Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 28, 6 Iulai 1876 — Page 2

ʻaoʻao PDF (1.32 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, IULAI 6, 1876.

HOOLAHA KULA SABATI.

          O na Kula Sabati a pau e makemake ana e loaa na Haawina Kula Sabati, i paiia ma na pepa, e hiki no ke hoouna mai i ka lakou mau kauoha ia maua, ma Honolulu nei, me ka auhau pu e uku mua ia. E pono e kauoha mua ia na haawiaa no na mahina eono a i ole i hookahi makahiki. O na kauoha a pau e haawi pu mai me ka inoa o ke Kula Sabati a me ko ke Kahu Kula Sabati. O ka auhau no na haawina, he 50 keneta no ka haneri.
C. J. L YONS, S. B. DOLE na Komite.

KA ELELE LAMAKU HOKU AO.

          Ma ka uwapo ma kai aku o ka hale dute kahiko, malaila ko kakou moku Hoku Ao kahi i ku ai, a i ka hora 11 A. M. o ka Poakolu nei, ua akoakoa ae he anaina lehulehu o na makua misionari a me na makamaka e ae, maluna o kona papa oneki, kahi i malamaia ai ka halawai haipule hoomaikai i ke Akua, me ke noi ana aku e hoopomaikaiia mai kana huakai, ma ka lawe ana aku i na hua o ka malamalama a kanu aku mawaena o na kanaka e noho ana iloko o ka pouli ma ia mau Paeaina o Maikonisia ma. Ua malamaia na hana malalo o ke alakai ana a ka Rev. J. F. Pogue, penei: Himeni, na ke anaina. Olelo paipai, na ka Rev. E. Kekoa. Haawi makana ana he hae Amerika mai ka lima mai o ka wahine a ke Kanikela Amerika Scott na Rev. H. J. Taylor, ka misionari ma Apaiana. Pule na ka Rev. E. Kekoa. Himeni na ka ahaina. Pule na ka Rev. H. Binamu ma ka olelo Beritania. Mele ia he mele himeni i hakuia no ka holo ana o ka Hoku Ao, nona na olelo nani a hoolanamanao. Pule hookuu na ka Rev. H. Binamu. Ua holo aku maluna ona ka Rev. E. Bailey Snr. o Wailuku, ma ke ano Elele no ka Papa Hawaii ; Rev. J. W. Kanoa me kana wahine, no Butaritari ; Pilipo, he kanaka opio, no ka Paemoku Gilibati; a me John Smith, e hoi ana i kana home ma ka mokupuni Weilington, i kahi a kona ohana e noho ana; ua oluolu na mea a pau, a ua haalele mai la ka moku i kona uwapo me ka pa maikai ana o ka makani, a naue aku la i ka moana me kana ukana makamae. Ke lana nei ko makou manao, e maalahi kana huakai malalo o na eheu o ka mana lani, a hiki i ka lana hou ana maloko o ke kai o ke awa o Kou nei.

          UA KAMAILIO mua makou maloko o keia pepa, i ke ano o ka hana a kekahi poe makua e noho nei maloko o keia kaona a me kuaaina no hoi, ma ka malama ana i ka lakou mau keiki. Ua hai akea makou i ko makou manao iho ma kekahi mau mea e pili ana i kekahi mau makua, ma ka hoohaumia ana, a hoolilo i mea lapuwale ka laua keiki. Ua noi haahaa aku makou—Ae, ua pahola aku la i ka leo aloha, e haawi aku ana i na uwalo ana, e kapae ae i na hana o ia ano, a e malama i ka maluhia a me ka maemae o ka inoa, ka kino, a me ka noho'na, me ka hoakaka piha ana i na ino, ka inea a me ke kumu make e ala mai ana.
          Iloko o ia manawa a hoea mai i keia, ua hakilo makou, a ke kaumaha nei i ka hai ana'e, ke hoomau nei no kahi poe makua ma ka hana ana i keia mea hoala poino i ko kakou lahui, a ku hoi i ke kulana pepehi kanaka. Ae! Ke hele nei he mau hoowalewale ma na kauhale, ke pelo nei me ka maalea i na makua, a ke hoikaika nei e hooko i ko lakou mau manao eleele haumia, a kau aku i ka poino maluna o ke kino o ka mea e puni ana, a maluna hoi o kakou a pau.
          He lehulehu wale o na kaikamahine opio a makou i kamaaina pu ai, he poe no lakou na kino maikai a mohaha, ua ulu ke kino malalo o ke alakai ana a na kumukula hanai, a ua hoike mai ka opuu o ka ike me ka noho'na maemae. Ae! Ua kamaaina makou me ka lehulehu o na kaikuahine o keia ano, a ua hauoli i na manawa a pau ke hui pu aku me lakou; no ka mea, ma o na ano a pau a makou i hoomaopopo ai no ko lakou kulana, ua hoalaia mai la ka manaolana, e pii ae ana me ke ano hauoli ma ko makou houpo, e ulu ae ana lakou iloko o ke alanui maluhia a hoopono, e lilo lakou he mau pua hoonani makamae mawaena o ke kihapai o ko kakou lahui nei, a he mau makuahine aloha no kekahi mau pulapula opio, a he hoola hoi no ka iwikuamoo o Hawaii.
          Ua piha makou i na manaolana no lakou, aka, e ko anei ia mau manaolana? He mea pono ole paha no makou ka hopo ana, aka, pehea la e hiki ai ke pale aku i keia hopo, oiai ke ike mau ia nei no ka puni ana o na makua i na hoowalewale, kuai aku la i na kino o ka lakou mau pulapula kaikamahine no kekani mau waiwai mae wale o keia ao; ko iho la ka makemake o ka poe puuwai lokoino, a haule aku la na kumu manaolana o Hawaii nei iloko o ka poino, a o ka pio ana ka hopena. He oiaio, a owai ka mea nana e hoole mai? Eia maloko ke kaona nei, a aia mawaho aku nei keia hana e hoomau ia nei, i keia la, a i na wa a pau. Pehea la e hiki ai ia kakou ke hooko i ka leo uwalo a ko kakou Moi aloha i pane mai ai, "e hooulu i ka lahui," ke hoopau ia keia hana, ke pale aku na makua i keia mau hoowalewale, a ke hookomo iho na makua i ka noonoo kanakamakua iloko o lakou, hapai ae i ke aloha a ka Makua Mana i haawi mai no ke keiki, alaila, e ano wehe mai auanei kaiao no Hawaii nei, aka, ke hoomau e like me ka makou e hoomaopopo nei, alaila, me ke kaumaha makou e puana ae nei, ua nele ko makou ike ana aku i kahi e hiki ai ia kakou ke hooko i ka leo alii mai ke Karaunu mai.

