Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 32, 3 ʻAukake 1876 — Page 2

ʻaoʻao PDF (1.25 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, AUGATE 3, 1876.

Ke Kula Kaikamahine o Waialua.

          E wehe ia ana na puka o Haleiwa, ke kula kaikamahine o Waialua, i ka la 7 o Augake, oia ka Poakahi.
          E makaala mai na makua i ka hoihoi ana mai i na keiki a lakou mamua o ka hoomaka ana o ke kula e hoomaka hou i ka imi naauao.  MA KE KAUOHA.

HOOLAHA KULA SABATI

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawina no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. LYONS, S. B. DOLE na Komite.

Ke Kuikahi.

          O ka lono no ke Kuikahi i loaa mai ma ka mokumahu i ku mai ai mai Kapalakiko, aole no i ano ku loa i ka hoohauoli ana i na hoa'loha o ke Kuikahi. Ua noonoo loihi ke Komite i waiho ia'ku ai, a ua hoike mai imua o ka Hale i ko lakou manao e hooholo; aka, mamuli o ka makaala o ka poe kue, ua hoihoi hou ia aku la no ua Kuikahi nei, no kekahi mau kumu. Aia ma na kumu hou e kue ia nei kahi ano anoninoni a ano hopohopo ia o kona holo a me ka ole; aka, aia oia iloko o ka poho lima o na hoa'loha oiaio, a e hooikaika nui ana hoi lakou nona. Eia ka olelo a kekahi lono mai Wasinetona mai: "E hai aku i na hoa'loha o ke Kuikahi, e holo ana i ka Senate." Iloko aku o keia mau la kakou e lohe pono ai.

Ka Mai Hebera.

          I ke ku kua mai o ka mokumahu Au seteralia , i ka Poaha o ka pule i hala, ua ike ia'ku la he hae mai ma kona kia, a ua holo aku la ke Kauka o ka Papa Ola e hoomaopopo. Ma kona nana ana, ua ikeia, o kekahi o na luina o ka moku kai loaa i ka mai, he mau la mahope iho o ka haalele ana'ku ia Kapalakiko. Ua ike ia, aohe no he ano nui o ka mai, he mama wale no, a ua hoomalu ia oia mamua loa o ka moku. Ua manao iho la ka Papa Ola, mao o na hoike a ke Kauka, ua kupono no e komo mai ka moku, a ua komo mai no a pili ma ka uwapo, a hookuuia na ohua e hoi aku ma na hale me ka hoomaluia. No keia mea, ua ulu mai la na nune ana o ka lehulehu, me ke ano kahaha i ka hana a ka Papa Ola, a ua ulu ae he mau kamailio ikaika e kue ana ia hana. Ma o ka hooholoia ana o ka olelo hooholo e hilinai ole ana i na hoa o ka Papa Ola, ua hoihoi aku lakou i ko lakou mau palapala hookohu, a ka, a hiki mai i keia la, aole i lawe aku ka Moi i ko lakou mau palapala hookohu; a aole no hoi i puka ae kekahi mai hou.

          UA MINAMINA makou no ko makou hiki kino ole aku i ka Ahapaio ma Kamoiliili i ka Poakahi iho nei, oiai ua kaunui ko makou manao no ia hana me ka lana o ka manao e hiki ana ; aka, ua keakea ia e kekahi mau kumu i hiki ole ia makou ke pale aku. Ma na lono nae i hiki mai i o makou nei, ua ku i ka mahalo piha na hana o ia la. Elua kumu-paio i hapaiia e ua Ahaopiopio nei, o ka mua, "o ka Hoeuli a o ka Panana, owai la ka mea oi o laua?" A o ka lua, "o ka mahiai a o ka lawaia, owai ka mea oi o laua?"
          Ua akamai no na kalaimanao ana o ka poe paio. Ua hooholoia ka pono no ke Panana ma ke kumupaio mua, a no ka mahiai no hoi ma ka lua. Mahope iho o ka paio ana, ua pahola ia mai ka leo uwalo i ua makamaka i hiki ae, e noho iho ma na pakaukau i hele a luluu i na mea ono o kela a me keia ano. Ua maikai a maluhia a ku no hoi i ka mahaloia na hana a pau o ka la.
          A maanei, he mea pono ia makou ke haawi i ko makou mahalo i ka poe opio o Waikiki, no ko lakou kukulu ana i keia hana maikai, ka Ahahui Paio, a no ko lakou hoomau ana 'ku a hiki i keia wa. O kekahi no ia o na hana e naauao ai, a e akamai ai ke kanaka i ka lawelawe ana ma na hana e pono ai keia noho'na kino. He kula maikai loa no ia no ka poe i hala ka palena o ka noho ana ma na hale kula. O ko makou manao e hoomau aku oukou pela.
          E lawelawe i na hana kino i ke ao, e imi waiwai ma na hana pono, a ma na ahiahi e hookaawaleia no ka paio, e hana me ka noonoo, a e hoopii ae i ka makaukau.
          He oiaio maoli ka olelo hooholo, o ka mahiai ka hana i oi. Pela io no, a ke puana ae nei makou, e ola ka Aha paio o Kamoiliili, a e hoomahuahua ia ka poe mahiai o Hawaii nei.

