Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 46, 11 Nowemapa 1875 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, NOVEMABA 11, 1875.

KA LA 16 O NOVEMABA.

          O keia la, oia ka Poalua o keia pule ae, a oia ka la hoomanao no ka makana ia ana mai i ke ao nei, a o ka ae ana'ku hoi o na heluna makahiki o ko kakou Alii Moi KALAKAUA i ke 39. He la keia i kupono ia kakou e ka Lahui Hawaii e hauoli ai, o ka hauoli nae ma ke ano e hanohano ai a aole ma ka hoolapuwale ana ma ka kakou mau hana. Ua lohe mai makou, a ua hauoli hoi i ka hai aku, ke noho nei oia me ke kino oluolu, a pela hoi me ka ohana Alii o Hawaii. O ka hoomau ia ana o kona ola kino oluolu, ka maalahi o ka Ohana Alii, ke kupaa a kuokoa mau o ke aupuni, a me ka ulu hou, ka noho'na pono a maluhia, a me ka holomua ma na pomaikai o ka lahui, ko makou leo e noi haahaa ae nei i ka Moi Kahuhipa o ko ke ao holookoa.
"E ola ka Moi i ke Akua."

KE KAU AHAOLELO O 1876.

          Ke hoomakaukau mua nei kekahi o ko kakou poe kamaaina no ke kau koho balota no na lunamakaainana. A ma ka makou ike, me he mea la e nui loa ana no ka poe holo balota, e like no me na kau i hala, a e oi aku ana paha keia. O ka poe mua i noho iloko o ka Ahaolelo, a me na mea akahiakahi ; o ka poe i maa a kanaka makua ka noonoo, a me ka poe ano kamalii loa ; e pau pu ana lakou i ka holo balota ma keia kau ae e hiki mai ana, ke pololei ko makou lohe. Ma keia mua aku e hoolaha aku no makou i na inoa o ka poe e holo balota ana ma keia apana. Aka ano, ke makemake nei makou e hoike aku i kekahi mau hemahema i ikeia iwaena o kakou iloko o na kau koho lunamakaainana i hala.
          Eia kekahi o ia mau hemahema, o ka poe i haawi mai i ko lakou mau inoa, me ka i ana mai e koho aku ia lakou i poe lunamakaainana no kakou, he poe aloha ole lakou i ka aina hanau a me ka lehulehu ; ua ku ka oiaio o keia i ka hapa nui o ia poe, koe kakaikahi loa ka poe i aloha io ia Hawaii holookoa. Ua aloha lakou ia lakou iho. Ua imi lakou i ko lakou pomaikai iho, aole i ka pomaikai o ka aina hanau. Na ko lakou makee nui i ko lakou pomaikai iho i koi ia lakou e holo balota, no na wahi dala uku o ke kau, a me kahi hanohano o ka inoa. Ina e waiwai lakou, a e hanohano lakou, ua pono, ma ka lakou noonoo ana. He mea ole ia lakou ka waiwai, a me ka hanohano, a me ka maikai o Hawaii holookoa. Nolaila aia a komo ka poe o ia ano iloko o ka Hale Ahaolelo, o ka ulu loa ae la no ia o kela manao makee i kona pono iho, haalele ia mai la ka pono o ka aina holookoa, a hi-o aku la ka mea hanohano ma kahi e loaa hou mai ai kona pomaikai ponoi. Aohe hopo no na wahi haneri elua me kanalima, ua komo ia i ka pahu a ua wili ia ke ki, he dala ia iloko o ka pakeke. Mamuli pau ke kau Ahaolelo, a mahope aku he mau oihana ke haawi ia'na. Iloko o kela oihana Lunakanawai Apana, he mau makahiki loaa no kolaila. Iloko o kela oihana Luna Auhau, he halelaau maikai. Iloko ae hoi o kela oihana ae, he Luna Helu, he mau dala no.
          Aole makou e olelo ana, ua haawi ia na oihana pela. E kamailio ana makou no ka aoao hookahi. E lawe mai ana makou i na manao lokoino a me na noonoo pakaha i ka pomaikai o ka lehulehu, o kekahi poe he nui i komo i na Kau Ahaolelo o kakou i hala. A he oiaio, pela no ko lakou lawelawe ana, e like me kela a makou i hoike ae la maluna. A no ia mea, ua akaka loa he mea hiki ole ia lakou ke noonoo pono i na pomaikai, a e pale hoi i na pilikia, o ko kakou aina i aloha nui ia o Hawaii nei. Mamuli o ka hana a ia poe ua uwe ka Aina i ka eha, a ua aneane poho ka manaolana o ka lehulehu. O ka mea i kupono e komo i ka Ahaolelo ma ke ano he lunamakaainana, ma ke kanaka i hoole iaia iho, a i ae no hoi e lawe mai i ka luhi nui no ka pomaikai o ka Aina mai o a o, i keia wa ano a mau loa aku.
          Eia hou no kekahi hemahema o kakou, ma ka aoao keia o kakou, o na makaainana. Ua puni wale kakou i ka poe hele mai me na olelo hoomalimali imua o kakou e noi ana i ko kakou mau balota. Eia ia kakou ka mana koho. Ina e koho kakou i ka mea pono ole, aole anei no kakou ia hewa? Ua ike no kakou o mea, a o mea ma, he poe makaukau ole, a he poe hewa o mea ma, he poe lakou o kela kuni ae la maluna, eia nae, ua puni koke kakou i na olelo pahele a lakou, a haawi aku la kakou i ka mana i kekahi poe hana ino, aloha ole i ka aina hanau, e hana mai i ko kakou mau Kanawai. Ua ku anei ia i ko kakou ano naauao? Aole. Aole anei o ka hoohaahaa loa ana ia i ko kakou kulana? Pela no ; no ka mea, aia a ike ia ka poe hoopilimeaai, a me ka poe naaupo, a me ka poe hana ino, e noho ana i poe lunamakaainana, a i ninau iho ka hana, nawai lakou i koho ? Eia ka haina, "ka, na lakou makaainana no." A hewa pu kakou. E hooko aku no kakou i ko kakou mana koho maluna o ka poe kupono no ia oihana, aole hoi maluna o ka mea nana kakou e hoohilahila mai.

