Ka Lahui Hawaii, Volume I, Number 40, 30 Kepakemapa 1875 — Page 3
Ke ano ili o ka Mahina no ka Malama o Sept., 1875.
MANAWA NO HONOLULU.
[HOOMAKAUKAUIA E KAPENA D. SMITH.]
7 Mahina hou ..... 11 6.7 AM
15 Hapaha mua ..... 2 10.6 AM
21 Mahina piha ..... 8 29.0 PM
2 9 Hapaha hope ..... 2 23.8 AM
Ka puka me ka napoo ana o ka La.
1 Puka la...5 48. AM. ..... Napoo la...6 12. PM
8 Puka la...5 4 9. AM ..... Napoo la...6 7. PM
15 Puka la...5 50.5 AM ..... Napoo la...5 59.5 PM
22 Puka la...5 52.8 AM ..... Napoo la...5 52.8 PM
30 Puka la...5 54.5 AM ..... Napoo la...5 45.5 PM
Ka Latitu me ka Lonitu o Honolulu.
Ma ka hale bele pauahi, Hale Kaawai Helu 2, a i ole ma ka Hale Kilo o Mr. Filtner, penei:
Latitu 21° 18' 23" Akau. Lonitu 157° 48' 45" Kom.
OLELO HOOLAKA.
E hoomaka ana ka makahiki hou o ke Kula Kahunapule ma Kawaiahao, Honolulu, i ka Poakolu la 6 o Okatoba ae nei. Ua makemakeia na haumana a pau e akoakoa mai ma ka la i olelo ia, a pela no me ka poe i manao e komo hou, e akoakoa mai lakou a pau ma ka halekula i ka hora elua o ka auina la Poakolu i olelo ia maluna.
MA KE KAUOHA.
Ua hookohu ia o JNO. E. BUSH, i Luna Hooko Palapala Mare, no ka Apana o Kona nei.
Ma ke Kilauea i ka Poakahi iho nei, i kau aku ai ke Alii H. R. H. Leleiohoku no Hawaii ; ua hai ia mai makou e hala ana iaia he mau pule malaila.
Ma ke kakahiaka Sa bati iho nei, ua holo aku ka manuwa Beritania Pe terel no kekahi o na Mokupuni o kakou nei, a maluna ona i kau aku ai ke Kanikela Beritania.
Ua ae ia mai makou e heluhelu i kekahi palapala a ke Alii Pauahi i kakau ia ma Ladana, a me kekahi leta a ke kaikamahine muli loa a Limaikaika, i Geremania, a keia pule ae e hoolaha aku ai makou ia mau palapala.
Ua loaa mai ka moolelo o ka Aha Kula Sabati o Kona Akau, a me ke Kumumanao "Ua auhee makou," me kahi mau palapala e ae. E ahonui mai na makamaka a e hoolaha aku no makou, ua piha e keia helu o ko kakou pepa.
Ono ka uahi o na siga ea? wahi a kekahi huakepau i ka makakila, oiai oia e hikikii ana me ke ano poluea i ka inu inika, maluna o kekahi kaa lio lealea. Aole! wahi a kekahi, o ka pono puhi wale iho no, aohe honi ia o ka uahi siga. He ole aku la.
Pii ino ke akamai o kahi kaaka o waho aku nei ma kana oihana, Kahuna Lapaau. Ua olelo ia, mamuli o kana mau kalokalo aumakua ana, me ke kokua a na apu awa, ua huliamahi ke aloha o kekahi poe mahope ona, a ke lapaau aumakua nei oia i kekahi o na Ekake.
Aohe no he nui o na wahi mea hou o ke Kapitala nei, he keu iho nei keia mau la o ka pamalo loa. Meha ke kaona, iloko o na moeuhane o ka maluhia. He mau la nae koe a hoea mai na keiki aukai o ke anu iniki a ka ipo hau o Alika, a me lakou e hoea pu mai ai o laukanaka ma.
E ike ia ma ka puka aniani o H. M. Wini ke kii pena o ke alo o ke kulanakauhale alii a me kekahi hapa o ke awa me ka auwaa e holo ana, ka uwapo bipi me ka moku e hoouka bipi ana, a me na kualono hauliuli o Nuuanu. Ua kaha ia ma kai mai o Kaholaloa; he moakaka loa na hiona o uka nei a me na kuahiwi o kakou ae nei, e nauwe ae i ike maka.