Ka Auhau Kino!

          Ma ka Poalua i hala iho nei, ua hooholo iho la ka Ahaolelo kau kanawai o ke Aupuni i ke kanawai e hoopau ana i ka auhau kino. Aole paha makou e hoahewa ia mai ke kamailio pokole ae ma keia mea, oiai, aole no makou i maa loa ma ke kamailio ana, a kalai paha me ka hai akea kuokoa ole i ko makou kulana ma kekahi ninau o keia ano ; aka, i ka hoomaopopo lea ana, a i ke kaupaona like ana hoi i na hiona o keia mea, a me kona mau ano, ke manao nei makou, he kuleana no ko na waha-olelo o ka lahui ke kamailio pokole ma keia mea, e like me ka noonoo ana i ku i ke kulana o ka Papa Pai, oiai, he mea maopopo i kela a me keia kanaka i loaa ka noonoo ana, he ninau ku keia i ka pono o na makaainana a me ke Aupuni. He mea pohihihi ke hoomaopopo i ke ano a me na hiona o keia hoopau ana i keia auhau. Aohe he mea nana i hoohalahala i keia auhau dala hookahi no ke kaumaha o ka mea hookahi ; aohe o makou hoomanao ae i ka loaa ana mai i ka Ahaolelo kekahi hoopii e noi ana e hoopau i keia auhau, he mea hiki ole ke hoole ia a ua ike maopopo ia no hoi ua makamake nui a ua ilihune ke Aupuni no keia mau dala he $14,000 o ka makahiki e loaa mau nei mai keia auhau mai, no ka mea, ua oi pakela aku ko kakou mau lilo mamua o na loaa i keia manawa, ma o ka palapala hoike a ke Kuhina Waiwai ; a ua ano kaniuhu iho na Kuhina, pehea la e loaa mai ai na hoolawa ana no keia mau lilo. No ke aha la ke kumu io i hoopau ia'i keia auhau ? E olelo mai auanei paha kekahi poe, e hoopau i na auhau a pau, a e hookuu wale i na mea a pau. He manao ano ole ana ia. E manao nui ana ke kanaka i ka mea i loaa mai iaia mamuli o ka lilo kupono ; a ina ua ano mailuilu a ku i ke kumu waiwai nui ole ke Aupuni ; alaila, e ala mai ana ke kumu i manao nui oleia'i. O ka auhau mama e like me ko kakou, he wahi mea uuku ma ka hooikaika ana ; a oiai ke kanaka e hooikaika ana no ka loaa ana o kona kumu hoopau auhau kino, he mea maopopo e loaa mai ana no iaia he kumu loaa oi aku no kona waiwai pilikino iho, a ma ia mea hoi e hooi aku ai i kona mau pomaikai. O na hana a ka Hale Ahaolelo ma keia mea, he ano e no ia, a me he 'la, ua hiki no ia makou ke olelo ae he ano pohihihi.
          O kekahi mea ano ku i ke kahaha, oia no ke kokua ikaika ana o na Kuhina o ke Aupuni i ka hooholo ana i keia kanawai i kona hoomaka ana e hanau mai, iloko o na paia o ka Hale Ahaolelo. Ua kamailio na Kuhina ma ka aoaa o ke Aupuni iloko o ia mau la, ma ka aoao e apono ana, a e kokua ana hoi i ka hooholo ana i ke kanawai e hoopau ana i keia auhau ; aole hookahi wale no o lakou, aka, o lakou no a pau. Aka, i keia la, oiai i ka hapai ia ana mai o ua kanawal nei no ka heluhelu hope loa ana, ua ku mai la na Kuhina o ke Aupuni, (a koe hookahi ma ke kupaa ma ka mea a kona lunaikehala i hooholo mua ai, ke Kuhina Kalaiaina,) a kue mai la i ka hooholo ana ; aka, me ko lakou mau hooikaika ana a pau, me ka lakou mau hoakaka kuhohonu ana a pau, a like me ko lakou ike naauao i loaa, no ka pomaikai o ke Aupuni a me ka lahui ; ua kue mai la ka noonoo o na hoa, a ua hooholo iho la lakou e like me ka na Kuhina o ke Aupuni i hoakaka a i kalai mua loa'i ma keia kanawai,—oia hoi, ua hooholo loa lakou i ke kanawai e hoopau ana i ka auhau kino.
          Owai la, ae, owai la, ka makou e ninau nei, ke kahaha ole ana, a owai hoi ke ano kaniuhu iho ana no ko makou hapai ana i ka makakila a kamailio ma keia mea. He hewa anei ko makou ninau ae i ke kumu o ka hoopauia ana o keia auhau ? Me he la aole makou e ahewa ia mai ana ; oiai, ma kahi o keia auhau e hoopauia ana, ua manao iho la na Kuhina, oiai, i ka makamua o keia Kau Ahaolelo, ua manaoio maoli lakou, e loaa io mai ana ke Kuikahi me ka hala ole, a ma ia mea, he nui ka waiwai e loaa mai ana i na makaainana, a he mea pono e hoopauia keia auhau, a e kauia i auhau ma kekahi