Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 50, 9 Kekemapa 1875 — Page 2

ʻaoʻao PDF (1.17 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, DEKEMABA 9, 1875.

          I KEIA LA, ke hoea aku nei ka kakou pepa me kona kino hou, i hoonui ia, e like hoi me ka lono i hai mua ia aku imua o na makamaka. Ma keia Helu, e hoomaopopo iho ai oukou i kona ano, kona kino, a me kona mau hiohiona. O ka mahalo ana, aole ia makou ia; aia no ia i na makamaka; hookahi nae a makou mea e hoomaopopo ae, oia no ka lana o ka manao e holopono ana na kaunu a loko, e lawa ana ko oukou makemake, a e makepono ana ko makou luhi, o ka hoomanawanui ana me ka hooikaika, aole no ka mea hookahi a kakaikahi paha, aka, no ka lehulehu holookoa mai Hawaii a Niihau.
          Ua kau nui ko makou iini ana no ka moku o Keawe; ua lana e apo lokahi mai ana lakou; no ka mea, aole no hai, aka, no kona iwi kuamoo ponoi keia oiwi.
          Ua kaena hoi makou no Kama a me kona mau Pokii au i ke kai. Ua ike ia, ua maopopo ia Hina, a aohe olelo ana no laua 'la aku. He ewe keia, a e ike ana no i ka hoa haihai olelo, hookipa.
          No lalo i ka moku auau wai o Mano; aohe leo, no ka mea, ua ike ma ka hihio, ua lohe mai ka hanehane. He Io, he Pokii, eia mai ke au aku la; o ka ike a hookipa kau.
          O Kakuhihewa hoi, aohe au oni. No kou puhaka ia, a o kau ka nana mai me ke aloha anuhea.
          O Ka LAHUI HAWAII no ka LAHUI HAWAII, eia mai me kona maka, e pahola aku ana i kela me keia makamaka e apo mai ana i kona helehelena makamaka oiaio i kana makana he
"ALOHA."

          Ua kamailio pinepine a maumaua no hoi makou malalo o ka ninau "Ahaolelo o 1876," i na la i hala ae, a ke kamailio nei no a e kamailio hou aku ana no; no ka mea, ma ko makou manaopaa, he kau hana nui, a he kau hoi no Hawaii e hoike ai i kona ano kanaka. Iloko o ke kau o ka Ahaolelo i hala, ua ikeia a ua maopopo i na makamaka, ua lilo i na Hawaii ponoi na hana a pau; a ua ikeia no hoi ke ano o ka lakou mau hana. He mea makehewa paha ia makou ke kamailio ana'ku a hai papa aku i ke ano o na hana a na Lunamakaainana o ia kau; no ka mea, ua ike maopopoia, a ua kamailio piha ia ma na nupepa. Eia wale no ka ninau : "He pono anei ia kakou ke hana hou pela i keia Kau ae?" Aole o makou hoahewa i ka noho ana o ke kanaka Hawaii ma ia noho, a hooponopono i kona aupuni iho; no ka mea he kuleana ia nona; aka, ke kuhi mai nei ka lima o ke kanalua maluna o na mea i ikeia o ke kau i hala!
          Eia kekahi, o na Hawaii ili keokeo, a o na malihini e ae, ua ike ia, ua loaa ko lakou kulana ma ka aina nei; no ka mea, he poe i loaa ka waiwai e waiho nei, he poe ma ko lakou hooikaika ana no lakou iho, o ka hooikaika ana noia no ke aupuni. O ka hapa nui o na waiwai o keia aupuni i keia la, aia i na ili keokeo, a he mea maopopo, aole lakou e hana ana i kekahi mea e kue ana i ka holomua o ke aupuni a me ka lahui; no ka mea, o ke kuemi hope pu ana no ia.
          Ma ka noonoo akahele ana, a ma ka hoomaopopo ana no hoi i ko lakou kulana, ke manao nei makou, ua kuleana no na ili keokeo ma ka leo iloko o ko kakou kau Ahaolelo e hiki mai ana ; oiai o lakou kekahi o na koo ikaika o ke aupuni i keia la. A nolaila, ke manao nei makou, a e apono mai ana no paha na makamaka, he mea pono e wae pu ia, ma ke ano kaulike, na aoao a elua, no ka holomua a me ka pomaikai o ko kakou aupuni. He manawa hou aku, a e kamailio hou aku ana no makou ma keia ninau no ka pomaikai o ko makou poe makamaka.

