Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 23, 1 Iune 1876 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.31 MB)

Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.

Halawai kakahiaka, la Sabati .... hora 10½
Halawai po ..... hora 7½
Halawai Apana auina la ..... hora 3½
Kula Sabati ..... hora 9½

Haiolelo a Rev. W. P. Kahale.
KA LOKOMAIKAI O KE AKUA.
HALELU 136; 23.—I ka mea hoomanao ia kakou, ia kakou i hoohaahaaia'i.

          He Halelu mahalo keia i ka lokomaikai o ke Akua. I ka noonoo ana o ka mea haku Halelu i ka Iehova mau hana mana kahiko, i kona kukulu ana i ka honua maluna o ka wai ; ka hana ana i na malamalama nui, i ka la e alii maluna o ke ao, i ka mahina hoi a me na hoku e alii ai maluna o ka po ; kona luku ana i na hiapo a ko Aigupita; ka pepehi ana ia Parao me kona poe kaua iloko o ke Kai Ula; ka luku ana i na 'lii ikaika, a haawi i ko lakou aina i hooilina no ka Iseraela kana mau kauwa; ulu mai la iloko ona ka manao mahalo i ko ke Akua hoomanao pinepine ana mai i ka Iseraela i ko lakou wa i hoohaahaaia'i.
          I. O kini o ke akua, ka mamo o ke akua, ka lehu o ke akua. Aole nae au i manao e hoakaka ia mau kumu i keia wa, o ko'u manao, e hoopili i ka lahuikanaka o Hawaii nei, i hiki i ka poe opiopio o keia wa e noho nei ke ike i ko ke Akua hoomanao ana mai i keia lahuikanaka a hoonani aku i kona lokomaikai. He lahui hoohaahaa keia, mai ka wa mai o na kupuna a hiki i na makua i pau aku nei i ka hala.
          Na kumu i hoohaahaaia'i keia lahuikanaka. Na kapu kahiko.—O ka hoomanakii, oia ko ka naau makemake. Ua ulu wale mai no keia hewa iloko o ka naau o na kupuna mua loa o Hawaii nei, ua hoolilo aku lakou i ka nani o ke Akua make ole, i kii elike me ke kanaka make, a me na manu, me na holoholona wawae eha, a me na mea kolo. Nolaila, kuu iho la ke Akua ia lakou ma na kuko hewa o ko lakou mau naau paumaele, e hoinoino ai lakou i ko lakou mau kino iho. Haalele aku la lakou i ke Akua oiaio, no ka mea apaapa, a hoomana aku la lakou a malama hoi i ka mea i hanaia e ka lima kanaka, aole i ka Mea nana i hana na mea a pau. Roma 1; 23—25. He lehulehu wale na mea i hoomana ia aku e lakou ia wa. O kini o ke Akua, ka mano o ke Akua, ka lehu o ke Akua. Aia iloko o ka malu o ka make ka noho ana o na kanaka, ua alakaiia lakou e hana ino i na mea haumia a me na mea ino loa a pau; ua ao ia lakou a makaukau ma ka aoao o Satana e hana aku ai i kona makemake. Ua hoopouli ia ka naau, ua pio ka malamalama, ua hiamoe ko lakou luna manao, ua hoomanoanoa ia ka palaka, a ua emi iho ko lakou noho ana malalo loa o na holoholona.
          Ka ai kapu.—I ka wa kahiko, aole e ai pu ke kane me kana wahine i ka ipukai hookahi a me ka umeke hookahi. He hana kaumaha a ku i ka lokoino mawaena o ke kane a me ka wahine, he kumu ia o ka mokuahana, kue kekahi i kekahi, aole pumehana ke aloha iwaena o laua; ka mua, oia ka hale ai o ke kane, a he hale ai okoa ko ka wahine; ua palua ka luhi o ke kane i ka hana ana i na mea a pau e pono ai ka noho ana i na manawa a pau o ko laua ola ana. Elua imu e kahu ai i ka wa hookahi, na ka wahine mua, a moa, kui a wali, a waiho i ka umeke. O ka puaa a ka wahine e hookuemakanui nei a hoopehu i kona nuku, ku ka ihu a lilo i kumu hakaka no laua i keia wa ke haawi ae ke kane. I ka wa kahiko, aole e hiki i ka wahine ke ai pu me ke kane i ua puaa la, he kapu, he hiki no i ka wahine ke hanai i ka puaa, a i ka wa e kalua ai, aole e ike aku kona maka, o ke kane hookahi no ke ai a pau. He kapu kekahi mau ia o ke kai, ka ulua, ke ku-mu, he mau ia momona, he ono ka io ke ai aku; he kapu ka mano, ka honu, ka ea makauli o ka moana, ka hihimanu, a me kekahi mau ia e ae; he kapu ka niu lelo, a me ka maia; he make ka wahine ke ike pono ia e ai ana i keia mau mea.
