima hookahe koko hala ole.
18 O ka naau e imi ana i na manao kolohe, A me na wawae e holokiki ana i ka hewa.
19 O ka mea hoike hoopunipuni e hana ana i ka wahahee.
A me ka mea hookonokono i ka hakaka mawaena o na hoahanau.
20 ¶ E kuu keiki, e malama oe i ke kauoha a kou makuakane, Mai haalele hoi i ke kanawai o kou makuahine.
21 E hawele mau oe ia mau mea ma kou naau, E nakii oe ia mau mea ma kou a-i.
22 I kou hele ana, ea, e kai aku ia ia oe; I kou moe ana e kiai oia maluna ou; I kou ala ana iluna, oia ke kamailio pu me oe.
Mele—"Pap along the watch word," Robina Gula 5. Pauku 1 me ke 3.
E u a hooikaika, &c.
Pule i pau ka hiamoe, i ala a hana mau &c.
———:o:———
Na Ninau a na Kumu.
P 6. E ka mea hiamoe, e aha oe?
P 7. 8. Pehea ka anonanona ? Aole ona aha? Heaha nae oia i hana'i i ke kau, a i ka wa ohi?
P 9—11. Heaha ka ninau i ka mea hiamoe? Heaha kana pane? Heaha hoi kona hope?
P 12—15. O ke kanaka hewa, hele oia me ka waha aha? Aha oia me ka maka? Aha hoi me ka wawae? A aha me ka manamanalima? Heaha ma kona naau? Aha oia i na la a pau? A hookonokono i ke aha? Heaha kona hope?
P 16—19. Ehia mau mea a ke Akua e inaina mai ai a hoopailua? 6, a 7 paha. 1 He maka aha? 2 He olelo aha? 3 Na lima aha? 4 Ka naau aha? 5 Na wawae aha? 6 Ka mea hoike hoopunipuni. 7 Ka mea hookonokono i ka hakaka.
P 20—22. E aha oe i ke kauoha a ka makuakane a me ke kanawai o ka makuahine? E hawele a nakii ia mau mea mahea? A e aha oia ia oe i kau hele ana? I kou ala ana?
Mele—"Hills of Heaven," Bobina Gula 24. Pauku 1 me ka 4.
Ma o ae he aina nani, &c.
Na Ninau a ke Kahu.
Na makua.—Ehia mahele o keia haawina? Eha paha. No wai ka mua? No wai ka lua? Heaha ke kolu? Heaha ka ha? Huli pono.
Na keiki.—Hai mai i na mea ehiku a ke Akua i inaina ai a i hoopailua'i. 1 Ka maka kiekie. 2 Ka olelo wahahee. 3 Ka lima hookahi koko. 4 Ka naau imi i na manao kolohe. 5 Ka wawae holokiki i ka hewa. 6 Ka mea hoike hoopunipuni. 7 Ka mea hookonokono i ka hakaka.
Ke kula a pau.—Na ke aha e ao i ka mea hiamoe? Ka anonanona wale no anei? Pehea ka nalomeli? Me heaha la e hiki mai ai ka ilihune, ka nele i ka mea hiamoe? Ina e paipaiia ka mea hiamoe, e ala, pane mai pehea? Ka waha, ka maka, ka wawae, ka lima, pehea ko lakou kokua ana i ka hewa? Heaha ka hoahele, hoamoe, hoakamailio i haiia mai ma keia haawina? Hai mai ma Roma 12; 11.
Mele—"Ke 'Lii Imanuela," Robina Gula 31. Pauku 1 me ke 3.
Ka paio ka hana, ka paio a mau, &c.
Pule i pau ka hiamoe, i ala a hana mau.
Haawina no Sepatemaba 3, Solomona 23; 29—35.
Moolelo o ka Ahahui Kula Sabati o ka Mopuni o Kauai ma Lihue, Iulai 20, 1876.
Peresidena W. H. Rice ma ka noho. Hoomaka ia na hana me ka pule a J. W. Kahale.
Himeni.
