Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 45, 4 Nowemapa 1875 — Page 3

Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Oct., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]

7 Hapaha mua ..... 5 34.2 AM
14 Mahina piha ..... 0 43.2 PM
21 Hapaha hope ..... 3 41.8 AM
28 Mahina hou ..... 6 41.6 PM

Ka puka me ka napoo ana o ka La.

1 Puka la...5 46.6 AM. ..... Napoo la...5 45.3 PM
8 Puka la...5 56.7 AM ..... Napoo la...5 38.7 PM
15 Puka la...5 58.4 AM ..... Napoo la...5 33.4 PM
22 Puka la...6 1.5 AM ..... Napoo la...5 27.5 PM
29 Puka la...6 4.4 AM ..... Napoo la...5 23.4 PM
31 Puka la...6 5.7 AM ..... Napoo la...5 21.7 PM

Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.

Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau.  Lonitu 157° 48' 45" Kom.

          Ke waiho nei ko kakou Loio Kuhina i keia mau la iloko o ka mai pilikia.

          Ma ka la 25 o Ma raki o keia M. H. 1876 ae, e pouli ana ka la, mai ka hora 7 o ke kakahiaka a hiki i ka hora 10.

          A keia Poakahi ae e haalele mai ai ke Kilauea no Hilo, a me na awa ku-mau.

          Ke piha mai nei ke kaona nei i na keiki aukai, a me ke awa o Kou i na moku.

          I keia ahiahi e puhi hoonanea ai ka poe Puhi Ohe, ma ke kahua o ka home noho o E. P. Adams Esq. A ma ke ahiahi Poaono i ka Emma Square.

          O ke alanui Kalepa, oia kekahi o na alanui o ke kulanakauhale nei i kiekie ma keia mea he paa i ka Olelo Hoolaha o na wai-hooluu like ole, e naue i ike.

          I keia mau po e ike ia no na keiki hoehoe waapa makai o Ainahou, e hoomakaukau ana no ka la 16 o keia mahina, a o na waapa pea hoi ma ka aluna ahiahi.

          Me ka makua Laiana ko makou mahalo; ua aie makou i kona lokomaikai, nana na Mele e puka mau nei i kela a me keia pule, ma ka aoao mua o ko kakou pepa.

          Ma ka Poakahi nei i ike ia aku ai he Olelo Hoolaha Nui na Dilinahama ma, i pena kinohinohi ia me na waihooluu like ole, ma kai iho o ka Hale Leta. He malihini ka mea nana i hana! Noeau no ka hoi ka hana a keia wahi kaaka.

          I ka la Sabati iho nei i komo mai ai ke kiapa Beritania Faraway , Kapena Spencer, mai ke kahua okohola mai o Aukaki, ua haalele iho ia ia Nagasaki, Iapana, i ka la 1 o Mei, a komo i ke kai Aukaki i ka la 1 o Iulai, a mawaena o na la 12 a me 15 o Iulai, ua loaa iaia 4 kohola. I ka la 1 o Sepatemaba, komo loa iloko o Chantar Bay. Ilaila, ua paa pono ka ilikai i na kohola, a ua kuu koke ia na waapa no ka pepehi ia. Aka, mamua nae o ke ahiahi ana, ua hoea mai la he manuwa Rusini, a haawi mai la i ke kauoha e haalele koke ia kahua lawaia. Ua haawi pu ia mai he hoolaha kapu i na kai o ke Aupuni Rukini; ua noi aku o Kapena Spencer e ae mai iaia i 20 la e lawaia ai malaila, aka, ua hai mai ke kapena o ka manuwa, aole iaia ka mana no ia mea, o ka hooko wale no kana i na kauoha a kona aupuni. A huli hoi mai la ka Faraway me 600 barela aila.