          Eia kekahi luhi o na kane, o ke kukulu ana i mau hale no laua me ka wahine, elua hale a ke kane e ako ai, nona iho ka mua, oia ka hale e ai ai ke kane, a me ka hale heiau, i wahi e hoomana ai i ke akua kii, a paa pono, a pau ka hana ana o kona mau hale, e ako aku no oia i hale kahi e moe pu ai laua me ka wahine, a paa ia, e ako hou aku no oia i hale kahi e ai ai ka wahine, a paa ia hale, e ako hou aku no oia i hale kua, hahi e kuku ai ka wahine i kapa no laua, no na keiki, na makamaka, a me na haku o ka aina. O ka ai kapu ke kumu i pili kaumaha'i na kanaka o keia Paeaina, mai ka wa kahiko loa mai. Aole paha e hiki ke hai aku a pau.
          Ke kapu o na 'lii. He kapu e moe ke kino ponoi o ke 'lii Niaupio. He hawahawa ke kino o kanaka i ka lepo, he paumaele ka nuku, ke poo, na maka, he pili ka hahu, me he la ua la i ke ano o ke kapu, he kapu kona ipu wai auau, kona papahee nalu; ka malo pa-u paha, kona kapa aahu, kana ai a me ka ia i ka wa e lawe ia mai ai e ai ke 'lii, ina e kahea mai ke kanaka i ka wa e hele mai ai ke 'lii, kapu-e-moe! o na kanaka a pau e hele ana a e ku ana a e noho ana paha, e hina no lakou a pau e like me ka mauu imua o ka makani, me ka ninau ole i kahi e moe iho ai ke kino.
          He kapu ke aka o ke kanaka, aole e pii maluna o ke 'lii, o make. Ina e pii ke kanaka maluna o ka pa o ko ke 'li hale, make no, he kapu ka hale, ka moena, aole e a'e, o make. Ina e hele ke kanaka malalo o ka malu o ka hale o ke 'lii me ke poo i hamo ia i ka palolo a me ka lei, make no, e make no ke kanaka ke hele i ka wa e oli ia ai ka inoa o ke 'lii. He kapu na wahi laa i na 'lii, o Pakaalana i Hawaii, ka paepae kapu o Liloa, Kuapa o Mauoni ma Wailuku, Kapalihamauleo o Maliko i Haiku ma Maui, he kala-kala ka opeope a ke kanaka, he kuu ka haawe, he wehe ka lei a paa ma ka lima, ka kapu ka leo kahea o make i ke kapu o Kalaniakua, ke aliiwahine i kapaia he akua i ka po wale no ia e lele ai.
          Na heiau me kona mau kapu.—O ka heiau a ke 'lii ka heiau poo kanaka, na na kanaka a pau o ka aina e hana mamuli o ka olelo a ke 'lii, e like me ke kuhikuhi a ke kahuna. He make ke kanaka i ka wa e kua ia ai ka haku ohia, e kiloi wale ia no ia kanaka i ka nahelehele no mau haalelea, a kukuluia ka heiau, e make no ke kanaka no ka pou kiho ma ke kua o ka hale. (Nolaila paha ka makau o na kanaka i keia wa ke kukuluia na halepule no Iehova, o pepehi wale ia lakou.) Aloha ino ka nui o ko lakou naaupo! He kapu ka heiau i ka wa e kai ai ka aha, aole e kani ka manu, aole e wi ka iole, aole e hae ka ilio, aole e a'e ke kanaka, o make. I ke ahiahi a ke 'lii e komo ai i ka heiau, ua kapu loa, aole kanaka e maalo malaila, o make. O ka heiau kahi i hoomakaukau ia ai no ka luku a me ka pepehi mai, ilaila ka lele kahi e kau ia ai ka hoa paio o ke 'lii lanakila me na puaa elua. Ina e maikai ke ka-i ana o ka aha, o ka hele no ia i ke kaua, a luku aku luku mai; nani ka weliweli o ia mau hana hoomainoino o ka wa pouli.
          Ka nui o na auhau.—No ka lehulehu o na konohiki i hoonohoia aku ai na haku aina maluna o na makaainana, nolaila ka nui loa o na auhau i kau maluna o ke kane a me ka wahine, na makua a me na keiki. Ka auhau o ka loa. He auhau ia a puni ka moku, ua auhau ia na kanaka a pau mai ka lele a ka lele. He puaa anana, he ilio, he mano olona, he aho loa, he upena, he kapa, he pa-u, he malo, a pela wale aku. Ka auhau o ka haku aina. He alii ia malalo iho o ke 'lii nui, he auhau kona ma ke ahupuaa, kalana, okana a moku paha, e like me ka loaa ana mai ia ia mai ke 'lii nui mai; ina he ahupuaa ko ka haku ai, ma ka ili o loko o ke ahupuaa e auhau ai; ina he moku, ma ke ahupuaa e auhau ai; pela no ke kalana a me ka okana, o ia ano hookahi ana no ka auhau me ko ka loa.
