Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 28, 6 July 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai Kakahiaka, la Sabati ..... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... 3½
Kula Sabati ..... hora 9½
HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
Ka Hapaha Ekolu.
HELU 3—SABATI, IULAI 16, 1876.
KA LUAKINI O SOLOMONA.
2 Oihana'lii 3:1—17.
HOOMAKA iho la o Solomona e kapili i ka hale o Iehova ma Ierusalema, ma ka mauna o Moria, ma kahi i ikeia mai ai oia e Davida, kona makuakane, ma kahi a Davida i hoomakaukau ai i kahi hehi palaoa o Orenana ka Iebusa.
2 Hoomaka iho la oia e kapili hale, i ka makahiki eha o kona noho alii ana, i ka malama elua, a i ka la elua o ia malama.
3 ¶ Eia ka hookumu ana o ka hale o ke Akua a Solomona i kukulu ai: o na kubita o ka loa e like me ke ana mua ana he kanaono kubita, a o ka laula he iwakalua kubita.
4 A o ka loa o ka lanai ma ke ala, ua like ia me ka laula o ka hale he iwakalua kubita, a o kona kiekie hookahi haneri kubita a me iwakalua, a uhi iho la oia ia mea maloko me ke gula maemae.
5 A o ka hale nui, kapili no ia i ka laau paina, a uhi iho la i ke gula maikai, hoonoho iho la maluna olaila i na lala loulu i kalaiia a me na kaula.
6 A hoonaniia ka hale i na pohaku maikai a me ke gula, i ke gula o Parevaima.
7 A uhi no hoi ia i ka hale, i na kaola, a me na paepae, a me na pa ona, a me kona mau puka i ke gula, a kalai oia i na kerubima maluna o na pa.
8 Hana iho la oia i ka hale hoano loa, o ka loa ua like pu ia me ka laula o ka hale, he iwakalua kubita, a o kona laula he iwakalua kubita, a uhi iho la oia ia mea i ke gula maemae eono haneri talena.
9 A o na kui ma ke kaupaona ana he kanalima sekela gula ; a uhi iho la oia i na keena maluna i ke gula.
10 A iloko o ka hale hoano loa, hana iho la oia i na kerubima elua, mamuli o ka hana kalai kii, a uhi iho la oia ia mau mea i ke gula.
11 ¶ O na eheu o na kerubima he iwakalua kubita ka loa; o ka eheu o kekahi elima kubita e pa ana ma ka paia o ka hale; a o ka eheu o kekahi elima no kubita e pa ana i na eheu o kela kerubima.
12 O ka eheu o kekahi kerubima elima no kubita e pa ana ma ka paia o ka hale ; a o ka eheu o kekahi elima no kubita e pa ana i ka eheu o kela kerubima.
13 O na eheu o keia mau kerubima i hoholaia he iwakalua kubita ; a ku laua ma ko laua mau wawae, a maloko ko laua alo.
14 Hana iho la ia i ka paku lole uli, a me ka ulaula ahiahia, a me ka ulaula maoli, a me ka lole pulupulu maikai, a hana iho la oia i na kerubima maluna ona.
15 Hana iho la oia no ke alo o ka hale i na kia elua he kanakolukumamalima kubita ka loa, a o ka papale o kona poo elima kubita.
16 Hana iho la no hoi oia i na kaula iloko o kahi laa, a kau maluna o na poo o na kia, a hana no hoi ia i na pomegerane hookahi haneri, a kau aku maluna o ua mau kaula la.
17 Kukulu iho la oia i na kia ma ke alo o ka luakini ma ka aoao akau kekahi a ma ka aoao hema kekahi ; a kapa aku la ia i ka inoa o ka mea ma ka akau o Iakina, a o ka inoa o ka mea ma ka hema o Boaza.
Pauku hoopaa. I Na'lii 6:11—13.
Mele, Himeni 401. 8—7—4. Leo.
(E mele i ka Pauku 2 me ke 3.)
Pule no na luakini i lako na wahi i nele, i hoopihaia, i hoolohe pono kanaka, kamalii, i na olelo e ola'i.
———:o:———
Na Ninau Wehewehe, Hoopili.