Oiai kekahi poe maluna o na lio e iho malie ana ma ke alanui Papu i ke ahiahi Poakahi iho nei, aia hoi ua holonui mai la kekahi kaa holo lealea mai kai mai o Ainahou me ka noonoo ole a hookuu mai la me kekahi o na lio, a o ka haawina i loaa, o ka hakihaki ana o na kolo o ke kaa, lelele kahi lio me ka owaowala a ano piena hoi kahi kahu kaa, noonoo ole iho i ka uku o ka poe hana hupo. Oi ole poino no hoi o ka holonui noonoo ole ka hoi i ka hana a na kahu kaa lealea o keia mau la.
"Wela ikiiki maoli ka la, ke hele la ka hoi a kiki ka hou o na keiki limahana o ke kaona nei i ka ua mea o ka wela," i puana ae ai o Ulele. "O! he wai auau wale no ia no na keiki o ka Uakukalahale, ka mea nana i kono aku ia lakou e hoomanao i ko lakou wahi apana kalakoa maloko o ko lakou puliki," wahi a Makani Wela. Hene iki mai la hoi o Ekake i kona lohe ana i ka ia nei pane, me ka he-he-hene.
Noho malie oe e Pinaau, aole o makou makemake ia oe e hokiokio wale no i na wa a pau, he paiakuli ka pepeiao. Mamuli oe like pu me Kimo e himeni mai la ma kela aoao, no kona maa loa ia mea, ke himeni wale nei no oia i na leo ana i ike ole ai i ke ano, a poina i ka lewalewa o na lima e kunewa wale ana ma na kikee alanui. Ina aole oe e hooki i kau mau hokiokio ana, alaila, e kapa aku no makou ia oe he "lopa," a o kou lilo ana no ia i lala no ka Kimo ma hui, i kapaia, "ka hui a na pipa alanui."
Ma ke ahiahi Poaono nei ka haalele ana mai a ka manuwa Amerika Pensa cola, Adimarala Almy, no na kapakai o Mesiko. Ua holo aku ke 'Lii ka Moi a hehi hou i kona mau papahele ma ke ano hui aloha mamua o kona haalele ana mai i na kai o Hawaii nei. Ua liuliu wale ka hoohanohano ana a keia halelana ihiihi i ke awa o Kou, a i kona haalele ana mai, ua lawe pu aku ia i na iini hoomanao a ke aloha nona.
—Meha nae na kikee alanui aohe na hauwalaau me na hokae a na keiki o ke kai.
Ua oluolu o Keola iloko o ke Kuokoa o ka Poaono iho nei e hapai hou i kana mea ino, me ka ninau mai . "O ka hewa hea ka'u i huna ai?" Aole o Keola i huna i ka hewa. Ua ike pono, ua ikemaka, ua hele i kahi o ka hewa, a ike i ke kauwa a ka hewa e kiai ana i kana mea haumia, aole nae o Keola i hele aku a hoike pololei i ka mea iaia ka mana e hopu a e kinai, aka, ua hookaulana wale no i ka mea ino, a ua hele ka maea mai o a o e hoohaumia ana i ka poe heluhelu. Aka, ina ua kohu ia ia Keola, oia iho la no. Ai iho la kekahi kanaka i ka lepo, a i iho la "o ka'u puni keia."
"Aole o kana mai ua mea he anela liilii o keia mau po, e himeni mau ana lakou i na leo kupinai ma ko'u mau pepeiao, a no ka nahenahe, ua hiki ole i ko'u mau maka ke pili, a o ka oni wale iho la no ia iluna o kahi moe a ao ka po, i kau a mea o ka nanea," wahi a Pinaau.
—"O! o na ohana makika kela au e kamailio nei. Nanea kou mau pepeiao, a he keu hoi a ka paiakuli me ka maneo o ko'u. Ua hoao au i na ano a pau e hookuke aku ai ia lakou, aole nae lakou i haalele mai. Ua hoao au e himeni pu me ka leo nui i nalo ai la hoi ko lakou leo, aka, i ka nalo ana o na leo, o ka wa ia i oi loa aku ai o ka lakou hoomaneoneo," wahi a Ulele.
—"Ha! ha! he mau hoike oiaio loa keia e hai mai ana he mau hoahanau ponoi loa olua no ka ohana Ekake. Ina aole olua i ike i ka mea e pau ai ka himeni a me ka hoomaneoneo ana a na anela liilii, na makika, e hai aku no au. E kuu i ko olua paku makika, me ka hoohamama i kekahi puka, a hoi aku maloko moe iho. Aole e liuliu e ike ana olua i ka pau loa o na makika maloko o ka paku, a oiai lakou e hauoli Jubilee mai ana, e hemo malu mai olua mawaho, e pani ae i ko lakou puka i komo aku ai. O ka pau ana ia o lakou iloko, a moe aku olua mawaho nei, na lakou no ia e himeni mai maloko. E haawi olua i ka paku no lakou, a e hoi olua mawaho e moe ai," wahi a Ukali.