          KOKUA, a mahalo makou i na kalaimanao a ko makou makamaka Kuokoa , o ka pule i hala iho nei, e pili ana i ka Opiuma a me ka Waiona . He mea hou keia ma kona mau kolamu, a he mea hoi nona e hilahila ole ai. He oiaio kana, o ka opiuma a me ka rama, ke kuai ia nei i keia la; ke inu a ke puhi laulaha ia nei mawaena o ka lahui Hawaii. Ke makemake nei nae makou e ho-oi iki aku i ke kamailio ana ma keia mea, me ka lana o ka manao,e hoapono mai ana no ka lehulehu no ia mea.
          Iloko o na makahiki elua i hala ae nei, a hiki mai i keia la, ua hoomaopopo ia, a ua hooia ia hoi, ka nui a me ka weliweli o ka hana a keia mau kumu hoopoino ola, mawaena o na mamo Hawaii. I keia la, ua hiki wale no i kekahi ke hele aku a komo maloko o na ana poopoo o na Pake, a e ike ana oia; aole no hoi oia wale, aka, e ike mau ia ana ma na kikee alanui na helehelena o na kane a me na wahine ui a mohaha o na la i hala, ua hele a lena, hohoma, ano like ole me ka helehelena kanaka, a me he la e kau maoli mai ana no ka huaolelo opiuma maluna o ko lakou mau hiohiona. Ua lilo iho la ka wahine opio i kupono e lilo i makua a i hoola no kona lahui i mea lapuwale ; a o ke kanaka opio hoi, ke koo ikaika o kona aupuni, ua haule iloko o ka lua lapuwale—a he manawa wale no, ua kau mai la ka haawina hopena o  keia laau make, a hala loa aku la ma kela aoao o ka muliwai o ke ola.
          Pela no hoi ka waiona . He mau mahoe laua. Ua hai aku makou i ka moolelo weliweli o Naeole ma ka pepa o ka pule i hala ; a ke mau nei no ka pahola ia ana mai i ko makou lono, na hana lapuwale, ka poino a me ka pilikia, ka weliweli a me ke aloha pilihua. O keia luku a makou e kamailio nei; he oiaio , a e hooia mai ana no ka wahine puhi opiuma a me ke kanaka inu waiona ; no ka mea, aole o makou wale ka i ike a hoomaopopo, aka o ke aupuni a me ka lehulehu holookoa.
          A pehea oe e Hawaiii ? E kali ana anei oe me ka manao e pau wale ae ana no keia pepehi a luku i kou lahui? Aole! Ua hala ka wa o ke kali ana. Ua hapai mau ka leo nui kalakala o na nupepa no na makahiki loihi e kinai ia, ua ike mau ia na poino a me na pepehi kanaka mai ka hoomaka ana mai o ke au o keia mau enemi; a ke kau mau nei ka hoopai kaumaha a ke kanawai o ka aina; a hiki mai i keia la, ke nee nei no imua, a me he la, ua oi pakela aku ka wela hahana o ke ahi. Ke lalapa nei—a ina e hoohakalia e like me ka mea mau, alaila, he ninau no ka manawa, a e alakei ae ana oia maluna o kou mau kaupoku, alala, ua hala ka manawa kupono. E paa ka manao. E maloeloe a wiwo ole ke kino, a e koa, mai kuemi hope; no ka mea, he mana kou no kou lahui, kou aupuni, a no kou inoa hiwahiwa.
          Heaha ka pono kaulike? Aole anei o ka haule ana o kekahi malalo o ka mana awahia o keia mau Moi o ka luku; ka lawe ana aku hoi mai ka ohana, ka lahui a me ke aupuni; aole anei ia he kapae a hoopoino hoi i ka pono a pomaikai o kela a me keia pakahi o kakou? Aole anei ma ka poino ana o kekahi ola hookahi, he poino like ia no ka lahui? Oiaio! A aole mea nana e hoole. O ke aha aku koe. Elua wale  no hana i koe ia oe e Hawaii. Akahi. No kou ola , e hooko ia e na luna aupuni kau noi. E hoomaka ia ano , ka pulumi ana i keia ino ; no ka mea o ka lahui, oia ke aupuni; a i nele i ka lahui , auhea ke aupuni ? Alua. Ke hooko ole ia kau noi illegible letters kou ola, alaila, ma o kou mana, e wae ae i na kanaka kupono; aloha aina, a aloha lahui; ka poe hoi i ike a hoomaopopo me ka manao hookanaka i ke kulana o ke one hanau i aloha nui ia; a hoouna aku imua o ka Ahaolelo e hiki mai ana, me ka makaukau e hooko i kau noi hookahi, i lanakila ai kou mau mamo maluna o keia mau kumu lawe ola.
          Ke kamailio nei makou me ka oiaio, no ka mea, ua ike a ua kali no ke ala mai o ka mana aupuni e hoao e kokua i ke ola o ka lahui ma ka hooko ana i ko lakou makemake : a mahope o ka hoomaopopo ana i ke kulana a me na loina hiohiona o ka manawa; ua hiki ole ia makou ke kaohi, a ke pahola hou aku nei i ka leo hoolana manao imua o na makamaka.