P 1 Hoomaka o Solomona e kapili, kukulu ka pololei. Aia a kukulu ia ka hale alaila kapili. I ka wa hea ko Solomona hoomaka ana e kukulu i ka hale o Iehova? Ehia makahiki mai ka puka ana mai o ka poe Iseraela mai Aigupita ? Ma 1 Na'lii 6:1. Ua olelo ia 480 makahiki. Aka, ua pohihihi ia heluna. Aole akaka kahi i komo ai ka hewa. Olelo Iosephus 592 makahiki. Ane pololei paha ia Aka, e huli ka poe noonoo. O ka mea i maopopo ua kukuluia keia luakini 1000 mamua o ko Iesu puka ana mai a oi iki ae paha. He 1656 makahiki mai a Adamu a i ke Kaiakahinalii, Mai ke kaiakahinalii a puka ka poe Iseraela iwaho o Aigupita, 858 na makahiki. Eia ka wa pohihihi, ka wa mawaena o ka puka ana i waho o Aigupita a me ke kukulu ana i ka luakini. Ua akaka ka welau mua a me ka welau hope, kahi pohihihi, oia kahi i hooponopono ai ka poe lunakahiko me na lunakanawai. Mai paulele nui ma na kuhikuhi ma na kolamu kuhikuhi o ka Baibala.
Mahea i kukuluia ai keia hale? Owai kai hele ia mauna mamua? No ke aha? Kinohi 22:2, 14. Owai kai ike ia wahi mahope iho? 2 Sam. 24:18. No ke aha? Na ke Akua anei i kuhikuhi ia wahi no ke kahua o kona hale?
P 2 I ka makahiki ehia o ko Solomona alii ana i hoomaka ai oia e kukulu i keia hale? Ma ka malama ehia? Owai ka
inoa o ia malama? 1 Na'lii 6: 1. Heaha ka Solomona mau hauna iloko o ia mau makahiki ekolu? Nana ia 1 Na'lii 3: 4,5. Kona mare ana me wai? Kona kukulu ana i hale nona—kona hoopaa ana i ka pa o Ierusalema—ka hooponopono ana iwaena o na wahine elua no na keiki, pehea kona hooholo ana ? Ka hoomahuahua ana me ka hoomalu pono ana i kona aupuni mai hea a ihea? Hai mai i na palena. Ka hooponopono ana i kona mau luna—ke noi ana ia Hurama ke alii o Turo e aha? Heaha ka hale o Iehova mamua?
P 3 Hai mai i ka loa, i ka laula, i ke kiekie o keia hale. Nana hoi 1 Na'lii 6:2. Heaha ka oi mamua o ka hale lole ? Ua palua keia i kela. Hookahi kubita, ua like ia me 1 kapuai okoa a me ka ½ o kekahi kapuai hou aku ; (1 kubita = me 1½ kap.)
P 4 Hai mai ka loa, ke kiekie, ka laula o ka lanai. Nana Na'lii 6:3. Ua uhiia i ke aha ?
P 5 Ka hale nui, oia ke keena hoano mawaena o ka lanai a me kahi hoano loa, 40 kubita ka loa, 20 ka laula. Heaha ko na paia? Ua uhiia i ke aha ? Pehea i hoonani'a ai ?
P 6 Nohea ke gula i uhiia'i ka hale ? Aia la ihea o Parevaina ? Ua like paha ia wahi me Opira. Pehea na pohaku? nohea ? 1 Oih'lii 29:2. Heaha na pohaku ma Hoikeana 21:19—21 ?
P 7 Pehea na kaola, ua paepae, na pani puka ? Heaha na Kerubima ? He mau kii ano lua ole, he mau mea hoonani i ka hale.
P 8 Hale hoano loa, oia ka keena kapu elua, kahi e komo ai ke kahuna nui wale no, hookahi komo ana i ka makahiki hookahi. Ua like ka loa me ka laula, oia hoi 20 kubita. Ehia ke kiekie ? Ua uhiia i ke aha ?
P 9 Pehea na kui? Sekela gula hookahi, ua like ia me na dala 9. Hookahi Talena gula ua like i me 27,320 dala.P 10 Heaha kekahi mau mea iloko o kahi i hoano loa? Ua uhiia i ke aha? He mau kerubima elua anei ma ke keena hoano loa o ka hale lole?
P 11—13 Na eheu o na Kerubima. E ku ana keia mau kerubima elua, kekahi ma kekahi aoao, a o kekahi ma kekahi aoao o ka pahu berita. Eha eheu, palima na kubita o ka loa o na eheu eha, (4 × 5 = 20) oia hoi ka laula o ke keena hoano loa. E nana ana kekahi kerubima i kekahi, me he la e kiai ana laua i ka pahu perita.
