Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 2, 6 January 1876 — Page 4
Na Ekalesia o Kawaiahao a me Kaumakapili.
Halawai kakahiaka, la Sabati.....hora 10½
Halawai po.....hora 7½
Halawai Apana auina la.....hora 3½
Kula Sabati.....hora 9½
NA HAAWINA KULA SABATI.
[HOOPONOPONOIA E REV. L. LAIANA.]
HELU 4—SABATI, IAN. 23, 1876.
Davida ma ka Halealii. I Sam. 18:1 — 16.
1 A pau ae la kana kamailio pu ana me Saula, ua hui pu ia ka naau o Ionatana me ka naau o Davida, aloha aku la o Ionatana iaia e like me kona uhane iho.
2 Lawe aku la o Saula iaia ia la, aole ia i ae aku iaia e hoi hou i ka hale o kona makuakane.
3 A hoopaa iho la o Ionatana a me Davida i kuikahi, no ka mea, aloha aku la oia iaia e like me kona uhane iho.
4 Wehe ae la o Iona tana i kona kapa aahu maluna ona, a haawi aku la ia Davida, a me kona lole komo, a me kana pahikaua, a i kana kakaka, a me kona kaei.
5 A hele aku la o Davida i na wahi a pau a Saula i hoouna aku ai iaia, ua hana naauao ia : a hoonoho aku la o Saula iaia maluna o na kanaka kaua; a ua maikai oia i na maka hoi o ka poe kauwa a Saula.
6 A i ko lakou hele ana mai, i ka wa a Davida i hoi mai ai i ka pepehi ana i ke kanaka Pilitetia, hele mai la na wahine mai na kulanakauhale a pau o ka Iseraela mai, e mele ana, a e haa ana, e halawai me Saula ke alii, me na kuolokani, a me ka olioli, a me na mea kani.
7 Olelo ae la na wahine e haa ana, i aku la, O na tausani ka Saula i pepehi ai, a he umi tausani ka Davida.
8 Huhu nui iho la o Saula, a ua hewa ia olelo i kona manao ; i iho la, Ua hawi lakou na Davida he umi tausani, a ua haawi lakou na'u he mau tausani : o ka lilo o ke aupuni nona ka mea i koe.
9 Awihi ae la ko Saula maka ia Davida mai ia manawa mai.
10 Ia la iho, hiki mai ka uhane ino maluna o Saula na ke Akua mai, a wanana aku la ia iloko o ka hale ; a hookani iho la o Davida me kona lima, e like me na manawa mamua: a he ihe ma ka lima o Saula.
11 Hou aku la o Saula i ka ihe, i iho la, E pepehi aku au ia Davida a i ka paia. Elua ko Davida alo ana mai ona aku la.
12 Makau ae la o Saula ia Davida, no ka mea, me ia no o Iehova, a ua haalele aku la ia Saula.
13 No ia mea, hoonoho aku la o Saula iaia mai ona aku la, a hoolilo iaia i luna tausani nona ; a hele aku la ia a hoi mai imua o na kanaka.
14 Ua naauao o Davida ma kona aoao a pau ; a me ia no o Iehova.
15 A ike aku la o Saula i kona naauao loa, makau no oia iaia.
16 Aka o ka Iseraela a pau a me ka Iuda, aloha lakou ia Davida , no mea, hele aku no ia a hoi mai imua o lakou.
——:o:——
Pauku hoopaanau p 4.—Mele. "Marching Home," Robina Gula, mele 4. Pauku 1 me ka 2.—"Ku a naue i ka home e," &c.
Pule kekahi kumu i ekolu minute no ke Kula Sabati wale no.
Ku a heluhelu pualu ke kula a pau i na pauku o ka Haawina.
Kula na kumu me na papa. (Ina nele kekahi kumu i ka pepa haawina, e hoolako kokeia.)
Na ninau me ka hoopili ana.
P 1, 2, 4. Ia Saula e kamailio pu ana me wai ? mok. 17:58. Na naau owai ka i huipu ia ? Me ke aha ko Ionatana aloha ia Davida? Me ke aha i hoomaopopo ai i kona aloha ? He lole aha ko Davida? He lole kahuhipa. Heaha kana pahikaua? Kona kookoo kahuhipa, me kona maa ili. Ma ke aha i like ai ko Iesu aloha ia kakou me ko Ionatana ia Davida ? Ua hoaahu anei Ionatana iaia me ka aahu maoli o Davida ? Pehea Iesu i ko kakou aahu ino, pelapela; oia hoi ko kakou hewa ? Hai mai i ke ano o ko laua berita, Ionatana me Davida ? Mahea kekahi berita like ? Naomi me Ruta.
P 2 Pehea Saula i hookiekie ai ia Davida ? Kaohi iaia e noho pu, no ke aha ? no kona i ke mele ana paha, a no ke aha kekahi?
P 5 Ka hele ana o Davida me kana hana ana, heaha ? A, nolaila, ua aha Saula iaia ? A ua maikai oia imua o na maka owai ? Heaha ke kauoha ma Epeso 5: 15 ? Pehea la e hiki ai ia kakou ke mahaloia e kanaka ? Hai mai ia Mataio 5:16.