ano e ae, i oi aku ke kukonukonu mamua o hookahi dala kino no ka makahiki. Oia ka manao o na Kuhina, pela ko makou noonoo ana, a me he la, oia no ka haina kupono o ka lakou mau hana. Aka, i keia la, ua hoomaopopo iho la lakou, ma ke ano o na lono i loaa hope mai nei mai Amerika mao, ua anoninoni ke kulana holo o ke Kuikahi, a ua ano haule iki iho ko lakou manaolana, nolaila, ua hoihoi lakou i ka lakou mea i manao mua'i, a ma kahi o ke kokua, ua kue iho la i ua kanawai nei. Aka, heaha la ka waiwai o ia kue ana, oiai, ua paa ka manao o na hoa ma ka lakou hoakaka mua ana, oiai lakou e moeuhane ana no na mea i manao wale ia no, a i ka hiki ana mai o na ouli ano oiaio e haule ana ia mau moeuhane; ua hooikaika e hoi hapa, a ua hiki ole. He ano kupanaha keia, a he hoike oiaio no ke ano pohihihi o ka hooholo ia ana o keia kanawai; a he kumu kupono hoi ma ko makou manao iho e kamailio ai. Ua hooholo ia keia kanawai, a ina paha e holo ole mai ana ke Kuikahi momona nui wale e manao nuiia nei, pehea la auanei e hoopihaia'i keia $14,000 e laweia'e ana mai ka waihona aupuni ae. He oiaio, he wahi ano e ko keia mea, a no ka pono oiwi wale no ko makou kumu e kalaimanao nei.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          Ke niniu malie nei kahuila o ka Hale Ahaolelo, iloko o keia mau la, ua hoouka naukana, a ua ke ahe makani o na puu dala nui e panee aku nei i ka pahu hopu a hoea i ke kuahiwi gula nona ka inoa o $1,223,979! Ma kahi o na hoemi lilo, hookahi wale no wahi a makou i ike, a aole no ia he hoemi lilo, oiai, o ka haawina no ia o na makahiki elua i hala aku la, oia hoi, ma kahi o $5,000 no ka makahiki a na Kahina i noi mai nei no ko lakou uku, ua hoole ia, a hooholo ia elike me ka mua, he $4,000. O na haawina e ae, ua like me ka wai e kahe ana mai luna mai o ka pali, he pahee pakika wale no ia ke iho mai, aole kumu nana e hookui, oiai, e helekunihi wale ae ana no, e alo ana, a hala wale ae la na pohaku o mua.
          Ma ka Poalima, ua ala ae la kekahi wahi ano paio mawaena o ke Kuhina o ko na aina e a me ka hoa hanohano o Makawao, no na mea e pili ana i ka haiolelo a ua hoa nei o Makawao. Ua kamailio mai ke Kuhina me ke ano hoakaka, a me ke ano okalakala no hoi, a penei kana mau olelo:
          E M R. PERESIDENA:—Ke makemake nei au e hoopololei pokole aku i kekahi mau mea i paiia maloko o ka nupepa P. C. Advertiser ma ke ano he haiolelo na ka hoa hanohano mai Makawao mai. Ua oleloia malaila, ua hoopuka mai ka ua hoa hanohano nei i na mea e pili ana i ka puu dala hoopae lima hana, a ua kapa mai ia makou he hoopunipuni. Ke hai aku nei au, ma ka aoao o na Kuhina, eia no keia dala ke waiho nei iloko o ka waihona aupuni, a e ike no ka hoa hanohano ke nana iho ma ka hoike a ke Kuhina Waiwai. Aole au i manao he oiaio keia mau olelo, oiai, ma ko'u manao, aole loa i hoopuka ka hoa hanohano i keia mau huaolelo hoinoino i na Kuhina, no ka mea, ua ike ia ka hoomau o keia nupepa i ka hoino a me ke pai wahahee a hoonuinui i na hana a pau a na Kuhina mai ka hoomaka ana mai o keia kau Ahaolelo. Aole o'u manao ua hoopuka ka hoa hanohano i kela mau huaolelo, a ina ua hoopuka io, alaila, ua kamailio oia me ka hoomaopopo ole a ike ole i ke ano o ka  mea ana i kamamailio ai, a ke hoopololei aku nei au ia mau huaolelo.
          I ka noho ana o ke Kuhina o ko na aina e, ua ku mai la ke Kuhina Waiwai, a ua kamailio mai la e like me ka kona koolua, me ke ano nauki o laua a elua. I ka pau ana o kana, ua pane aku la ka Hon. Mr. Halstead penei:
          MR. PRESIDENT, no na olelo hoahewa a ke Kuhina o na aina e i ka nupepa no na mea i hoolahaia e pili ana i ka'u mau olelo no kona pane ole ana mai i kuu kuhi ana 'ku i ka hoopunipuni ia'u, ke hoike aku nei au, ua oiaio na'u ua mau olelo la, a ke hoike aku nei no hoi au, aole au e hoihoi hou ana i ua mau olelo ana nei a'u ma kela la, no ka mea, ke manao nei au ua ano pohihihi paha ke poo o ke Kuhina ma kana olelo ana mai nei aole oia i olelo mai ia'u pela, a he $24,773.76 ka kana mea i olelo mai ai ia'u, ke hoike hou aku nei au, ua hoopunipuni oia ia'u, a he hiki hoi ia'u ke hooiaio i ka'u olelo ma o kekahi mau hoa la o na komite o ka hoopae limahana i akoakoa ai ma kela la o makou i halawai ai. No ka mea, ua hoike oiaio mai ua Kuhina nei o na aina e ia'u ma ia la he $15,000 wale no o loko o ka haawina dala he $50,000 i hoolilo ia a he 35,000 i hoihoi hou ia iloko o ka waihona aupuni, nolaila no hoi au i ninau ai ma kela la ina ua hoihoi hou ia iloko o ka waihona aupuni. Auhea ua dala nei? Ke olelo mai nei nae ke Kuhina Waiwai a me ko na aina e ina ua ike au i ka hoike a ke Kuhina Waiwai, a ina ua ike au i ka malama buke a me na mea helu, alaila, ma ka aoao 32, papa hoike B, i maopopo ai aia no i keia wa iloko o ka waihona dala ke koena o ua mau dala nei he 24,773.76 a ua Kuhina nei o na aina e i hai mai ai. Nolaila au e hoike aku nei aohe o'u makemake e ao mai oia ia'u i kela mau mea, no ka mea, ua ike no au i ka hoike a ke Kuhina Waiwai a me ua mau hua helu la ana e olelo mai nei, aka aohe ia he mea e pale ae ai i ka'u olelo i hoike aku ai e pili ana i kona wahahee, no ka mea, ke hai aku nei au ia oukou e na hoa hanohano, aohe wahi dala ma ka waihona aupuni o na haawina 50,000 nei i haawiia ma ka 1874, no ka mea, ina pela, auhea ua dala nei? oia ka ninau. Ke pane mai nei nae ua mau Kuhina nei, aia iloko o ka $89,599.49 koena dala i hoike ia ma ka waihona aupuni o Apr., 1876, nolaila, he hoopunipuni hou keia e olelo mai nei. O kela koena dala a lakou e olelo mai nei, he koena dala ia noloko ae o ka $130,400 a lakou e hoike nei ua aie ia e ua poe Kuhina nei. No ka mea, ua hoike ke Kuhina Waiwai he $1,098,191.85 loaa no nei makahiki iloko o keia huina, e hoomaopopo kakou, he $130,000 i aie hou ia e lakou i keia mau makahiki elua i hookomoia iloko o keia huina. Nolaila, o ka huina oiaio a lakou e hoike nei ma ka lakou hoike he $877,791.85 na loaa aupuni maoli, a e hoomaopopo kakou, o ka haawina a ka 1874 no ka hoopae limahana, noloko ae o keia mau dala e lawe ai, a e hoomanao kakou, ua pau keia mau dala, a no ka nele o ka waihona aupuni i ke dala ole, aie hou iho lakou i $130,400, a o ke koena o ia mau dala i aie ia, oia ke koena a ua mau Kuhina nei e olelo nei aia iloko olaila ua koena dala nei o ka hoopae limahana, oia hoi ka huina he $89,596.49. Ke olelo nei au, ina he makemake lakou e olelo he koena dala o ka hoopae limahana o ka 1874 kai loko olaila, alaila he wahahee kela, no ka mea, he koena dala keia i aie hou ia e ua poe Kuhina nei, a o ke koena haawina o ua hoopae limahana nei ua pau, aole kela mau dala iloko o ka waihona, he koena dala aie wale no. Aka, no ka pau ana o ua mau dala nei i haawiia e ka 1874, a i loaa mai hoi i neia mau makahiki elua, a aohe dala e hiki ai ia lakou ke hoike mai i na koena a lakou e hoike nei he koena oiaio i pau ole i ka uhauha ia e lakou, nolaila, aie iho la lakou i mea e hiki ai ke olelo mai he koena dala kai loko o ka waihona e pani ai a e kokua ai i ka lakou mau huina e hoike nei ua koe, alaila, pela ka e hoike mai ai he koena ko ua dala nei, ma o ka aie hou ana i dala a e hoomahuahua hou ai i ka aie lahui, alaila, e manaoio ka kakou, eia io no ua mau dala nei iloko o ka waihona e like me ka lakou e hoike nei a e hoao mai nei e hapala ka ele mai a uhiuhi lau mamane mai, a me he mea la e like me ka olelo kahiko a ua poe haole nei, e powa aku ia Petero a e haawi ae ia Paulo. (Robbing Peter to pay Paul.)
          I ka Poalima nei, ua hooholoia he olelo hooholo na ke 'lii Kaai, e hilinai ole ana i ka Papa Ola, no ka ae ana e komo mai ka mokuahi me ka mai hebera maluna. Penei ka olelo hooholo.

