Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 41, 7 October 1875 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, OKATOBA 7, 1875.

HE WAHI LEO.

          Ke pahola ia'ku nei ka lono imua o na makamaka o ka nupepa KA LAHUI HAWAII, no na mea e pili ana i na manao i makemake ia e pai maloko o kona mau kolamu. Oiai o ko makou makemake e lilo keia pepa i mea e waiwai like ai ka poe heluhelu o keia au ; a oiai ua makemakeia o Hawaii e hoike kuokoa iaia iho, ke haawi aku nei makou i na poloai e kakau mai na makamaka, a o na manao a pau e hoea aku ana ma na kolamu o ka kakou ELELE, e like me ka rula paa loa o ka oihana hooponopono nupepa, aole loa e hoolauwili ia kekahi makamaka hoopuka manao ; oiai hoi he Luna Hooponopono ko KA LAHUI HAWAII, a maluna o kona hokua na kuee a pau, me ka hilikau ole aku ma o a maanei.

          MALOKO o ke Kuokoa o ka la 2 o Okatoba i ike ia'i ke kukulu manao ana o ko makou hoa o ia nupepa maluna o ka inoa "Paholei." Ua oluolu makou i ka ike ana i keia inoa hou o ua hoa nei, a e waiho pu no makou ia me na inoa mua no ka wa e hana ia'i kona moolelo. Ua kuhihewa loa nae oia i ke kakau ana i ka inoa o ka aina o Makawao, aohe oia i hele ilaila iloko o keia mau la, ke ole kona hele ana ma ka moeuhane.
          No kana mau olelo hoohenehene ia makou, aole makou manao e pane ; ua hiki no, o kona ano ia. Aka, ma kona hoao ana e hoopaumaele i ka inoa o kekahi o ka poe kakau manao no ka Lahui Hawaii , oia o Kahikina Kelekona, he olelo ka makou malaila, a oia keia: Ina he ake nui ko keia hoa e hookuku ia kona pono a me kona maemae me ko Kahikina Kelekona, e haule ino loa ana oia, a e kau lanakila ana o Kahikina Kelekona iluna, a aole hiki i keia Paholei ke hoopa aku i ka lepa o kona aahu. O ka poe e kakau mau nei i na manao no ka Lahui Hawaii , he poe inoa maikai lakou ; a o lakou ka poe e hooikaika nei e hapai i keia lahui iluna, a he poe kupono ke hooloheia ma na kalai manao ana.
          Ua mahalo makou i keia Paholei o Honolulu i kona makaukau ma ka hoopili ana i na olelo o ka Baibala. Wahi ana, "o oe anei ke ao aku mai aihue, e aihue no nae oe." Ke hoihoi pololei aku nei makou i kana olelo a iaia, no ka mea, ua pili pono no iaia. Ina he makemake kona e hoopololei ia ka pohaku ma kahi o ka lawehala, oia no ia. Ina e lawe makou iaia i kumu hoohalike no ke kalaiolelo ana, he hiki ia makou ke hai aku i kahi ana "i ona'i," a me na wa ana i "moe ai ma kahi kupono ole." Aka, aole pela ko makou ano. Eia ka makou, "o hele a mai hana hewa hou aku." O ka momokuahi ana i hoike ai ma ka hope o kana palapala, ua oluolu makou e ho- a mai. Ma ka makou ike nae, aohe ana ahi—ua pio.