P 5, 6. I ka hoi ana mai o Davida mai ka aha ana mai? Pehea ke mele ana o na wahine haku mele? Maikai a naauao anei keia hooi ana ia Davida ke kahuhipa imua o Saula ke'lii? Maikai paha, ina mai ke Akua mai ia. Ua hai e aku Samuela ia Saula, ua haalele ke Akua iaia, a e haawi ana i kona aupuni ia hai.
P 8, 9. Huhu loa ka Saula ia Davida, no ke aha ? Aole anei he oiaio keia mele ana o na wahine ? Heaha ko Davida hewa i huhu Saula iaia? Heaha ko Iesu hewa i huhu ai na Parisaio iaia ? Heaha ka hewa o na misionari a o kekahi mau kahunapule i huhu ai kekahi poe ia lakou? A pehea Iesu i olelo ai no ka poe i huhu kumu ole ia? Mataio 5:10—12.
Pehea na maka o Saula ia Davida ma ia manawa mai? Pokole ka kona aloha, me kona mahalo ana iaia ; no keaha? Ua lili, a huahua, e manao ana e lilo auanei ke aupuni iaia. Aole anei oia i lohe pela mamua?
P. 10, 11, Heaha kela uhane ino, mai hea mai ? no ke aha? Heaha ke ano o kana wanana ana? wanana pupule, hoopunipuni paha. A i ka hoao ana o Davida e hoomalielie ia Saula ma ke mele ana, me kana hana mau, imi Saula e ana ia Davida me ke aha? Pehea mai Solomona, 27; 4? Me ke aha i pakele ai Davida? Ehia alo ana? ma ia manawa hookahi anei?
P. 12—16, Makau Saula ia Davida no ke aha? A hoonoho iaia i lunahaneri a hoouna aku iaia i ke kaua, no ke aha? I make paha oia i na enemi. Ma ia anei kekahi hana a Davida mahope iho? 2 Sam. 11; 14 15. Ua hana naauao nae Davida, a owai pu kekahi me ia? A ua aha o Iehova ia Saula.
Makau Saula ia Davida, pehea nae na kanaka? Aloha iaia no ke aha?
Makau oukou ia wai? A aloha hoi oukou ia wai? owai ka poe hele pinepine iwaena o oukou, e lapaau, e paipai, e imi ke auwana, e kuhikuhi i ke ala o ke ola? Aloha anei oukou i na kumu, i na misianari?
Aloha anei ia Iesu, a ua hoohui ia anei oukou me ia, me Ionatana i hoohui ia me Davida? Me Ioane 15; 4.
Mele Him. 163. Leo—Sweetly Sing.
Mele e, mele e, &c. (pauku 1 & 3.)
Pule ke Kahu i hoohuiia na naau o na kahu, o na kumu, o na haumana a lilo i naau hookaki, a i hookahi pu ia hoi kakou a pau me Iesu.
Haawina no Ianuari 30. I Samuela 20: 35—42. Pauku hoopaa, p. 42.
[Haiolelo a Rev. M. Kuaea.]
Ko ke Kanaka Kulana.
KINOHI 1:27—"Hana iho la ke Akua i ke kanaka ma kona ano iho, ma ke ano o ke Akua ola i hana ai iaia; hana mai la oia i kane a i wahine."
I ko ke Akua hana ana i na mea a pau, ua hana oia i na mea ola ole, na mea ola kupu a me na mea ola hanau, ma ko lakou ano iho ; aka, o ke kanaka wale no kana i hana ai ma ke ano o ke Akua. No ia mea, ua pono i ke kanaka ke hoomaopopo iho i kona kulana kiekie.
I. O ke kanaka ke pookela o na mea a ke Akua i hana ai.
No ka mea, he uhane kona. Ua hemolele. He uhane ike a naauao. He noho alii ana.
1. He uhane Akua kona.—O ko ke kanaka kino, ka io a me kona iwi, he lepo o ka honua, e like me na mea ola kino e ae ; aka, o kona uhane, mai ke Akua mai, he hapa o kona uhane, e like me ka mea i palapala ia. "Hana iho la o Iehova ke Akua i ke kanaka he lepe o ka honua, a ha iho la ia i ka hanuola iloko o na pukaihu ona ; a lilo ae la ke kanaka i mea ola ;" (Kinohi 2;7). O keia ano Akua iloko o ke kanaka oia ko ke kanaka mea i oi aku ai mamua o na ia, na manu, na holoholona, a me na mea kolo.