Heluheluia ka moolelo o ka hui ana ma Koloa i ka la 31 o Iulai, 1875. Aponoia.
Mamua o ke koho hou ia ana o na Luna, ua kamailio mai ka Peresidena, "he pono e koho ka hale ia puuloa i Peresidena, oiai, ua hoolaha akea ae ka Ahahui Kula Sabati Nui ma Honolulu o Puuloa ke poo o na Kula Sabati o keia mokupuni."
Kohoia o G. Puuloa i Peresidena, a o J. T. Uneu i hope Peresidena, a o Paul Puhiula i Kakauolelo, a o Dr. Smith i Puuku.
Himeni.
Waiho mai o W. H. Rice he olelo hooholo, no ka hiki ole ana mai o kekahi o na lala i haawi ia ai na kumumanao no keia halawai. Nolaila, e hoomauia no ka lakou mau haawina, oia hoi keia:
1 "Heaha na mea e hoihoi ai na kumu Kula Sabati?" Mrs. Helen Isenberg.
2 "Heaha na hana kupono i na Ahahui Kula Sabati?" P. Kumalae & Mrs. Kaumaka.
3 "Heaha ka waiwai o na Ahahui Kula Sabati?" A. W. Maioho & Mrs. Mary Rice.
4 "Pono anei ka poe hoomaloka e lilo i mau kumu Kula Sabati?" Wm. Kekoa & Miss Miriam Puniwai.
5 "Owai ka poe kupono e lilo i mau kumu K. S.?" Mr. Holi & Mrs. O. Mahoe.
6 "Heaha na paiapala kupono no na K. S.?" S. Kahookui & Miss Juliette Smith.
Himeni.
Hoike o na Kula Sabati.
Hoike mai o Meheula i ke emi hope o ka K. S. o Anahola. I kekahi wa 5 kumu, a i kekahi wa he nele loa, a pela no hoi na haumana.
Hoike mai o Kahele i ka holoholona o ke K. S. o Lihue ma na haawina a me na hana e ae a pau. He 60 ka avarika o na haumana hele mau, a he 80 i kahi wa. Holo io no na hana, no Ualana paha.
Hoike mai o Unea i ka holomua o ke K. S. o Koloa, e like me ko Lihue, o ke 90 ka avarika mau o na haumana. Nui io no.
O ke kolu paha keia o na makahiki o ke kukuluia ana o keia Ahahui, i ka makahiki mua, ua ikeia he hookahi a elua lala o na K. S. o Waimea a me Hanalei, aka, ma na makahiki hope mai nei, he neo loa. Ole no la hoi ia o ka hoouna leta mai no la hoi, he ole loa no. Heaha la ke kumu o keia emi hope ana? Ua hoi nui paha i Milolii, kahi e lolii ai i ka hale, a i ole, he molowa maoli no paha.
Nou hoi e ke K. S. o Anahola kekahi wahi kanaenae. I ka makahiki i hala'e nei, ua ikeia kou ulu hikiwawe ana ma na hana maikai o ke K. S., aka i keia wa, ke ikeia 'u nei ke mae mai nei ka pua ohaha i mohala'e. Minamina ole oukou i ka luaiele i keia hana maikai i waihoia mai na kakou pakahi e hana.
Himeni.
He mau olelo paipai na Meheula a me Kahele.
Himeni.
A o ka hana hope loa, oia no ka hoopiha ana i ka lua o ka inaina me na mea ai ono i hoomakaukauia e na kamaaina, ua hoonuu no hoi a lihaliha i na kohi kelekele a ka puukolu. P. PUHIULA.
Kakauolelo.
Ninau a ka apana o Kona Akau
O "Makaainana" o Kona,
Owai la ia?