He Pepehi Kanaka Anei?

          Ua loaa mai ia makou ka lono pilihua no kekahi moolelo kaumaha, e pili ana i ka loaa ana o ke kino make o kekahi Pake e lana ana ma ka muliwai o Wailua i Kauai. Mahope iho o ka loaa 'na o kona kino make, ua ninaninau ka luna makai Wilcox, a malalo o na hoakaka i loaa ai, ua hopu iho la ia i kekahi kanaka nona ka inoa o Lahaina, ma ke ano, ua manoia malalo o na kumu nana i pepehi keia pake. Aole i loaa mai ia makou ka moolelo piha o keia hana manaonao; aka e like me ka mea i loaa mai ia makou, pela no makou e waiho aku nei imua o na makamaka; "He Pake keia i kepa ia ma kekahi wili-ko, a o kana hana mau ka holo ana maluna o kekahi waa i na ahiahi a pau ma kekahi aoao o ke kahawai i olelo ia. I ka la i oleloia, ua nalowale iho la ia, a hala ka auina la, a hoomakaia ka hoohuoi, a i ka wa i hele ia'ku ai e imi, ua loaa 'ku la kona kino make e lana mai ana iluna o ka ili o ka wai. Ua ano manaonao kona helehelena, e hoike mai ana ua pepehiia e kekahi mea. Ma ka ninaninau ana e ka makai nui oia mokupuni, ua hoike ia he mau kumu kupono no ka manao wale ana 'ku na Lahaina i pepehi keia pake, a ua hopu koke ia oia. I ka hui ana o ke Kiure Koronero, ua hooholo elua, no ka make ma ka pepehiia, a ekolu, he make no kekahi kumu e ae.
          He Kanawai paa keia, aole ma ke ano o ke aupuni wale no, aka, ma ke ano o ko ke kanaka noho 'na. Heaha la ke kumu? Aohe a makou kumu hookahi e hoomanao ae ai, e hiki ai i kekahi mea ke pepehi a make kona hoa kanaka.
          Auwe! ke kanaka pepehi i kona io, a lawe wale me ka aihue i ke ola makamae a ke Akua i makana mai ai; he haumia pau ole i ka holoiia, a he amana ka hopena. Aloha wale oe e Lahaina ina nau keia hana, no ka mea, e nalo 'na imua o ko ke ao nei kau hana ana, aka ua ike ia e ko ka lani, a nana no e hoopai mai, ma ka hoike ana mai i kou haumia. E weli kakou, a e hookaawale.

He Pomaikai anei no Hawaii?