2. Ua hemolele ia—O keia uhane i komo iloko o ke kanaka ua hemolele loa, no ka mea, he hemolele o Iehova ke Akua, ka mea nana i ha iho kela uhane iloko o ke kanaka. Ua hemolele ke kanaka i kinohi, ua launa oluolu pu me ke Akua ; aka, i ka wa i haule ai ke kanaka iloko o ka pahele a ke diabolo, ua haule laua iloko o ka paumaele, ka haumia a me ka make. Nolaila, ua laha mai ka hewa, ka haumia, ka make maluna o kana poe mamo a hiki i keia wa, e like me ka mea i palapala ia. "Hana iho la ke Akua i ke kanaka i mea pololei; aka hoi, ua imi oia i na mea kekee he nui wale," (Kekahuna, 7:29). "E like me ka make ana o na kanaka a pau ma o Adamu la, pela no e hoola ia mai ai na kanaka a pau ma o Kristo la," (I Kor. 15:22). O keia ano hemolele a ano Akua o ke kanaka i hana ia ai i kinohi, he kulana kiekie loa ia, no ka mea, oia ke kulana malalo iho o na anela ka poe e ku la ma ke alo o ka noho alii o ke Akua Kahikolu, "Ua hana iho oe iaia malalo iki iho o ka poe anela," (Heb. 2:7).
3. He uhane ike a naauao.—Oia kekahi ano kupanaha loa o ka uhane o ke kanaka, he ulu kona noonoo, kona ike, a me kona naauao. I ka hanau ana o ke keiki, he pouli wale no, a hala he mau mahina, ua ulu ae kona ike, e akahai ana kona nana ana i ka mea e maalo ana ma kona maka ; a he manawa hou aku, e akaaka mai ana, e uwe mai ana, e olioli mai ana ke ike i kona makua; e makau mai ana i ke kanaka e ; a he manawa hou aku, ua puka pono ka leo me ka olelo, ia wa, e ike aku no oe i ka muo ana mai a ua liko o kona noonoo, kona manao kuokoa, e koho ana e like me kona makemake. E hauoli ana ke loaa kana mea e makemake ai, a e uwe ana ke aua ia kana mea e makemake ai. A hala he mau makahiki, e ulu ana ka ike, ka noonoo, a me ka naauao. Ina e ao ia aku i na hua palapala, na hua helu, na hua pa-ko-li, ua ulu koke kana ike, oia ke kumu o na kula la, kula pualu, kula ohana, kulanui, i wahi e hooulu ai i ka ikaika o ka uhane, a ma ia hooulu ana, ua ikaika ka noonoo o ka uhane, a mahope, ua hoopiliia keia naauao me ka hana, a nolaila e holo nei na hana mahiai, lawaia, hanai holoholona, kalepa, holomoku, anaaina, kahunapule, kauka lapaau, loio, kakauolelo, a pela aku. Ina ua makapo ka maka ua hiki no ke hooulu ia ka noonoo o ka unane, ma na kula makapo ; a o ka poe kuli, ua hiki no ke hooulu ia ma ke kula o ka poe kuli. He palena ole ka ulu ana o ka noonoo o ka uhane, a hiki i ka wa e make ai ; a ma kela ao e mohala mau aku kona ike, kona naauao, e hoomaopopo ana i na mea hohonu a ke Akua. E ulu pu ana hoi me ka hauoli a me ka olioli palena ole, no ka hohonu a me ke kupanaha o na mea e kula ia ai ma ka lani; pela no hoi ka poe uhane i hooulu ia ma ka ino, e ulu mau ana ko lakou ike, a me ko lakou noonoo ma ke ino, a hiki i ke komo ana i ke kulanui o ka poino ma ka po. Aole keia ano iloko o na manu, na ia, na holoholona, no ka mea, aole keia mea o ka uhane o ke Akua iloko o lakou. O ko lakou ike a me ke akamai i kekahi mau hana, he maa wale no.
4. He noho alii ana.—He kulana alii maoli ko ke kanaka maluna o na mea a pau a ke Akua i hana ai. He kiekie loa ka lani, he mamao loa na hoku; ke pii aku nei no nae ke kanaka a makaikai a milimili, a hoomaodopo i kolaila mau mea, a hoolaha mai la i ka manawa e pouli ai ka la a me ka mahina. Ke hoi ana mai e na hoku welowelo, a me ka maalo ana ae o na hoku ma ka maka o ka la. He hohonu na moana, ke luu aku nei na kanaka, a huli i na mea o ka hohonu lipolipo, a lawe mai ; a ana iho la i kona hohonu, a hoomoe iho la i ka uwea a kelekalapa. He kiekie na mauna, a he anu na welau, ke noii aku nei ka poe huli honua ; he nui weliweli ke kohola, he ahiu na ia, ua ku nae i ke o, ua lou nae i ka makau, ua hei i ka upena, ua puhi ke oka. He ahiu na holoholona, he lele na manu, ua ku i ka pu, ua hei i ke kaula, he ikaika ka liona, he hae ke kika, ua pio laua i ke kanaka, he o'e ka pipi, he peku ka lio, he mau kauwa maikai nae laua na ke kanaka. Nou mai ka makani, kahe mai ka wai, wela mai ka la, he mau paahana ikaika ia e holo ai ka hana a ke kanaka. No ka uhane ike a naauao o ke kanaka keia kulana alii, no ka mea, o ka hapa ia o ke Akua. He iini kona e nana, e hana, a e huli i kana mau mea a pau, me he alii la.