KA LA 4 O IULAI, 1876.

          O ka Poalua i hala iho nei, oia ka piha ana o ka haneri makahiki o ke aupuni Repubalika Nui o Amerika, a o ka "Po Kiulai Keneteniela." Ua malama ia na lealea hauoli no ka la ma ke ano laulaha, a ua piha ke kulanakauhale nei me na hauoli. Ma ka po Poakahi, ua malamaia ke anaina hoohalike me ko na la makamua o Amerika. O na aahu oia no na ano aahu o na la mua, a ua maikai na hana. He lehulehu wale ka poe i hele ae malaila, a ua hoohanohano ia'e e ka Moi a me ka ohana alii. Ia po no hoi, ua puka aku na kukui hoomalamala, a ua malama pu ke kulanakauhale nei. I ke ao ana'e, ua hoea mai la na kii paele hoakaaka o na ano a pau ma na alanui o kakou nei, a ua ku io no i ka akaaka. O na ano hiena a makou i ike ai a lohe paha iloko o na la i hala ae nei, aole e loaa aku keia poe o ka hiena maoli no. Ua mahalo nuiia ko lakou ano ma na hana hoakaaka. I ka hora 11 A. M., ua malamaia ka halawai hui ma Kawaiahao, a he mau tausani kanaka kai hele ae. O ka papa himeni, ua nani a hoohauoli na mea. O ka haiolelo e pili ana i ke kumumanao no ke kuokoa o Amerika, ua heluheluia mai e ka Peresidena Pratt o ke kula o Punahou, a o ka haiolelo o ka la, ua haawiia mai me ka maikai e ka Lieut. Kauka G. W. Woods, o ka manuwa Amerika Lackawana, I ka hora 2 a me ka hapa, ua hoomaka na lealea ma ke Alanui Emma, Kahehuna. Ua piha pono ka lanai nui i hoomakaukau ia no ia hana, a ua nui no ka poe i hele aku, a ua hoolawaia me na mea ai o na ano a pau. Ua manaoia, ua oi aku mamua o 3,000 ka huina o ka poe i hele ae malaila. I ke ahiahi, ua malamaia na lealea, ke alualu ana i ka puaa i hamo ia me ka aila, ka pii ana i ka pou pahee, ka heihei wawae, a me kekahi mau mea e ae. I ka po iho, ua malamaia ka hulahula maloko o ka hale kula. Ua malamalama puni i na kukui, a i ka hoomaka ana o ke puhi ana i na ahi kaolele, ua ku maoli no i ka nani. O na hana a pau o ka la, ua mahalo nuiia, a he la hoi e poina koke ole ia ai. O kekahi mea a makou e hoomanao nei no ia la, oia no ka uuku o ka ona, kakaikahi loa ka poe i ona, elua wale no a makou i hoomaopopo iho. Iloko o ka haiamu a me ka pioo o na lio a me na kaa, aole loa kekahi ulia poino i ala ae a hiki i ka po ana.

Na Anoai o ka Ahaolelo.