P 14 Ka paku lole, heaha ke ano? Mahea hoi ia ? Mawaena o na keena hoano elua. Pukaana 26:31.
P 15—17 Na kia elua mahea kekahi a mahea kekahi ? Owai na inoa ? ke ano ? kupaa—ikaika. Ke kiekie ma 1 Na'lii 7:13—22. 2 Na'lii 25:15—18. Ier. 52:20—23. 18 kubita ke kiekie o kela a me keia maanei. 35 kubita ke kiekie. Penei paha: 16 kubita ke kino, 5 ka papale, 4 ka hoonani ana maluna ae, 8 ke kumu malalo kahi i ku ai, like 35 kubita.
MA KA HOOPILI.
1 Iesu ka luakini nui, e hoonani iaia ma ka hoohua nui ana i na hua maikai he nui wale.
2 Ka ekalesia kekahi luakini, Iesu kona pohaku kihi, Iesu me ka Baibala na kia paa elua. E hooikaika e kukulu, e hoolaha, e hoonani i ka ekalesia.
3 He luakini kela me keia naau: E hoopiha ia i na mea maikai.
4 Na luakini maoli kekahi, e manao nui e hoopiha, e hoonani.
Mele, Himeni 404, (Pauku 1 me 3)
Pule i piha na naau i ka Uhane Hemolele, a pela aku.
Haawina no Iulai 23, 1 Na'lii 8: 5—21.
PALAPALA HOIKE A KE KOMITE NO KA HOOMAEMAE EKALESIA.
O ka hoomaemae Ekalesia ana, oia kekahi hana nui a na Kahu Ekalesia, e nani ai ko Iesu inoa a me kona aupuni ma ka honua nei. He hana mau no keia, aole no ka manawa hookahi wale no, aka, no na manawa no a pau.
Ua ili pono keia hana nui maluna o ka poe a ka Haku i koho ai, a i hoonoho ai hoi e malama i kona Ekalesia ; a he pono ole lakou ke alo ae mai ka hapai ana i keia hana nui, no ka makau a me ka hopohopo i kanaka, no ka huhu ia mai, a pela 'ku.
Loaa no ia kakou me ke akaka ka Iesu olelo, i ka poe mua ana i hoonoho ai e malama i kona Ekalesia, a penei kana ia lakou. "He oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, O na mea a oukou e hoopaa'i ma ka honua nei, e hoopaa ia hoi lakou ma ka lani; a o na mea a oukou e kala ai ma ka honua nei, e kala ia no hoi lakou ma ka lani." Nat. 18:18.
Penei hoi Kana, (Iesu) ia Petero. "E haawi aku no au ia oe i na ki o ke aupuni o ka lani, a o ka mea e hoopaa ia ma ka honua nei, e hoopaaia oia ma ka lani, a o ka mea e kuu ia e oe ma ka houna nei, e kuu ia no hoi oia ma ka lani," Mat. 16:19.
Ma keia mau olelo, eia kekahi mea nui i maopopo lea, "Ua lilo na Kahu o ka Ekalesia, i mana nui, ma ka hooponopono a me ka hoomaemae ana i na Ekalesia, malalo o na rula a Iesu i kuhikuhi mai ai," a o lakou no na kapena nana e hookele i ko Iesu Ekalesia, a i ke kulana maemae.
I ka wa mua o ka Ekalesia, he nani a he maemae kona kulana. I kekahi mau makahiki mahope mai, uhi mai no ka pouli i ke kaikamahine o Ziona, aka, aole i haalele mai ke Akua i kona ekalesia, e hehi wale ia.
Ua hoola mai no ke Akua i kekahi poe kanaka, a ku lakou me ko lakou ike, a me ko lakou ikaika a pau, e kokua mamuli o ka oiaio, a kue aku hoi i na mea ino, a me ka pono ole iloko o ka Ekalesia o Iesu Kristo ; me ka pahikaua o ka Uhane i unuhiia ma ko lakou lima, e kue aku ai lakou i na mea pono ole iloko o ka Ekalesia.
Ua kaulana ka inoa o Lutera a me Wikelipa, a me kekahi mau mea e ae, no keia hana nui, o ka hoomaemae ana i ka Ekalesia.