          UA loaa mai ia makou he kumumanao no "Ka Manuahi," i kakau ia e kekahi o ko kakou mau Kahu Ekalesia. He kumumanao loihi no, a ma kekahi mau mea aole i kulike me ko makou noonoo ana. Aka, e hoolaha aku no makou ia ma keia pule ae. Ua kamailio makou no keia mea iloko o keia pepa, a ua noi aku makou i na makamaka e kakau mai i na manao kupono e pili ana i keia kina nui o ka lahuikanaka. Pehea la e pau ai, a e emi mai ai paha, ka hewa moekolohe? A pehea e pakele ai na hanauna hou o keia lahui mai ka hopena weliweli o keia hewa? He mau ninau nui keia i hiki ole ke waiho wale ia e ka poe aloha i keia lahui. Ke hookiekie nei keia hewa maluna o ka aina. Ua lawe ia ka hai wahine, a me ka hai kane, aohe mana o ke kanawai e papa. Ua pio ka aoao noho pono a ua lanakila haakei ka aoao moekolohe ? No ke aha keia ? No ke kanawai anei ka hewa ? Ina pela, he pono e hana hou ia ke kanawai. No ka poe hooko kanawai anei ka hewa ? Ina pela, he pono e kipaku ia ia poe hooko kanawai, a e hoonoho i poe hou. Aole makemake keia lahui i na poe hooko kanawai e kokua ana i na mea e haunaele ai ka aina a e make ai kanaka a me ka pono.
          Aole anei no kakou, na kanaka Hawaii, kekahi kumu e uhi nui nei keia hewa. Ua hoolilo kakou i ka maemae o ka ohana i mea liilii loa. Ua ae wale kakou i ka haole e hele mai iloko o ko kakou mau ohana, me ka ike ole i kona kulana, he hoa kupono paha no ko kakou mau kaikamahine, aole paha. Ua ike aku kakou he haole, a he mea hanohano e ae paha, he kanaka waiwai, a o ka puni koke no ia. Hookipa ia mai la, hoolauna ia ae la me na kaikamahine, a mahope ike kakou he kolohe ke ano, he poe pepehi i na keiki i aloha nui ia. Ua ike pono makou, ua hana ia na hana haumia e kekahi poe haole iloko o na ohana Hawaii, a ina i hana ia ua mau hana la iloko o na ohana haole e make koke ana paha ka mea nana e hana ma ka lima o ke kane, a makuakane, a kaikunane paha. Ke olelo nei lakou, "O, he kanaka wale no ia, he mea ole, hiki no ia kakou ke hana e like me ko kakou makemake." A i ka hoao ainia aku, hiki io no. Wahi ia iho la ka maluhia o ka ohana, hoohaumia ia na keiki, lilo ka inoa maikai, a pau kona makemake, hele aku la ka mea hoowalewale e imi hou i kana mea e ale ai, a e hana hou i kana hana haumia. Hiki keia hana, no ka mea aole i makau ia ka ohana Hawaii. He hiki kakaikahi keia iloko o ka ohana haole, no ka mea ua makau ia o ki ia i ka pu, a i ole ia hoopii ia make kanawai. Ke makemake nei makou e ike i ka hoopii mau ia o kekahi o keia poe ilio hae e hele nei me na helehelena kanaka imua o ka Aha Hookolokolo. Aia i na makua o na ohana kekahi mana nui e pono ai. Aia a ike ka poe kolohe ua kapu ka ohana, a he mea e pilikia ai ko lakou ola ke hele aku e hoohaumia i na keiki, alaila malu, a oia kekahi mea e ulu ai ka lahui. Aole nae makou e ao aku ana e pepehi i ka mea kolohe, a e lawe mai i ka mana hoopai iloko o ko kakou lima ; aole pela. Ina e make kekahi o ia poe kolohe iwaena o kakou mamuli o kana hoowalewale ana, he waiwai nui no ia no keia lahui; aka, aole hiki ia kakou ke lawe mai ia mana hoopai iloko o ko kakou mau lima. He pono e hana ma ke kanawai, e hoopai aku e like me ke kanawai, a e ike ua poe hoowalewale nei he mea e pilikia loa ai lakou ke hele aku e hoohaumia i kekahi ohana Hawaii.

Ke Aloha o ke Akua.