          Iloko o ka pule i hala iho nei, ua hapai ia ka noonoo ana no ka bila kanawai a ke alii S. K. Kaai ; a ua kue mai la ke Kuhina o ko na Aina e. O keia kanawai, oia no ke kapu ana i na Hawaii a pau, ka poe o ka aina nei a me ka poe i hookupa ia, aole e loaa ka waiona ia lakou ma ke ano kuai a haawi. Ua kokua ka Loio Kuhina, a me ke alii Kaai, a me kekahi poe e ae.
          Ua hooholoia e hoolako mai ka Makai o ka Hale i Hau no na hoa, mahope iho o ka hoopaapaa hahana ana. A i keia mau la, ke ma-u puanuanu ano olu nei ka puu o na Kakau Moolelo o ka Papa Pai, ke hoea aku ilaila.
          O ke Komite i waiho ia'ku ai ka noonoo ana i ke kumu hana Pake Lima Hana, ua hoike mai e kue ana i ka uku ana'ku o ke Aupuni i kekahi keneta hookahi no na Pake i ku mai nei, a Asiu i hoouna mai ai ma ke kiapa Bessie. Ua nui ka hoopaapaa ana ma keia ninau ; a ua koi ikaika aku kekahi mau hoa Hanohano e haawi mai na Kuhina i ka hooia ana aole e pilikia ke Aupuni ma keia mea. Ua aponoia ka hoike a ke Komite.
          Ua loaa mai i ka Hale he poloai na ke Komite o na hana o ka La 4 o Iulai, e noi mai ana e huipu aku me lakou ma na hana o ka la ma Kawaiahao a me Kahehuna, a ua haawi aku ka Hale i ka ae ma ke koho ana i Komite no ia hana. No ia mea, ua hoopanee ka hale a halawai hou ma ka hora 1 o ka auwina la o ka Poakolu.

HOIKE O KE KULA HANAI KEIKIKANE O HALEAKALA.

          Elike me na mea i hoolahaia, e wehe ana ka hoike makahiki ma ka la 8 o Iune, pela no i hooko ia ai ma ka welo ana o ka hae nani o Hawaii nei maluna o ka pahu hae o ke kula, oiai hoi, na lanai e hoopuni ana i ka hale e kahiko haaheo ana i na lau aala o ka nahele i pulu-pe i ka ua ukiu ; a o na keena hoi a pau, ua hele a ulu mahiehie i na lau aala o ka awapuhi me ka maile i puiliia mai hoi e na pua ula-wena o ka lehua o ka waokele a ka manu.
          Ma ka wehe ana o ka hoike ma ka hora i olelo ia, ua akoakoa mai la na lede me na keonimana o ka aina ma ka wehe ana ia mai o ka mele, "Morning Song" e na haumana maialo o ke alakai a Sam. E. Kaiue, kekahi haumana ; oiai ka ogana a ke keiki Sam. P. Aholo e uhene ana. A mahope iho o ka himeni wehe, ua ku mai la ka papa 1 no ka heluhelu ana, a mahope iho, ka papa 2, a pela aku, elike me ka mea i hoonohonoho ia ma ka papa kuhikuhi o na mea hoike, a o na himeni a pau i mele ia mai aia wale no malalo o ke alakai a S. E. Kaiue, a o ka ogana hoi ia S. P. Aholo, kekahi haumana kula. Mai na buke heluhelu, Arimatika, Helunaau, Pela me ka Piliolelo, F. L. Clarke ke kumu nui ; Hoikehonua, Helukamalii me ka heluhelu a na keiki liilii o Mrs. S. Thurston ka hope kumu.
          Maanei, he mea hiki ole ia makou ke hookaulua iho i ka makou peni i ka puana ae, o ka oi keia o ka hoike kiekie loa i loaa i ke kula ma ka heluhelu buke ana, ua puana maikai loa ia mai na huaolelo Beritania loloa mai na keiki nunui a na keiki liilii, a he hiki loa hoi ia makou ke olelo ae, o ka helu oiaio o ka olelo Beritania kai loaa i na opio oia kula.
          Ma ka Eaton's Arimetika, ua lawa mai mua a hope i ka papa 1, a aneane hoi i ka papa 2, a hoonaueue hoi i ka papa 3.Helunaau (Colburn's) lewa loa mai imua a hope i ka papa 1 & 2, aneane i ka papa 3. Piliolelo, (Grammar) komo kino ke kula holookoa, a pela pu ka buke Pela; maanei, he hiki i ka mea kakau ke olelo ae, o kekahi o na keiki o ka papa 1 o ka Arimetika, he haku oia no na Arimetika "Kike ka ala, uwe ka mamane," a he mahalo piha ko makou i na mea a pau no ka eleu.
          O ka helu 2 o ka hoikehonua a Mary L. Hall, (Our World. No. 2.) ka na papa 1 & 2, ua huli ia buke, a o ka helu 1 ka ka papa 3. Ua pau ia mau papa me ka eleu. O ka hope loa o na hana o ka la, o ka haiolelo a na keiki me ka hooikaika kino me na rina. Iwaena o na haiolelo i haiia, o ka haiolelo kike kahiko kekahi, "Alexander the Great and the Robber"; ua hana ia me ka eleu nui. E noho ana ua Alekanadero ka Nui nei maluna o ka noho me na koa man na aoao, a o ka powa na kekahi alii koa i lawe mai, ua paa na lima i ka hao, a i keia wa a laua e papa leo ana me ka Moi, ua kuku kekahi poe no ke ano pihoihoi paha i ke kakani mai o na pahi a na koa, a no ke ano hiena paha kahi o ka powa. Aka, aole paha he puuwai ike ole Beritania i nele i ka hauoli piha no ka haiolelo a na keiki; aka hoi, he elua a makou mau wahi keiki liilii i mahalo loa ai no ka eleu maoli no; o ia no o David Nape no ka ua kanilehua me Jno. Schutte no ka ua kukalahale o Honolulu. A ma na mea hooikaika kino hoi me na rina, he poe Geremania ka hoa like, i ka makou nana aku, he eleu maoli no.
          Ua hookuu ia na hana o ka la me ka piha hauoli o na makua a me na makaikai.
          He wahi nupepa kekahi e puka nei ma keia wahi, i kapaia o ka "HOKU" nona na aoao ewalu, eha aoao haole a eha aoao olelo Hawaii; e hoomau ia aku ana ke pai ana oia nupepa ke komo hou mai ke kula, malalo o ka hooponopono ana a na haumana. He .50 keneta ka auhau oia pepa no ka makahiki, a e puka ana i kela me keia malama. Ua ike au i ua papa pai la, a me na hua i paiia ma ke ano mikioi, a he maikai maoli no.
          Nolaila e na makua, e hoonui ae i ka oukou mau keiki i ike i ka nani o ka papa pai Modela, oiai oia e hoikeike mau mai ana i kona nani kinikohu.
R. W. WIL COX.