Aka, aole i pau ua hana nui la, ke koe mai nei a hiki i keia wa no kakou. A ke hoeueuia mai nei kakou, e ala, e ku, a e paa na lima i na mea kaua, a e kai aku no, e kaua no ka nani a me ka maemae o ka Ekalesia o Iesu Kristo, ka mea ana i hookumu ai no ka pono a me ka pomaikai o kona poe kanaka.
Ua ike pono hoi kakou i ko ke Akua manao no na Ekalesia huikau a haukae i hoomaemae ole ia. E nana 'ku i na Ekalesia ehiku ma Asia, i oleloia ma Hoik. 2 & 3. Moakaka lea ko ke Akua manao no ia mau ekalesia, aole pohihihi. He mau ekalesia nae ia i hoomaemae ole ia, ua piha i na mea e poino ai.
Pela no ka ekalesia Iudaio, oia manao hookahi no kai hanau mai.
Ano e hoi mai kakou a hoomaopopo no ke kulana o na Ekalesia Euanelio o Iesu ma Hawaii nei i keia manawa.
He mea e kaumaha ai ko kakou naau, no ke kulana nawaliwali, a holomua ole o na ekalesia o kakou, ma ka nani a me ka maemae a me ka aloha ia Iesu ; a ua ehaeha no hoi kakou i ka lohe ana, mai kekahi mau kahu mai, ua ala mai kekahi mau uluaoa ana, no ka hapai ia ana o ka hana ku i ke aloha ia Iesu a me Kona aupuni ; oia hoi, no ka hooponopono ana i na mea hihia e noho ana iloko o ka ekalesia. A ke manao like nei ke komite, aole loa e pono ka ekalesia ka ole kakahi hooponopono ana e malu ai a e maemae ai hoi.
Nolaila, ke hooia like nei kakou me ka manao hookahi, e hooholo i keia mau manao malalo iho nei, no ke aloha nui ia Iesu Kristo ko kakou Haku nani, me ka manao paa, e imi ae i na mea e hoonani ia ai kona inoa, a me kona Ekalesia Hemolele.
1 E hoikaika na Kahu Ekalesia Euanelio a pau mai Hawaii a Kauai, e hoomaemae pono i na Ekalesia me ka wiwo ole. E hanaia nae keia hana me ke aloha, aole nae me ka inaina, ka hoomauhala; aka, me ka pono maoli no .
2 O ke Kahu Ekalesia ka mana nui maluna o ka Ekalesia, ma na hooponopono pili ekalesia ana a pau. Ua hiki no iaia ke hoole i kekahi mea i hanaia, a i manao ia a i hooholoia e ka Aha Ekalesia, ke kue ia mea i hanaia a i hooholoia i kona manao pono, a me kona ike, a me kona oiaio. A o ka Ahahui a ua Kaha la i noho ai, ka mea nana e hooponopono i kana mau olelo hooholo, ke hoopii ia e ka Ekalesia. A e hiki no hoi i ua Kahu nei ke hoopii loa i ka Ahahui nui o ka Pae Aina, ke manao oia, aole i pono ka hooholo a ka Ahahui mokupuni nona; a o ka hooholo ana a ka Ahahui nui o ka Pae Aina, oia ke paa.
3 Ina e like ole ka manao o ka Aha ekalesia me ko ke Kahu, ma kekahi hooponopono ana e pono ai, a e maemae ai ka ekalesia, ua hiki no i ke kahu ma ona iho ke hooholo i ka mea pono, e ku ai i ka maluhia a me ka maemae o ka ekalesia. A i ole pela, alaila, e kono mai oia i kekahi mau hoahanau noho pono, a haipule io ana i ike, i mau hoa kuka nona; a o ka mea pono ia lakou, oia ka olelo hooholo e paa ai no ia ekalesia.
4 O ka Palapala Hemolele, ke alakai no na Kahu Ekalesia a pau ma na wahi a pau ma na hana pili hoomaemae ekalesia, aohe mea nui e ae i oi aku ia. "O ka Palapala Hemolele a pau, ua haawi ia mai e ka Uhane o ke Akua, he mea mea ia e pono ai no ke ao ana, no ka papa ana, no ka hoopololei ana, a me ka hoonaauao ana ma ka pono; i hemolele ai ke kanaka o ke Akua, i makaukau lea ai hoi i na hana maikai a pau." 2 Tim. 3; 16, 17. Malalo aku o keia olelo, ua pono i na kahu a pau ke nana i na olelo a Rev. J. Bikanele i kakau ai a i hoolaha ia ma ka nupepa LAHUI KAWAII, nona ke poo, "Ka Ekalesia a me kona kulana." Ua ku ia mau olelo i ka oiaio, a ua kohu pono no ka lawelawe ana e hoohana malalo o keia kumuhana, "Ka hoomaemae ekalesia ana." Me ka mahalo.