          Ke konohiki me kona auhau.—O ke konohiki ke kanaka i hoonohoia e ka haku aina, e nana a e malama i ka aina, he auhau okoa no kona maluna o na hoaaina a pau o ka aina ana e noho konohiki ana, ia ia ka hoohana i na kanaka a pau e noho ana maluna o ka aina i na la koele.
          Na haku ili aina.—O ka haku ili aina ke kanaka i hoonohoia e ke konohiki o ke ahupuaa, a o ke kalana paha, he auhau kona maluna o na lo-pa. Ke ike nei oukou e na opiopio, ua pa-kolu a pa-ha ke kaumaha i kau maluna o na kanaka i ka wa kahiko, no na auhau a me na hana hooluhi wale, he iako kapa, (40) ke poi ula, ka laukapalili, ka moe lola, kapuaniu, kapuukuki, ka ae, ke keokeo, ke aho, a me ia ano kapa aku ia ano kapa aku i hana maiau ia e na wahine o ia wa hookaumaha, he iako ka pa-u, he lau a he mano ke olona, he upena, malua, mahae, makolu, nukuaula, nae, oia na upena a ke kanaka e huli ai, a i loaa ole, o ka hemo o ka aina ka uku, a o ke ku a hele loa, lilo i kuewa, a i kaa ole, he kaau ka hulu o ka manu o-o, i lei no na 'lii wahine, he aho loa, eha a elima kaau, (40) he aho upena, he manu koloa, he moa, pili ia mau auhau i na haku ili aina, he pau kapala, he paakai, he moelua, he paipai kukui, pukohukohu, kuaula, wailiilii, waa kia loa, kaukaukahi, waa kaulua, ko na kuahiwi wao laau; he ia ko na kai, he kahala, mokuleia, he ulua, he ahi, a me kekahi mau ia e ae. No ka hookaumaha o na haku aina a me na konohiki, ua kapa lakou i na ko'a ia he aina, i hiki ia lakou ke auhau a ke ohi i ka na makaainana. O ka maihiili a na 'lii a me na konohiki i na makaainana, oia ka auhau i oi aku ka weliweli a me ke kaumaha mamua o na auhau a pau, mai ke kanaka a i ke keiki e hapai ana iloko o ka opu o ka makuahine ka pili ana o ia, aohe mea kino uhane e ola ana e pakele.
          Na la koele.—O na la hana ia o na 'lii a me na konohiki e noho ana maluna o ka aina, aole e hiki i ke kanaka ke hoole, he ku hele loa, he pau i ka haoia, he puhiia na hale i ke ahi, ke hana ole, he mahiai, he oki laau, he kahi olona, he kukulu hale, he ako hale, he kalai waa, he lawaia, he hooluu kuaula, he ka upena, na hana no a pau e pili ana i ke kane, he kauo waa; na hana a ke konohiki mai kekahi aoao a i kekahi aoao, hele ke kane, ka wahine, na keiki, haalele ka aina, ka hale na holoholona, a me na mea a pau lawe ke kane i ka ai, ka ia, ke kapa, ka moena, a me ka ipu kiki o ka wahine e maikai ka pukai o kona poo, aia no ka hoi a pau ka hana, poino na mea o ka hale no ke kanaka ole. I na la koele a na kane e hana ana, he hana no ka na wahine ma kahi o na konohiki, he kuku kapa, he kuku pa-u, kapala, hilo aho, ulana moena, a me na hana hooluhi he nui kupono ole i ka wahine, he kalaea na konohiki, he makona, he uahoa, he alunu a me ka pakaha wale i ka na makaainana, nolaila ka pilikia a me ka ilihune o ka noho ana.
          I I. Ka hoomanao ana o ke Akua i keia Lahui. Ua kaulana o Kamehameha I, no ka na-i ana i keia mau moku a pau i aupuni hookahi, a ua lilo na aupuni a pau ia ia, ua pau ke kaua, a ua kuikahi kona noho ana.
          Hoouna mai la ke Akua i na Misionari i Hawaii nei, i ka malama paha o Oct. 1819, holo mai la o H. Binamu me kona mau hoa. Mamua aku o ko lakou pae ana mai i ka malama o Mar. 1820, ua alakai e aku ka mana o Iehova i ko kakou imi hale ma kela aoao o ka honua, i ole e pilikia ke alanui o kona aloha e holo lanakila ai. A hookahuli iho la ko ke Akua mana i na kapu kahiko, a hooponalo i ke ola o Kekuokalani, ke 'lii nana i makee i na kapu kahiko, i hala i hope na mea keakea i ka hana kupanaha, hiolo iho la na akua kii, hoopauia ke kapu o na akua wahahee a me na kapu o na 'lii, kuikahi iho la ka noho ana o na 'lii a me na kanaka malalo o Liholiho, i ka ainoa ana, ia wa no i pae mai ai na Elele o ke Akua Kiekie Loa, me ka olelo no ka maluhia.