          Ua minamina makou i ka lohe ana mai, ua lawe ia ae kekahi mau makamaka o makou, o ka oihana papa-pai imua o ka Lunakanawai Hoomalu, malalo o ka hoike ana a ka Luna Leta Nui, no ka hewa "walaau wale i ka po." Aole makou i lohe mai i ke ano o na mea i hana ia, a me na hana a ka Ahahookolokolo no lakou; aka, ma ko makou ano, a ma o ko lakou lilo ana he lala like no ka oihana hookahi, ua hiki ole ia makou ke umi iho i ke koni ae o na manao minamina no lakou; a ke puana aku nei i ka leo noi imua o na makamaka a pau, e hoopau i ka hele hookuli ana ma ka po. O ka hana kuli ana i ka po, a hana hewa e ae paha, he mea hoohaahaa ia i ka inoa, a ua oi aku ko makou kaumaha, ke lohe mai ua laweia kekahi poe imua o ka Ahahookolokolo no kekahi hewa. Aka, o kahi ia e ao ia mai ai, ina ua hewa io.

          Ohuohu ka oneki o ke Kilauea i keia Poakahi iho nei i ka piha i ka ohua, o ke Kiaaina Jno. O. Dominis, a me na maka hanohano e ae he nui i kau aku maluna ona; a malaila pu ae ka Bana kahi i puhi ai.

          O ka lono e pili ana i na hana a kela kapena moku i hai ia ma kekahi kolamu o ko kakou pepa o keia la, oia hoi ka hoole ana i ka haawi ana i na kokua i ka poe i loohia ia i ka pilikia; he lono kaumaha ia. Ua ku ka hana a kela kapena i ka pepehi kanaka; a he kue maoli i na rula o na aumoku holo moana. Ma keia hana ana a keia kapena, ke oiaio e like me ka lono, e kau aku ana na hoopai a ka lehulehu a puni na aupuni nui, ma ka hoahewa ana aku iaia, e like me ka mea i hewa i ka pepehi kanaka. Ua maopopo kona inoa a me ka moku i ka malamamoku, a me na luina i holo aku ai e noi i na kokua, a ua lohe mai makou, ua waiho ia na hooponopono ana no keia hana hoomainoino imua o na Kanikela Amerika a me Beritania, a na laua e hai aku ka lono i ko laua mau aupuni.

          Ua hanau ke keiki alii Imipe ria o Farani i ka M. H. 1856; ke houluuluia keia mau huahelu, e loaa no ka huina he 20; ua hiki ia i na la kanaka makua i ka 1874, he 20 ko lakou huina. O ka 1876 ka hiki ana o kona mau makahiki i ka iwakalua, a he 22 ko lakou huina ; mai 1848 a i 1870 he 22 makahiki, o ka loihi ia o ka noho Emepera ana o kona makuakane. He nui na ano o keia mea ke hoomanao ae, aia o Geogi Wasinetona, ka Alihikaua Nui o Amerika; ua haalele aku kona mau kupuna ia Beritania a holo mai i Viriginia i ka M. H. 1633, o ka huina o keia mau huahelu he 13. Ua hanauia ia i ka 1732, o ka huina he 13; ua hoomaka ke kaua o Farani, kahi hoi i loaa mua ai iaia na lei hanohano ma ke kaua i ka M. H. 1750, he 13 ko lakou heluna; a he 13 mokuaina Repubalika iloko o ia mau la nana i koho iaia i Peresidena no Amerika, a ua make ia i ka 1799; oia ka palua ana o ka 13, ua like ia me 26. A o ka Peresidena Kalani hoi e noho mai nei, ua hanau ia i ka M. H. 1822, a o ke 1, 8, 2 a me ka 2, he 13 no, e like aku la me kela. Auhea ka oukou e na opio? E hoouna mai i na mea hoonanea.

Ia Alpha Kekulaihaole.