E oluolu oe e ae mai ia'u e hai aku i ka ninau e kau ae la maluna; a na kou lokomaikai ia e waiho ae i ke akea, i ike mai ai na makamaka a pau mai Hawaii a Niihau. O Makaainana o Kona, o Puuwai Eleele no ia i olelo mua ia e Ikemaka ma kekahi o kou mau helu i hala'e. A no ka pau ole paha o kou manao lili e Puuwai Eleele i ko makou Lunamakaainana, nolaila, ke hoomaewaewa hou aku nei kahi waha. A ua manao makou ua na la hoi ko ia nei huhu, i ka hele ana aku nei e hoopii i ka Hale Ahaolelo, a hoi mai nei me ka laau a Kekuaokalani, eia ka aole. Ua hoao hou iho nei oia e wahahee imua o ke akea me ka maka hilahila ole. A no keia mea, ke noi aku nei makou i kou lokomaikai nui e ka Lunahooponopono o ka Lahui Hawaii; e pale ana makou i na olelo wahahee i kakauinoa ia e Makaainana o Kona, no ko makou Lunamakaainana Hon. Pilipo, aole ia o kona inoa kapakapa ponoi, o Puuwai Eleele o Kona Akau ke kupono, a ma ka hoohalike ana iho, oia o J. W. Makanoanoa.
O makou o na Makaainana o Kona akau mokupuni o Hawaii, ke apono aku nei makou i ko makou Lunamakaainana, ka Hon. Pilipo, o kana mau kamailio ana a pau no ka pomaikai o ko Kona Akau, a me na mea e pili ana no ka mana ole o na Kuhina o ka Moi, a me ke Kuikahi Panailike. Ua like wale no ko makou manao me ko makou Lunamakaainana, koe wale no paha o ua Puuwai Eleele. Ke olelo hou mai nei, aohe ka ona mahalo no ko makou Lunamakaainana. Pehea no la oe e mahalo ai e Makanoanoa i ko makou Luna, oiai, ua piha oe i ka huhu a me ka lili i ua luna la o makou, oia kou mea e noke nei i ka imihala; a kamailio ae la oe no kona kue ka i ke Kuikahi Panailike, a wahi hoi au; Ua kanu nui iho nei ka oe i ka maia a me ka hala kahiki. Ae, ke ae aku nei makou, ua kanu iho nei, mai uka no o Kuahewa ka paa i ka maia a hiki i kai o Elepaio, kahi loko Ia o Kanaina, ua maia no, ke nana aku i ka ahui o ka maia, halala ke-au. Hookahi no hewa o ua kanu maia nei o Kona ; e ninau mai paha auanei oukou, o ke aha? O ka hiki ole hoi paha i Amerika i kahi o ke Kuikahi Panailike ; No ke aha ka mea e hiki ole ai? No ka pala onukunuku e hoi o ka maia; aka, hookahi no nae ahui maia nui ana e auamo nei, na ka hoa hui kanu maia no ona na Kapala, e auamo a hoomaha, e auamo hou a hoomaha hiki i Kaiakeakua e ha-no e no paha auanei, hiki ole ka hapai iluna o na moku kalepa o laua me Kuhaimoana, (Kaula me Nihoa) a iluna hoi o ka mokumahu o ka hui o lakou me Hiiaka ma, oia o Mokuaweoweo.
O ka hala kahiki no paha ka'u iaia nei, makena ua hala, pala no ka hala kahiki. He mala hala nui kana e kanu nei, a hookahi no hewa he pau i ka iole, alo ae no na maka o ka pau mai la no ia i ka iole, a oia paha ko ia nei mea e poho ai. Oki pau loa aku a keia mau la ae, o ka hele iho i ka Helu, o ka noke wale ia a ka Iole i ka elepao a manumanu, hoowahawahaia e ka mea dala. Ke i mai nei o ua o Puuwai Eleele, i ke kohu bipi ahiu ka o ka Luna o makou ka hae i kela mea keia mea. Eia ka ninau i ua o Puuwai Eleele, ina e lilo ana oe i mea alakai i kekahi poe koa ma kahi wahi e pale aku i na enemi, aka, i ka hiki ana ou ma ke kahua kaua, o ka nana wale aku no anei kau? Pehea la oe e pale ai i kou mau enemi? Ku wale aku no anei oe me he kii la? Aole, pale no oe e like me ka hiki ia oe. Pela no kela, pale no ko makou alihikaua nui e like me ka hiki iaia ke paio nona iho, a no ko makou mau pomaikai. A no keia mau mea, a me na mea e ae a ko makou Lunamakaainana e hapai ia, ua hoapono wale no makou i kana mau hana a pau.