          Heaha ka hana a na Misionari e hoko ai i ko ke Akua lokomaikai i keia lahui?
          A ae pono mai o Liholiho ia lakou e noho ma Hawaii nei, hoiliili lakou i na hua palapala he 12 o ka olelo Hawaii, a ao aku i na kanaka e hoohui ia mau hua i hiki ke heluhelu a ke kakaulima no hoi, o ka hoolako ana mai i ka mea pai palapala e loaa ai ka naauao; o ke ao ana i na kanaka me na kamalii ma ke kula, e hluhelu, a e kakaulima, a e noonoo ma na mea e pono ai. O ke ao ana i na kanaka ma na mea e pili ana i ke kino, ka hooponopono ana i ka hale, ke ano o ka malama pono ana i ke kino, a me ka imi ana i na mea kuonoono ai ka noho ana. O ka hai aku i ka olelo a ke Akua i na la Sabati, a me na la e ae iloko o na halawai. O ke kuhikuhi ana i ke hea o Iesu, me ka hoakaka aku i ke ano o Kona make ana i kalahala no na kanaka pau, a ua noiia na kanaka a pau e hele koke i ona la, i loaa ia lakou ke ola. Oia ka hana nui a lakou i hana ai i keia mau makahiki he 50 a keu.
          Heaha na hua o ia mau hana e maopopo ai ia kakou ke aloha o ke Akua i keia lahui?
          1. Ua ike na kanaka a pau mai Hawaii a Niihau i ka heluhelu palapala a me ke kakaulima. Eia ka Binamu, aole i hala na malama elima mai ko makou pae ana mai, ua hoike ke kula ma Honolulu, ua maopopo i na 'lii, ua hiki no ia makou ke ao aku i na kanaka e heluhelu, a e kakaulima. Ua kukuluia na hale kula maikai, na kula nui, na kula hanai, na halepule, kahi e hoomana ai ia Iehova, nolaila mai ka naauao o na kanaka e noho nei na kumu ao, na kahunapule, na Misionari i hele i na moku o keia moana, kamana, amara, kukulu hale, hahau pohaku, loio, lunakanawai, lunamakaainana, a me na ike mahiai ano hou o keia wa ; hooili ana i na kaumaha o na kanaka maluna o na holoholona, aole maluna o kona hokua ponoi iho e hele ai ka a-i a koloua me he bipi kauo la.
          2. Ua kukuluia ko Iesu Ekalesia ma Hawaii nei. Ua lilo kekahi poe i poe haipule, ua hookomoia lakou iloko o ka ekalesia o ka Haku, i ka makahiki 1837—38. Ua kokua ke Akua i Kona mau ekalesia, ua ninini mai i Kona Uane Hemolele mai o a o, a ua manaoio kekahi poe; a ua hele i ko lakou aina mau e nana i ka mea a lakou i paulele ai, a e noho pu ma ka lani; nolaila mai ka maluhia o ka noho ana o na kanaka, ka malama ana i na kanawai o ke aupuni, ka hoolohe ana i ka na 'lii o ka aina, me ke ake i Moi lanakila mau o ka pono.
          3. Ka loaa ana o ka Mea Pai-Palapala, ua paiia na palapala he nui wale e naauao ai, ka Pi-a-pa, ka Ui, Hoike Akua, Hulikanaka, Moolelo Ekalesia, ka Haiao, Ninau Hoike, Hoike Honua o ka Palapala Hemolele, ka Himeni, ka Helu, Palapala Honua, Ake-akamai, na buke hoonaauao he nui wale, ke Kauoha Hou, ka Baibala holookoa, he mau miliona o na aoao i paiia mai Kinohi mai. Mai ka makahiki 1834 a hiki i keia wa, he umikumamahiku pepa hoolaha ike i paiia. Eia ka papa inoa o na nupepa i paiia: ka Lama Hawaii, ke Kumu Hawai, eha makahiki i paiia ia; ke Kumu Kamalii, ka Nonanona, ka Elele Hawai, ka Nu Hou, (no ka manawa) ka Hae Hawaii, ke Kuokoa, ke Alaula, ke Auokoa, ka Manawa, (no ka manawa) ko Hawaii Ponoi, Nuhou, (no ka manawa) ka Lau Oliva, no ka ohana, KA LAHUI HAWAII; ua puni ka aina i ka malamalama o ka nupepa, mai Hawaii nei aku a i na moku o ka moana, aohe mea i hanaia ma kau wahi i ole e hiki ke ike ko na kihi eha o ka aina, aohe mea i hawanawana ia ma kahi malu i lohe ole ia ma na welau o ko oukou poai iho, ka ua mea o ka holo hikiwawe o ka laha o ka hoike ana o na nupepa me he kikiao makani la. O ka nupepa ka ohenana e hiki ai i ke kanaka ke ike i ko ka honua a pau.