II. I hana ia ke kanaka i mea aha? I mea nana e hoonani io aku i ke Akua.
No ka mea, ua hana ke Akua i na mea a pau i mea hoonani aku ia ia. "Ke hoakaka mai nei na lani i ka nani o ke Akua, ke hoike mai nei ke aouli i kana hana io." Ma ka haawi mau ana o ka la, ka mahina a me na hoku i ko lakou malamalama e pale ae i na kukuna o ka pouli o ka po, e uhi paa pu ana i ka lewa akea o ka lani, a me ko lakou hele mau ana ma ko lakou mau ala poai me ka huikau ole. O ka ua e haule mau ana, e hooma-u ana i ka honua, a e hoomuo no hoi; o na lau e mohala ana, e hohola ana i ko lakou mau lima i ka lani, o na pua e wehe ana i ko lakou mau lihilihi nani,e haliu ana ko lakou nanaina i ka lani, me ka mohai ae i ko lakou ala ma ke kuahu makani halihali ala, ke hoonani ae la i ko lakou mea nana i hana. O ke anuenue e pipio ana me kona mau wai hooluu nani ohelohelo, ke hoike mai la i ko ke Akua berita paa o ke aloha i kanaka. O na manu me na aahu hulu nani like ole, me ko lakou mau leo wawalo e ikuwa ana i ka uka waokele, e mele ana i ko lakou mea nana i hana.
O na makani pukiki a me na makani pa kolonahe, he mau anela e hooko ana i ko ke Akua makemake: Oia no hoi ke ea e hanu ai na mea ola, a me na mea kupu; O na holoholona o ke kula a me na ia o ke kai, me na helehelena nani like ole, me ka ono i oi aku kekahi i kekahi, ke hoonani aku nei i ke Akua, me ka hoopomaikai i ke kanaka. O keia mau hoonani ana a na mea ola ole, na mea ola kupu a me na mea ola hanu, aole me ko lakou ike a noonoo, me ko lakou ano wale no.
Aka, o ke kanaka ka mea i hanaia ma ke ano o ke Akua, oia ke hoonani a ke hoomana aku nei i ke Akua ma ka pule, ka himeni a me na hana maikai. No ka mea, oia kekahi ano o ke kanaka, he ano hoomana kona i kekahi mea, he Akua paha, a he mea i hoakua ia paha. Ke koi mai nei ke kanawai mua. "E aloha aku oe ia Iehova i kou Akua, me kou naau a pau, a me kou uhane a pau, a me kou manao a pau." "He Uhane ke Akua, a o ka poe hoomana iaia, he pono no lakou e hoomana aku iaia me ka uhane a me ka oiaio."
O ka lani a me kona mea i piha ai, o ka honua a me kona mea i piha ai, ke hoonani aku nei lakou a pau i ke Akua, i ko lakou mea nana i hana. E like me ka Halelu 148:1—4, 7—12.
1 E halelu aku oukou ia Iehova, E halelu aku oukou ia Iehova, e na mea mai ka lani mai; E halelu aku iaia ma na wahi kiekie.
2 E halelu aku iaia, e kona poe anela a pau; E halelu aku oukou iaia, e kona mau kaua a pau.
3 E halelu aku iaia, e ka la, a me ka mahina; E halelu aku iaia e na hoku malamalama a pau.
4 E halelu aku iaia, e ka lani o na lani, E oukou hoi, na wai maluna o ka lani.
7 E halelu aku ia Iehova, mai ka honua'e E na moonui, a me na wai hohonu a pau:
8 Ke ahi, ka hua hekili, ka hau, a me ka mahu, Ka makani ino, e hooko ana i kana olelo;
9 Na kuahiwi, me na mauna a pau; Na laau hua me na kedera a pau;
10 Na holoholona hihiu, a me na holoholona laka a pau; Na mea kolo, a me na manu lele;
11 Na'lii o ka honua, a me na lahuikanaka a pau; Na kaukaualii a me na lunakanawai a pau o ka honua.
12 Na kanaka opiopio, a me na kaikamahine; Ka poe kahiko, a me na keiki;
Na manao paipai. Ina pela ko ke kanaka kulana i hanaia'i e ke Akua, he ano Akua, he hemolele, he ike me ka naauao, he nohoalii ana maluna o na mea a pau a ke Akua i hana'i. A ina ua hanaia ke kanaka i mea hoonani aku i ke Akua. Heaha ka ke kanaka mea pono e hana aku'i?
1. E hoohani nui, e hoonani mau, a e hoonani io aku ke kanaka i kona mea nana i hana ma ke kulana kiekie loa, me ka naau a pau, me kona waiwai a pau, a me kana mau hana a pau.
2 E hoi aku ke kauaka i ke Akua me ka mihi, ma ka manaoio, a me ke aloha ia Iesu ka mea nana i lawe aku ka hala o ke ao nei, me ka hoomaemae iho i na hala a pau, a loaa hou ko ke kanaka ano hemolele i kinohi, i noho pu me ia ma ke ao pau ole.
He moolelo no Paulo.
HELU 17.
Mahope iho hookuu ae la na Iudaio ia Alekanedero, (ka mea kui keleawe paha) e kamailio pale no lakou iho.
Ua ake paha lakou e hoike aku, aole i like ko lakou manao me ko Paulo. Aka, aole i hoolohe iki mai na kanaka. Aole o lakou manao mai i na poe Iudaio ; uwauwa leo nui no lakou no na hora elua, "Nani ka Mana o Diana o ko Epeso."