—"Kahaha! mamuli maua lilo i kumumanao no ka Nane Eha, a o ka hui pu ana ia me haukae ma," wahi a ua wahi kolohe.
Ma na eheu o ka manawa, ua lele mai nei kakou a ke aneane aku nei i na la hope o keia makahiki. Mamua nae o ke kaalo ana aku o na la hope, a haawi aku hoi i na kanaenae aloha no ka makamaka 1875, a iwaena hoi o na hoomakaukau ana no ke komo ana'ku iloko o ka makahiki hou, e kau hou mai ana no maluna o na hiohiona o ke Kapitala o Hawaii nei kekahi haawina kaumaha, a he haawina hoi e poina koke ole ia ana. Ma ka malama o Okatoba e hiki mai ana, mawaena o ka hora 8 o ke kakahiaka a me ka hora 12 o ka auina la e hookoia'i ka hoopai eehia a ke Kanawai, ma ke kau ia ana o Kahalelepo ma ka amana, no ka hewa pepehi kanaka. Aloha wale. Oiai oia iloko o na poluluhi pouli o ka wai awahia, ua lawe ae la ia me ka ike ole, i ke ola o kekahi o kona hoakanaka o keia ola ana. Auwe! ke ola, ka waiwai makamae hoi o ka lani mai.
No ka Luna Helu o Hana.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
He wahi leo kanaenae a me ke aloha i kou opu piha i ke ahonui, e hookomo iho oe ma kahi kaawale o kou mau kolamu, i ka hana hoopapau a ka luna helu i ka hookuu lua ole i na kanaka, o D. Kahaulelio ka mea nana i hoohaiki i ko ke aupuni pono. A o ka lua mimilo ia nana e ale nei i na kanaka a pau loa i ka hemo na auhau.
Ua pono ia hookuu ana a ka luna helu, no ka poe i ano elemakule, koe ka poe opiopio i hiki ole aku ka heluna i ke kanaha makahiki, o ke kanaka i kanalima makahiki, hookuu ia i ka auhau alanui, a o kekahi hoi, hookuuia i na auhau a pau, koe nae ka auhau holoholona, a pela wale aku, ua mahalo nui na kanaka me ka olioli no ka hoakea ia o lakou mai na auhau ae.
O na luna helu mua o Hana, Maui Hikina i na makahiki i kaahope ae, oia hoi o C. K. Kakani, P. Kamaka a me P. Peenahele, aole i hookuu keia poe luna helu i ke kanaka ku ole i ka hoohemo ia, aia wale no o na mai loihi, a o ka poe i oo, koe ka poe ikaika i ku i ka hana alanui. O D. Kahaulelio ka luna helu i kohoia no Hana e ka mana aupuni, a o kona mau hope iho hoi, oia o Kahunaaiole a me Kunewa, oia na hope o D. Kahaulelio, o ka mea hilu loa i na hoa hele o ka luna helu, o ke koi wale e hookuu i ke kanaka pili ia Kahunaaiole a me Kunewa, ae wale mai la no ka luna helu, me ka manao hoopilimeaai, aole nae hoole aku e like me ka hana i haawiia iaia. E wiki oe e Ka Lahui Hawaii , e wawe, e eleu mai, ua nui loa ka makalua i hakahaka o ke aupuni.
H. L. HANAMAIKAI.
Wailua, Koolau, Maui, Sept. 2, 1875.
[Auhea oe e ka makamaka, ina aole makou e kuhihewa, ua haawiia no ka mana i na Luna Helu mao ke kanawai la, e hookuu a e auhau paha, i ka poe a lakou i manao ai ua kulike me na olelo o ke kanawai, aka, ina ua hana ia me ke kue ia kuhikuhi ana, alaila ua kupono ole. Aia nae i na mana aupuni e kupono ai kau hoopii. L. H.]
He wahi mea hou.
E KA LAHUI HAWAII;—Aloha oe:
Ma ka la 13 o Sept. nei, naue aku la o William H. Kanoelehualihau e malama i na bipi malalo ae o Paupau Hill, ma kahi kokoke ia Kauaula; iaia e noho ana malaila me ke kiai pono i kana hana, loaa iho la he pilikia kuloko iaia, oia ka ono ana i ka wai. A huli ae la oia ma o a maanei, me ke ake e loaa kekahi wai iaia, aka, iaia i hele aku ai a komo iloko o kekahi ana, ike aku la oia i ka hihipea a ka punawelewele ma kekahi aoao, a lana mai la ka manao e loaa ana ka wai iaia. Eia nae iaia i hele aku ai malaila, wehe mai la oia, a ike he puolo ke waiho ana, a hoomaka mai la ke ano e imua o kona alo, a aole e hiki iaia ke lalau, noho iho la ia a liuliu, hoomaka oia e lalau a nana pono i ka mea oloko o ia puolo, a i kona wehe ana, ike iho la oia he niu me ka pulu no ua wahiia i ka lole paupau. Aka, no kona makemake e ike hou aku i ka mea i koe, kii aku la oia i kekahi laau a houhou aku la iloko o ua lua nei ; eia nae, aohe mea e ae, a ua ike oia ua hoonoho maikai loa ia oloko o ua lua nei, a manao iho la oia he kupapau paha oloko, ia wa, o kona hoi mai no ia i ka hale, oiai ua pau kona haawina.