No na Olelo Hooholo a ua Puuwai Eleele, he hoololi ka makou, a penei ka makou hoololi: Me ka mahalo piha. 1 Hooholoia, naauao, hohonu oe e Puuwai Eleele J. W. M. Hoopilimeaai, kupono aku la oe loaa kahi Luna Helu ia oe, ola kahi kino palupalu, ola pu me ko iala iho.
2 Hooholoia. Me ka mahalo piha i kou piepiele i ka hope makai nui o na Kona nei, nonoi aku la kela i ke Kiaaina o ka mokupuni i Luna helu oe, olu iho la ua kanaka.
3 Hooholoia. Me ka mahalo piha ia oe, pono aku la ia hone ana au i ko imi loaa, ua loaa mai la ka Lunahelu ia oe, a hoi na poho o ka lilo ana i ka Ahaaina o ka la koho Balota i ka la 2 o Feberuari.
4 Hooholoia; Ke haawi aku nei na lehulehu holookoa i ko lakou hoomaikai nou, i ko lilo ana i mea hele e hoohaukae iwaena o na kanaka me ko wahi opeope huluhulu. Me ka mahalo i ka Lunahooponopono ke aloha, a i kona mau keiki ulele hua ka welina. Owau iho no o
MAKAMAKA OIAIO O KONA AKAU.
Kona, Hawaii, Aug. 10, 1876.
HE MOOLELO
—NO—
TAMAKI IONAKANA IAKEKONA
KA PUHI OLALI O KA HEMA, KE AHIKANANA O KE KAUA KIPI KULOKO O AMERIKA HUIPUIA, I KA WA O KE KAUA HULIAMAHI O AMERIKA.
[Unuhiia e Lutanela Robert Hoapili.]
MOKUNA V.
Ko Iakekona haalele ana i kona Puali mua loa. (Bregade.)
MAHOPE iho o keia uluaoa ana o ke kahua kaua o Manasas, a ili iho la na ukana o ka hauoli maluna o ka aoao nona ka lanakila ana, ua hiki mai la he kauoha hou ia Iakekona mai na poo Aupuni mai o ka Hema, a ua hiki mai no hoi ka manawa e hooko pono ia ai ia mau kauoha me ka eleu nui a me ka pololei, me ke kanalua ole.
Noho iho la o Iakekona me kona Puali Koa Bregade ma kahi e kokoke ana i Centeville. (Kenekawili) a hiki i na la mua o Okatoba: iloko hoi o keia mau la a lakou e noho pu ana me ko lakou alakai i aloha nuiia, hookahi wale no nee ana aku o Gen. Iakekona me kona Puali Koa, ma ke ala e hiki aku ai i Fairfox Courthouse. O ke kumu o keia nee ana, no ko Gen. Buregada nee ana imua a i hope, i mea e hoowalewale ai ia Gen. Makalelana mai kona mau wahi paeli mai (earth work) he mau papu lepo ke ano.
Mamua iho o ka malama o Sepatemaba, o ke kulana o ko kakou kenela i keia manawa, he Bregadier General. (Belikekia Kenela.) I ka wa hoi i kahea hou ia mai i alakai no kekahi mau puali hou aku, ua hookiekie hou ia ae oia he kulana hou, oia hoi, he Major General. (Mekia Kenela) me keia kulana hou i kau ia maluna o Gen. Iakekona i lilo ai oia i alakai no na koa ma na wahi e hoopuni ana ia Winchester, kahi hoi a kekahi Puali koa nui o ka Akau e hoonenene mai ana e kaua, malalo o ke alakai ana a Gen. Banks, (Banako.) Ma keia kahea ia ana mai o Gen. Iakekona e lilo i alakai no na koa o Winika, ua piha oia i ke aloha, kupouli i kona mau hoa alo o ka pilikia, a me ka make, ana hoi i alakai ai ia lakou iloko o na inea a ka pilikia, a e haalele ana ka hoi oia ia lakou me kona manaolana mua ole, a na keia mau mea hoi i hookupilikii mai ka houpo o ko kakou Iakekona. "E wehe ana i ka pili kaawale." Aka, me na hoailona hanohano i kau ia iho maluna ona, aole ehiki ia ia ke pale ae, o ka hooko wale aku no ka pono. "Imua a lanakila kuu e ka luhi."