HE LONO HANA PONO OLE, MAI LANAI MAI.

E KA LAHUI HAWAII ; Aloha oe:—
          Aia ma ka mokupuni o Lanai kekahi mau lawehala i hoopii ia imua o ka Lunakanawai apana ka mea hanohano S. Kahoohalahala, no lakou na inoa: Lapaki, Pahupiula, Pupai, Kaaialii, na lakou a pau loa i wawahi ka hale o Kalunaino (w) luahine, aole ana kane ua make; ua wawahi lakou i ua hale nei i ka po, ia manawa i ike ai o Kalunaino ia lakou me ko lakou olelo pu mai e make ana oe i keia po, eia mai ko pahi, ike aku la keia i ka pahi me ke o i ka lima o ua poe kipi nei me ka ike ia e na kanaka a pau loa malaila ia manawa i holo ai o Kalunaino i waho, pee iloko o ka nahelehele a ao ka po, hele keia e hoopii i ka Lunakanawai ia S. Kahoohalahala kii nui ua poe nei ia Mahelona i loio ia manawa, olelo aku o Mahelona ia S. Kahoohalahala e uku mai keia poe i $10 pakahi, aole hookolokolo; ae mai no o S. Kahoohalahala, aole hookolokolo ia keia hihia, ua ku maoli i ka hewa, ua wawahi maoli lakou i ka hale o Kalunaino, no keaha la i hana ole ai keia Lunakanawai i ka mana i haawi ia mai ai e ke aupuni, ina pela, aole e pono keia Lunakanawai ke noho ma ia oihana ke ole oia e hana i ka mea i hoopii ia mai imua ona, pehea keia Lunakanawai hana lapuwale, hoopau dala o ke aupuni, pela iho la kana hana, o ka hookuu wale i ka hihia, ua ike mai la oukou e na hoa heluhelu o ka Lahui Hawaii i keia Lunakanawai ike ole, o kona kumu keia e ike ai a e noonoo ai kona poo he keiki au na kamaaina i ka hana a Kahoohalahala, Lunakanawai apana o ka mokupuni o Lanai. Me ka mahalo,
WANA.
          [Ke minamina nei makou i keia hana a kekahu malama maluhia o keia moku puni. O keia hana ana, ma ko makou manao iho, ua ku i ka pono ole, a ua hoowahawaha i ka hanohano a ke aupuni i kau aku ai maluna ona. Nohea mai la ka waiona i loaa ai i keia poe? Ke manao nei makou ina e makaala na kahu kanawai oia wahi mokupuni uuku, aole no e nele ana ka loaa o kahi i hoea mai keia hana. Ua lohe mai makou he panini ka waiona i hanaia maloko o na hale o keia poe kolohe, a me he la, o ka loaa ole ana i na kahu kanawai a pio keia hana, o ka hoike mai no ia i ko lakou malama ole i ka lakou hana. E pono e nana ia keia hana e na poo aupuni.  L. H.]

NA LUNAMAKAAINANA O 1876!
Ko lakou mau moolelo pakahi
i hoopokole ia.
HON. D. W. KAIUE.
MOLOKAI A ME LANAI.