HE LEO IMUA O OUKOU!
E NA MAKAMAKA!!
Hoomahuahuaia ke kino o Ka Lahui Hawaii!

          He au ka manawa! Mahope iho o ka launa pu ana me oukou ma na kolamu o ka kakou Elele kalai manao no na mahina he umi, i naue hope aku la ma na eheu hookaulua ole o ka manawa ; mahope iho hoi o ka hooikaika a me ka hoomanawanui ana iloko o ia manawa no ko kakou lanui i aloha nui ia ; a ma o ka hoomaopopo ana i ke kulana o Hawaii, a me na koni ana o na puuwai o na oiwi o ua aina makua nei no ka hoomau ana a me ka hoonui ana ae i ke kino o ko kakou nupepa, "KA LAHUI HAWAII," mamuli o keia mau kumu nui a me kekahi mau kumu moakaka e ae he lehulehu wale ; ano, ke pahola laulaha aku nei makou i keia leo hoakaka no ka makou mau hana i manao ai e hapai a e hooko e like me ka mea mau ia makou iloko o na la i kunewa hopo aku la.
          Ua lawa ko makou manao no ka hooko pololei ana i ka makou mau mea e waiho aku ai imua o oukou e na makamaka ; a mamuli o ia mau manaolana, maluna iho hoi o ke kahua a makou e ku nei i keia la; a malalo hoi o na leo kupinai o na makamaka i hoea mai io makou nei ; ke hai aku nei makou imua o ka lehulehu. Ke hoea aku i ka mahina mua o ka M. H. 1876 e nee malie mai nei maluna e kona mau huila holomua, i ka Poaha la 6, e oili aku ana ka nupepa KA LAHUI HAWAII, me ke kino i hoonui ia, i like me ke kino o ko makou hoa kalaimanao Kuokoa. Ua noonoo akahele makou, a ua hooholo, o ka hana ana pela, he kokua a he pomaikai no ko kakou lahui. A i mea e hooko pono ia'i ia mau manaolana; i mea hoi e lawa like a laulaha imua o kela a me keia—mai ka ilihune a ka waiwai, a i kaapuni ia'i hoi ko kakou mau paemoku a huli na kihi eha, ke haawi aku nei makou i kona kino no ka uku haahaa he Hookahi Dala me Kanahikukumamalima Keneta no na Mahina he Umikumamalua, ke hookaa mua ia! Hookahi Dala no na Mahina Eono.
Ua noonoo makou i makana nani a maikai na ko makou mau poe makamaka; aka mahope iho o ka hoomaopopo ana i ko kakou kulana, ua hooholo iho la, o ka hoemi ana iho i ka auhau o ka pepa ka makana i oi aku mamua o na makana kii a pela aku; nolaila, ua hoemi makou ia mea, a haawi makana aku he Hapaha Dala i kela a me keia hoa e ap mai ana i ke kino o KA LAHUI HAWAII!
          Aohe a makou mau olelo paipai aku a konokono aku imua o oukou e lawe i ka kakou nupepa, oiai, ke manao nei makou, ua lawa ia mea, a ua paanaau hoi i kela a me keia ko makou kulana, a oia iho la ka makou mau olelo noi. Ua hoike makou i ko makou ano me ka wiwo ole, me ka hooikaika no ka holomua ana o Hawaii, a ma ia kahua makou e pahola aku nei i keia leo. O ka poe e makemake ana e launa pu me na kolamu o KA LAHUI HAWAII iloko o ka M. H. 1876, a e loaa hoi ka makana "HE HAPAHA DALA," e kakau koke mai i ka Luna Hooponopono, H. H. Paleka.
Ano, e ike oukou na oiwi, aole i ake nui ia ka waiwai ma keia nupepa, aka, o ka lawa pono ana o kona mau lilo a me ka loaa ana i na mea a pau, mai na kuahiwi ihiihi a me na kualono hauliuli o ka moku o Keawe, a hoea loa aku i ka Moku pali Kahawai o Lalo io Mano! Me ke aloha.