OLELO HOOHOLO.

          Hooholoia. E hoike aku keia Ahaolelo ma ka inoa o ka Lahui kanaka Hawaii i ko lakou hilinai ole ana maluna o ka Papa Ola haole o ke aupuni e noho nei ma ia oihana i keia manawa.
          No ka mea, ma ka hiki ana mai nei o ka mokuahi "Australia" mai Kapalakiko mai, ma ka auina la o nehinei Iulai 27, M. H. 1876. Ua ike maopopoia he mai Lepela puupuu ko luna o ua mokuahi nei, aka, me ia ike maopopo no ua Papa Ola nei, he mai o ke ano weliweli loa, nana i kauo i ko kakou aina iloko o ke kanikau ana no ka manawa loihi, no kana mau keiki i lawe aloha ole ia e keia ano mai ma ka M. H. 1853—4.
          Nolaila hoi, e hoike aku keia Hale Hanohano i ke kuio o ko lakou hilinai ole ana i kela Papa Ola, ma ke noi ana 'ku i ka Moi ma o ke Kuhina Kalaiaina la, e hoopauia ua Papa Ola nei, a me ka poe luna e ae a lakou i hoonoho ai malalo o lakou.  (Sined)  S. K. KAAI.
Honolulu, Oahu, Iulai 18, 1876.
          Ua loihi na kalaimanao ana, a ua hahana na aoao a elua. Ua hoao hou ia e hapai i ka noonoo ana ma ka Poaono nei, aka ua hoole hou ia no.
          I ka Poakahi nei, ua hooholoia e uku ke aupuni i $7,790 no kekahi mau pake, a ua aponoia e ka Moi. Ua hooholo pu ia e uku ia na luna aupuni e like me ka mau no ka mahina o Iulai.
          Ma ka Poalua nei, ua hooholoia ke kanawai e hoopau ana i ka auhau kino.

KE KANAWAI PILI I KA OIHANA KAUKA LAPAAU.

          No ka pomaikai o ko makou poe makamaka, ke waiho aku nei makou i ka Bila Kanawai a ke Alii Kiaaina Kapena, a na lakou no e hoomaopopo iho i ke ano a me ke kulana:

HE KANAWAI
E LOAA AI KA LAPAAU ANA A ME KA LAWELAWE ANA I KA OIHANA KAUKA O KE ANO NAAUAO, A E HOOMAOPOPO AI NO KA HAAWI LAULAHA ANA ME KA NOIAU, I NA LAAU LAPAAU.