E. KEKOA,
Na Komite J. MANUEL
J. PUULOA
KA HAIOLELO A KA HON. E. HELEKUNIHI.
imua o ka Ahaolelo, ma ka Poakolu, la 22 o Iune, M. H. 1876, no ka Bila Kanawai a ka Hon. S. K. Mahoe, e hoopau ana i ka Mokuna 41 o ke Kanawai i hooholoia ma ka M. H. 1870. No ke Kula Hoopololei o Keoneula.
E KA PERESIDENA:
O ka'u noi e haawi i keia Bila Kanawai i kekahi Komite wae, i mea e nana pono ia'i na kumu hoolahalaha i hai ia mai no keia Kula.
Aka, mahope iho o ka'u hoakaka ana i ko'u mau manao no na mea e pili ana i ke Kula o Keoneula, ina paha ua oi aku ka ikaika o ka'u mau olelo, mai manao iho ka Papa Hoonaauao, he enemi au nona ; aka, he hoa'loha no.
E ka Peresidena.—O ke kahua a me ke Kanawai i hookumu ia'i ke Kula, ua maikai ia, no ka mea, e kaohi mai ana ia i ka lilo ana o na opio iloko o na hana ino, e ao ana hoi i na haawina maikai no ka manawa e lilo ai lakou i mau kanaka makua. He kumu hoi ia no ka Hooulu Lahui a me ka hoolaupai ana i ka aina: a he hooponopono ana i lilo i mea e loaa ai ka naauao, i na poe i auwana a holo iloko o na hana ino a me ka naaupo. E nana i ka Pauku 4 o ke Kanawai e pili ana i keia Kula ; Ua kulike ia me ka olelo a ke 'lii naauao o na au kahiko i hala, oia ke 'lii Solomona :
"E ao aku i ke kamalii i kona aoao a elemakule oia, aole loa ia e huli ae mai laila ae."
O keia nae ka manao o ka Bila Kanawai a ka Luna Hanohano o Hilo, i lawe mai nei. E koi mai ana ia e hoopau i ka hoolilo ana i na poe opio mai ko lakou hoao ia e lilo i poe keiki hoopono, ke hiki aku i ko lakou manawa kanaka makua ; oia ka'u e minamina nei.
O na kumu hoohalahala i haiia mai e ka poe e apono ana i ka Bila Kanawai e hoopau ai i ke Kula o Keoneula. He mau wahi kumu liilii loa ia, a he mau kumu hoi e hoopau ole ia'i ke kula, he hooponopono wale ia ae no a pau. Eia ua mau kumu hoohalahala la i hoikeia mai : 1. O ka nui o ke dala. 2. O ke aloha makamaka. 3. O ka ike ole o na haumana, aole i lilo i Kumu-kula, Lunamakaainana a pela aku. 4. O ke kepa ia o na keiki i ku-makahiki.
O keia na kumu hoohalahala a'u i olelo iho nei, he mau kumu liilii loa. Nolaila hoi au i noi iho nei e Mr. Peresidena, e haawiia i kekahi Komite wae ka Bila Kanawai, i mea e hiki ai ke nana pono ia na kumu i hoohalahala ia, aole hoi ka wikiwiki wale e hoopanee loa ; aole hoi e kakau poepoe. Maanei hoi e pane ai au no ia mau kumu.
No ke kumu I. No ka nui o ke dala i hookaawaleia no keia Kula. Ma ka hoike a ka Papa Hoonaauao, o ka nui o ke dala he $10,500. E ikeia iho no nae ma ia hoike, ua koe he $2,623.40.
O keia kumu e hoohalahala ia nei, he kumu pono ke hooponopono ia a pau. Ina e nui ka haawina, e hoemi iho; a e hoemi pu no hoi me ka uku o ke kumu.
No ke kumu II. O ke aloha o ka Papa Hoonaauao i kona mau makamaka ponoi, nana no ka Papa Hoonaauao a ike i kona mau makamaka, hoonoho aku i kumu. Malia paha e hiki mai ana ka manawa e hoonohoia'i na Hawaii ponoi i kumu no ke Kula ; e like me ke Kula o Hilo i keia wa. Ke noke aku nei nae kakou i ka Papa Hoonaauao i ke aloha makamaka, me he mea la ka manao e i aku ana, o makou ke kumu kupono, no ke aha la i koho ole ia mai ai makou ?