I ka la hope loa o ko kakou Kenela Iakekona i makaukau ai e haalele iho i kona Puali koa, ua haawi ia ae la ke kauoha e ku laina na 'lii a me na koa, me he hoomakaukau laina ana'la no ka wa kaua, ka hele a "kau ka iwa he la makani," a oiai ka laina holookoa e ku ana, no ka la hope a ko lakou Iakekona e haalele iho ai, ia wa hiki mai la ua Puhi Olali Kaeaea nei, ka mea a lakou i aloha nui ai imua o ko lakou alo, a ia wa no, komo iho la na kui houhou a ke aloha i ka puuwai o kela me keia mea pakahi o lakou. E hoike mai ana i ke kanaka a lakou i aloha nui ai, a i hiipoi ai hoi, aia wale no ko lakou lanakila ana maluna ona.
Ku mai la oia imua o lakou me he mea la no e kauoha mai ana, "E hele i mua i ke kahua kaua, a i ke alo hoi o na enemi." Ia manawa i hoolai iho ai ka maluhia ano eehia maluna o na Alii a me na koa ; mai ke kihi Akau a ke kihi hema o ka Puali holookoa ; aohe hamumumu, aole hoi he leo i lohe ia, aole ke kakani o na mea kaua, aole hoi he lima i hapai ae, e haawi mai i na hoomaikai ana nona ; ua haikea na helehelena pakahi o lakou, ua komo hohonu hoi ka walania a ke aloha iloko o ko lakou mau puuwai, ua hakukoi mai na waimaka i ko lakou mau onohi, ua maopopo like ia lakou, e wehe mai ana oia i ka pili a loko, "Haalele i Puna na hoa'loha."
I ka wa a ka maluhia e hoolai ana maluna o na koa e ku laina nei, ua hoike pakahi mai la ka lunaikehala ia loko o lakou a pau, ua kokoke mai ka manawa e haalele iho ai ia lakou me na Puali e ae, e noho ana ma ke awaawa o Shenador (Kenekoa.) Ia manawa, hoea mai la o Iakekona me kona mau helehelena i maa mau ia lakou ; aka, me he mea la nae ua hoalii iki iho ke aloha iloko o kona puuwai no kana mau keiki kona maa hoa'loha, a aloalo poka hoi o na hooili kaua i hala aku la, oia o Falling water (Wai haule,) a me Manaka, a hai mai la oia he mau wahi olelo pokole, penei:—"Aole au i hiki mai nei e haiolelo aku imua o oukou ; aka, i hele mai nei au e haawi aku i ko'u aloha Farewell i ke kula nahele o Harper's Ferry, kahi a kakou i halawai mua ai he maka a he maka, i ka hoomaka ana o ke kaua. Nolaila, aole e hiki ia'u ke haalele wale ia kakou me ko'u hai ole aku i ko'u aloha, a me na hoomaikai ana aku o ko'u mau a-a koko walohia, no ka oukou mau hana koa wiwo ole mai ia la mai a hiki i keia hora a'u e haalele nei ia oukou, iloko o ka kakou maki ana 'ku imua o ke kahua kaua. Ua hoomanawanui oukou i ke anu a me ka wela o ka la ka maloeloe a me ka pololi i ka ai, ma ka oukou mau wahi hoomoana, iloko hoi o ko oukou mau hale lole, a me na kahua kaua : ua paa ko oukou manao, a ua hoomanawanui hoi maluna o na kahua