          Ma ka pauku ewalu o ka mokuna elima o Roma, ua ike ia keia olelo, "Ua hoakaka mai ke Akua i kona aloha ia kakou, no ka mea, i ka wa e hewa ana kakou, make iho la o Kisto no kakou." Ma ke aha la e maopopo ai ia kakou ke aloha o ke Akua? Ua ike ia ka haina o keia ninau maloko o kela pauku maluna. Ua make o Kristo no kanaka, no kakou; a ua make oia no kakou, i ko kakou wa e hewa ana, aole Oia i kali a mihi ke kanaka, alaila, hoomakaukau i ke kalahala, aka, ua imi e mai oia ia kakou i ko kakou wa e hewa ai. Na Iesu i imi mua i ka poe hewa, aole na lakou ka ka huli mai ia Ie su. Na ke Akua i aloha mai ke kanaka. Ma ka olelo e pili ana i ke keiki uhauha, ua heluhelu kakou, iaia ma kahi loihi loa, hele okoa aku la ka makua e halawai me ia, me kana keiki. Pela ko kakou Makua ma ka lani, ia kakou e auwana ana ma kahi loihi mai ka pono aku, e hana ana i na hewa me ka noonoo pono ole, imi mai la ke Akua ia kakou iloko o Kristo, a ua loaa kakou iaia, ua lawe ae oia ia kakou mailoko ao o ke kiolepo o ka hewa ; ua holoi aku oia i ko kakou paumaele, a ua pau , ua maemae ka mea i hewa, ua kala ia oia e Iesu. A o ka mea a Iesu e kala ai, ua maemae loa ia. Ina e kala ke kanaka i ka mea i hana hewa mai iaia, aole maopopo ka oiaio o kana hana. Ina e enemi hou, kii hou no oia i ka hewa i hana mua ia, ana hoi i kala aku ai, a hookiekie hou. Aole pela ko kakou Haku aloha, ina e kala mai oia ia kakou, o ka pau no ia o ka hewa. O ka mea ana e hoomaemae ai, ua maemae loa. O ka mea ana e hoola ai, ua ola loa.
          Aka, ma ko'u noonoo ana, eia ka mea i ike ia ai ke aloha o ke Akua ia kakou, oia kona kokua ana ia kakou iloko o Kristo i kela la a me keia la. Ua hala i hope ka mohai ana. Ua make o Kristo, a ua ala hou, a ua hoi i ka lani. Ke heluhelu nei kakou no ia mau mea ma ka olelo a ke Akua, a ua hu ko kakou aloha i ka heluhelu ana, aka, ua pau ia mau mea. A o ka mea nae i pau ole, a i pilikino ia kakou i kela la a i keia la, oia ke Akua iloko o ka Uhane Hemolele, i mea kokua. Ua pau na hana kahiko. O ke kea a me ka mohai maluna o ia kea ua pau. O ka hale kupapau kahi i waiho ai ke kino o Iesu, a me ka mala kahi ana i uwe ai no kakou, a me ka nani kamahao o kona ala hou ana, ua pau ia mau mea a pau. Aka, aole i pau o Iesu. O ke aloha o ke Akua, a me kona ahonui, a me kona iini i kanaka, a me kana imi ana mai i kanaka e kokua, aole i pau. O keia manao ka'u e noi nei ia oukou e lawe a e hoopaanaau. E kahakaha iho ma ko oukou naau i paa loa, oia keia, ma na wahi a pau loa a oukou e hele ai a e noho ai paha, malaila ke aloha o ke Akua a me kona Uhane e kokua ana ia kakou ma na hana maikai a pau. Eia no o Kristo iloko o ka Uhane me oukou, oia pu me oukou iloko o ka pilikia, ke loohia ka poino. A i ka wa e hoowalewale ia mai ai oukou e hana i ka hewa, eia kekahi ma ko oukou aoao, Pomaikai ke kanaka nona o Kristo. Ua waiwai oia. Ua pono. Ua palekana. No oukou na mea a pau loa, a na Kristo oukou, a na ke Akua o Kristo.
PALEKA.
Kawaiahao, Sept. 29, 1875.

He mau Leta mai ka Aina mamao mai.

          Ua hauoli makou ma ka ae ia ana e heluhelu i kekahi mau leta mai ke 'lii Pauahi mai, i kakau ia ma Ladana, Aug. 8, 1875, a na ke kaikamahne muli loa a Limaikaika i kakauia ma Dresden, Beritania, Aug. 3, 1875.
          E hai mai ana ke 'lii Pauahi i na nani a me na mea hou ana i ike ai ma ia aina mamao. Ua hele oia e makaikai ma na hale a me na wahi nui a pau, a mawaena o na wahi ana i hele aku ai, ua hele oia maloko o ke Crystal Palace, kahi i hoahu ia ai na nani o ia kulanakauhale. He mau la ko laua hele makaikai ana, a wahi ana, aole i hapaha na mea i ike ia o ka huina nui o na nani a me na kupanaha o ke akamai o ke kanaka. He mau la koe a haalele laua ia Ladana, a holo aku i Sekotia, malaila e hui pu ai me na ohana o Robt. Stirling, kekahi o na kuhina o Hawaii nei, i ke au o Kamehameha V. Malaila e nanea iki ai a huli mai i Ladana. E hai mai ana ia, iloko o ka nui o na mea hou a me na mea nani hoopioloke manao a pau ana i ike ai, aole loa i poina iki ia ke aloha o ke one hanau a me kona lahui. "Ke hauoli nei maua me ke ola oluolu, a ke ike nei i na mea kupanaha me ka makahehi, aka, me he la, o ke ake no o ko'u puuwai ka hui pu ana me oukou, a hai aku i na mea hou o kiea aina kamahao," wahi a ke 'lii Pauahi.
          —Ma ka leta a ka inoa elua, e hai mai ana i na nani i ike ole ia e ia mamua, maloko o na hale hoikeike mea nani. E hai mai ana i ka nani a ano eehia o na luakini o ia aina, a e mahalo mai ana i na mea a pau ana i ike ai. A e like me kona mahalo a me ka hauoli i na mea ana e ike ana, pela no kona hoomanao mau me ke aloha i na makamaka ana i haalele iho ai mahope nei. Aole i poina iaia na ae kai o Hawaii, aole hoi i nalo na hoomanao ana i na kuahiwi uliuli o ka waena moana Pakipika nei. He maikai no ke ola, aka, me he la, o na hoomanao ana, o hope nei ke aho.