          4. Ka noho kuokoa ana. He aupuni liilii keia e like me ka naonao, he ola no nae nona iho, a he mau aalolo, a me na aakoko, no ka naaupo, ua nawaliwali, nolaila, aole e hiki ke noho kuokoa, i ka piha ana i ka naauao, ua kaheaia mai ka Moi Kauikeaouli Nui ka lokomaikai ia Rev. Wm. Rikeke, (he misionari Hoole-pope Amerika) i kumu ao i ka Moi ma ka ohana 'lii, ua haawiia aku ka ike e waiwai ai ke aupuni, o ka noho kuokoa, nolaila, ua holo o Rikeke a me Haalilio i Beritania i ka 1842 e hoihoi mai i ko Hawaii nei noho kuokoa ana, oia ka oukou e hoomanao nei i ka la 28 o Novemaba, o na makahiki i naue aku nei. I ka loaa ana mai o ka ae o Beritania me Farani e kuokoa o Hawaii nei, kokolo aku la ke aa o ko ke Akua lokomaikai kupaianaha iloko o ka uhane o ka Moi puuwai aloha kanaka nui wale, haalele iho la i kona pomaikai ponoi, a haawi aku la na kela kanaka keia kanaka i kuleana ma ka aina, he kuleana mau loa, no ka manawa pau ole, oia ka kakou e noho alii nei i keia wa i kahi o na kupuna o kakou i noho kauwa makawela ai. Nani ko ke Akua lokomaikai i ka lahui i hoohaahaaia. E na kanaka ui, a me ka poe opio, auhea kekahi lahuikanaka i aloha nuiia e Iehova Sabaota e like me kakou? E mahalo aku ia Ia me ko oukou uhane a pau, Oia ke Akua oiaio, Oia ko kakou Puuhonua e ola'i no ka pono o Kana Keiki o Iesu Kristo. Owai ke Akua ke ole o Iehova? E mililani aku ia Ia, no ka mea, ua mau loa Kona lokomaikai.

Ka make ana o ke kino.
Helu 2.
Aohe ui aohe koa, aohe loea, nana e pelu iho i keia kanawai no ke kino, a pakele aku i ka make ana. Ole loa! "Aohe kanaka e hiki i ke malama i ka hanu a paa ia, aohe mea ikaika i ka la e make ai." Kekah. 8: 8.

          Ina pela, no keaha e noho ai ka nui o kakou e make ana? Aia mamua mai ka make, eia kela a me keia ke nee aku nei e halawai me ia haawina paa; nolaila, he pono e hanaia ka mea e lana ai ka manao i ka la e make ai, mamua o ka halawai ana aku me ia kanawai mai o ke kino, oiai ke kowa kaawale.
          Aohe manao iki ia o ke kulana kino o ke kanaka e keia kanawai mau o ke kino. Ina he alii, he haku, he kuhina, he loio, a he ona miliona, aohe manao iki ia. Ina he ui, a he ui ole, ua like wale no kakou a pau i mua ona; aohe manao ia o ko kakou mau kino, a me ke ano o ke kulana ma keia noho ana. Ina pela keia kanawai e lawe oolea ai ia kakou, aole anei he pono e hana i ka mea e olu ai ka manao, i ka wa e hookoia ai ka make maluna o ko kakou mau kino lehu?
          He pono a he pono loa e hanaia. Auhea ka manawa e hana ai? O keia wa no, a me na minute i koe o ke ola ana, oia wale iho la no ka manawa pono. Mai hoopanee a mai hookipa i ka manao alia, o maalo ae ia manawa, a pani ia ae ka puka, o ka poino mau loa no ia, no ka hana ole ia o ka mea e pono ai i ka manawa kupono; a o ka hopena e ili mai ana, o ka eha, a me ka uwe mau loa ana.
          Ua hana kokeia a ua imi ikaika ia hoi na mea e hooluolu al i ke kino: aka hoi, o ka mea e hoomalielie ai i ka manao i ka wa o ka make e hooko ai i kana hana, aole no i manao ia e ka nui o na kanaka.
          Ke hoopanee wale nei ka nui o kanaka i keia hana nui, me he mea la, he ukupanee ko kela a me keia minute e lele ae nei. Aole i haawi ia i uku panee no ko kakou mau minute e ola nei. Ua ike lea ke Akua i ka huina o na minute o kela a me keia kanaka, a piha no ia heluna, o ka wa iho la no ia e hookomo mai ai ka make i kana pahi oki, a o ka moku no ia, a hina iho la. "A hala na makahiki hapa, alaila, e hele aku au i ke ala aole e hoi hou mai." Ioba 16:22
          I ka minute hope loa a ka uhane e hookuu iho ai i kona kino, a lele ae, ilaila i ike kumaka iho ai na mea a pau, aole hie i koe o ua kino honua la i noho ai me ahuai, aole no hoi he wahi apana iki o na pono o ke ao nei i ukali pu aku me ia, a o na mea o ke ao nei ana i paulele ai me ka ikaika, ua ahiu aku la, a laka ole mai, aia oe ua kaupaona ia. Weli wale.  E. K.