No ke kumu III. Aole pono e lawe koke mai i na hoohalike no keia Kula, me ke Kulanui o Lahainaluna ; no ka mea, aole i like ke kulana o na Kula a elua. Ua hookumuia ke Kulanui o Lahainaluna, i ka M. H. 1831. He 45 na makahiki i hala ae nei ; a o ke Kula o Keoneula, he umi a keu na makahiki i hala ae nei. Ua like anei na kulana o laua a elua, ina he mau kino kanaka e ku ana imua o kakou, o kekahi he 45 makahiki, a o kekahi he 10. Ke i aku nei au, aole loa ia i like ; aole like na kino, aole no e like na ukana hiki ia laua. O ka ukana hiki i ke kanaka makua, aole ia e hiki i ke keiki. A pehea ke kohu o ka lawe ana mai i ka hoohalike o ke Kulanui o Lahainaluna me ko Keoneula?
Eia hoi : O na haumana o ke Kula o Lahainaluna, he mau haumana i wae ia mai o a o o ka aina, aole e komo ana i Lahainaluna na haumana kolohe ; a ina e ike ia ma ka noho ana i ke Kula, kekahi mau hana pono ole a na haumana, ka hookuli, a pakike i na kumu, a aihue paha, hookahi no hope, he hoihoi ia mawaho o ke Kulanui.
Aole nae pela ke Kula o Keoneula, he kula ia e ao ia'i na keiki auwana, a i kapaia, "Na Lawehala Opio."
Mamua o ka hookumuia ana o ke Kula Hoopololei o Keoneula. Ua minamina ke Aupuni i kona mau Opio, i ka ike ana, ke mahuahua mau mai nei na mea hoowalewale i na kamalii, a ua hoowalea ia na kamalii ma na hale inu ti, ma na uwapo, a me na wiliko, a ua haalele maoli no i ka hele ana mai i ke kula. A ua komo hoi iloko o na hana ino, aihue, a pela aku. Nolaila, ua kukulu ke Aupuni i kula kupono no lakou, i ole e huikau na oipo me na kanaka oo. He hoike ana ia o ko ke Aupuni hiipoi i kona mau opio iho. Me he makua aloha la a minamina i kana keiki, pela maoli no ka hana a ke Aupuni, i mea e loaa'i ia lakou ka naauao a me na hana lima ike, ke lilo lakou i mau kanaka makua. O keia nae ka ka Bila Kanawai e makemake nei e kinai.
O ke koi e hoopau i ke Kula o Keoneula. O ka hai hope ana no ia o Hawaii nei, he kokua nui ana hoi ia e hele hewa na kanaka ; no ka mea, ua olelo o Solomona, " I ole ke aoia mai, hele hewa na kanaka."
Ma na aina naauao, ua kukuluia na kula o keia ano, kahi e aoia'i na keiki auwana, no na keiki kane, a no na kaikamahine.
He kula hoi no ka poe kuli a pela'ku. O keia kulana ka Hawaii e alualu aku nei, a ka Bila Kanawai e manao nei e hoopau. Heaha la ko kakou manao ina he kula ko kakou no ka poe Kuli, ke manao nei au, e hooho koke mai ana paha lakou nei mahope, me na leo hauwalaau, "Poho! Poho ke Dala!!" A pela no paha ka manao o kekahi mau hoa o keia Hale, no ka mea, i kela la aku nei, ua olelo ae ka Luna Hanohano o Puna, poho ke dala i keia poe keiki aihue, a pela aku. O keia poe i hoopai ia no ko lakou hewa, oia ka ke Aupuni i hiipoi ai, maikai ka hale, a pela no me ka Luna Hanohano elua o Honolulu nei, he poe ike ole, ina na'u e hoike, aole e loaa ka'u ninau. Makehewa na haanui o keia ano, a oia iho la ka ke kumu nui e hoopau ia'i ke kula o Keoneula.
E huli hou ae kakou no ia mau kula Kuli a'u i olelo mua iho nei, aia ma Irelani, Mokuaina o Beritania Nui, kekahi kula kaulana o na Kuli. Ua hele kekahi Kahunapule e nana i ka hoike ana o ka poe Kuli. Lawe oia i ke poho a kakau ma ka Papa Eleele, penei : "No ke aha la oe i hanau ia mai he keiki kuli!"