          Ma ka po o ka la SabatI hope o Novemaba, i hoike ai o Mr. J. T. Waterhouse (oia o Walakahauki) i na mea ana i ike maka ai iloko o keia huliamahi ana mai nei o kanaka i ka pono ma Enelani, Sekotia a me Kaleponi. Ma ka luakini ma Kaumakapili kahi ana i kamailio ai; a ua hele ka hale a piha ano e ia po. Aohe wahi kaawale e noho iho ai. Hookahi hora me ka hapalua oia halawai ana me ka maluhia loa no hoi o ke anaina, a me ka ilihia. Me he mea la malaila no ka Mea nana ka hana.
          I ka po o ka la Sabati mua o keia mahina, he anaina nui ka i akoakoa ma Kawaiahao; a imua o ia halawai i kamailio ai o Mr. W. H. Rice, (oia o Laiki) o Lihue, Kauai. Ua kamailio oia ma kela Pauku ma Mataio, Mokuna 11 : "E hele mai oukou, e ka poe luhi a me ka poe kaumaha, a na'u oukou e hoomaha aku."
          Ia makou i noho ai a lohe i keia mau haiolelo elua, me ka nana pu aku i kela mau anaina nui elua, me ka hoomaopopo pu ana i ke ano o ka hana a ka Uhane ma Amerika a me Enelani i keia wa, ua hoala ia, mai keia ninau iloko iho o makou ; o keia pomaikai nui i ike ia ma ia mau aina, aole anei i lawa like ia pono o ko kakou aina a me ko kakou lahui e noho nei? Ke manao nei makou ua lawa no. O ka Makua o keia mau lahui, oia no ka Makua hookahi o keia lahui. Ua aloha oia i ko kakou lahui me ke aloha hookahi ana i aloha ai ia lakou. Ina pela aole anei he mea pono ia kakou e imi i ka pomaikai e haawi ia nui mai nei maluna o ia mau aina? Heaha ko kakou mea e nele ai? Aole anei no kakou iho ko kakou nele?
          I ka hoi ana mai nei o Moody a me Sankey mai Enelani mai, ua hoomakaukau laua e lawelawe i ka hana ma ka Mokuaina o Nu Ioka. Ma ke kulanakauhale o Brooklyn ua hoomakaukau ia kekahi hale halawai no laua e lawa pono na wahi noho no ewalu tausani kanaka, i ka hiki ana aku nae i ka la a me ka manawa i hoolaha ia no ka halawai, ua akoakoa ae he umikumamaono tausani kanaka. Pela iho la ke ano o ko laua hoomaka ana i ka hana malaila. Me he mea la e haawi ana ke Akua i ka pomaikai maluna o ka laua hana ma Amerika, e like me Kona hoopomaikai ana i ka hana ma kela aoao o ka moana.
          Ke nee mai nei ka pule mua o ka makahiki hou. Oia no ka wa e imi lokahi ai na haipule he nui o ke ao nei i ke aloha o ke Akua, a e noi no ka mea a lakou e makemake ai. Ua hoolaha makou ma ka pepa o kela pule aku nei i ka Papa Hoike o kakou no na hana o ia hebedoma. Aole anei he mea pono ia kakou ke hoomakaukau mua no na hana o ia mau la haipule? Ae, pono loa. Alaila e pomaikai ana kakou. E hooponopono i na hihia ; e mihi i na hewa, a e hookaawale aku. E imi i ka maemae kupono o ka naau. Ua oleloia, "o ka poe maemae ma ka naau, e ike lakou i ke Akua." Oia ko kakou pono. Ina e ike kakou i ke Akua, a ia Iesu a me kona Uhane ma ka naau, o ko kakou ola no ia.
          Mai kakali na Ekalesia no keia hana hoomaemae. E hoomaka koke, a ke manao nei makou e ike no kakou i ka hua nui o na hana a ka Uhane iloko o ka makahiki hou. Eia no ia kakou ko kakou nele, a eia no me kakou ka pomaikai ke imiia. "O ka mea noi e haawiia iaia; a o ka mea imi e loaa iaia."

He hana ino.

          —Ma ka Poakahi iho nei, i ka wa e hoolewa ia'na kekahi kupapau ma ka ilina ma Kawaiahao, hele mai la kekahi kanaka ona, a o ke kane no ia o ka mea make, o Keliihapa kona inoa. Ma ke kae o ka lua kahi ana i hoomaka ai e hakaka, a kulai aku la oia i ka makua o ka mea make iloko o ka lua. He hana hilahila loa ka keia kanaka, kue i ke kanawai, aole nae he makai nana e hopu, a ina he makai, aole no paha e hopu ia ana. Ua wawahi no hoi oia i ke kaa kupapau.
          —Ma ka Poaono iho nei, i ka wa e hoolewa ia'na ke kino kupapau o S. P. Kalama, ua ike ia'ku la kekahi o na hoa o ka puali kinai ahi Helu 4,ua ona. He kanaka ehu, a ke mau nei ka alina o ka mai hepela maluna o kona maka. Hilahila ole oia i kana mau hana haukae iloko o ke anaina pule no ka hoolewa kupapau.
          —Ma kekahi hoolewa kupapau a makou i hele ai mamua aku nei, ua ike makou, ua aneane kulai ia ke kahunapule iloko o ka lua; e ole kona hooki e ana i ka pule a hookaawale iaia iho, ina no ua haule. Me ke kau pono ana mai o keia mau mea imua o ko kakou mau maka, ke hookuu wale ia nei na hana e ulu ai a mahuahua loa ka ona. Ke kukulu ia nei kekahi hale kuai rama hou ma ke Alanui Nuuanu, na Akoni Manuela. Aia mawaho oia hale na kanaka e kiai ana, e like me ka pueo e imi ana i ka iole, o ke ake nui e paa ka hale a kau mai na omole me na kiaha, o ke komo aku no ia o kela a me keia a inu e like me ka makemake. Aole makai nana e papa. A e lawelawe pu ana na makai ma ka hehi ana i ke kanawai. He mea aha la ka waiwai o ke aupuni no ka uku o na laikini kuai rama ke hoohalike ia me kona poho ma ka make i hoohua ia mai ma na waiona? Ke i nei makou, ua oi loa aku ke poho. A ke olelo nei makou, o ke kanaka e haawi ana iaia iho e ona, a hele aku e hoohaunaele i kekahi aha hoomana a anaina hoolewa paha, he pono ke hopu ia kela mea a e hoopai ia ma ke kanawai. A o ka mea hooikaika e hoopakele i ke kanaka o ia ano mai ka lima ae o ke kanawai, he enemi ia kanaka no kona lahui. A o ka makai ma keia kaona e kue ana i ke kanawai, he pono e hookukeia oia mai ia oihana aku. Ua aa loa ka poe kue i na kanawai i keia wa, a o kekahi kumu o ko lakou makau ole, oia ko lakou ike ana ua kokua pu na makai mamuli o ka lakou mau hana. Ke hopohopo nei makou no ka hopena o keia mea. Ina e lilo ko kakou oihana makai i mea lapuwale; a ina e huli ka mana o ka oihana makai mamuli o ka poe hehi kanawai, a kokua e hoomalu ia lakou, alaila ua pau ka mana o ke kanawai ma keia aupuni, alaila, aole mamao loa ka poino.