          O Mahoe a Kupanihi (k,) me Hooipo (w,) ko'u makuakane, a o Kelea a Kanelaauli (k,) me Pule (w,) kona makuahine. Ua hanauia oia ma ka Ahupuaa o Kapualei, ma ka Mokupuni o Molokai, aole nae i akaka ka manawa o ka hanau ana, no ka naaupo o na makua, e kolo ana oia i ka wa i hanaia ai ka lua o Kiha, ma Lahaina, hookahi makahiki paha ia mamua aku o ka hanaia ana o ka Papu ma Lahaina, a ua hoonaauao ia oia ma na kula e pili ana i kona wahi i hanau ai. Ma kona aina ponoi i hanau ai, ua ao ia oia maloko o kekahi halau nui, malalo o ke alakai ana a Awili, ma na hua mua o ka pi-a-pa, a mahope, ua komo aku i ke kula a D. Lokomaikai, ma Wawaia, iloko o kekahi uluhala, oia iho la ka halekula ia wa, a ma ka M. H. 1838, hoi mai o J. Kahema, mai Lahainaluna mai, a ua hoonoho ia mai oia i Kumukula no ko lakou Apana, nana no i ao ia lakou maloko o kona hale noho a hiki i ka wa i paa'i ka Halekula pohaku i kapaia o Puili, i kukuluia ma Kumueli, he aina e pili pu ana me kona aina hanau, ua noho haumana iho la na J. Kahema, a hiki i ka wa i puka hou mai ai he kumu mai Lahainaluna mai, o Kahue kona inoa. No kekahi mau makahiki, ua haule ua kumu nei a lakou i ka hewa moekolohe me kekahi haumana o ke kula, a ua hoopau ia kona noho Kumukula ana, koe no o J. Kahema, oiai oia e ao ana i ka poe liilii, a o lakou ka poe nunui ae, ua hooneleia lakou i ke kumu ole; aka, no kekahi mau la i hala ae, ua hoonohoia mai la ka mea nona keia wahi moolelo i kumu nana e ao ma kahi o ka mea i hoopauia a i haule hoi iloko o ka hewa. Ua manaoia oia kahi mea makaukau iki ae mamua o na haumana e ae a pau o ia kula, nolaila kona hoonohoia ana e pani ia hakahaka a hiki i ka wa e loaa mai ai he kumu hou na makou. O keia paha ka M. H. 1844, no kekahi mau malama paha ka'u malama ana, me ka hoomalu mai no nae o J. Kahema i ke kula holookoa, he opiopio wale no oia e malu ole ai ke hoomalu aku; aka, mahope iho o ka hala ana ae oia mau malama, ua loaa mai la ka lakou kumu hou oia o Gomera Nakaa, no Lahainaluna mai oia, he kamaaina no nae no Molokai, o keia ka eleu o na kumu i ka'u ike, malu pono ke kula, ikaika no hoi i ke ao ana, a malalo au o kana ao ana, a hiki i ka M. H. 1847, ma ka malama o Mei, ua hoounaia aku la i ke Kulanui o Lahainaluna, o o W. P. Alekanedero a me Mr. Hunt na kumu o ke kulanui ia manawa, a o Mr. L. S. Ua ke kolu o na kumu, a ma ka M. H. 1849 paha no kekahi mau kumu nana i hoopilikia i ke Kulanui o Lahainaluna, ua hoomaha loihi ke kula no ka makahiki okoa a oi aku, nolaila, o ka mea nona keia wahi moolelo, ua hoi aku oia i ka hoomaha ma kona aina nanau, a oia ka manawa e noho kahukula ana o Kahananui no Molokai, ua hoonohoia mai oia i kumukula no ka hale kula o Halawa ma ka uku ekolu hapawalu no ka la. A hala ka makahiki hookahi a oi ae, ua kahea hou ia ka hoomaka hou ana o ke kula nui o Lahainaluna, nolaila, ua waiho i ke kula o Halawa, a ua ake nui ka manao e hoi hou no Lahainaluna, a e omo hou i kona waiu aiai o ka naauao. Ua kaohi mai o Samuel G. Dwight ia ia e noho a e malama pu no hoi i kona halekuai malaila, a e malama i ka halekula ma Kaluaaha, aka, he mea ole ia mau kaohi i ke koii-koi-a-loko, e ake no ka manao o ka hoi hou no i Lahainaluna. A ma ka M. H. 1850 or 51 paha, ma ka malama o Mei, ua hoi hou i Lahainaluna. A ma ka malama o Mei M. H. 1852, ua puka mai. A ua loaa mai he palapala hookuu e apono ana i kona noho ana ma ia kula, mai na kumu W. P. Alexander a me J. F. Pogue mai. He haumana oia no ke kula nui o Lahainaluna no ke komo hookahi ana me ka Rev. M Kueaea o Kaumakapili, a me ka Hon. L. Aholo ka Lunamakaainana o Lahaina e noho nei iloko o ka Ahaolelo. I kona puka ana mai ma Lahainaluna mai, i ka malama o Oct. o ia makahiki no, ua lawelawe no i ka oihana kumukula ma Kaluaaha. A ma ka M. H. 1854, ua hooiliia mai ia ia ka malama a me ka lawelawe ana i ka oihana kahukula no ka apana o Molokai, no ka make ana o J. H. Hooilo ke kahukula mua. A mahope iho loli ae kona malama kumukula ana ma Honomuni. Ua lawelawe oia i keia mau oihana elua. A ma ka M. H. 1859, ua hookohuia oia i lunakanawai apana no Molokai, a no keia oihana, ua auhee aku na oihana mua. Ua noho oia he 8 makahiki ma ia oihana, a ma ka M. H. 1867, ua kaawale aku ia oihana. Ma ka M. H. 1868, ua koiia mai oia e na kanaka o ia mokupuni e holo Lunamakaainana, a ma ka la koho, ua loaa ia ia na balota kiekie, mailaila mai no kona puka ana no ka Ahaolelo a hiki i keia kau o 1876. Iloko o na ahaolelo kuikawa koho Moi, oia pu no kekahi, a oia no kekahi i hailukuia e na pauku laau aloha ole o ka la 12 o Feberuari 1874. Ma ka M. H. 1870, ua loaa mai iaia mai ka aha Kiekie he palapala hookohu loio, oia kekahi oihana ana e lawelawe nei, aole nae i hiki aku ma na aha Kiekie. Ma na makahiki 1874 a me 1875, ua hookohuia a ua malama hoi i na hana o ka oihana Luna Helu malalo o ke aupuni. A eia paha ka hope o kona moolelo a pau keia, ma ka makahiki 1853 ua mareia oia i ka wahine no Waialua, Molokai, a o ke kaikuahine hoi o ka Hon. L. Aholo e noho nei i ka Ahaolelo, ke ola nei laua elua, ua hanau mai na laua he 14 mau keiki, aka, he mea kaumaha i ka hai aku ma keia moolelo, eono oia poe keiki ua hala aku ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, a ewalu e ola nei, ekolu keikikane, elima kaikamahine, o ke keikikane mua loa aia ma ke kula keikikane o Haleakala ma Makawao, a o na keikikane e ae elua aia ma ke kula hui o Lahaina ma ka malama ana a ka Hon. L. Aholo. Ma ka 1871 ua hookomoia kekahi kaikamahine ma ke kula kaikamahine o Makawao, a no ka nawaliwali ua laweia mai, a eia no ke noho nei ma ka poli o ka makua. O ka huina o na la o ka Hon. D. W. Kaiue, he 46 a oi iki na makahiki ; he ola maikai i kekahi manawa, he mai me ka nawaliwali i kekahi wa ; o ka manaolana a me ke kaumaha ke hui pu nei iloko o na la o keia ola ana, no ka manao nui i ka pono o ka noho ohana ana. Nolaila, ua lawelawe ma na hana lima a me ka mahiai, a oia no ke ola o ka noho kuaaina ana ; ma Molokai wale no ka hapa nui o kona mau la, aole ia i kipa aku i ka moku kapu o Keawe, a kiei aku hoi ia Kauai o Mano, i Molokai nui a Hina wale iho no.