Malihini hele Makaikai.

E KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII E; Aloha
          Eia hou mai kahi puolo mea hou nau, a e ahonui oe e lawe kiani ae ma na aekai o kaua, i mea paina na na hoa lawe i kou kino lahilahi, oia hoi kela e kau ae la maluna.
          Ma raki 27—Haalele hou ka malihini i ka aina ua nui o Hilo, a me ka home kiekie o kuu makua, Rev. J. H. Pahio, oia o Onomea; pela paha ia mau lalani mele—"Kiekie Kauwiki hanohano i ka malie."
          A ke naue aku i Puna paia aala i ka hala me ka lehua, no na hana i koe ma ia aoao; oiai hoi au e naue ana, e kilohi wale ana au o ka nani o ia kula, ua hele wale a lipo i ke ala; a ke kokolo nehe ae hoi a ka ua Kanilehua. Lai kela, uhene keia, oia ke oki e na hoa; hoomanao ae la au ia lalani mele a na keiki o Kaukaweli—"Lipolipo i ka palai o ka nahele."
          I ka motio hele ana o ka malihini nei, a hiki aku i Kanane, oia kahi noho o kuu wahine, malaila ka launa hou ana me na ohana, a malaila hoi e hooluolu ai no ka manawa; e kali hoi no ke Sabati ma Kalapana.
          Mar. 30. Sabati ma Kalapana.—Malaila hoi maua me ka'u wahine; akoakoa nui mai na kamaaina ma ka pule kakahiaka ; ma na mea pili i ka Pae aina o Makala, oia na hana i hoikeia ia lakou.
          He nu hou ia i ko lakou lohe ana i ka holo imua ma ka naauao a me ka emi hope o na hana o ka pouli, a ua hauoli lakou e hapai i na mea e holo ai ke aupuni o Iesu imua. O ka noho ana o keia ekalesia he noho malama no i na hana pono, a ke mau nei no hoi ko lakou hoomanao ana i ko lakou kahu Rev. S. Kamelamela, a ke hoomanao nei no i ka wa e hoolewa ia ai kona kino kupapau ke hiki i ka wa pono.
          Pau na hana malaila, a huli hoi mai la i ka home Kanane, a moe ma ia po a a oae, o ka Poakahi ia.
          Ka malihini e naue ana i ka lua pele, i Kilauea.-—Ma ka hora 9 paha o ka la 1 o Mei, makaukau no ka holo aku, elima ko makou nui ma keia huakai, eha makou malihini, a hookahi kamaaina, a oia ko makou mea nana e hookele pono ; a e hoike hoi i na wahi kaulana oia kula anoano ; a kau aku ka ihu o na lio ma ka laina anahua, e hiki aku ai i Panau,—"Ke hulei wale 'la i kela kula, I walea i ke ahe makani, I ke kiani peahi mai a ka Moae makani o ka lua."
          He mea kupanaha i ko'u ike ana iho i na hana a ka poe kahiko, o kela au i heo aku la, oia na pue uwala iluna o ka pahoehoe, a me ke aa, aole nae hoi he uwala, aka, o kahi i kanu ia a me ka paeli ana i ke aa, eia no ke waiho nei ka lakou mau hana, i hoailona e ike ai kakou mai kela wa kahiko mai a hiki i keia la. A ma ko'u lohe mai i ko makou kamaaina, he lehulehu wale na kanaka i kela wa kahiko, a ua mahele liilii ia ka aina i lawa pono ai ke kanaka.
          Ka wai i Punaluu la.—He wai maikai keia a ano huihui kupono i ka auau ana, a ilaila ka luana ana o na malihini, mai kahiko mai a hiki i keia la. O kahi wai kupono ia e luu ai a ma-u, alaila, pii i ke kula loa e hiki aku ai i Kilauea.
          Luu wai iho la ka huakai a ma ’u, a malu ae la hoi ka la, a naue aku la o ke kula pahoehoe, ua oki oe e anapa ana i ke kula pahoehoe, a e koele mau ana hoi na kapuai lio i ke aa. Aole no hoi o kanamai ua mea he aa.
          I Panau la.—Malaila kahi e hiolani ai ia po, o ka hora 5 ia o ke ahiahi.
          Ma ka lokomaikai o na kamaaina o ia uka, ua hookipa aku la ia makou, a ua oluolu ia makou e launa aku me lakou no ia po—Ua oluolu no hoi i na mea i haawi ia mai. Me lakou ko’u mahalo.