E na makamaka!

          No ko makaou manao nui e hoolilo i ka kakou elele ahailono i mea holomua no ka pono kaulike o kela a me keia ma na kumu hoonanea o ka ike a me na mea e ae, nolaila, ua hooikaika makou a ua hauoli i ka hai aku ia oukou, e like me na mea malalo iho, no ko kakou pomaikai; 1.—Ua ae mai a ua hooia mai hoi ka Rev. C. B. Andrews, (Anaru) o ka ua Ukiukiu o Makawao, e hoolawa mai i ka kakou pepa me na moolelo hoonanea o na mea kaulana ma ka Baibala, no ka pono o ka kakou mau pulapula, mai ka hoomaka ana o ka helu mua o ka M. H. 1876. O keia mea, ua maopopo ia makou, aohe makua keiki e hoole 'na i ka pono o keia hana; nolaila, ua hauoli makou, me ka mahalo nui i ka lokomaikai o keia makamaka.
         2.—No ka waiho moakaka ana a no ka pomaikai hoi o na hoaloha a pau o keia pepa, ua hoao nui makou, a ua loaa ka lokomaikai o ka makamaka Rev. J. Bicknell, (Bikanele) e hoolawa mau mai ia kakou me na hoakaka no ke kulana o ko kakou mau Ekalesia. O keia mea, he hana ku i ka mahalo nuiia, no ka mea, he waiwai nui ko na Ekalesia e loaa mai ana. Ma ka hoomaopopo ana o kekahi mea, ma na hoakaka ana a kekahi kanaka noeau i ke kulana o kona kahua, ke manao paa nei makou, he waiwai nui ia nona, a ma kona waiwai ana, o ka waiwai pu ana no ia me ka Ekalesia. Nolaila, ua manao paa makou no keia mea, no ka mea, he pomaikai ka haawina e loaa mai ana.
          3.—No ke ola o ka lahui a me ka pono o ke kino a me ka uhane o ke kanaka, ua makaukau makou e hai aku me ka hauoli imua o na makamaka, e hoea aku ana imua o lakou he hookahi kumumanao i kela me keia mahina; hakuia me ke akahele a me ka noeau e na Kahunapule o kakou a puni na mokupuni. E hoomaka ana iloko o Ianuari me ka oluolu o ka Rev. M. Kuaea. O keia hana, he ku maoli ia i ka pomaikai o ka lahui a me ka aina; a aole wale no hoi oia; aka, ma ka hoike akea ana o na makamaka Kahunapule i ko lakou mau kukulu manao ma ke akea e like me keia, o ko lakou hooia ana no ia no ko lakou iini no ka lahui a me ka aina makua; a me he la, o ka haawina oi ia malalo iho o na makemake o ka Haku. Nolaila, no ka pomaikai o na mea a pau, eia makou ke hooia aku nei i ka lokomaikai o keia mau makahiki, imua o ka lehulehu, me ka lana o ka manao, aole loa e nele ana ka apono mai o ka lahui holookoa i keia, oiai, he pomaikai a he ola no kela me keia.
          E panai aku i keia, ua hauoli no makou i ka hai aku i ke akea, he nui a lehulehu na kanaka Hawaii a me na poe e ae, i ike ia a i maopopo hoi ko lakou akamai a naauao ma keia mea he kukulumanao; i makaukau e haawi mai i ko lakou mau hoakaka ana ma na ninau hohonu a pili pomaikai, no ko kakou pepa, a ke hauoli piha nei makou no keia mea. He oiaio, ke hiki mai ka makahiki hou, na oukou no e na makamaka e hooia mai.