Lawe ke keiki kuli i ke poho a kakau, penei: "O kou makemake ke hookoia aole ko'u."
Ninau.—"Ua hewa anei ke Akua i kou hanau ia ana mai he keiki kuli?"
Pane.—"No ka mea, o ka pono no ia ia oe e ka Makua."
Aia ka waiwai nui o ke kula kuli la ; pela no hoi me keia, o ka waiwai o ke kula o Keoneula, a ke Aupuni i kukulu ai. He kula ia e hoololi ia'i na lawehala opio mai ka holo ana iloko o ka naaupo a me na hana ino, ke lilo lakou i mau kanaka makua aihue, a pepehi kanaka paha, a me na hana ino e ae.
Ke ake aku nei nae kakou, o ka lilo koke ae no i mau Lunamakaainana, Lunakanawai, Kiaaina, a i mau Kuhina. Kupanaha ea! Eia anei ka mana i keia Hale e hoonoho koke ae ai i mau Lunamakaainana, a i mau Kuhina? Aole pela ka mea maa. Ma ka moolelo o ka mea Hanohano o Honolulu, he nui na anuu, e komo mua ma na kula apana, a pela aku ana i ke ku-makahiki.—A i ka hana uwapo mawaena o na poola, a i ka Lunamakaainana. Aole mai ka Hale Kula a ka Hale Ahaolelo. Heaha ka mea e lawe koke mai ai i na hoohalike o keia ano, i kumu e koi mai ai e hoopau i ke kula o Keoneula.
I kuu manao, o ka poe naauao io, aloha aina, a aloha lahui, a makemake hoi e kukulu i ka lahui, aole lakou e koi mai e hoopau i keia kula, ka lakou e olelo mai ai, e hoomau aku no.
No ke kumu IV. He wahi kumu hoohalahala no paha ia, he pono nae e ninauia ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, e pane no keia. O kekahi, no ka uku ole ia o ke Kokua Kumu. O Keaweamahi me kana wahine na Kumu; no laua na dala he $655.00. Ma kuu ninau ana ia Keaweamahi, hoole mai oia, aole oia i uku ia, o kana wahine wale no, he umi dala no ka malama, a he Luna e ae, he umi dala. O keia ka mea ano nui, no ka mea, ma ka Hoike a ka Papa Hoonaauao, ua loaa i na kumu Kokua na dala he $655.00, a Keaweamahi e hoole mai nei, aole ona uku ia. Ina he oiaio keia, he mea kupanaha loa keia hana a ka Papa Hoonaauao. A ina hoi e haawiia ana i ke Komite wae, e like me ka'u i noi iho nei, e nana pono ia keia mau kumu.
Nolaila ka'u i olelo ai, o ke kahua a me ke Kanawai i hookumuia ai ke kula, ua maikai ia. O ka hooponopono ka hana pono me ke akahele. I mea e ninauia'i ka Papa Hoonaauao no na kumu i hoohalahalaia; a i lilo hoi o Keaweamahi i hoike kue i ka Hoike a ka Papa Hoonaauao e olelo nei, o Keaweamahi me kana wahine, na Kumu Kokua, a no laua na lilo i hoikeia no na elua makahiki i hala ae nei, he $655.00. I mea e hoemiia ai na lilo no keia kula, e kohoia paha i kumu Hawaii ponoi.
I ka ninauia ana o na ae a me na hoole; aole au i koho ma ka ae, aole hoi ma ka hoole, no ka mea, aole i ninauia ka'u noi. Ua moakaka nae ko'u manao.
Haiolelo a J. Kauai imua o na makaainana, o ka Apana o Waimea, Mokupuni o Kauai, mamua ae o kona haalele ana i ke one hauliuli o Papaenaena, a me ka wa ulailiahi o Waimea, ma ka la 18 o Aperila, 1876.
E na Keonimana, na makaainana o ka apana koho o Waimea, Mokupuni o Kauai a he mau haku hoi no'u ma ke ano he Lunamakaainana no oukou, no ke kau Ahaolelo e hiki mai ana; e ae mai ia'u e hoomaikai aku ia oukou, mamua o ko'u hai ana aku ia oukou i na mea e pili ana i ka hana o keia la.