          NO KA MEA, ua ikea, ua haiki loa ka pono o ka lapaau ana a me ka oihana kauka o ke ano naauao i loaa i ka hapanui o na kanaka;
          A NO KA MEA, ua manaoia no ka nele o ia mau pono, oia no kekahi kumu nui nana i ko ai i kekahi poe e hahai mamuli o na lapaau naaupo, a e lawelawe hoi i na laau lapaau ano pono ole, a nolaila i loohia ai i kekahi manawa ka poino ia lakou ;
          A NO KA MEA, ua ikea, he mea pono i na aupuni naauao a pau e kau i na rula e loaa'i, a e malama ia'i ke ola o ka lehulehu; Nolaila,
          E hooholoia e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
          PAUKU 1. Ma keia ua kauoha paa loa ia kela a me keia kauka lapaau a kauka oki paha, ka poe i loaa ia lakou ka palapala ae o ke aupuni, ina i noi ia lakou, e hele koke ae me ka hakalia ole, e lapaau i kela a me keia mea e makemake ana ia lakou, maloko o ka apana kiaaina kahi a lakou e noho ana.
          PAUKU 2. Ua kauohaia ua poe kauka 'la i oleloia ma ka pauku maluna iho, ina i kahea ia lakou ma ke ano i oleloia, alaila e hana a e lapaau lakou i na mai a me na eha a pau i haawi ia e hana, me ke akamai, ka mikiala a me ka noiau i loaa ia lakou.
          PAUKU 3. Na ua poe kauka 'la i laikini ia, ke noi ia lakou e ka mea e makemake ana, e haawi aku i na lapaau, a e kokua aku ma ke ano e ae paha e oluolu ai a e ola ai ka mea e noi ana ia mea, a i ole la ua noi ia no hai paha.
          PAUKU 4. Ua ae ia ua poe kauka 'la i laikini ia, e koi aku a e loaa mai ka uku kupono no ko lakou mau hana, a me na lapaau ana a pau a lakou i lapaau ai mamuli o na olelo o keia kanawai.
          PAUKU 5. Ina i kekahi manawa, ua manaoia ua kiekie pono ole ka uku i koi ia e ua poe kauka 'la, a ua hoole ia aole e hookaa ia kela uku e ka mea i koi ia, alaila na ka Papa Ola e hoomaopopo no ka uku kupono e haawi ai.
          PAUKU 6. I kela a me keia manawa, ina ua kokua kekahi kauka a ua haawi ia ka laau lapaau i kekahi kanaka, a ua hoomaopopo ia i ka ike o ka Papa Ola, a i kona poe agena paha i hookohuia no ia hana, he kanaka ilihune ia, i hiki ole iaia ke uku ae nona iho, alaila ua ku no i ke kanawai na ka Papa Ola no e uku mailoko ae o kekahi puu dala a ka Ahaolelo i hookaawale ai no na lilo o ia Papa, a i ole ia mailoko ae o ka haawina no ia mea i hookaawale ia e ka Ahaolelo.
          PAUKU 7. Ina e hoole kekahi kauka i laikini ia, aole e hele koke ae ke noi ia e like me ka olelo o ka Pauku 1 o keia kanawai; a ina paha aole oia e hana a e lapaau i na mai a me na eha me ke akamai i loaa iaia, e like me ka olelo o ka Pauku 2 o keia kanawai; a ina paha ua haawi ole i ka laau, aole hoi e kokua ma ke ano e ae e oluolu ai a e ola ai ka mai e like me ka olelo o ka Pauku 3 o keia kanawai; alaila, ina i ku kekahi o ia mau hewa iaia imua o kekahi aha nona ka mana e hookolokolo, e hoopaiia oia, no ka hewa mua, aole emi malalo o na dala he umi, aole hoi e oi aku i na dala he iwakaluakumamalima; a no ka hewa alua, aole emi malalo o na dala he iwakaluakumamalima, aole hoi e oi aku i na dala hookahi haneri; a no ka hewa akolu, aole emi malalo o na dala hookahi haneri a ina e manaoia e ka aha he pono e hoopau loa ia kona laikini kauka lapaau maloko o keia aupuni. E haawi ia hookahi hapalua o ia mau uku hoopai na ka mea a mau mea paha i hai mai i na kumu i ku ai ka hoahewa ana, a o kekahi hapalua e lilo ia no ka oihana o ka Papa Ola.
          PAUKU 8. Aole e manaoia ua pili na hoopai i olelo ia ma keia kanawai i na kauka lapaau i laikini ia, i loaa i kekahi mai, a hemahema e ae paha o ke kino, e hiki ole ai ia lakou ke lawelawe a e hele aku paha; aole hoi e pili ua mau hoopai 'la i ka poe kauka i paa e i ka hana i loaa mua ia lakou, e hiki ole ai ke hooko e like me na olelo o ka Pauku 1, 2, 1 me 3 o keia kanawai, no ka aneane e pilikia ke ola o na mai e ae e hilinai ana ia lakou, a a lakou i paa e ai.
          PAUKU 9. E lilo keia i kanawai mai ka la aku i apono ia'i.
          Ua pane mai nei na kauka o ke kulanakauhale nei i ka Hale Ahaolelo, e noi ana e kapae ae, a eia ka lakou noi, a na na makamaka e hooholo no lakou iho:
          I ka Mea Hanohano, Ka Ahaolelo Kau Kanawai o ko Hawaii Pae Aina.
E NA LII A ME KA POEIKOHOIA:—
          Ua hooholo iho nei oukou ma ka heluhelu alua ana i kekahi bila e loaa ai ka lapaau pono ana, e oi aku i ka mea e noho nei i ka oukou manao.
          Aka, o makou, na Kauka lapaau o Honolulu, ke manao nei makou, aole no e ko ana ka makemake o ia bila, no ka mea, aole no e hiki ke hooko ia, oiai he kaulike ole a he hoinoino ia makou.
          Ke iini nei makou, ma ke ano makamaka a me ka haahaa no hoi, e waiho aku imua o ko oukou hale hanohano, i ko makou mau kumu no ia mea i haiia ae la maluna, e ike ai oukou, o ka hooholo loa ana o kela bila kanawai, he hana akahele ole a naauao ole.
          1. Ma ko makou manao, he bila ia i kue i ke Kumukanawai, a nolaila he makehewa. Aia hoi, me ka lima kakauha e lawe ana i ko makou waiwai, e laa ko makou ike a me ke akamai, a e haawi wale ia i kela mea keia mea e makemake ana, me ka hoomaopopo ole nae i ke ano kupono e uku ia mai ai makou. O keia kanawai, i ko makou noonoo ana, me he mea la ua pili i kekahi ano hookahi o na kanaka, a oia ka makou e kue loa, me ka ikaika i loaa ia makou malalo o ke kanawai. Aole o na pauku o kela kanawai ke hoololiia, aka, o ke kumu manao okoa, oia ka makou e kapa nei he kue i ka pono a me ke kaulike.