          Ke hoomaka hou mai nei ke aliiwahine hoomalamalama o ka po e pahola i kona nani maluna o na papalina o ka honua, a ke pii aku kekahi ma ke alanui Emma a ku malalo mai o Puowaina, alawa mai na maka i ka waiho molale aku o ke kulanakauhale me kona nani a pau, hoomanao ae la makou i na huaolelo, "Pale ke kua mahina ke alo, aohe puu aohe kee."

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Dek., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

5 Hapaha mua ..... 3 24.8 PM
12 Mahina piha ..... 9 14.1 AM
19 Hapaha hope ..... 4 24.4 AM
27 Mahina hou ..... 8 32.9 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...6 25. AM. ..... Napoo la...5 13. PM
8 Puka la...6 30. AM ..... Napoo la...5 14. PM
15 Puka la...6 33.3 AM ..... Napoo la...5 19.3 PM
22 Puka la...6 37. AM ..... Napoo la...5 5.21 PM
29 Puka la...6 40.2 AM ..... Napoo la...5 24.2 PM
31 Puka la...6 41.5 AM ..... Napoo la...5 25.5 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.

Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Ma ke Kilauea o ka Poakahi iho nei, i holo aku ai ke Kiaaina me ke alii Liliu.

          Ke hikiwawe mai nei ka haalele ana mai o na moku okohola i ko kakou awa nei.

          O ka Moolelo o ka Aha Lunakahiko o na Mokupuni o Maui, ua hookaulua ia a hiki i keia pule ae.

          Ma keia ahiahi e puhi hoonanea ai ka poe Puhi Ohe ma ka Malu o ka Emma Square; ma ke kono a ke Kiaaina.

          Puiwa aku la ka lio a Mr. Wm. Austin (Mahuia,) ma ke alanui Papu inehinei, a nahaha kona kaa huila-ha.

          Ma ka Poalima aku nei i hala, i ku mai ai ke kiapa hao Aglaia mai Livapula, Enelani mai, iloko o na la holo he 169.

          E ike ia ma ke poo o ko kakou kolamu Hunahuna Kuloko ka Papa Kuhikuhi Manawa a Capt. D. Smith, no keia mahina.

          Ua manao ia a keia Poalua a Poakolu ae paha e ku mai ai na mokuahi Mikado a me Kulanakauhale o Kapalakiko mai Kapalakiko mai.

          O ke 37 keia o na la o ke kaawale ana o ke kiapa D. C. Murray no Kapalakiko, a e ku mai ana paha mamua o ka puka ana o ko kakou pepa o keia pule ae.

          Ua makaukau iho nei ka buke Annual a T. G. Thrum; he buke hoikeike i ke kulana a me na ano o ko kakou pae moku nei.

          Ua hookohu ia o Rev. J. Manuela i Kahu Kula no ka Apana o Koolaupoko, Oahu. Ma ka makou ike ia Manuela he kanaka kupono ia no ia Oihana.

          Ua hauoli makou i ka ike ana aku i ke Alii Liliu iwaena o ka Papa Himeni o Kawaiahao i ka po Sabati iho nei; a ua hoomaopopo kdke makou i ke ano eleu o na leo mele.

          Ua wehe ae nei o J. W. Crowell he keena ai hau huihui hou ma ke Alanui Moi, ma Waikiki iho o ka hale kuai o Dilinahama ma. He anu, he hui, aole nae no ka Waikoloa, aka, no ka hau anu aenei no o Nuuanu.

          Mawaena o na leta i loaa mai ia makou ua loaa pu mai he ''moolelo no William L. Lee," kekahi o na Lunakanawai kiekie a Lunahoona o keia mau pae moku i na la i au e aku la. I keia makahiki ae e puka aku ana.

          Ke nee nei ka holo ana o ka hana a na Hui Hoolewaiona i keia mau la ; piha a laukanaka na halawai hoohauoli. O ko makou hauoli keia, a ke poloai aku nei i ka lehulehu e hoao, a e ike ia no me ka hala ole ka pomaikai.