He mea nui ke Kulana.

          O ka pelapela ma ka noonoo ana, ka noho'na a me ke kamailio ana, he hoike ia no ka papau o ka ike, a he maa hoi ma ka hui ana me ka poe haahaa. O ke kanaka pelapela, he hikiwawe ka inaina, a he huna ole i ka manao lili. E kuhihewa mau ana e hoino ia'ku ana ia. E manao ana, o na mea a pau i oleloia, ua pehi ia'ku iaia. Ina e hene iki ka aka a ke anaina hui, e manao ana ia nona ka lakou aka ; e ae ana i kona inaina e paila, e hoopuka ana i na olelo lapuwale, a kauo iaia iho iloko o kekahi pilikia, ma ka hoike ana i kana mea i manao ai he kulana kupono, a hoopoino iaia iho. O ke kanaka i maalahi mai nei mau haawina, aole e komo ka manao kuhihewa iloko ona ke nana pono mai ke anaina hui, ke hene aka, a ke kamailio paha; ke ole e loaa iaia kekahi hooia kupono no ia mea. A ina he anaina hui pelapela a ike ole i ke ano o ka maemae, aole oia e pihoihoi ana no na hana lapuwale ia mai; a ina he ano ino a pilikino loa na hoino nona, alaila, e paani aku ana ia i na hua o ka maemae i uku no ia mau ino. Oiai, he kulana kona maluna ae o ka lapuwale, aole oia e hoohaahaa iho ana iaia ma ka hoopioloke ana i kona noonoo maikai, aka, e pane ana me ka malie molale maikai. O ke kanaka haahaa a lapuwale hoi, aole e hiki iaia ke hoao e hoomaemae i kana mau huaolelo, aole loa e nalo kona paumaele, a e pepehi ana no iaia iho kana mau kamailio ana a pau. He kauwa kona mau hoomanao ana, a he ahai lono hoi kona leo awahia no ka poe i ke kulana haahaa ilalo loa. Pela makou e minamina nei i kekahi mau makamaka, a e hauoli nei hoi no kekahi.

E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
          Ua heluhelu au i na huaolelo hoopalaimaka a ka nupepa olelo Beri tania Hawaiian Gazette i puka ae ma keia kakahiaka, a ua ane komo ka hene aka iloko o'u no ka hoike maoli o ia mau huaolelo i ke ano o ka hoopilimeaai. Ua olelo ia ma ia nupepa, ua hoomaopopo lakou i ka oiaio ole o ka'u ma ko lakou maa i ka hoouna ana i ka poe mai malaila. Ke hai aku nei au, aole au i maa i ka hoouna ana i ka poe mai malaila, aka, he maa ma ka ike maka maoli ana i na hana a me ka lohe pono ana i na huaolelo. He oiaio, aole i hiki kou hoa kalaiolelo malaila, ma ke ano o kana olelo; a me he la, aole loa no ona manao nui i na hana a kela kauka i na kanaka Hawaii. Na ke kanaka Hawaii ilihune e kamailio, na ka mea i hele kino ilaila.  Owau no.
HALEMAI MOIWAHINE.
Honolulu, Oct. 6, 1875.

KAU KIURE.

          O ka hihia a ke 'lii kue ia Kamakau—no ka holonui a pakele ke ola. Ua ae oia i kona hewa—a hoopaiia no na dala he kanalima.
          —Awana (pake)—no ka pepehi me ka manao e lawe i ke ola. Ua ae oia i kona hewa—a hoihoiia ma ka halepaahao e kali ai no ka hoomaopopo ana i kona pupule a me ka ole.
          —O ka hihia o Akoni (Pukiki) kue ia Kaleohano no ke apuka i ka waiwai i haawiia iaia e malama; imua o na kiure Hawaii o keia kau, a ua hoahewaia o Kaleohano, a ua hoopaiia.
          —O ka hihia o Abigaila Maikai kue ia Kaaukai no ka aina e pili ana ma Kaneohe, ua hooholoia e ke kiure no Kaaukai ka pono.