A i ka wa i akakuu mai ai ka pioloke nui o ka poe hoohaunaele, hoomalu aku la ka luna kakauolelo o ke kulanakauhale i ka hauwalaau, a olelo aku la i ka aha kanaka. O kana haiolelo, he ano ku i ke akahai, a me ka naauao. Mahope koke iho, hoakoakoa mai la o Paulo i na haumana ana, haawi aku la i kana olelo hope ia lakou, me ke aloha aku ia lakou a pau. Ekolu makahiki i hala ae mai kona hiki ana i Epeso a hiki ia wa ; aole no hoi he moolelo i loaa ia kakou no kona hui kino hou ana me na poe Karistiano o Epeso ma ia hope mai, o kona halawai wale ana no me na luna Ekalesia ma Mileto.
O na mea wale no i hoikeia mai no Paulo, no na malama eiwa, a he umi paha, mahope iho o kona haalele ana ia Epeso, aia ma ka M. 20: 1—3; "Puka aku la ia iwaho, e hele i Makedonia. Kaahele ae la ia ma ia mau aina, hooikaika aku la ia lakou me ka olelo nui, alaila, hele aku no ia i Helene ; noho iho la malaila ekolu malama ; A i kona kokoke ana e holo i Suria, hoohalua aku la na Iudaio iaia, nolaila, manao iho la ia e hoi ma Makedonia aku." I kona hiki ana ilaila, ua loaa iaia na manawa kupono a pau e hai aku ai i ka Euanelio a Karisto ; aka no kona manao nui i ka Ekalesia o Korineto, nolaila aole oia i hookaulua iho malaila.
No ka halawai ole ana me Tito, ka mea nana e hoike pololei mai i na hana ma Korineto, ua awiwi oia e hiki i Korineto, ma Makedonia aku. (2 Kor. 2: 12, 13). Ua hoolana nui ia mai kona manao, no na mea ana i ike ai, a i lohe hoi ma Teroasa, iloko o na la pokole, o kona noho ana ilaila, a i ole ia, he mau hebedoma paha. Ua wehea ia ka puka nona, e ka Haku. (2 Kor. 2: 12.) Aole nae he pau iki o kona manao nui no ka Ekalesia o Korineto, a hiki wale i kona pae ana aku i Makedonia, a lohe hoi mai a Tito mai, no ke ano hou o na hana ma ka Ekalesia ma Korineto. I ko Tito hoike ana aku, no ka iini nui o na poe Karistiano o Korineto i ke aloha iaia, a me ka uwe ana, no ka mea, ua hana hewa 'ku lakou i ke Akua, a ua hookaumaha hoi i ka naau o ko lakou makua iloko o Karisto (2 Kor. 7: 7,) ua lilo ae la kona kaumaha i mea olioli. Mahope koke iho o ko ka lunaolelo lohe ana i keia nuhou hauoli, i kakau iho ai oia i ka Episetole elua i ko Korineto, a me he la, hookahi paha makahiki mahope mai o kona hoouna ana aku i ka Episetole mua.
I ka hoouna ana i ua episetole nei ma o Tito la, hele aku la o Paulo mawaena o Makedonia a hiki i na palena o Iluriko, (Rom. 15: 19) e ao ana i ko na aina a pau, a kukulu hoi i na ekalesia, nolaila, o na wahi a pau mai Ierusalema a hiki i Iluriko, ua lohe lakou i ka olelo o ke ola. He oia mau kona eleu, o kona manao ikaika aole loa e maalili. Pela i kaahele ai oia a hiki i Helene. O kana mau hana ma Helene, a me kona launa pu ana me ka ekalesia ma Korineto, aole he moolelo i loaa ia kakou no ia mau mea. I kona wa nae malaila i kakau ai oia i ka episetole i ko Roma, ma ka hopena o ua episetole nei, ua hoouna aku oia i ke aloha i na poe he nui o ua ekalesia la; ma ia mea i ike ai kakou ua launa mua oia me lakou. Aka, he iini aloha no nae kona no ka pomaikai o ka ekalesia a pau ;a no keia iini nui ona i ake ai oia e hoomaopopo aku ia lakou mamua o kona hele ana aku i o lakou la. Ua ake nui oia e ike ia lakou, i haawi aku ai oia i kekahi haawina o ka uhane, i mea e hookupaa ia ai ko lakou kulana. (Roma 1 : 11) I kona wa i kakau ai i ua episetole nei, e makaukau ana oia e hele aku i Ierusalema; a mahope o ia wa e hele aku ai oia i Roma; a mai laila aku i Sepania. (Rom. 15: 24, 25) Ekolu malama i noho ai o Paulo ma Korineto ; aka iloko o ia manawa, ua hele no paha ia i na ekalesia e pili kokoke mai ana.