          2. Me he mea la, aole i hoomaopopo ia e ka noonoo o ko oukou hale hanohano i ke ano o ko makou kulana oihana. Ke hoopaa nei makou i na palapala laikini lapaau iloko o keia aupuni. Aole makou i hoolilo ia he poe kauka mamuli o ia palapala laikini, aka he mea wale no ia e hoapono ana maanei i ko makou palapala hookohu kauka, i loaa mua mai na kula nui o na aina e. A o keia mau palapala a me na laikini, he ano mau loa aku ko lakou, i hiki ole ke hoopau ia, aia wale no a loaa i kekahi hihia i like ole nae me ka mea i olelo ia ma keia bila. Ano, ke hoao nei oukou e hoanoe i ko makou poe laikini, a nolaila, o keia hana, i ko makou manao, he kue i ke Kumukanawai, a he pili i kekahi hana i hala mamua, a he kumu nui e kue ia'i.
          3. He ano mahalo ole ko keia bila i ka makou oihana. I ka hoomakaukau ia ana aole no i ninaninau ia a kuka pu ia paha me ka poe i pili loa, ka poe hoi i kauoha ia e haawi lilo i ko lakou manawa, ka lima ikaika a me ke akamai, oia hoi ko lakou waiwai ponoi, a haawiia i kela mea keia mea, i kela a me keia hora o ka po a me ke ao, o hoopai kaumaha ia.
          I ko makou manao, i ka wa i haawi ia kekahi bila i kekahi komite, alaila ua pono na ia komite e kuka pu me ka poe i pili ia lakou na mea i olelo ia ma ia bila, a na ia poe e hoomaopopo ae i ke komite e like me ko lakou ike. He mea ia i ku i ka mahalo a me ke kaulike, aole nae i hana ia pela ma keia bila.
Ma Farani, Beritania, Geremania, a me Amerika, kahi hoi i mahalo nui ia ko makou oihana, aole loa i imi ko laila mau aupuni a me na Ahaolelo, i mea e hoohaahaa ai ia oihana, elike me ka mea i ike ia maloko o keia bila, aole hoi ma ia mau aina i hoonoa ia ke kulana o ka oihana kauka me ke kuka ole me ka poe e lawelawe ana ia oihana.
          4. Ke olelo aku nei makou me ka haahaa, aole no he pono ke wae ia makou a kau ia keia kanawai kuikawa maluna iho o makou. O makou wale no, i waena o keia lahui, ke haawi mau nei makou i kela la keia la, i ka manawa, ke akamai a me ka lima ikaika, no na kanaka Hawaii, e laa me na kanaka e ae, me ka manao ole e loaa ana i kekahi uku. Aole no i hiki i na kanaka ke hele ae ma na hale kuai a ohi i ka waiwai me ka uku ole; aka, o ka mea a makou i hana ai no ke aloha a no ka manawalea, oia no ka ka mea e koi maoli nei ke kanawai, a oia ka ke kumu e kaili hou ai.
          Mamua iho nei, ua oluolu makou e lapaau wale aku me ka uku ole, aka nae, ina e hooholoia keia bila, e hooki ana makou ia hana, aole no hoi e hiki ke koi wale ia makou ma ia mea.
          E olelo mai auanei oukou—"Ua olelo ia ma keia bila, na ka Papa Ola e uku no ka lapaau ana o ka poe ilihune, a e hooholo ana makou i kekahi haawina no ia mea."
          He oiaio paha ia, aka, ke kaulei nei oukou maluna o makou ka hana, e hooiaio ae, ua hiki ole ia mea, a o mea, e uku i ke kauka, a nolaila, e komo mau ana makou iloko o na hihia a me na hookolokolo, a ke hoole aku nei makou aole no e hiki ke lawelawe i ka makou oihana malalo o na rula i kauia ma keia bila.
          5. Ua olioli nae makou i ka ike aku i na hoa hanohano kanaka Hawaii o ko oukou Hale Hanohano, ua hikilelel a ano e ko lakou makemake i ko makou lapaau ana. I loko o na manawa i hala, me he mea la, aole o lakou i manao he waiwai nui keia mea. Ua hiki no i kela a me keia o makou i noho a kamaaina ma Hawaii nei, ke hoomanao i na manawa i haawi ia ai ka lapaau ana a ua hoole ia, a ina paha ua lawe nae i ka laau, ua hoolilo ia i mea ole mamuli o ke kauoha o na kahuna maoli, ka mea i hiliinai nui ia e na kanaka, oiai hoi ua hoomalamamala ia lakou.
          Eia kekahi mea hoomanao, ua hoike pinepine ka Papa Ola imua o na poo aupuni no na hana a ka poe kauka hawawa i ao ole ia ma ka oihana, a ua hai ia mai, aole no he kanawai e kaohi ai ia lakou. A nolaila, ma keia mea e loaa auanei he kumu e hana kanawai ai.
          Ano, ua hiki ia makou ke noho malie, a hooholoia e kau ia ua kanawai la, me ke kuihe ole, no ka mea, ua akaka no, aole no e ko ana, ke ole e ae ia e makou. Aka, aole pela ko makou manao. He aloha ko makou no na kanaka Hawaii, a ua makemake makou e kokua ia lakou. E aho no e hoomanao iho makou, aole no i hoinoino ia makou no ka mano ino maoli, aka, no ka noonoo akahele ole o na hoa hanohano Hawaii i ko lakou koho ana ma keia bila.
          Nolaila, oiai ke olelo nei makou he bila ua hiki ole ke hooko ia; ke hoike aku nei, ua makaukau makou e kokua e hooholo ai i kekahi bila kupono, e loaa ai ka lapaau ana me ka maikai, i oi aku mamua o ka mea i hala, ke makemake nae oukou i ka bila o ia ano. Eia no me makou ka bila i hoomakaukau ia, a ina i ku8 i ko oukou manao e waih ia ana imua o oukou.
          A eia wale no ko makou manao hope loa ke noho makaukau nei makou e hele ae i mua o oukou, a imua paha o kekahi komite, e noonoo pu ai i na mea e pili ana i ka pomaikai o ka lahui, a i kupono no hoi i ke kulana maikai o ko makou oihana. Me ka mahalo ia oukou e na 'Lii a me ka Poeikohoia.
(Signed)  E. HOFFMANN, M. D.
G. TROUSSEAU, M. D.
F. B. HUTCHINSON, M. D.
R. McKIBBIN, M. D.
S. W. SHIPLEY, M. D.
C. B. RODGERS, M. D.
J. S. McGREW, M. D.
H. STANGENWALD, M. D.