          Aia hoi kahi paa o kuu mau hoa J. M. Naeole, Jno. K. Naeole, e noho nei i kela Kula Hanai—"Eu walea ana paha i ka olu kohai o ia uka, a e pa-pa leo ana me Hiiaka i kanahele la." "ua-ae-hoi-paha la."
          Mei 2, hora 9 A. M.—Haalele ia Panau, a kau pono ia ka ihu iuka, e holo hoopiipii ana, e ake aku ana e ike i ka wahine o ka lua. Ua lai ka holo ana o ia kula, uluwehi i ka lehua me ka ama'u. "Ke pae wale la i ke one o Kahualoa, hihina lua iluna o na noho lio italia, alawe ae au o ka nani o iu uka." Nani no!
          Hora 8½, pae aku la makou i Kilohana a ike aku la i ka pu-a mai o ka uwahi o ka lua, a e akoako ana no hoi ke alii pele, a ike hoi i ka mahu e kuku ana, e noke hala ole ana i ka lau laau. I ka hiki pono ana aku i ke kae o ka lua, e waiho palahalaha mai ana ka pahoehoe, e a ana hoi ke ahi. A ma o mai hoi ka pali kapu a Kamoalii, a ma o ae hoi ke ahua lepo hana lepo o Pele ma, a maanei aku hoi o Uwekahuna, kahi a ka puaa i ku ai. I ka nana ‘ku i ke ahi, ula maoli lilo ka pohaku i mea hehee wale. Kupanaha ka Iehova mau hana.
          Aia hoi maaneio ke ku ana o ka hale hookipa, no ka poe makemake e ai, a e moe hoi malaila. Ua lako pono i na mea ai, "e olu ai kela he wai ko lalo." Ua lako hoi i na mea no ka hiolani ana, na bela nolu, na moe nenee, na kihei mahana, e lai ai ka hiolani ana ia uka anu. Heaha la ia, he anu paha, kau mai nae hoi kahi wai mehana a ka haole, (ti) oki kela, ekepue keia. Nani kela, hulali ka pahoehoe.
          Ho ra 11, haalele makou ia Pele, e noho no i kona home ahi, a nana no ia e ho-a i kana imu pahoehoe, i huai ae ia aole o kanamai ua mea he pohaku, o kalo me ka oha, hu ae la ka aka.
          A kau pololei ka ihu o na lio i kai pono o Panau, a aloha hope i na makamaka o ka hale hookipa, a haalele ia laua, a holo aku la makou ma ka huina hi-o i o ia nei.
          Ke kulu iho nei ko luna poe, hikikii hoi ko lalo poe, ka ua mea he ua kilihune. "Kapakahi kela o ke koi ka moku."
          Ho ra 3 pae aku la makou i Panau, a launa pu me na kamaaina, a lulu lima pu, a haalele ia lakou me ke aloha nui. A holo hema aku la ka ihu o na lio no Kaimu, a malaila ka hiolani ana ia po.
          Mei 3.—Holo loa aku la no Kanane, a oia kahi e kuu ai ka luhi, pau ka hana no keia holo ana i ke kula anoano.
          Ua ike ka malihini ma keia huakai. Nani no na hana a Iehova a me ke kupanaha o Kona mau manao.  S. P. K. MALIHINI.
Hilo, Mei 22, 1876.

Ko Molokai mau mea hou.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          1 Luakini. Ua paa ka Luakini hou ma Waialua, a he luakini maikai. Ma ka Sabati la 23 o Aperila, ua hoolaa ia ka hale no ke Akua, mamuli o ka manao maikai o ka poe nana i kukulu. Ua haawiia ka mahalo no na hoahanau uuku ikaika oia apana.
          2 Luakini ma Kaluaaha. Ua elemakule loa keia halepule, a ua puha kona kua a me na aoao, ua hapaiia ka noonoo ana e hana hou, aka, aohe nee aku imua. Kokoke puni na makahiki he elua o ka noke ana i ke kamailio wale no, aole nae he kapuai hookahi i paa. Nui na kumu o keia holopono ole. Pinepine ka noonoo ana o ka aha luna i ka hale kupono e hana ai, a hooholo lakou elike me ka pono i loaa ma ke kuka ana me ka noiau, aka, hoole hupo mai na hoahanau me ka uwe i na pohaku, a pela aku.
          Nui na hana a ka aha luna i kue ia e na hoahanau; ma ka makee ana i ka hale kahiko no, me ka ike iho no nae, aohe kanaka nana e hoopiha, hoopaakiki no nae. O ka ke kahu alakai ana i ka hale kupono e hana aku ai, ua lilo ia he mea no na hoahanau e nukunuku ai, a no keia ano maikai ole, ke kau okoa mai la kela olelo a ka Haku, e i ana, "O ke aupuni i makuahana iaia iho, aole ia e mau, &c"
          3 Halepule ma Honomuni. Ua hooponopono hou ia ko laila halepule e Apo pake, a ua ano hou ae i ko ka wa mua. O ka oni aku imua ka pono, aole ke ku wale i kahi hookahi, a emi mai i hope.