kaua o Manaka a me Waihaule. Ua kuupau oukou i ka ikaika uwila i haawi ia mai iloko o ko oukou mau lala, a ma ke alakai ana a ke Akua, ua haehae oukou i na enemi, a hoopuehu ia iho la lakou, me he opala puehu la i ka makani, me he mau tiga opiopio la ma na kula akea a oukou i keehi aku ai, no ka pono a me ka pomaikai o na makaainana. Ua hoike oukou ia oukou iho, he mau koa io. Aole no ka hakaka wale no, aka, no ka paku a me ka pale aku i na enemi. Ua loaa ia oukou he inoa kiekie a hanohano i ke Aupuni holookoa o ka Hema! A ke hilinai nei au, ma keia mua aku, he helu nama Akahi oukou iloko o ko'u puuwai, ma ka oukou mau hana i na kahua kaua, me ke kokua pu ana mai o ka Mea Mana Loa. Nana no e haawi mai i ka pono me ka lanakila nui ma ko kakou aoao. Iloko o keia manawa, ua loaa ia oukou he kulana no oukou e haaheo ai, no na kaua e hiki mai ana no ko kakou kuokoa ana. E na koa, na hoa luhi o ka inea; Na'u no e nana aku ia oukou i ke kahua kaua, a ina au e lohe ana, o ka Beligeda mua kekahi ma ia hoouka kaua, alaila, e hilinai no au, e loaa auanei ia oukou he mau hanohano hou e kau ia iho ana maluna o oukou!"
A pau keia mau huaolelo, ku iho la oia me ka ekemu ole ; ia wa koke no, walania iho la ka puuwai aloha o na mea a pau e ku ana i ka laina, mai na 'lii a na koa, a hoike mai la ko lakou mau maka i na haloiloi ana a ke aloha walania i paila paailionaia iloko o ko lakou mau puuwai pakahi, a lawe malie ae la ka oni ana a kona mau onohi maka aloha, mai ke kihi akau a ke kihi hema o ka Beligada Koa, ana e haalele iho ai, me he mea la, e haawi pakahi aku ana oia i kona aloha ia lakou, na maka hoi i kamaaina mau iaia i na kahua hookahe koko ; lalau aku la oia i ke kaulawaha o kona lio, ho-o aku la i kona wawae iloko o ke kaula keehi, kau ae la iluna o kona lio, a puiki ae la kona mau lima, me he mea la ua komo hohonu iho la ke aloha welewelenia iloko o kona puuwai, a hoopuka hou mai la i keia mau huaolelo :—"Iloko o na Puali koa o Shenandoa, o oukou no ka mua ; iloko o na mahele mua o ka Army, o oukou hou no ka mua. O oukou ka mea iloko o ka puuwai a me ke aloha o ko oukou Kenela ; a ke lana nei ko'u manao, na oukou no e lawe mua i ka lanakila no ke kuokoa o ko kakou Aupuni. Aloha kakou!"
I ka pau ana o keia mau huaolelo, haawi mai la ka laina holookoa he 3 mau leo huro, me he la e i mai ana:
Alaila, huli aku la ke alo o ko lakou Kenela Iakekona o Winchester ka ihu o ka lio, a wehe i ka pilikaawale. A huli hoi aku la ka Puali i ko lakou mau hale-lole me na naau i piha i ke aloha no ka lakou Kaeaea, a Puhi Olali o na la uluaoa kaua o Waihaule a me Manaka.