A ma ka la 14 ae, pii aku la he keiki hou e kiai no i na bipi, a hiki no oia malaila, ike no oia i ka puolo e waiho ana, a lawe ae la a paa ma kona lima, a hoomaka hou oia e nana ia loko o ka lua, a ike oia ua hoonoho maikai ia, a pau kana nana ana i ka lua, noho oia ma kahi e me ke kiai i na bipi, a i ka hoi ana mai, ua lawe mai i ka puolo, a ua ike maka makou.
NO KA UA.—Iloko o keia mau la, ke hoopulu mau ia nei ka lepo ula o na aina panoa nei e na kulu wai a Kulanihakoi, a ke mahalo ae nei makou i ka oluolu o na lani. A oia iho la kahi mea hou o ka olu kukui nei iloko o keia mau la. Me ke aloha no i ka L. H. a me na keiki ulele hua kepau.
M. NAPEAHI OPIO.
Lahainaluna, Maui, Sept, 16, 1875.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Eia ma Kawela, Molokai, kekahi wahine kahiko o Ilihune kona inoa, ua kolopupu, pakalua ka ili uhi ka alu o ka maka. Ua ninau ia kona wa i hanau ai, hai mai oia, ua nui oia i ka wa i noho Moi ai o Kaeo, ia Kauai, ua paa kona pa-u, ua hele pu me kona makua i ka hana, me he mea la he umi makahiki mamua aku, alaila, noho Moi mai o Kaeokulani. Alaila, na kakou no e noonoo iho i ka nui o kona mau makahiki, me he mea la, he haneri (100) a keu kona mau makahiki, a i ole ia malalo mai paha, nui no na elemakule kahiko e noho nei, e ola nei lakou i keia wa, ua hanau kekahi no ke kaua i Nuuanu ; hanau hoi kekahi no ke kaua a Kaeo ma Kalauao ; no ka Okuu hoi kekahi. Ua pau. E aloha auanei. Na'u na
D. M. KEAWEKAPANOOKALANI.
Kalae, Molokai, Sep t. 24, 1875.
Laau Ola, Laau Ola.
AIA MA KAHI O
DILLINGHAM & CO.
KA LAAU KAULANA A
BISHOP SOULE!
HE LAAU HAMO MAIKAI KEIA!
a ua kaulana iwaena o ka poe nana i hoao; he mea e ola'i
Ka Hui, Lumakeke, Kikala-hanee, Mau-i, O a me na mai o ia mau ano.
UA HOAO IA KEIA LAAU A UA MAHALO nui ia. "He umikumamalua makahiki o ka oopa ana o kekahi mea, a i keia laau ua ola koke." Wahi hoi a kekahi, "He laau waiwai loa keia no ka hikiwawe o kona hoola ana." wahi hoi a kekahi, "Ua pau ko'u hoomaloka, ua hoao au i na laau e ae a pau, aole i ola kuu LUMAKEKE, he nui na makahiki o kuu kaa ana i ka eha, a i nei laau ua ola au, ola loa." Eia hou ka kekahi, "He nui na makahiki o ka waiho ana o kuu wahine ma kahi moe me ka mai, ua lapaau ia aole ola, a i ko maua lohe ana i keia laau kaulana, ua hoao ia, a ua ola koke ia iloko o na pule eono." E hoao ka poe mai i keia laau kaulana. Aia ma ka Halekuai o DILLINGHAM & Co., oia hoi ka hale o Kaimana.
Laau Kaulana
A KAUKA SUCH!
He laau e ola'i ke KUNU, ka eha o ka PUU, me ka HANO me na eha a pau e pili ana i ke AKEMAMA. Aia ma kahi o Dillingham & Co., ma ka Halekuai o Kaimana.
7-1 y
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 29 1y.
MAKEMAKEIA!
I Kanaka akamai i ka hana bipi hou, akamai i ka hoolakalaka i na bipi ohi hanau mua. Me ke akamai oluolu nae e hana ai.
Ina he kanaka noho pono, eleu, hoolohe, e ninau ia S. N. EMERSON.
Waialua, Oahu.