          Ua loaa mai he leta no ko makou makamaka o ka Ua Ukiu o Makawao, Maui, i kakauia i ka la 29 o Oct., penei: "Eia ka mea hou o ka apana o Makawao nei, he pepehi kanaka o Alapai ka inoa, he kane ia, a o ka mea hoi i make he wahine; he mau mea manuahi keia aole i mare ia, ua ala mai ka huhu lili o Alapai a pepehi iho la i kana wahine a make loa, he opiopio laua a elua, o ka wahine he 16 makahiki, a o ke kane malalo paha o ka 20 makahiki. Owau kekahi Jure Koronero, ua hooholo makou, ua make kela wahine i ka pepehiia e Alapai, e like me ka ike a ua hoike, o kahi i make koke ai keia wahine, ua hai ka a-i, pela no ka ike a ke kauka—ua oki nae ke kauka i ka mea make, aohe wahi ino oloko, he maikai wale no, ua hanau keia wahine i ke keiki uuku nona na pule ekolu, a hala aku la ka makuahine i ka make mainoino. Aloha ino.
—Eia kekahi, o kahi haole o Kolowela e noho ana i ke kula malalo ae o kahi o E. C. Hobron, ua hopuia oia no ka hanai ana i kekahi haole i ka laau make, ua hoopaa ia no ke kau Jure e hiki mai ana."

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Ia'u ma ka uwapo o Kilauea i ke ahiahi Poakahi iho nei, ua ike aku au i ka hele ana mai o ke Kupakako o luna me kekahi Eke Leta, a pane mai la i kekahi o ko'u mau makamaka e ku ana. "E oluolu oe," wahi ana, "e hoi a e hai aku i ka Luna Leta Nui o kakou ua hoouna hewa mai nei oia i kekahi Eke Leta me ke kuni ole, a aole i maopopo ia'u, nohea la keia Eke Leta. E hai aku no hoi oe, e lawe ana au, a e hoihoi hou ia mai ana no nae me ka hoolei ole ia iuka, oiai aole ke kuni, a ua maopopo ole ia'u nohea la."
          E lawe ia ana kela Eke Leta, a e hoihoi hou ia mai ana. Owau ka mea iloko o kahi pilikia, ina ua komo ka'u mau leta ma ia eke, no ka mea, he mau leta ka'u i piha i na hana, a ina aole e loaa i ko'u mau makamaka, alaila, he kumu hookuemi hope ia i ka'u mau hana. Aole keia e olelo ae ana ua komo io ka'u leta ma keia eke i palaka ia, aka, he oiaio, o kekahi poe kai loohia ia i keia wahi ano pohihihi, a ke ake nui nei au aole owau kekahi i komo pu. Hookahi wale no ninau, "Aole anei i lawe na kanaka, a me na Kupakako oloko o keia keena?" Ke lana nei ko'u manao e hooponopono ia ana keia wahi pilikia uuku, a e hoomaikai hoi au ma ke komo ole ana o ka'u leta iloko o ia eke, me ka oiaio.  KAWAI.
          [Ua pai makou i kou manao e ka makamaka Kawai, ma ke ano he wahaolelo no ka lehulehu; aka, aole ia he kumu no makou e apono aku ai i kau, no ka mea, "aole kanaka i nele ke kuhihewa i kahi wa ma kana mau hana," o makou pu kekahi i hewa ma ka hoopuka manao i kahi wa, a o oe no hoi paha i kekahi wa; nolaila, he okoa kou manao i ko makou.  L. H.]

Hana ike kahi Kao.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          Eia ma ka Hale Koa nei he wahi kao uuku eleele, ua ao ia ma kekahi mau ano hana akeakamai, a e hoike ia'na imua o ka Moi ke hiki aku i kona la hanau. I keia mau ahiahi iho nei, ua hoike mai kahi kao i kana mau hana ike i ao ia iaia, a penei kana mau hana maalea :
          1. Ka olokaa pahu ana.
          2. Ka lele ana iloko o ke apo ahi.
          3. Ke kukuli ana.
          4. Ka moe ana.
          5. Ku ana iluna, hele me na wawae elua.
          6. Ka lele ana iluna o ka noho.
          Ma ka eleu wale no keia mau mea a pau i hana ia'i; me he la i ka nana aku, ua olioli kana kumu no ke akamai o kana wahi haumana kao. He mau wahi mea hou ia. E hoi au.  S. W. H. POHANO.
Hale-koa, Nov. 2, 1875.