E like me na mea i hoakakaia no ko Gen. Iakekona mau puali koa no ka paa me he pohaku la, pela no lakou i ku aku ai imua o na enemi, ua komo lakou iloko o na laina koa o ka Akau, a ma kahi a Gen. Iakekona e alakai nei i kona mau koa, ua emi ino aku la na koa o ka enemi me ke pioloke, aka, he mau wahi minute pokole keia lanakila ana, ua paa hou mai no kahi a Iakekona i wawahi aku ai, a paumiia mai la kona ikaika, a nolaila, ua hoemi ia mai la na koa o ka Hema, a lawe hou ia aku la na mea a lakou i lawe mai ai iloko o ko lakou minute lanakila. A o na wahi a pau o ke kahua kaua i hehi ku ia ai e na keiki o ka hema, ua lilo hou aku la i na liona hae o ka akau. He keu ; "hoi hou ka paakai i Waimea.'' Pela iho la i loaa ai ka lanakila i ka aoao nopa ka la hookahe koko, iloko no nae o ka puehu ana o na wahi koa o ka hema i o ia nei ; aka, houluulu ae la o Iakekona i kona mau koa me ka eleu nui, e like me ke kinana moa i kana mau keiki, a emi hope aku la me ke akahele i makaukau mau e paio aku ke kaua ia mai, aka, he makehewa wale no ia, no ka mea, ua loli ke au o ka la ma ka aoao nui a ikaika. Ua ku maoli i ka hoka ka aoao Hema. O Gen. Biurigada, ua houluulu ae la oia i kona mau koa e like me ka hiki, aka, aole no nae i hooneleia ke poo o Gen. Beuragada i na manao iini a me kona mau hoa i ka nee ana aku, ina e make a lanakila paha.
Mahope iki iho o ko Beuragada houluulu ana i kona mau koa i puehu, a me na koa kokua, ia manawa koke, ua paa hou ae la ka laina koa, a alakai hou aku la oia ia lakou imua e halawai hou me na enemi, he alo a he alo, a hiki pu mai la no hoi o Gen Ioanekeiki, me kona mau koa i puhee ai, a huli hou aku la he alo a he alo i ke kahua kaua, a hoomaka hou iho la ke kaua hahana ana, e hakoko ana na aoao a elua, aohe manao ae o ke hoa i ke hoa, o ke kaikuaana i ke kaikaina, a o ka makuakane i ke keiki. Nolaila, ua pahikuhiku ia ko lakou mau ikaika ana e eo ia lakou, holo aku la lakou imua ma ka hoomoe elau ana i ka poe make a eha, malalo o ko lakou mau wawae.
Iloko o keia kaua hahana ana, ua ike ia aku la o Iakekona iwaena o kahi hahana loa o ke kaua, e hoolalelale ana i kona mau koa, me ka hoopaa ana i kona puali e hoonee ia lakou a pau malalo o na mea make a ka enemi, e oki ana hoi ia lakou me he mauu la imua o ka pahikakiwi. He mea weliweli ka ike maka ana aku, a e manaonao ai ka naau ; a aole he mau kaua mamua aku o keia i oi aku ka hahana iloko o ka moolelo o Amerika mawaena o ka hapalua o ka hapalua o ka hora 2, a me ka hora 4 o ka la 21 o Iulai 1861. Pela i hoopaa iho ai na Kenela o ka aoao hema i ko lakou manao me ka neeu ole, a i welewelenia iki hoi no ka hio ana ae o ka lanakila ma ka aoao Akau, a no ka nui launa ole no hoi kekahi o na koa o ka aoao Akau i lele aluka mai maluna o na wahi mahele koa o ka Hema ; iwaena o na kanaka koa a wiwo ole o ka Hema, o Gen. Bee (Bi) kekahi i mahalo nui ia, nana hoi i alakai i na keiki o ka aina kualono o Alabama, ka puali Helu 4 a me kekahi mau koa o Misisipi i hele hoi a koe kakaikahi mai i mau ahailono no ke kahua hookahe koko o Manaka, a ua mahalo nui ia ua Gen. Bi nei no ka wiwo ole a me ke koa, a oia no hoi kekahi i alakai i kona mau bataliona koa imua ma kahi hahana loa o ke kaua, me ka paipai ikaika ana ia lakou, e paa, e nee imua me ke kanalua ole.