NA ANOAI.

          I keia la e hoike ai ke kula kaikamahine o Waialua, Oahu.

          Eia me makou he pane na W. P. R. ia G. W. P. a keia pule ae e puka aku ai.

          Ua noi ia mai makou e hoolaha'ku e hoomaka hou ana ke kula o Lahainaluna ma ka Poakolu, Iulai 5, 1876.

          Lehulehu na manao a me na leta, i waiho ia no ka piha loa o ka pepa. Ua waiho pu ia ka manao pili ia Kalawao a keia pule aku.

          O ka Poaono ka manawa hope loa a ka Bana Puhi Ohe e puhi ai malalo o ke alakai a ko lakou kumu, o Wm. H. Berger e hoi ana ia i ka home ma keia mokuahi aku. Nona ko makou aloha.

          Eia ke noho nei maloko o keia kulanakauhale, ke Alii Peter Y. Kaeo Kekiokalani, kekahi o na alii o ko kakou lahui, i hookaawale ia aku ma Kalawao no ka mai lepera. Ua oluolu a ano ola kona mai, a ua hoihoi ia mai.

          Ua minamina makou i ka lohe ana mai, ua halawai mai la kekahi ulia pilikia maluna o ka Hon. W. H. Halstead, Lunamakaainana o Makawao, ma ke alanui Pali o Nuuanu. Oiai oia e iho ana ilalo, a hai ae la kekahi o kona mau lima. I keia la, ua lohe mai makou ua oluolu iki.