          4 Neoneo na halepule i na wa halawai aohe pi ae o ka poe hoahanau, e hoomana i ka Haku; uuku a kawalawale wale no e hiki ae. He neo wale kekahi mau halehalawai, aohe leo i ka haipule e u ana.
          5 Ua lilo ae nei o S. K. Kupihea i Lunakanawai no Molokai nei, ma kahi o J. Nagareta i hele i ka Ahaolelo kau kanawai. O ke kumu iho la no ka ia o kona hoopau ia ana, a loaa ai keia Lunakanawai hou. Ke hoomaka nei keia Lunakanawai hou i kana hana.
          6 Kanu ko. Ke kuupau nei o E. Bal i ka mahi ko ma kona mau aina, a ke kukulu nei na hale. Pela no hoi o S. K. Kupihea, ke hoomoali aku la ma ia alanui hookahi. Ina e holopono ana he laki ia, a hoihoi ia mai na manao anoninoni.
          7 Ua auana hele aku ka wahine a ka anela o ka Ekalesia Halawa, me ke kane e, a ke hele la i ke au o ka hewahewa. O ka lua keia o ka pule o ka pee ana mai ka maka aku o kona hoa, a ke imi aku nei no kona kane me ka naau aloha a kaumaha hoi; no na kui oioi a kana wahine i houhou mai i kona puuwai.
          8 Elua mau wahine o ia ano hookahi no, ma ia huakai hookahi, ua loaa no laua, a e ia no ke noho la. Koe aku no ka bipi o ka akoa aohe i ike ia aku kahi o ka hele ana.
          9 Mahuahua ka poe e naue loa aku ana, uuka ka poe hiki mai, pela ka ike ho iloko o keia mau malama i hala ae la.
          10 Elike no me ka emi ana o kanaka, pela no e emi nei ka makemakeia o ka pono oiaio mai luna mai. He mea kupanaha keia.
          11 Pii ke kumu kuai o ka ia maanei, aohe oluolu iho ia malio, aia no i o ia mea ma, u, ho aku i nui.
          12 Na kula aupuni. Ua emi mai ka nui o na keiki ma keia mau kula, aohe nui, ua emi pu mai no hoi ka nee ana o ka ike o na keiki imua, aole i like me na wa mamua ae nei.
          13 Aohe koho ia o ke kolu o ka Papa Kula ma keia apana, oia waiho wale iho no. He ano make ka hana hoonaauao ma keia mokupuni.
          14 O na kanaka o keia aina, e holo mau ana i Oahu i na holo ana a pau o ka moku Mile. Pela no hoi ke hoi mai, aohe nele i ka ohua ole no Molokai nei. O ke keu paha ko onei kanaka o ka holo mau i Oahu. Pela io no. Aka, ma ka holo ana i Maui ma na waapa, kaulana no ko o nei kanaka no ka make pinepine ma ka moana o Pailolo, pela no hoi ke hoi mai, mai Maui mai, e make ana no. Me no nae kau a weli iho, holo no. Ua hala paha ka makau mai o makou aku? Ae no paha. Noho iho la hoi auanei, pehea e loaa ai ka hai mea poepoe. Ae, wahi au.  MALIHINI.
Mei 10, 1876.

NA BUKE
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
—ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.

BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele.....  75
Kauoha Hou Hapa Haole.....  75
Moolelo Ekalesia.....  50
Haiao ili lahilahi.....  10
Hele Malihini ana.....  25
No ko ke Akua ano.....  25
Hoike Palapala Hemolele.....  25
Moolelo o Heneri Opukahaia.....  15
Hoike Akua.....  25
Wehewehehala.....   25
Ninau Hoike ili manoanoa.....  50
Ninau Hoike ili lahilahi.....  20
Kumumua Kula Sabati.....  20
Buke Lawe Lima.....  10
He Buke no ka Pope.....  15
Ui Kula Sabati Helu 3.....  25
Ui Kula Sabati Helu 4.....  15
Ui Kula Sabati Helu 5.....  25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole.....  10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala, elua ano..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani..... 1 50
Ili eleele kaekae nani.....  50
Ili eleele.....  35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani..... 1 70
Ili eleele kaekae wai gula.....  65
Ili eleele.....  50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani.....  50
Ili eleele kaekae wai gula.....  30
Ili eleele.....  20
Ka hae Hoonani (Buke Mele).....  25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele ili manoanoa.....  50
Kumu Leo Mele.....  10
Li ra Kamalii.....  25
Li ra Hawaii 1848.....  25
Li ra Hawaii 1855.....  25
Hae Hoonani.....  20
Leo Hoomana.....  25
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.