I ka wa i aneane ai oia e holo aku i Suria ia wa paha i ike ia ai ka ohumu malu ana o na Iudaio e pepehi iaia, no ia mea i manao ai oia e hele ma Makedonia aku. Me he mea la o Luka kekahi i hele pu me Paulo, pela i ike ai kakou ma ka M. 20 : 5. "Hele mua aku la lakou nei, a kakali iho la ma Teroada." Ua manaoia no hoi ma Pilipi i hui pu aku ai o Paulo me Luka, kahi ona i waihoia iho ai e lawelawe i ka hana i hoomaka ae e ulu, ma ka huli ana mai o Ludia, me ka luna paahao, a me kahi poe e ae,
I ka holo ana i ka hebedoma mahope iho o ka Penetekota, ua ku aku la lakou i Teroada iloko o na la elima. Elua hoi la i hala ia lakou no ka holo ana ma ke kau wahi e ae. (M. 16 : 17.) Ehiku na la i noho ai lakou ma Teroada, a akoakoa mai la na hoahanau ma ke keena maluna o ka hale no ka hoomana ana aku i ke Akua, a no ka malama ana i ka Ahaaina a ka Haku. O Paulo no ka mea haiolelo. A no ka mea hoi e hele aka ana oia ma kekahi la 'e, nolaila o kona wa hope ia e kamailio aku ai i na kanaka o Teroada, ua iini nui iho la oia e hooikaika aku ia lakou, a ua hiaai nui ia mai hoi kana kamailio ana e na kanaka. O kekahi kanaka o lakou, ua pauhia iho la i ka hiamoe. He kanaka opio keia, o Eutuko kona inoa, E noho ana oia ma ka puka makani, no ka nele paha i kahi ole e noho ai. Ua aumoe no hoi, nolaila ua pauhia loa ia oia i ka hiamoe, a haule iho la ilalo mai ke kolu mai o ka papahele, a i ka hapai ana ae iaia, ua make. Nolaila iho iho la o Paulo ilalo, a moe iho la maluna ona, hoi hou mai la kona ola iaia.
Pii hou ae la ia i ke keena maluna, lawelawe ae la i ka Ahaaina a ka Haku, me ka hoomau ana i ke kamailio a hiki i ka wanaao. Aole i e-e pu aku o Paulo ma ka moku me kona mau hoahele ma Teroada, aka hele wawae no ia a hiki i Asosa, he wahi, eiwa mile ka mamao ma ka aina i ka olelo a kekahi mea kakau. I ka kekahi poe hoi he iwakalua mile ka mamao, Aka nae, ma ia mau ano a i elua, he oi loa aku no ka loihi ina ma ke kai. O ke kumu paha, o ko Paulo hele ana ma ka aina i loihi ai kona manawa e noho ai me kana poe haumana ma Teroada. Ua ukali pu aku no paha kekahi poe o lakou me ia, i kona hele ana a hiki i Asosa. I kona kau ana iluna o ka moku, holo pololei aku la ka moku i Mitulene, ke Kapitala o ka mokupuni Lesebo, e ku ana ma ka aoao hikina o ua mokupuni la. Holo pili aina aku la lakou, ma Kio, Samo, Terogulio, a hiki i ko lakou ku ana ma Mileto. No ko Paulo ake nui e hiki i Ierusalema ma ka la Penetekota, me ka ike ole i ka mea e hanaia mai ana malaila, ke hookaulua ia kona hele ana, ua hooholo iho oia i kona manao, aole e hele aku i Epeso. Aka ua hoouna aku oia i na luna o ka ekalesia ma Epeso, e hele mai e halawai pu me ia ma Mileto. O ka loa mawaena o keia mau wahi, he 28 mile.
(Aole i pau.)
He kanikau aloha keia no Aniani.
He kanikau aloha keia nou e Aniani,
Kuu kane mai ka ua hukiheenehu a ka lawaia
Aia la ke hehi mai la i ke kai o Paikaka,
Kuu hoapili mai ka ua kanilehua i ka laau,
Aloha ia ua hehi ili o ke kupa,
Ke kapekupeku mai la i ka lau o ka hala,
Aloha ia ua i pili ia e maua me kuu kane,
Auwe kuu kane—a.
Aohe kane he makua no'u—e,
Kuu kane i ke kai leo nui o Mokuola,
Ke hoopulu ae la i ka lau o ka hala,
Kuu hoa hoolohe i ka leo o ka bele,
I ka uwe hone i ka lai o Haili,
Aloha ia bele kuilua i ke ahiahi,
Kuu hoapili i ka papa-holuholu o Wailuku
Kuu kane—a!
Auwe kuu makua o kuu kane—a.
Ke uwe ae nei no au la i kuu kane,
I kuu hoapili o ka po me ka ao,
Hoa pupuu anu o kahi koekoe,
Kuu kane mai ke ahi a ka wahine i ka lua,
Ke ho-a mai la la i Mokuaweoweo,
Ua lilo paha kuu kane ia Hiiaka,
Ua lawe ia aku la paha i Halemaumau,
Hoaikane aku la me Punaaikoae,
Walea aku la kuu kane me na Hoaiku i ka lua—e,
Auwe kuu kane—e.