          Ma ka hoea ana mai o ka la 4 o Iulai ma ka Poalua, a ma ka haawiia ana hoi i la hauoli no na lima ulele kepau o keia keena, ua lohi loa na nupepa. O ka pepa haole Gazette e puka mau nei ma na Poakolu, aia i ka auwina la o keia la o puka'i, a o ka kakou pepa hoi, ua ane loihi iki no, aole nae hoi elike me kela aku la.

          MA NIUPAIPAI—Ua haawi ae ke keiki lalawai oia o Kukapu, i wahi paina hoomanao no ka la hanau o kana kamalei. He elua papaaina i noho e paina i na mea i hoomakaukauia; ma ka makou nana iho ua luuluu pono na papaaina i na mea ai me ka papa o ke kamalei. Ko makou mahalo piha a me ka welina,  ALAPAKI.

          Ma Milolii, Kona Hema, Hawaii, make iho la o Manu (w) i ke 80 o kona mau makahiki, he wahine i aloha nuiia e na lehulehu a pau o ia wahi; ua waiho iho oia he mau keiki, he mau moopuna, he mau kuakahi me na kualua; a o ka huina piha o kona ohana ke hui pu ia me na makua, he 27.

          Mai hoohala! I keia po, i ka hora 8, e hoomaka ai ke kani ana o na leo kahuli o na manu leo hoene hoolailai o ka wekiu laau o ko kakou kulanakauhale 'Lii nei; ma Bufuma Hale, alanui Hotele, no ka uku komo haahaa he 50 keneta a he $1.00. Ua hoala ia keia hana e kekahi poe opio o ko kakou lahui nei, a he mea ku i ka hoohoihoi ka haawi ana aku o ka lehulehu i ke kokua ana. E naue ae, e na makamaka, a elohe i na mele ku i ka hoohaihai.

          Ma ke ano ahiahi o ka po Poakolu nei, ma ka lau-papa o Kaluapalani ma ke alo iho o Laeahi, oiai o Makuakeke ma e lawaia ana, ua loaa iho la kekahi o na hoa lawaia i ka ulia ma ke ku ana o ke kua i ka makau; aka, aohe nae i poino, a o ua mea la i ulia ai o Mokunui o Kamoiliili. Pela ko makou lono mai; aka, o ka makou e uwalo aku, e akahele, no ka mea, ua kapu ke kai ia Kahiewalu.

          Ke hiki aku i ka la 31 aenei o Iulai, alaila e haawi ana na hoa o ka Ahahui Paio o Kamoiliili i ahaaina akea, a ma ia la lakou e uniki mua ai, malalo o na kumuhana ikaika ekolu. Ua noi ia mai makou e haawi aku i na kumu paio no ia la; a ua ane makaukau iki makou, aka, na ka olelo hooholo naauao e haawi i ka mahalo.

          Ma ka Poakolu nei, ua pahu ia ka maka o kekahi keiki hana hanole e ka omole bia, a ua kukonukonu ka eha, ua hoao ke kauka e wehe i na apana omole o kahi i eha ai, aka, ina e moku na aa lolo ike, o ka makapo ka hope. Kupanaha maoli ka hopu ana o kahi omole noonoo ole i ke kanaka kolohe. Pela no makou e hai aku nei; E hahai mau ana ka make mainoino mahope o ka mea e moai mau ana kona puu i na mea ona, oiai, ua lealea loa na diabolo o ke kiaha e hukihuki hele i kona uhane, no ka mea, ua mohai ia i olahonua i kona ola ma na kapuai o na daimonio o ka moi alahokola.

          I keia wa, ua hoemi ia ka waiwai io o ke Dala o Kili ma Hawaii nei a i ke 90 keneta wale no, a oia hoi 9 kenikeni.

          Aohe manawa i ike ia ka nui o ka hana o na hale pai palapala e like me keia, ua hamo pu ia mai la na mea kakau nupepa ma ke kokua pu ana.

          No ka pau ana o Kahaulepa ma i ka ona ma ka po Poakahi nei, ua palu ae la ke elelo o ke ahi i na wahi opala oloko o ka hale a neo iho la; e ole o hai loaa kahi welu kapa. Pomaikai la ea? Ahea la hoopau ia mea ino?

          No ka ono loa, a no ano maneo paha o ko Ku—ko kani a-i i ka monimoni i na huaolelo pakika pahee a me ke kuhinia ano waianuhea o ke Keiki Alii koa opiopio Elina; ua pii ino ka inaina o ko ia la puuwai a hu aku la, a hoopuka mai la i na olelo hookeekee kohu ole ma ke Kuokoa malalo o ka papale hulu palahu, Egemona Enemi. Ua hauoli o Ukali i ka hoomaopopo iho, no ka maikai maoli o ua kaao nei, ua aneane pupule kahi poe ke kauluaia iho, aka, ke hawanawana malie ia aku nei—e kali oe a loaa aku ia oe, aole mamua ae! ike ia oe o Helu Ole.