Ia Alpha Kekulaihaole.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          E aui iki ae oe i ike ia'ku ke keiki o ka paia aala o Puna, ka mea nana na Apana o Wahikapuniu. Auhea oe e Alpha K., ma na wehewehe malalo iho a me na kuhikuhi kahi i laweia mai ai, aole i lawe ia mai no ka hooakamai, aka, i makaukau no ka pane aku.
          Apana 1. Ua hemahema (a). Aole i lawa ka manawa e hiki ai i ko poka ke lele mai Puowaina a hiki i ka nuku o Puuloa, oiai o ka loa pololei mai Puowaina a i Puuloa, 8 mile; a o ka loa i lele ia e ka poka, ua oi aku ia i ka loa pololei, no ka mea, ua lele ko poka ma ke ano pi-o (parapola).
          (e). Aole i hoikeia mai ka nui o ka paula, ka mea nona ka ikaika hoolele i ka poka. E nana aku oe i ka oiaio o keia ma ko Olmsted's College Philosophy wehewehe e pili ana i na mea i hooleleia.
          (i). Ua oi aku ka nui o ko poka i ka nui o ka waho o ka pu Helu 1 o ka Batari o Puowaina, no ka mea, ua maopopo ka nui o ka poka, ma ka nui o kona momenetu i ili ai, nolaila, e iika auanei ko poka ke hookomoia aku i ka waha o ka pu.
          (o). Aole pu ma ka Batari o Puowaina i hiki kona ikaika ke hoolele iloko o na mile 8. No ka hemahema o ka hapa mua o ko ninau, ua nele loa ka hapa hope i ka haina ole.
          Ap. 2. Haina, 3 mile a me 20 kapuai. E nana aku i ka oiaio o keia ma na wehewehe naauao ana o J. B. Francis me ka alawa iki iho ma ko Haswell Engineers' and Mechanics' Pocket-Book; e pili ana no ka haule ana o ka wai-dala ma ka barometa.
          Ap. 3. Ua hemahema. (1) Aole i hoikeia ke kahiko o ka Pake. (2) Aole i like ka manao o ka poe naauao no ka ulu ana o ka maiao. Mai manao e kapaia oe he kanaka naauao ma ka hoopuka ana i keia ninau hooakamai, aole ma ka noonoo ponoi.
          Ap. 4. Haina 1 tona, 3 cwt, 2qr. E nana aku i ka oiaio o keia ma ko Grier Mechanics Calculator, wehewehe no na mea e pili ana i ke flywheel a me ka ikaika o ka lio; e alawa pu iho ma ka Nystrom Mechanics 6th Ed., omitting No 25.
          Ap. 5. Ma ka hapa mua o ka ninau, e loaa ka mea like ma ka aoao 303, pauku 458 o ko James S. Eaton's Aritlsmatic, a e alawa iki ae oe ma ka aoao hema ma ka papa kuhikuhi a Samuel Maynard.
          A o ka hapa hope, he 15 kaula a me 5/8 o ke kaul., a i ole ia 15 kaul. a me 41 ft. 3 in., ka laula o ka muliwai o Rhine. E nana aku i ka wehewehe ma ka aoao 115, pauk. 192 o ko Gillespie's Land Surveying; a i ole ia, e alawa aku oe ma ka Moleanahonua o ke Kulanui o Lahainaluna, Manaohai 20, Buke 1; ma ka manaopili 2 a me 3, hookahe loa aku i ka noonoo ma ka aoao 44 o ke Anahuinakolu. E like me ka lana o kou manao e okaoka ana, pela io no. Auhea oe e ka makamaka, hooili hou ia mai ka mahele i koe.
WIAKAHLULU CONFEDERACY.
Honolulu, Nov. 1, 1875.

OLELO HOOLAHA.

          E ike auanei na kanaka a pau, o CHARLES LAKE DUNCAN, ua mahuka oia mai ko'u hale aku, a ma keia ke papa ia aku nei na mea a pau, aole e hoaie aku iaia, aole no hoi e hookipa aku iaia. O ka mea kue i keia, e hoopii ia oia ma ke Kanawai.  (45 4ts)  G. WEST.