Iloko o na hele palalu ana mai a na poka, a me ke pahu ana hoi o na poka boma, halawai aku la oia me Gen. Iakekona e alo ana i na mea make ; olelo 'ku la o Gen. Bi ia Iakekona, "E ke Generala, ke hee nei kakou.'' Aole i pane mai ko kakou Puhi Olali, aka, me kona mau helehelena haikea a aiai me he mabala la, huli ae la oia i kona hoa Gen. Bi a pane aku la, "E haawi aku kakou i na enemi i ka elau," na keia mau olelo a Iakekona i hookomo iloko o ko Bi naau, he manao hou e hele aku imua me ka elau o na pu i like me ko Iakekona mau koa, huli ae la o Gen. Bi, kahea aku la i kona mau koa, "Imua me ka oukou mau elau." Oiai kona mau koa e aneane 'ku ana e puehu liilii imua o ka poka a na koa o ka Akau, me ia mau olelo oia i kahea aku ai i kona mau koa imua ponoi o ko lakou alo, holo aku la ia io a ianei o na aoao o kona mau koa i kauliilii, kahea aku la ia lakou me ke kuhikuhi ana, "Aia o Iakekona mao me he pa-pohaku la, e paa kakou a make maanei a lanakila paha, e hahai mai ia'u." Ua wawalo aku la keia leo o kekahi o na Generala kaulana o ka Hema imua o kona mau mahele koa, me he leo la no kekahi O-le, ia wa i lohe mai ai na koa i ka leo o ko lakou alakai, a houluulu hou mai la i ko lakou mau mana koa a pau, maki aku la imua ; ia Gen. Bi i nee aku ai imua me kona mau koa, ku koke mai la oia i ka poka, haule iho la ilalo ua eha loa. Iloko o keia manawa, hiki mai la o Gen. Kieby Smith (Kibe Kamika) me kona mau koa hou, mai luna mai o na kaa, a maki aku la i ke kahua kaua. Me kona mau Pukaa oia i haawi aku ai i na elele a ka make mai ke kihi akau a me waena o na koa o ka Akau, a aohe nao ai i ka papaa.
I ka hapalua o ka hora 3, ua emi hope aku la ke kihi hema a me ka waena konu o na koa o ka Akau.
(Aole i pau.)
NA AHAHUI EUANELIO.
AHA HUI EUANELIO O KA PAE AINA HAWAII.
Ua hoopanee ka Ahahui Euanelio o Hawaii a ka Poakahi mua o Iune, M. H. 1877, hora 10 ma ka luakini o Kawaiahao, Honolulu, Oahu.
HAWAII AKAU.
Hoopanee ka halawai o keia Aha a halawai hou ma Eleio, Hamakua, Hawaii i ka malama o Sepatemaba, M. H. 1876.
HAWAII KOMOHANA.
Ua hoopanee keia Aha a halawai hou i ka Poakolu Elua o Sepatemaba, la 13, hora 10, M. H. 1876, ma Hauolikamanao, Kapalilua, Kona Hema, Hawaii.
HAWAII HIKINA.
E hui hou keia Aha ma Haili, Hilo, Hawaii, Poakolu akolu o Sepatemaba, la 20, M. H. 1876, hora 1 P. M.
AHA LUNA KAHIKO O MAUI.
E halawai hou keia Aha ma Wailuku, Maui, i ka Poakolu hope o Novemaba la, 29, M. H. 1876.
AHA EUANELIO O OAHU.
E hui hou ia keia Aha ma Waialua, Oahu, i ka Poakolu, la 2 o Okatoba, M. H. 1876.
AHAHUI EUANELIO O KAUAI.
E halawai hou keia Hui ma Lihue, Kauai, ka malama o Okatoba.
AHAHUI KULA SABATI PAE AINA HAWAII.
C. J. Lyons . . . . . Peresidena.
Rev. S. Waiwaiole . . . . . Hope Presidena.
Rev. S. Paaluhi . . . . . Kakauolelo.
PAPA HOOKO.
J. F. Pogue. H. H. Parker.
M. Kuaea. S. B. Dole.
W. Hall.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 20
Leo Hoomana..... 25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.