          E hoomaha ana na Kula Aupuni Beritania o keia kaona, mai ka Poaha, Dekemaba 23, a hiki i ka Poakahi, Ian. 10, M. H. 1876, a hoomaka no ka hapaha mua ma ka la 10.

          Ke hauoli piha nei makou no ka hai ana'ku i ka hoomau ia o ko kakou pomaikai ma ka lokomaikai mau mai o ka makua Rev. L. Lyons, (Laiana,) o Kohala, ma na mele a me na nanea hoonaauao o ka pono maluhia.

          Ma ka po o ka Poalua iho nei, ua make emoole iho ia o Mrs. R. F. Bickerton. O ke kumu o kona pilikia, oia no kona inu ana i ka laau ( laudnum ) hoohiamoe no kekahi eha ; aka, na inu ia a oi aku mamua o ka lawa kupono ; a nolaila kona pilikia.

          Ua komo kolohe ia ae ka hale noho o Mr. M. B. Beckwith, ma ke alanui Nuuanu, i ke awakea Sabati iho nei, a ua aihue aku la he $8.25. Ua ike ia kekahi kanaka opio e hemo mai ana mailoko mai o ka hale ia auina la, aka, aole i manao ia he kolohe kana hana. Na ka hewa no e hoike mai iaia iho.

          Ma Makawao, i ka auina la Sabati, Nov. 28, ua loaa aku he kanaka o Keala kona inoa i kaawe iaia iho maluna o kekahi lala kumu Kukui me ka hainaka; ua loaa ae keia kanaka i kekahi wahine a ua aneane no e make, a ua make i ka Poalua. Ua kii ia ke Kauka Moffit, aka, aole nae he mea hiki ke hana.

          Minamina a hilahila no hoi makou i ka hana lapuwale a kekahi poe kanaka i ano kanakamakua ma ke kino a lapuwale nae ka manao. O ka poe i hele ae ma ka luakini o ke Akua, a hana i ka lapuwale i ka po Sabati iho nei ua illegible letters ia lakou a pau, a o ka hoolaha akea aku koe o makou ina aole e hooki ia ka lapuwale.

          O ka makou mau hoonanea e hoolaha aku nei i keia la, oia hoi na mea akahi no a hoea aku imua o ka lehulehu ma keia pepa, no keia helu wale no ia; e hoomoe ia ana, a hiki i ka hoomaka ana o ka makahiki hou, alaila, kuupau ia aku. O keia ka hoomaka ana o ka mahu, a kahi no a wili ia ke ki, ke hele a hiki mai ia manawa, e aneane ana i ka paa ole; a e paukiki ana ka makou makakila no ka pomaikai o na makamaka.

          Ma ke ahiahi Poaono aku nei i hala i ku mai ai ke kiapa W. H. Bessie mai Potalana mai, iloko o na la holo he 34, a maluna mai ona i kau mai ai he 415 pake, no kina, i hiki aku ka huina o ka lakou mau dala i ka $200,000 a oi. I ku mai keia moku no ka hoopiha ana i wai a me kekahi mau mea e ae, a holo aku i ka Poakahi nei no Honokaona.

          Ua loaa mai ia makou ka lono no ke kau ana aku o kekahi ulia poino maluna o Mr. William Harbottle, o Kapalama, i ke ahiahi Poakahi iho nei. Ua kaumaha makou i ka lohe ana mai, ua hai iho la kekahi o kona mau iwi aoao. Ke lana nei nae ko makou manao, e oiaio ole ana keia lono, a a e pale ana ka hana i ke kupuna aoo oia wahi.

          Walohia makou i ka lohe ana mai ua nahu ia e kekahi ilio nui a moku pu ka io, a kaheawai ke koko o ke keiki muli loa a ko makou makamaka Kalaimanao o ka nupepa Kalepa , ma ke ahiahi Poalima o ka pule i hala iho nei. Ua kamailio mua aku no makou no keia mea, a ina aole hiki i ke kanaka ke malama i kana ilio, he mea pono ka lawe ia ana e ka mea mana a hoopaa ma kahi maluhia e poino ole ai ka lehulehu.

          Haohao.—Ma ka Poaano, Nov. 13 i hala, ua haohao kekahi poe i ke kani honehone o kahi oeoe me ka manao o ke Kilauea, a i ole o ke oeoe o ka mahu wili-ko o Hanalei, eia ka auanei, o ke oeoe o Peleliilii, he wahi waapa uuku keia i hana ia me ka manao i mea e huki mai ai i na kao i hoopihaia i ke ko, a e hoomaka ana paha oia e ku-e kapakahi ma keia mua aku ma ka muliwai o Hanalei, heaha la ia ia Peleliilii, pu-a ka uwahi i ka ua lokuloku o Hanalei, ka hana a ka lima ike i piha i ka noonoo.  D. PUNIAWA.