AINA KUAI! AINA KUAI!!

          MAMULI O KA OLELO HOOHOLO O KA Aha Kiekie o keia Aupuni i hoopuka ia ma ka la 30 o Okatoba, M. H. 1875. E kudala ana au i ka aina o Palekaluhi ma Palolo, Oahu, ma ka Poaono hope o ka mahina o Novemaba, oia ka la 27 o ia mahina ma Aliiolani Hale ma Honolulu, ma ka hora 12 o ke awakea. ua hoakaka ponoia na palena oia aina ma ka Palapala Sila Nui Helu 4498. E hele nui mai ka poe makemake aina.  Na'u na J. P. GREEN.
Lunahooponopono Waiwai no Palekaluhi i make.
Honolulu, Novemaba 1, 1875.  45 4ts 48

KIHEI HAULE!

          UA HAULE HE KIHEI HULUHULU ELEEle ma ke kula o Lihue, a me Waimanalo i ka po Sabati oia ka la 24 o Okatoba; o ke ano o ua KIHEI nei he kakau loloa onionio, ulaula kekahi, melemele kekahi, keokeo kekahi, aole nae he pauku mawaena; he holookoa no keia mau kakau a me na kihi he weluwelu e like no me ke ano mau o na kihei huluhulu. O ka mea e loaa ai o keia kihei e hoihoi mai ma Lihue ma kahi noho o Liki Meek, e uku no au iaia me ka pololei, a i ole ma Honolulu nei no hoi ma ka pa makai o Keoni Miki i make  LIKI MEEK.
Lihue, Oahu. Nov. 3, 1875.  1t*

MAKEMAKEIA!

          I Kanaka akamai i ka hana bipi hou, akamai i ka hoolakalaka i na bipi ohi hanau mua. Me ke akamai oluolu nae e hana ai.
          Ina he kanaka noho pono, eleu, hoolohe, e ninau ia  S. N. EMERSON.
Waialua, Oahu

G. WEST!

          HALE HANA KAA HOLO LEALEA ME na kaa hali ukana. E hana hou ia no ho na kaa nahaha no ka uku oluolu. E kapiliia no kapuai lio, no ka uku kupono. Ma ka hale hana mua o Mr. Benfield, ma ke Alanui Alii.  7-1y

Laau Ola, Laau Ola.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & CO.

KA LAAU KAULANA A
BISHOP SOULE!
HE LAAU HAMO MAIKAI KEIA!
a ua kaulana iwaena o ka poe nana i hoao; he mea e ola'i
Ka Hui, Lumakeke, Kikala-hanee, Mau-i, O a me na mai o ia mau ano.
UA HOAO IA KEIA LAAU A UA MAHALO nui ia. "He umikumamalua makahiki o ka oopa ana o kekahi mea, a i keia laau ua ola koke." Wahi hoi a kekahi, "He laau waiwai loa keia no ka hikiwawe o kona hoola ana." wahi hoi a kekahi, "Ua pau ko'u hoomaloka, ua hoao au i na laau e ae a pau, aole i ola kuu LUMAKEKE, he nui na makahiki o kuu kaa ana i ka eha, a i nei laau ua ola au, ola loa." Eia hou ka kekahi, "He nui na makahiki o ka waiho ana o kuu wahine ma kahi moe me ka mai, ua lapaau ia aole ola, a i ko maua lohe ana i keia laau kaulana, ua hoao ia, a ua ola koke ia iloko o na pule eono." E hoao ka poe mai i keia laau kaulana. Aia ma ka Halekuai o DILLINGHAM & Co., oia hoi ka hale o Kaimana.

Laau Kaulana
A KAUKA SUCH!
He laau e ola'i ke KUNU, ka eha o ka PUU, me ka HANO me na eha a pau e pili ana i ke AKEMAMA. Aia ma kahi o Dillingham & Co., ma ka Halekuai o Kaimana.
7-1y