I Ke kokoke mai nei ka la 29 o Apr. 1876, oia ka la e wehe ia ai ka Hale Ahaolelo o ke aupuni Hawaii, a o ka poe kupono wale no e lawelawe i na hana oia hale hanohano, o lakou ka poe i loaa na palapala hoike, mai na luna Nana aku, e like me ka pauku 791 o ke kanawai Kivila, a me na Peresidena o na wahi koho elua, e like me ka pauku 792 o ua kanawai Kivila nei.
II Nolaila, o ko oukou Lunamakaainana a oukou i koho pololei ai, e like me ke kanawai, a e ku nei hoi imua o oukou i keia hora, aole i loaa iaia ka palapala hookohu, e like me ka olelo o ua pauku hope la o ke kanawai Kivila ; aka, ua haawiia mai ma ko'u lima, ka palapala hookohu e hoohoka ai ia'u, iloko o ka hale Ahaolelo o ko kakou aupuni, i hiki ia lakou ke kipaku mai ia'u no ka loaa ole o ka palapala hoike kupono, e like me ke kanawai e pili ana i na wahi koho elua.
III I kumu hoi e kauoha hou ia mai ai na luna Nana o keia apana, e koho i Lunamakaainana hou, alaila, hooikaika nui lakou la, e kuupau i ko lakou ikaika a pau loa, a haule ko lakou lanakila, a me ko oukou manaolana, a oi loa aku mamua o ka lakou hana, ma ka la ekahi o Mar. i hala aku nei ; no ka mea, ua halahu ka lakou hana mawaho o ke kanawai, no ko lakou hookomo ana i ka balota o ka poe mai, a me ka poe pupu, i noho ma ko lakou mau hale, a na hai i lawe mai i ka hale koho balota, a ua hookomo pu no hoi lakou i ka balota o ke kanaka pupule i ike ia e ka lehulehu a pau o Waimea nei.
A no keia mau kumu la, i poloai aku ai au ia oukou e akoakoa pu mai i keia la, a e kuka pu no keia hemahema, anoai o ko io paha ka lakou la mau hana lauwili, alaila, maule paha ko oukou manao no'u, a paupauaho paha, a haalele i ka manao mua a imi hou aku i kauwa hou, e like me Keawenuiaumi i haalele ai ia Pakaa, a hilinai ia Hookele i Puna ma, laua o Hookele i Hilo, nolaila, eia ka manawa e lohe ai au i ko oukou kupaa mamuli o'u, ina e koho hou ana e like me ka lakou la e lia nei a e moe ole nei o ka po.
Nolaila, aole keia he manawa no kakou e kukakuka ai no ko kakou mau pono iloko o ka hale Ahaolelo; aka, he manawa keia no kakou e koho ai i mau komite he 10 paha, a ina oukou e lohe ana, ua paa ko oukou lunamakaainana, a ua kuleana oia iloko o ka hale Ahaolelo hanohano o ke aupuni Hawaii, alaila, mao na komite 'la a kakou i koho ai i keia la, e hoouna ae lakou iloko o ka hale Ahaolelo ma ko'u inoa i na mea a lakou i hoapono ai, a kakau inoaia hoi e oukou a pau; a mai manao oukou e noho wale ana au ma ka hale Ahaolelo, me ke kali mai i ka hiki ae o na manao mai na komite ae nei.
Aka, ke hai aku nei au ia oukou, ua makaukau au e kokua i na hoopii, mai na apana e mai, e pili ana i ko kakou pomaikai; a pela no hoi au e kokua pu ai i ka pono kaulike mawaena o ke aupuni a me na makaainana, mai Hawaii a hiki i Niihau; ke hooki nei au maanei, me ke kauoha pu aku ia oukou e o'u mau haku, i paa ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole ma ke akamai o kanaka. Ua nui me ka mahalo.
NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Moolelo Ekalesia..... 50
Haiao ili lahilahi..... 10
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 15
Hoike Akua..... 25
Wehewehehala..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 50
Ninau Hoike ili lahilahi..... 20
Kumumua Kula Sabati..... 20
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 15
Ui Kula Sabati Helu 3..... 25
Ui Kula Sabati Helu 4..... 15
Ui Kula Sabati Helu 5..... 25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani..... 50
Ili eleele..... 35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula..... 65
Ili eleele..... 50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... 50
Ili eleele kaekae wai gula..... 30
Ili eleele..... 20
Ka hae Hoonani (Buke Mele)..... 25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... 50
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 25
Li ra Hawaii 1848..... 25
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 20
Leo Hoomana..... 25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.