Kuu hoa pupuu anu—a,
Aloha no hoi au la i kuu kane,
I ko'u makua o kahi makua ole,
Kuu hoa hoikeike o kahi malihini,
He hoapili i ke anu o Waianuenue,
Kuu hoa i ka nahele o Panaewa,
Ke hele maua—a! Auwe kuu kane— a.
Auwe no hoi kuu kane— e,
Kuu hoa a-e ale o ka moana,
Puluelo maua i ke ehu a ke kai,
Mehana aku ke anu i ka poli o ka kane,
Kuu hoa hana i na mauna o ka aina,
I ka halii mai a ke kapa hau o Maunakea,
I ka waiho lahalaha a Hualalai i ka malie,
Kuu kane i ke kai malino o Kona i ka pohu
Aloha kuu kane mai ka uka o Alika,
Ke noho maua—a! Auwe kuu kaue—e.
Aia paha kuu kane la me Lilinoe,
Ke ahai hele ia 'la e Malio i ka nahele,
Ke hookaunu la paha me Kahalamapuana,
Lilo aku la me Laieikawai noho i Paliuli—a
E hoihoi mai oe e Waka i kuu kane,
E uku au ia oe i miliona kala,
Kuu hoa ohumuhumu o ke ala ke hele—e,
Auwe kuu kane—a.
Aloha wale oe e Aniani— a,
Kuu hoapili i ke kai o Alenuihaha,
Na ka ihu o ka moku kaua i lawe mai,
Ike ai kaua i na hono o Piilani,
Ke waha maila Haleakala ma ke kua o Pa'upa'u,
Kuu kane mai ka malu ulu o Lahaina,
Me he kanaka la ka lau oia ulu ke ike aku,
I ke ani peahi mai i ka makani,
Kuu hoapili i ka ale kawahawaha o Pailolo
E paio ana ia ale me ka makani,
Eia au la e Kawaihoa—e! aloha oe,
Kuu kane i ka lai o ke Kaona,
Mai ka la kanaka nui o Ulakoheo,
Aloha kuu hoa i ka i-a mili lima o ka aina,
Mai ka ululaau i kai o Mamala
Malama loko i ka ukana a ke aloha,
He lei haule ole ia na'u e noho nei,
E kono nei i kuu waimaka,
Kuu lei aloha o kuu kane—a,
Auwe kuu kane—e.
Kuu kane i ka ua haao o Nuuanu,
Ke hoopulu iho la i ka maka o ka ahihi,
Kuu hoapili mai ka makani anu o Kekoolau
Aloha ia aina pali welauloloa,
Kuu kane mai ka uka o Kaliuwaa,
Aloha ia wahi a kaua e noho ai,
Kuu hoa pupuu o ke anu me ke koekoe,
He hoa alo i ka ua me ka makani,
Kuu hoa ohumu o ka po me ke ao,
Hoa uhai aloha o ke ala ke hele maua,
Auwe— e, kuu kane—a.
Aia paha kuu kane la me Wahineomao,
Ke lawe ia 'la i Puuokapolei,
I walea i ke kui pua ohai o Kahelu,
Walea aku la i ka leo lea o ka manu o Kaiona
Hoohihi aku la oe i ka wai a ka liula,
Auwe kuu kane—a kuu hoa pupuu anu—a
MALIAKAMALU.
Kanikau aloha keia nou e Aniani,
Kuu makuakane mai ka wai o ka piula,
Mai ka piha kanaka o Kanekina,
Aloha kahi a kaua e hele ai,
Ka malu o ia hale makamaka ole,
Hookahi no makamaka o ke dala,
Auwe kuu makuakaune— a.
Kuu makuakane mai ka wai o Peleula,
Alaila ka uhane ku nana,
O ke ahe mai a ka makani,
Aia paha ka uhane i ka lau o ke koa,
Koa ka uhane hele i na pali,
Pali ke aloha hiki ole ke ka-ua aku,
Auwe kuu papa kuu mea e pono ai o ka makua,
Aloha au ke keiki makua ole—a,
Auwe kuu makuakane hoi—e.
Aia ka uhane la iluna o Kaniakapupu,
Ua walea paha ka uhane i ke kui pua lei ahihi
Hoohihi aku au e ike i ka uhane o kuu papa
O kuu mea aloha pau ole—a,
Auwe kuu makuakane—e.
MALIA-LIILII.
Kanikau la he aloha nou no e Aniani,
He uwe helu mai o Mikoliana,
Kuu kane mai ka la maka poniuniu,
Mai ka ia haaheo i na lima,
Mai ka piha i ku-a i ka leo o na kanaka,
Aia paha ka uhane o kuu kane ilaila,
E huli ae ana au a loaa hoi mai maua pili,
Auwe kuu kane kuu mea aloha—a.
Aloha ke kane ka hoapili o Nuuanu,
Anu ka uhane hele i ka lau o ke kawalu,
E wawalu aku ana i ka hoa
He ole ka maliu mai—a,
Aia paha oe me Poki me ke kupueu o ka nahele,
Hala ka uhane la lilo,
Noho iho nei makou me ka u me ka minamina,
Auwe ka mea minamina pau ole he kane—a.
MIKOLIANA.