          HE WAHI MEA HOU.—I'au e noho ana ma ka hale kuai o K. Kauhi, ma Keanae, Koolau, Maui, ma ka la 4 o Iulai, hiki mai la kekahi kanaka o Ku kona inoa; he wahi kahuna lapaau laikini ole me kekahi wahine o Kikina kona inoa. Komo ae la o Ku me ke kini poki piula ma kona lima, e hoonakeke ana i na iliili pohaku, me he dala la ka nakeke. Ninau ae la ia K. Kauhi, heaha ke kumukuai o kela apa ulalii? He hapalua ko ka ia; kuu ia mai, e helu i ka nui o na ia, i ka helu ia ana, he 24 ka nui, no ka $12.00; pehea kela apa aku, like pu ke kuai ana, kuu ia mai, ehia ia? 28, no ka $7.00; pehea aku kela apa? he like pu, ehia ia? 30, no ka $7.50. Ia wa, ninau ae la o Ku ia Kikina, me ka leo hookoikoi auhea kau apa makemake e waiho nei? Kulou iho la ko ia nei poo ilalo me ka loulou o kahi aka iki, i ka laki i na apa lole ekolu, ai aku ko'u wahi i aka ai, o ka wehe ana i ua poki nei, hookahi ponoi wahi dala, haawi mai la i keia dala no ka aie mua; i aku la i ka mea halekuai, e kakau i ka inoa, ma hope, hookaa, hoole ia mai la aole makemake aie, no ka mea, ua aie mua no oe ia'u, ia wa, ku ae la ua wahine nei, holo ana me ka puolo lole nui, he hilahila, ai aku la wahi aka, o ke koi aku no e lawe, aohe ae ia mai, papa aku la aohe makemake kuai ia hai. Hilahila ole ka hana a keia kanaka aea haukae, aia ke ola i ke komo aku ia hale aku ia hale aku, pela iho la ka'u mea i ike ai no keia kanaka. Me ka mahalo.
K. IKEPONO.