          O ka haiolelo a Mr. W. H. Rice, i ka Luakini Kawaiahao, imua o kekahi anaina nui, ma ka po Sabati i hala iho nei, ua ku i ka mahalo nui ia. Ma Makaio, mokuna 11, pauku 28, kana haiolelo: "E hele mai oukou a pau loa io'u nei, e ka poe luhi a me ka poe kaumaha, na'u oukou e hoomaha aku." Ua haawi mai ia me na huaolelo moakaka i ke ano a me na loina o keia mau huaolelo, a ua pili io no ia kakou e na makamaka; no ka mea, i na e hana hewa ke kanaka, e maluhiluhi a ano piliwale a nawaliwali ana kona naau. "Nolaila, no kakou keia leo poloai," wahi ana.

          Hu ka aka i kekahi wahi makamaka kaaka i keia mau la iho nei. E ku ana ma ke kihi o ke alanui maluna o kekahi noho, a e kamoe mai ana i na kanawai me ke ano kuoo a naauao ma kona manao iho. E noke ana i ka nuku no ka hoole ia ka o na kanaka Hawaii i ka inu i ka rama. "O ka hana ino keia," wahi ana, "aohe make e ae e like me ka lawe ia ana aku o ko kakou mau pono kiwila," wahi ana me ka leo nui; "O ka hoomainoino maoli keia," me ka leo kuwo ia i pane ae ai. Ku mai la kekahi a heluhelu mai la i ka moolelo o Naeole ma ka Lahui Hawaii; Kuu iho la na wahi loio nei ilalo mai ka noho mai, kulou iho la kona poo a o ka mea hope loa i ike ia nona, e naku mai ana me he holoholona ala. Pomaikai ea?

NA LETA A NA MAKAMAKA.

          —O kau e Kimokeo o Kalawao, Molokai, ua loaa mai, a ke noi aku nei makou i kou oluolu e alawa ae ma kekahi kolamu, a e ike no i ka haina.
          —Eia kau e S. W. K. Kailiwaikaleponi, o Kalaepohaku, e puka aku ana ke hiki.
          —E ka makamaka R. P. Kuikahi o Hamakua, aohe mea nana e hoole kau, ke hoea mai ka mea nona ka inoa au i hai mai nei, o kona mau la keia e hoea mai ai.
          —O kau pane e J. E. Hart ia Daniela Keaweaimoku, e paiia no ina he mea hiki.
          —E kali iki ana kau e S. W. Kanikaea, ua komo loa ko kakou elele i keia hana ana, ei aku ua manawa.
          —Ua loaa mai kau e S. N. Kanakaokawai, o Hilo, e pane ana ia J. E. Hart, ua hookaulua iki ia, a hiki mai ka wa kupono.
          —Ke mahalo aku nei no makou, me ka poloai aku i kela a me keia e haawi mai i na nu hou o kela a me keia ano, aohe mea nana e kunukunu, a mai makau i ke kau leta mai.

Na kaalo Pouli o 1876.

          Iloko o ka M. H. 1876, he eha kaalo pouli. Elua o ka la, a elua o ka mahina, penei:
          1—E pouli hapa ana ka mahina ma ka la 9 o Maraki. E hoomaka ana iloko o ka 6 hora me 50 minute o ke ahiahi, a e pau ana iloko o ka 8 hora, me 50 minute o ke ahiahi; ma ka manawa o Honolulu nei.
          2—E pouli piha ana ka la iloko o Maraki, la 23; e ike holookoa ia ana ma ka Akau o ka moana Pakipika a me Amerika Akau. Aole nae ike holookoa ia ana maanei; aka, e aneane ana no i ka pouli piha. E hoomaka ana iloko o ka 7 hora me 30 minute o ke kakahiaka; a e pau ana iloko o ka 10 hora me 5½ minute o ke kakahiaka; ma ka manawa o Honolulu nei. O ka pouli piha loa ana, i ka 8 hora, me 43¼ minute; ka huina nui o ke anapuni pouli 0. 94.
          3—E pouli hapa ana ka mahina i ka la 3 o Sepatemaba; aole nae ike ia ana ma Hawaii nei.
          4—E pouli piha ana ka La i ka la 17 o Sepatemaba, e ike ia ana ma Auseteralia, Nu Zilani a me Fiji; aole nae e ike ia ma Hawaii nei.  W. D. A.