Kanikau aloha keia nou e Aniani,
He uwe helu mai o Aiona,
Auwe kuu kaikaina kuu hoapili la,
Pili aku kaua o ka ua me ka makani,
Auwe kuu mea aloha pau ole o kuu kaikaina,
Ua haalele mai oe i ka pili a kaua,
Noho iho au me ka ua me ke aloha ia oe—a,
Auwe kuu kaikaina mai ka hale imi loaa,
Loaa ka pono ia kaua haalele oe,
Auwe kuu kaikaina hoi—e.
AIONA.
Kanikau aloha keia nou e Aniani,
He uwe helu mai o Akiu,
Aloha ino no kuu punalua, kuu hoa a-e ale,
Mai ka makani pa mahope,
Pa ka uhane i ka ehu o ke kai—la,
Auwe kuu punalua kuu mea minamina pau ole—a,
Aloha ka halelana i ke kai,
Nana hoi kaua i lawe mai,
A loaa ia kaua ka aina o Kanehunamoku,
Huna ka uhane nalo haalele i ka pili a maua— a,
Auwe kuu punalua—a. Mai ka leo o ke oeoe o Ulakoheo,
Lawe o Kaula i ka la lilo,
Lilo ka uhane nalo i Kahiki,
Hiki mai ko aloha e uwe no au—e,
E uwe pauma aku ana au i ke aloha o kuu punalua,
E i ala hoi—e, hoi mai kaua—a,
O kuu mea minamina pau ole, auwe—a.
AKIU.
Kanikau la he aloha nou no e Aniani,
He uwe helu mai o Keala,
Kuu kane mai ka hale piha i na keiki o Kina,
A Kina ka uhane hoi i Kuaihelani,
Auwe ka uhane o kuu kane ka mea aloha—a,
Aloha ka hoapili o ka wahine he kane—a,
Auwe kuu kane kuu lei hemo ole he aloha,
Ka uhane paha ia o kuu kane,
Aia la me Kanehunamoku,
Huna na maka nalo i ke ao uli a Kane,
E Kane— e hoihoi'na mai ka mea aloha he kane—e,
Auwe kuu kane—a.
MELE KEALA.
Kanikau aloha keia nou e Aniani,
He uwe helu mai o Heulu,
Auwe kuu punalua, kuu hoa ohumu
O kahi kanaka me kahi kanaka ole,
Mai ka la wela o Ainahou,
Mea hou ka ike ana i ka uhane o kuu punalua,
Auwe kuu mea aloha pau ole,
Haalele mai nei oe ia makou,
I n a hoa o ka ua me ke anu,
Anu ka uhane hele a Kahikiku,
Ku nana ka uhane—a,
Aia paha me Malio i ka po,
Auwe kuu punalua,
Malia no ka oe i haalele ai ia makou,
Ua loaa kou hoa pili—a,
Auwe ka mea aloha pau ole o Aniani,
Auwe kuu punalua—a.
HEULU.
Ulakoheo, Ianuari 1, 1876.
NA Buke
I HOOLAHAIA E KA PAPA HAWAII
— ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12.00
Baibala Hemolele Nui ili elele kaekae wai gula. 5.00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula. 8.00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele.....4.00
Baibala Hemolele ili eleele.....2.00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi.....3.00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula.....1.00
Kauoha Hou ili eleele..... .75
Moolelo Ekalesia..... .50
Haiao ili lahilahi..... .10
Hele Malihini ana..... .25
No ko ke Akua ano..... .25
Hoike Palapala Hemolele..... .25
Moolelo o Heneri Opukahaia..... .15
Hoike Akua..... .25
Wehewehehala..... .25
Ninau Hoike ili manoanoa..... .50
Ninau Hoike ili lahilahi..... .20
Kumumua Kula Sabati..... .20
Buke Lawe Lima..... .10
He Buke no ka Pope..... .15
Ui Kula Sabati Helu 3..... .25
Ui Kula Sabti Helu 4..... .15
Ui Kula Sabti Helu 5..... .25
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... .10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala; elua ano.....2.00
Buke Wehewehe Ano Mataio.....1.00
NA KAUOHA HOU PAKEKE.
Ili gula nani.....1.50
Ili eleele kaekae nani..... .50
ILI eleele..... .35
KAUOHA HOU PAKEKE ME NA HALELU.
Ili gula nani.....1.70
Ili eleele kaekae wai gula..... .65
Ili eleele..... .50
NA HALELU PAKEKE.
Ili Gula nani..... .50
Ili eleele kaekae wai gula..... .30
Ili eleele..... .20
Ka Hae Hoonani (Buke Mele)..... .25
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani.....1.75
Himeni Hawaii.....1.00
Kumu Leo Mele ili manoanoa..... .50
Kumu Leo Mele..... .10
Li ra Kamalii..... .25
Li ra Hawaii 1848..... .25
Li ra Hawaii 1855..... .25
Hae Hoonani..... .25
Leo Hoomana..... .20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hui ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetiso ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka inu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Aia ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii ma ka huina o Alanui Betela me Alanui Kalepa, e kokoke ana i ka Hale Leta. J. F. POKUE.
Kakaule ta o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o ko Hawaii Pae Aina.