          Ma ke kakahiaka Sabati nei, ua loaa aku la kekahi mea e waiho a make ana maloko o ka pa o Ema Kuea; ua puiwa ae la kahi poe, a hoholo aku la e hoomaopopo i ke kumu o kona waiho ana malaila. I ka hoalaia ana aku, eia ka he kaikamahine opio o Kapoo kona inoa, ua pauhia oia i ka ona a ka waiona; a i ka haule ana o kona poo ma ia wahi, o ka pau no ia o ka ike, a hiki i ka puka ana o ka la i ke ao ana'e. He nani paha ia i kona manao! Ua kulou ko makou poo ilalo no ka hilahila.

          O WAHINEAUA.—Ma ka la 4 o Iulai ma ke kahua ahaaina o Kahehuna, ua haawi aku ke Komite i ka mea nona ka inoa maluna i ka malama ana o na mea inu, oia hoi ka waihau, na mea ono waihau, a me na wai momona, me ke kauoha pu ia aku e haawi wale i ka poe e makemake ana; aka, ua lawe ae la oia i keia waiwai o ka lehulehu a kuai mai la me he la nona ponoi. Ua hopu ia oia a hoopaaia no ka hewa he aihue i ka waiwai i waiho ia ma kona lima e malama. Aole makou i mahalo no na hana a keia kanaka, aole pono e hilinaiia oia ma keia hope, a o ka inoa kupono nona, o Wahineaihue. Ua hoopaiia he 9 malama ma ka hana oolea.

          Ua lohe mai makou, ua kau ae la ko makou hoa ma Waikiki waena, ma ka po Poalua nei, he mau ipu kukui ulaula a omaomao ma na kumu inia, no kona hui pu ana aku e lealea ahi me na Amerika. Aka, mai loko mai o keia mau kukui, ua wanana ae kahi mau kahuna makani e make ana ka mea nana ia mau kukui. He keu ka lapuwale o ia mau wanana, malia paha he maka'u na akua unihipili i ka ulaula. O ka henehene mau wale ia no ia o kakou e ka poe naauao a e hala wale. E pono e hoopau i ka malama ana i na akua wahahee a pau, a me na mea hoopunipuni ano ole a pau.

          Ma ka hora 10 me na minute i maalo ae, o kakahiaka Poakolu nei, ua hanu hope loa iho la, a kaili ae la ke ea o Mr. Sylvester Zablan Castro, a hele kohana 'ku la kona uhane ma kela ao. Ua kamaaina oia i na mea a pau o keia kaona ma ka inoa "Petero," maloko o ka Halekuai o A. S. Cleghorn, &Co., (Ake ma,) ma Alanui Nuuanu, he hoa'loha oiaio, he lima kokua, a he puuwai aloha no ka poe a pau e hele aku ana imua ona no ke kokua. Ua haalele iho oia mahope nei he wahine ui opio me na kamalei ekolu, e u a e hoomanao iaia, a he heluna lehulehu hoi o na hoaaloha; i ke kanakolu kumamakolu o ka huina o kona mau makahiki, a mai ka wa kamalii ka noho ana ma Hawaii nei, a hiki i ka waiho ana o na iwi i ka lepo kamaaina. I keia ahiahi e malama ia ai kona hoolewa, malalo o ka ukali ana o ka Hui Hoolewaiona, ka Hui Naita o Petia, (Knight of Pythias,) a me ka Oihana Kinaiahi o Honolulu, mai kona home mai ma ke poo Alanui Liliha, a hiki i Maria Kamalu, a mailaila aku a i ka Ilina ma Koula, Kulaokahua. Me ka wahine opio i hooneleia i ke koolua a me na keiki i nele i ka makua ko makou walohia ehaeha. Aloha wale.

Eia ua Aea Haukae.

KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ua hiki mai ka lono mai Lanai mai, na kekahi hoa i lawe mai he wahi nu hou no kekahi aea haukae, o Solomona kona inoa, aole ona malama i kona ola kino, i kahi ai hoi a me kahi ia, o ka hele wale iho la no a po ka la, hele aku la i kauhale e makilo ai a loaa mai kahi ai paina iho la, ina i loaa ole, hele aku ana he hale, pela oia e hana mau nei i na la a pau. Ua kepa aku oia i kana keiki pono me W. M. Gibson, aia oia me ia kahi i hana ai no ka ewalu dala o ka malama, ina i pau ka malama o kana keiki, kii mua keia i ke dala e ohi, a mahope kii aku la ke keiki ua pau mua iaia la, pela mau oia e hana ai, aole i ike iki ka maka o ke keiki i ke dala o kana hana ana; ua lawe ia i dala na ka wahine manuahi.
          O kana keiki i keia manawa aia me Kipikona kahi i noho ai, nana e malama nei i ka ai me kahi aahu, oiai, ua pau kona mau mahina i kepa ia'i; a he neo ke dala e ola nei ua kanaka hana lapuwale nei. Ke ike mai la oukou e ka poe heluhelu i keia kanaka o Solomona ka inoa, he kanaka palaualelo mahiai ole.  WANA.