Ka kakou mau Moolelo Kaao Hou no ka M. H. 1876.

          O ka heluhelu ana i na kalaimanao hohonu o ka poe noeau ma ka naauao, he mea ia e haawi mai ai i ka ike a me na hoomaopopo ana i ke kanaka. Ma ka hoakaka ana o na nupepa a me na buke i ke ano a me na loina o na ninau nui pili naauao o ka noho'na o ke kanaka ; ke kulana o na aupuni a me na lahui iloko o keia au holomua ; he waiwai nui ia, a he alapii hookiekie ae i ka manao a me ka ike o na lahui a pau, a oi pakela loa'ku hoi ka pomaikai o ko kakou nei lahui ; no ka mea, he lahui i nele, ke hookuku ia me ko na aupuni e ae, i keia mea he lako heluhelu. Ma kahi o na tausani lehulehu wale o na buke e pili ana i kela a me keia mea o ka lewaluna a me ko ka ili honua a hoea i ka opu hohonu o ka moana o na aupuni e ; aole paha i hiki aku ko kakou mau wahi buke i ke kauna ; a oia mau wahi kauna buke, he mau buke maloko o ke anapuni kuea, aole hoi i lihi launa aku me na mea i hoike ia ma na mana heluhelu o ko na aina e.
          Nolaila, ma ko makou noonoo ana, a e apono pu mai ana no paha na makamaka ia mea ; o ka mana heluhelu kekahi o na koo ikaika no ka manao maikai a me ka ike o ke kanaka. O na kumu kamailio a kalai manao o keia au, aole makou e hoohala ana ma ka waiho ana'ku imua o na makamaka, no ka mea, he io ia ; aka, ke manao nei makou, o ka lawe ana mai i na moolelo kaao o na au i hala, aole ia he kumu hoopoino ; aka, he hoike ana ia i ke ano o ka noho'na a me na hana o na lahui iloko o na keneturia lehulehu i hala, a nolaila, he kumu ike ia.
          Nolaila e lawe mai ana makou, a e pai aku ana no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu i ka moolelo o ke "Alii ka Moi Kaulana o ke au wiwo ole," oia hoi ka "Moi Arthur (Asa) a me kona mau Naika ukali." O keia moolelo, ua lawe ia mai mahope iho o ka haulehia ana o ka mana Romana, he elima keneturia mahope iho o KRISTO; oia hoi ka hoonele ia'na o na mokuaina o Europa akau me ka mana aupuni kupaa. O ka wa ia e noho kauliilii ana na alii o ka aina ma na wahi a pau ; a ua hooikaika lakou e pakaha wale i ka pono o ka poe haahaa. Ia mau la, o ka hanohano ma ke kaua ka mea nui, a oia ka mea i kapa ia'i "ke au wiwo ole," no ka mea, ua wiwo ole na kanaka i ka paio ana no ke ake hanohano. O ka Moi Arthur me kona mau Naika ka poe nana i hoomalu na pakaha wale ana, a ua makaukau hoi ia e kokua i ka poe haahaa i na wa a pau, a hele puni aku la ma na kihi a pau o ka aina e paio wiwo ole mahope o ka poe e pakaha waleia ana. He moolelo maikai, a he hanohano me ka welina kona mau loina; ua lana ko makou manao e komo ana ka iini iloko o na makamaka no na hana aloha a koa no hoi a keia kamaeu o ia mau la liula wale o na keneturia i hope loa.
          E pakui aku ana makou, he moolelo e pili ana i ka hoomana "Moremona," i kakau ia e ka lima o kekahi wahine kamaeu, a penei kona poo hookumu : "Hoike laulaha ia ke ano o ka mare lehulehu ma Uta. Ka noho'na o kekahi wahine mawaena o na Moremona. He moolelo o ka maa kino oiaio ana ma ke ano, kekahi o na wahine a kekahi Kahunapule Moremona, no kekahi mau makahiki i oi aku mamua o ka iwakalua. Na Mrs. T. B. H. Stenhouse o Salt Lake City, (Mauna Pohaku.)"
          He moolelo oiaio keia i kakau ia e keia wahine i noho a i kamaaina pu me na ano a me na hana a ka poe Moremona, a ma ke ano o kana mau kamailio a me na hoike ana, ua hooia mai oia i kona kelakela, ka oiaio, a me ka weliweli o ka noho'na o keia poe. No ka pomaikai o ko makou poe makamaka, a no na mea no hoi a pau ; oiai, ke laha mai nei keia mea he Moremona mawaena o Hawaii nei ; ua lawe mai makou, a e pai aku aua i keia moolelo "oiaio o ka noho'na Moremona ma ke kahua o Uta!"

Ke Kino Lepo o ka Moi Lunalilo.

          Ua lono wale ia mai o ka hora 3 o ka po Poalua, Nov. 23, oia ka wa i manao ia no ka manele ana mai i ke kino kupapapau o ka MOI LUNALILO mai ka Ilina Roiala mai o Maemae a waiho ma ka ilina hou a ka Makua Alii i hoomakaukau iho nei no kona waiho hope loa ana maloko o ka pa o Kawaiahao. O keia ilina hou, ua ku i ka mahalo ia, a he hoohanohano ana hoi ma na nanaina i ka ilina makua oia kahua. Ua olelo wale ia, aole nae makou i lohe mai i ka oiaio, ke manao nei ka Makua Alii e kau i mau "Bele Mele" maluna o ka Luakini o Kawaiahao, a e hookani mau ia ko lakou leo mele i kela me keia piha ana o ka makahiki o kona make ana. O ka loaa ana o keia mea, o ka hoomau loa ana no ia o ka hoomanao ana o na makaainana i ka hana a ka Mea Kiekie C. Kanaina, i pakui ia mai e na nani o ia ilina.

Ka Make ana o ka Loio Kuhina.

          Ua hai aku no makou iloko o ka pule i kunewa hope aku la, no ka loohia ia'na o ka Loio Kuhina Stanley i ka mai ano pilikia, a i keia pule, ua kaumaha makou i ka pahola ana aku i ka lono alua, ua hala loa aku la ia ma kela kapa o ka muliwai o keia ola ana. Ua make iho la oia ma ke kakahiaka o ka Poalima, la 5 o Nov., i ka hora 5:15, ma kona hale noho ma Alanui Hotele i ke 51 o kona mau makahiki. Ua hiki mai oia ma Hawaii nei i ka M. H. 1858, a ua noho oia mawaena o kakou ma ke ano loio. Ua noho pinepine oia maloko o ka Ahaolelo o keia Aupuni i na makahiki i ke au ia Kamehameha ma, ma ke ano kakauolelo no ia hale, a ua ikeia kona makaukau ma ia oihana. I ke kau ana ae o ko kakou Moi ma ka Nohoalii, a mahope iho o ka haalele ana o ka Loio Kuhina o ia mau la ia noho, ua oluolu i ke 'Lii ka Moi ka haawi ana aku malalo o kona hooponopono ana ka noho o ka Loio Kuhina o ke Aupuni. Aole no i liuliu loa kona noho ana iho nei ma ia noho, a loaa iho la ia i ka mai, a na ia mai i lawe aku i ka make o ka Mea Hanohano Richard H. Stanley. Ma ka auina la o ka Poakahi i hala iho nei, ua manele ia'ku la kona kino lehu a waiho i ka home hope loa ma ka ilina kupapau ma Maemae, malalo o na hoohanohano piha a ke kaa o ka Moi, na Kuhina o ke Aupuni, na puali koa a me ka poe puhi ohe.